'Dho -a 'gü -wɔn -ta

'Dho -a 'gü -wɔn -nu 'sëëdhɛ -ta

ˈWƆN ˗GƆ 43

Kwa ˈgü ˈya ˗dho ga!

Kwa ˈgü ˈya ˗dho ga!

«Kwa ˈgü ˈya ˈdho ga ˈwɔn ˗së kë ˗sü ˈka.»​—GA. 6:9.

ˈˈTAN 68 ˗Bhö ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn ˗pɛn

ˈPË ˈKWA DHO ˗A YÖ *

1. ˈMën ˗kë ˈö kwa ˗bha ˗kë Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ˗sü kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi?

˗KË ZOOVA ˗bha ꞊Gbɛkiö ˈka ˗sü ˗yö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dhi, ˈö ꞊bhlëëwɔn ꞊dede ˈka kwa ˗bha ˈka. ˗Zlan ˈtɔ ˗yö kwa ˗bha, ˈö ˈkwa˗ ˗dhiaŋ zë mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu ˗dhɛ, ˈkwa ˗an ˗takun kö ˗wo kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˈka. «Mɛn ˈö ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗dhɔ ˈdhö˗ ˗bha» ˈkwa˗ ˗takun ˗ya kë ˗Zlan ˗dhɔkëmɛn ˈka, ˗yö kwa zuʋ̈ ˈˈgblü ˗dhi. (Këw. 13:48, NWT) Kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö Yesu ˗yö ˗kë ˗a ˈka ˗a ˈdhö. ˗Dhɛ ˈö˗ ˗bha gwëëˈˈ ˗nu ˗wo dho ˗zlanwopö ˈö ˗dhi ˗an ˗gɔ, ‹zuëniidadhe ˗ya pa ˗Zlan ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗kɔ ˈka.›​—Dhu. 10:1, 17, 21.

2. Kwa ˗dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ kwa kwa ˗bha ˗zlanwopö ˗yö ˗sü kwa ꞊sɔbhɛɛ ˈka ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

2 ˗Zlanwopösü ˗wɔn ˗yö kwa ˗gɔ ˈˈgbɩɩ˗. Bɔmɛn Pɔdhö ˗yö Timote ˗zo ˗kpɔɔ ˈö˗ pö: «Ü ˗zo kë ü ˗de ˈpiö ˈü ü ˗zo kë ˈpö ü ˗bha mɛ ꞊daanˈ ˗wo ˗nu ˈpiö! ˈBha˗ kë ˈdhö, ü ˗dho ü ˗de dha, ˈü mɛ ˗nu ˈwo wo ˈto ˈto ˗na ü ˗bha bhë, ˈü ˗an dha ˈpö.» (1 Tim. 4:16) ˗Ya ˗zɔn ꞊dhɛ kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˗yö mɛn ˗nu ˗dha. Kwa kwa ˗zokë kwa ˗de ˈˈpiʋ̈ ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ kwa ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗kɔ ꞊löö. Kwa˗ ˈˈpiʋ̈ kö kwa këwɔn ˗nu ˗wo Zoova ˈtɔ bhɔ ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈka, kö ˗wo ˗bɛ ˈpö nɔɔn˗ ˗së ˈö ˈkwa˗ pö ni ˈgü, ˗a ˗bha. (Fdh. 1:27) ˈKwa kwa ˗de baaˈˈ ˗së ˈka kö ˈkwa ꞊kun ˈdho ˗zlanwopö, ˈkwa ˗takundhe ˗dhɛ Zoova ˗gɔ, kö kwa˗ ˗zɔn ꞊dhɛ kwa kwa ˈˈtʋ̈ŋ ˗kë kwa ˗bha mɛn ˗nu ꞊klaŋkë ˗kɔ ˈgü.

3. Mɛn ˈˈpɛpɛ ˗dho ˈˈwɩ ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn ˗bha ˗ee? ˗A ˈwɔnzuan do ˗zɔn.

3 ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa kwa ˈgü ˗dɔ ˈˈgbɩɩ˗ ˈö ˈkwa ˗zlanwopö, ˗a ˈbha ˗ya kë kö mɛn ꞊vadhɛ ˈwo kwa ˗bha ˗zlanwopö ˗dhɛ ˈgü wo ˈti ˗dho ˈˈwɩ ˗a ˗bha. ˗Kwa kwa ˗zota kwa ꞊dhegblü do ˈwo˗ ˗dhɛ Ʒɔɔʒö Lindalö ˈö ˗zlanwopö Islandö ˗sɛ ˈgü ˗kwɛ 1929 ˈö dho ˈö yö ˗a ˈka ˗kwɛ 1947 ˗bha ˗a ˈgü, ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈgü. ˗Yö kwa ˗bha ˈsëëdhɛ ˈˈgblü ꞊va ˗nu mɛn ˗nu ˗dhɛ, ˈˈkɛɛ mɛn do ˗ʒiaan ˈyii kë Zoova ˗dhɔkëmɛn ˈka mü ˈˈtʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈgü. ˗Ya ˗pö: «Mɛn ˈbha ˗nu ˗wa ˗zɔn ꞊dhɛ wo ˗gban ˗sü ˈka Biblö ˗Wo ˗gɔ, ˈö˗ mɛn ꞊vadhɛ ˈˈtʋ ˈyaa kun gagade ˗bha.» ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ꞊taabha, ˗wo bɔmɛn ˗nu ˈwo go Galaadö ꞊klaŋ ˈˈdhiʋ̈ ˗an ˗bɔ mü ˈö yö ˈö bhë ˈwo˗ ˗kë ꞊dedewo, ˗kwɛ ˈˈseishiö ˗yö ˗ʒiö ˈyö Islandömɛn ˈbha ˗nu ꞊kun wo ˗de nu Zoova ˗dhɛ ˈwo bɔ ˈˈyi ꞊bhaa. *

4. Mɛn ˗nu ˈti ˈˈwɩ nɔɔn˗ ˗së ˗bha, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗kë kwa ˗de ꞊dhɛ?

4 Mɛn ˗nu ˈti ˈˈwɩ Biblö draanˈˈ sü ˗bha, ˗yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö kwa ˈgü ga, ˈö kwa ˗kë kwa ˗de ˈgü ˈpö ꞊dhɛ bɔmɛn Pɔdhö ˈdhö. ‹˗A zuëˈˈ ˈˈdhiʋ̈ ˗yö ˗tɛɛ, ˈö ˗wëë ˗yö bɔ ˗a ˗ta› ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ Zuifö ˗nu ꞊vadhɛ ˈwaa kun ˈˈwɩ ˗ni ˈgü ˗a ˗bha ꞊dhɛ Yesu ˈö bhë, ˗Zlan ˗bha ˗Yamɛn ˗mü. (Wlɔ. 9:1-3) ˗A ˈbha ˗ya kë kö ka ˗bha Biblö ꞊klaŋnën do ˗yö ˗dhö ˈö ˈka pë ˈˈpɛpɛ ˗kë kö ˈka dɔ ˗a ꞊klaŋkë ˗dhɛ ˈka, ˈka bhɛɛˈˈ ꞊dedewo ˗a ˗bha ˈka. ˈˈKɛɛ pë ˈö ˈka˗ ꞊klaŋkë ˗ni ˈgü ˗a ˈka bhë ˈyaa˗ ˗ya ꞊bhlëë ˈgü. ˗A ˗wɔn ˈgü, ka dua ˗mü ˈka˗ ꞊klaŋ kë ˗sü ˈduannu. ˗A ˈbha ˗ya kë ˈzü kö ka ˈti mɛn ˈbha ˗takun do kö ˗yö ˈdho ˗yö bɔ ˈˈyi ꞊bhaa. ˗Yö ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ka ˈgü ꞊dhɛ ˗yö ˗sü ka ˗bha, ɛɛnˈˈ Zoova ˈti ˈdhuëë˗ ˈkpɔ ka ˗bha ˗zlanwopösü ˗bha. ˈWɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü, kwa ˗dho dhɛɛˈˈ ꞊plɛ ˗yɔ bɔ: (1) ˗Mën ˈö dho ˗a ˗zɔn ꞊dhɛ ˗zlanwopösü ˗ya dhi kwa ˗gɔ? (2) Kwa ˗zlanwopö ˗ni ˈgü, ˈmën ˈkwa ˗dho ˗a ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈?

˗MËN ˈÖ DHO ˗A ˗ZƆN ꞊DHƐ ˗ZLANWOPÖSÜ ˗YA DHI KWA ˗GƆ?

5. ˗Mën ˈö ˗kë ˈö yö ˈö ˈkwa˗ ˗kë Zoova ˗dhɛ ˈyaa kë ꞊shiö ꞊dhɛ ˗kɔ ˈkwa˗ ˗ya ˗a ˈka kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ ˗a ˈdhö?

5 Biblö ˗ya ˗pö ꞊dhɛ mɛn ˈö ˗Zlan dhɔɔbhaawɔn ˗kë, «pë ˈˈpɛpɛ ˈö ˗dho ˗a kë, ˗yö ˗dho dhi ˗a ˗gɔ.» (Ps. 1:3) ˈˈKɛɛ ˗a ˗gɛn ˈyaa ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ pë ˈˈpɛpɛ ˈkwa˗ ˗ya kwa ˗zo ˈˈpiʋ̈ Zoova ˗bha yö ˈgü, ˗yö ˗dho kë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö ˈkwa˗ ˈˈpiʋ̈ ˗yö kë˗ ˈka ˗a ˈdhö. ˈWɔnyaakëdhii ˈö kwaa mɛn ˈˈwɛɛ ˗nu kwa ˗bha bhë ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈwɔn ˈˈgbɩɩ˗ ꞊va ˗wo ˗nu kwa ˗ta kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü. (Job 14:1) ˗Ya ˈgo mü ˈzü, mɛn ˗nu ˈwo ˗gban kwa ˗gɔ ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗wo kwa ˗bha ˗zlanwopö ˗yö ꞊kɛɛ˗ ˈˈkan. (1 Ko. 16:9; 1 Tes. 2:18) ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ˗mën ˈö Zoova ꞊yaa˗ ˗ga ˈyö˗ pö kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˗ya dhi? ˗Kwa Biblö ˗bha ˈtɔŋ˗ ˗gɛngbandhɛ ˗nu ˈwo ˗dho kwa ˗takun kö ˈkwa dhɛɛˈˈ ˈö bhë ˗a ˗yɔ bɔ, ˗an ˗ga.

Kö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˗zlanwopö mɛn ˗nu ˗dhɛ ˈsëëdhɛ ˗bɔ ˗an ˗dhɛ ˗sü ɛɛnˈˈ telefɔnö ˈka, ˗yö ˗kë Zoova ˗dhɛ ˗së. (Kpɔɔˈˈ ˗wo ˗bhüöö kpö 6 ˈgü.)

6. ˗Mën ˈö Zoova ꞊yaa˗ ˗ga, ˈyö˗ pö kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˗ya dhi?

6 Zoova ˗yö kwa ˗bha ˈgüdɔgbɩɩsü waa kwa ˗bha ˈwɔn ˗nu ˗kun kwa ˗bha ˗sü ˗ga. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwii wo ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha, Zoova ꞊yaa˗ yö ꞊dhɛ kwa ˗zlanwopö kwa ꞊faan ˈka ˈö ˗dhɔ ˗bha ˗a ˈˈdhia ˗yö ˗mën ˗a ˈgü. Bɔmɛn Pɔdhö ˗ya ˗pö: «[˗Zlan] bha pö ˈaa˗ ˗bha. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗a ˗zʋ ˈyii ˈdho bhɔ ˈwɔn ˗së ˗nu ˈka˗ ˗kë ˗a ˗dhɔ ˗bha, ˗a ˗bha mɛ ˗nu ˗dhɛ, ˈö ˈka˗ zü bho ˈˈdhʋ̈ ˈyi bha˗ ˈka ˈka ˗tun ˈka ˈˈdhʋ̈ ꞊dɛɛ bha˗ ˈbha ˈka.» (Ebl. 6:10) ˈKö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˈti mɛn ˈbha ˗takun do kö ˗yö ˈdho ˗yö bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, Zoova ˗zo ˈti bhɔ kwa ˗bha ˈgüdɔgbɩɩsü waa kwa ˗bha ˗dhɔ ˗zɔn ˗sü ˈka. ˗A ˗wɔn ˈgü, ˗wo ˈö Pɔdhö ˗ya pö Kodhɛŋtömɛn ˗nu ˗dhɛ bhë ˗yö ˗gban kwa ˗bha ˈpö. ˗Ya ˗pö: «Yë ˈka˗ kë sië˗ ˗dhɛ ka ˗bha ˗kë kwa Dëmɛ ˗bha ˈka ˗sü ˗wɔn ˈgü bha yë ˈgü ˈˈfië ˈyaa ˗mü.»​—1 Ko. 15:58.

7. ˗Wo ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗ya pö ˈö ˗gban ˗a ˗bha ˗zlanwopösü ˗bha bhë, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

7 Bɔmɛn Pɔdhö ˗kun ˗zlanwopömɛn ˗së ˈö ˗zlanwokɔdhi ˗nu ˗ya ˈˈkwipö ꞊va ˈgü, ˗a ˈka. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ mɛn ˈbha ˗nu ˗wa ꞊tɔɔ ˗kë ꞊dhɛ ˈyaa dɔ mɛn ꞊klaŋkë ˗dhɛ ˈka ˗së ˈka, yö ˈti mɛn ˗nu ˈö ˗an ˗takun ˈwo ˗kë kletiɛn ˈka ˗an ˈˈdhi ˈpö. Pë ˈö˗ pö mɛn ˗nu ˈwo kun wo ˗de ˈsü ˗ni ˈgü ˗tiaandhö ˗a ˗bha ˈˈdhʋ̈ ˗an ˗dhɛ, ˈyö ˗tɔ: «Yë ˈa˗ ˗kë ˗yö ˗ziö ˗a ˗nu ˗bha ˗ta.» (2 Ko. 11:23) ꞊Dhɛ Pɔdhö ˈdhö, kwa ˗zo ˗yö ˗bö ꞊dhɛ pë ˈö˗ ˗wɔn ˈdhö ˈˈgbɩɩ˗ Zoova ˗gɔ ˈyö ˗tɔ kwa ˗bha yö ˗kë kwa ꞊faan ˈka ˗sü ˈö kwa ˈgü ˈyaa ga.

8. ˈMën kwa ˗zo ˈti ˗dho bhɔ ˗a ˈka ˈö ˗gban kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˗bha?

8 Kwa ˗bha ˗zlanwopö ˗yö ˗yö Zoova ˗dhɛ ˗së. ˈDhɛ Yesu ˗yö ö ˗bha gwëëzë ˗nu 70 bɔ kö ˗wo ˈdho ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn pö, ˗wo ˗go mü «꞊niidadhe ꞊dede» ˈka. ˗Mën ˈö ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi? ˗Wa ˗pö Yesu ˗dhɛ: «ˈDho ˈyi˗ wo bha ˈˈyina yaa ˗nu ˗zian ˗wo kë wo ˗gɔ ˗lɔɔ yi ˗dhɛ i ˈtɔ ˈgü!» ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˗kë ˈˈdhʋ̈, Yesu ˗yö ˗an ˗bha ˈwɔn yö ˗kɔ ˗yö ꞊zinŋgü ˈö˗ pö: «ˈWɔn ˈö yöö kë ka ꞊nii ˗da ˈgü ˗wɔn ˈka ˈyaa ˈˈyina yaa ˗nu ˗bha ˗gɔ ˗dho ka ˗dhɛ ˈˈsia˗ ˗wɔn ˗zë ˈka. ˈWɔn ˈö dho ka ꞊nii ˗da yö ˗mü ꞊dhɛ mɛ ˈka bha ka ˈtɔ ˗bɛn ˗yö zë ˗sü ˈka dhang˗ ˈgü.» (Dhu. 10:17-20) Yesu ˗ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈwɔn ˗së suu ˈwo ꞊slɔɔ ˗zlanwopö ˗dhɛ ˈgü bhë, yö ˈti ˗dho kë ˈˈdhʋ̈ yi ꞊gban ˈka. ˗A ˗de ˗ʒiaan mɛn ˗nu ˈwo wo ˈˈtʋ to ˗an ˗bha yi bhë˗ ˈka, ˗a mɛn ˈwo ˗wɩ ˗a ˗bha kö ˈwo kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˈka, ˈkwaa ˗an ˈˈdhi dɔ. ˗A ˗dhɛ ˗kun ˗a ˗bha kö ˗a bha gwëëˈˈ ˗nu ˗wa ˈwɔn dɔ ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗bha wo ˈˈtʋ ˗to ˗an ˗bha ˗sü dosɛnŋ ˈyaa ˈnën˗ dua ˈdhö ˗mü kö ˗yö kë ˗an ˗bha zuʋ̈gblüdhi ˗gɛngodhɛ ˈka. Pë ꞊dede ˈö dho ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˈyö ˗tɔ ˗a ˈwɔn dɔ ˗sü ˈö ꞊dhɛ wo ˗bha ˈgüdɔgbɩɩsü ˗yö Zoova ˗dhɛ ˗së.

9. ˈKwa ˗dhɛ ˗ga Gadhatö 6:7-9 ˈgü, kwa ˈgü ˈti ga ˗zlanwopösü ˈka ˈwɔn ˗së ˗mɛɛn ˈö ˈkwa dho ˗a ꞊slɔɔ?

9 ˈKwa kwa ˗kɔ ˗klu ˗zlanwopösü ˗bha, kwa ˗dho ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ꞊slɔɔ. Kwa kwa ˈgü dɔ ˗ni ˈgü ˈˈgbɩɩ˗ kö ˈkwa ˗zlanwopö, ˈkwa mɛn ˗nu ꞊klaŋ kë gagade ˈka, kö ˈkwa ‹˗tosɛa kë ꞊dhɛ ˗kɔ ˈö ˗Zlan ˗bha ˗zuu ˈˈslʋ̈ʋ̈slʋ̈ ˗ya ˗zɔn ˈka› ˗a ˈdhö. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, ˗yö ˗dho yö kë kwa ˗bha ˗tosɛta ˈgü. Zoova ˗ya ˗pö ˈkö ˗kë ꞊dhɛ kwa ˈti mɛn ˈbha ˗takun kö yö bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, kwa «ˈgü ˈyii ga» ˗zlanwopösü ˈka, kwa ˗dho ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a ꞊slɔɔ˗.​Gadhatö 6:7-9 ˗wo pö.

KWA ˗ZLANWOPÖ ˗NI ˈGÜ, ˈMËN ˈKWA DHO ˗A ˗YA KWA ˗ZO ˈˈPIƲ̈?

10. ˈMën ˗kë ˈö kwa ˗zlanwopö ˗ni ˈgü, mɛn ˈbha ˗nu wo ˈˈtʋ to ˈˈkɛɛ ˈö mɛn ˈbha ˗nu ˈwaa wo ˈˈtʋ ˈto?

10 ˗Yö ˗sü mɛn ˗dhɛ ˈö ˗dhö ˗a zuʋ̈ˈˈ ˗bha. Gagade ˈö bhë Yesu ˗ya ˗zɔn ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈö˗ sü ˈö ˗gban pëtamɛn ˈö˗ ˗bha pëga ˗nu ˗wo ˗pö ˈˈsɛ suu ꞊va ˈgü ˗a ˗bha. ˈˈSɛ ˗gɔa ꞊va ˈö pëga ˗nu ˗wo ˗pö ˗a ˈgü bhë, ˗a dosɛnŋ ˈnën ˗dhi. (Dhu. 8:5-8) Yesu ˗ya ˗pö ˈˈsɛ ˗nu ˈwo ˈˈdhʋ̈ ˈyö ˈwo ˗tɔ mɛn ˗nu ˈö ˈkwa ˗zlanwopö ˗an ˗dhɛ ˗an zuʋ̈ga. ˗Wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗wo ˈˈwɩ «˗Zlan ˗Wo» ˗bha, ɛɛnˈˈ ˗wo ˗kɔ ˗a ˈka. (Dhu. 8:11-15) ꞊Dhɛ pëtamɛn ˈö bhë ˗a ˈdhö, ˈkwaa ˈnën ˈkwa ˗dho ˗a kë kö ˗Zlan ˗Wo ˗yö ö ˗yadhɛ ˈsü mɛn ˗nu zuʋ̈ˈˈ ˈgü, ˗yö ˗dho ˈsü wo ꞊dede ˗an ˗bha. Kwa ˗bha yö ˈnën ˗tɔ pëga ˗së ˈö ˗kë ˗Zlan ˗bha ˗Gblüdëdhɛ ˗nɔɔn ˈka bhë ˗a ˗ta mɛn ˗nu zuʋ̈ˈˈ ˈgü ˗sü. ꞊Dhɛ ˗kɔ ˈö bɔmɛn Pɔdhö ˗ya pö ˗a ˈka ˗a ˈdhö, «ˈmɛ ˈö ˈˈdhʋ̈ ˗a ꞊trɔɔn ˈö ꞊mɔɔ ˈö˗ ˗kë bha˗ ˗bha» ˗Zlan ˗dho ˗a nu˗ ˗mɛ ˗dhɛ. ˈYii˗ pö ˗yö ˗dho ˈsü ꞊trɔɔn ˈö go ˗a ˗bha yö ˈgü ˗a ˗bha.​—1 Ko. 3:8.

Noe ˗yö mɛn ˗nu ˗zokpɔɔ ˗kwɛ ꞊va ˈˈpiʋ̈ ˗zogbandhe ˈka, ˈˈkɛɛ ˗a ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu dosɛnŋ ˈnën ˈwo ˗da ˗a ˈˈpiʋ̈ ˈˈyitagɔ ˈgü. ˈKö ˗kë ˈˈdhʋ̈, pë ˈö ˗Zlan ˗ya pö Noe ˗ya ꞊gban ˗kë. (Kpɔɔˈˈ ˈwɔn ˗gɔ 43, ˗wo ˗bhüöö kpö 11 ˈgü.)

11. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈti wo ˈˈtʋ ˈto Noe ˗bha, ˈmën ˗kë ˈö˗ ˗bha ˗zlanwopösü kun Zoova ˗dhɛ ˗së? (Pe ˈˈbin ˈö˗ kwi ˗ta bhë ˗a ˗ga.)

11 ˈÖ ˗bhɔ ˈˈdhʋ̈ ꞊kwɛŋzü, Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗wo ˗zlanwopö mɛn ˗nu ˗dhɛ, ˈˈkɛɛ ˈö ˈwii wo ˈˈtʋ ˈto ˗an ˗bha. ˗A ˈwɔnzuan ꞊nɛn: Noe ˗kun ‹˗Zlan ˗bha zian ˈö pö ˈaa˗ ˗bha bha˗ ˗zɔn mɛ ˗nu ˗dhɛ ˗mɛ ˈka› ˗kwɛ 40 ɛɛnˈˈ 50 ˈˈpiʋ̈. (2 Piɛ. 2:5) ˈYaa za ˈgü ꞊dhɛ Noe ˗bha ˈgü ˗be mɛn ˗nu ˗dho wo ˈˈtʋ ˈto ö ˗bha. ˈˈKɛɛ Zoova ˈti˗ pö ˗a ˗dhɛ ˗yö ˗dho kë ˈˈdhʋ̈. ˗Dhɛ ˈö˗ pö ˗a ˗dhɛ ˗yö ˈˈyitagɔ ˗pëkë, ˈpë Zoova ˗ya pö ꞊ʒiaan ˈyö ˗tɔ: «Ü ˗dho ˗da ˈyitagɔ ˈgü: bhi ˈdhö, ü gbö ˗nu ˈdhö, ü bɔɔ ˈdhö waa ü gbö ˗nu bɔɔ ˈdhö, ka ˈka.» (ˈWun. 6:18, NTBL) ˈDhɛ Zoova ˗yö ˈˈyitagɔ bhë ˗a ꞊duaan ˗zɔn Noe ˗dhɛ, ˗a ˈbha ˗ya kë kö Noe ˗to mü ˈö˗ yö ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwo ˗dho wo ˈˈtʋ̈ ˈto ö ˗bha ˗zlanwopösü ˗bha ˈwii ˗dho kë ꞊va ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ mɛn ˈˈplɛ ˗wɛɛ ˈti ˗dho kë ˗a ˈgü. (ˈWun. 6:15) Kwa ꞊dede kwa˗ ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ mɛn ga do ˈti ö ˈˈtʋ ˈto Noe ˗bha. (ˈWun. 7:7) ˈˈKɛɛ Zoova ˗ya ˗pö ꞊dhɛ Noe ˈti ˗zlanwopö ˗së ˈka ˗ee? ˗Abin! Zoova ˗bha ˈka, Noe ˗bha ˗zlanwopösü ˗yö ˗ɲan ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ pë ˈö˗ pö ˗a ˗dhɛ ˗ya ˗kë.​—ˈWun. 6:22.

12. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wo ˗gban Zedhemi ˗gɔ ˈö ˈwii wo ˈˈtʋ ˈto ˗a ˗bha, ˗ya ˗kë ꞊dhɛ ˈö zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗zlanwopösü ˈgü?

12 ˈKö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wo ˗gban ˗a ˗gɔ ˈö ˈwii wo ˈˈtʋ ˈto ˗a ˗bha, ˗Zlan ˗wodhiʋ̈lomɛn Zedhemi ˗yö ˗zlanwopö ˗kwɛ ˈö ˗ʒiö 40 ˗ta ˗a ˈka. «ˈSi waa ˗wo yaa ˗nu» ˈwo kun ˗an pö ˗ni ˈgü ˗a ˗dhɛ ˗wa ˈgü ˗ga, ˈyö˗ pö ꞊dhɛ ö ˗dho ö ꞊kwaa ˗zlanwopösü ˗zü. (Jér. 20:8, 9) ˈˈKɛɛ yö ˈti ö ꞊kwaa˗ ˗zü. ˗Mën ˈö˗ ˗takun ˈyö dho ˗zlanwopösü ˈka ˈˈdhiʋ̈, ˈö zuʋ̈gblüdhi ˗kë ˗a ˗gɔ? ˈWɔn ꞊plɛ ˈnën ˗zota ˗an ˈgü: ˗A ˗blɛɛsü ˈnën ˗tɔ ˗Zlan ˗bha nɔɔn˗ ˈö kun ˗a ˗pö ˗ni ˈgü mɛn ˗nu ˗dhɛ bhë ˗yö ˗gban «˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së waa ˗zoyödhe ˗bha.» (Jér. 29:11) ˗A ꞊plɛ ˗bha ˗naan ˈnën ˗tɔ ꞊dhɛ Zoova ˈtɔ ˗yö ˗kun ˗a ˗bha. (Jér. 15:16) Kwa ˗de ˈpö nɔɔn˗ ˈö ˗gban ˗dhɛkpaɔ dhiʋ̈ˈˈ ˗së ˗bha ˈnën ˈkwa˗ pö ˗ni ˈgü ˈˈkpɔnŋtaadhɛ yaa ˈö yö ˗a ˈgü. Zoova ˈtɔ ˗yö kwa ˗bha ˈpö, ˈö ˈwo kwa ˗dhɛ ˗a ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu. ˈWɔn ꞊plɛ ˈwo bhë ˈkwa kwa ˗zota ˗an ˈgü ˈpö, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˈwaa wo ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha, zuʋgblüdhi ˗dho kë kwa ˗gɔ.

13. Wɔnzuan ˈö Yesu ˗ya sü Makö 4:26-29 ˈgü bhë, ˗gleŋ ˗mɛɛn ˈö˗ ˗da kwa ˗bha?

13 ˗Zoyödhe ˗bha ˗kë mɛn ˗gɔ ˗sü ˗yö ˗kë ˈˈdhiʋ̈ ˈˈdhiʋ̈. Yesu ˗ya ˗zɔn ˈˈdhʋ̈ ˗a ˗bha ˈwɔnzuan ˈö˗ sü ˈö ˗gban pëtamɛn ˈö yi zë ˗a ˗bha, ˗a ˈgü. (Makö 4:26-29 ˗wo pö.) Pega ˈö˗ ta bhë ˗yö ˗gla ˈˈdhiʋ̈ ˈˈdhiʋ̈, ˈˈkɛɛ ˈpë ˗kë ˗a ˈgü ˈö bhɔ ˈyaa˗ gbɛ˗ dɔ. Kwa ˗de ˈpö kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˗dhɛ ˈˈdhiʋ̈ ˗gan ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gblɛɛn ˈˈpiʋ̈ kö ˈkwa ꞊kun mɛn ˗nu ˈkwa ˗zlanwopö ˗an ˗dhɛ, ˗an ˗gɛn ˗dho ˈˈdhiʋ̈ ˗kɔ yö. Pëtamɛn ˈyaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha kö ˗yö ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ ö ˗bha tapë ˗ta kö ˗yö ˈˈgla. ˗Kɔ do ˈö bhë ˗a ˈka, ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈpö ˈkwa ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ kwa ˗bha ꞊klaŋnën ˗nu ˗ta kö ˗an ˗gɛn ˈdho ˈˈdhiʋ̈. ˗Dhɛ ˈö ˈˈdhʋ̈, ꞊ya kë ꞊dhɛ kwa ˗bha ꞊klaŋnën ˗nu ˗gɛn ˈyaa ˈdho ˗ni ˈgü ˈˈdhiʋ̈ ˈzozodhö kwa ˈˈɲan ˈgü, kwa ˈgü ˈya ˗dho ga. ꞊Dhɛ ˈkeekëmɛn ˈdhö, kwa zuʋ̈ˈˈ dua ˗mü ˗yö kë ˗saa mɛn ˗nu ˗kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˈka ˗sü ˈgü.​—Zakö 5:7, 8.

14. ˈWɔnzuan ˗mɛɛn ˈö˗ ˗zɔn ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗bha wo ˈˈtʋ ˗to kwa ˗ bha ˗sü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˗yö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˈsü?

14 ˗Dhɛ ˈbha ˗nu ˈgü, ˗yö dɔ kö mɛn do ˗yö bɔ ˈˈyi ꞊bhaa, kö ˈˈtʋ̈ŋ ꞊va ˗ya ʒiö. ˈWɔn ˈö Gladisö waa Lubi Alɛnö ˈwo bɔ ˗a ˈgü, ˗kwaa ˗ga. ꞊Dhegblüzë ˗nu ꞊plɛ ˈwo bhë ˗wo ˗kë ˈˈtʋ̈ŋ ꞊gban ˈgü ˗yödhiʋ̈ ˗nu ˈka, ˈwo ˗an bɔ Kanada ˈˈpian ˈwo˗ Kebɛkö ˗kë bhë ˗a ˈgü ˗kwɛ 1959 ˈgü. * ˈˈTʋ̈ŋ ˈö bhë ˗a ˈgü, ˈdhɛ ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗kun ˈˈsuʋ̈ ˗ni ˈgü ˈpë wo ˗yayoo ˗nu ɛɛnˈˈ Katolikö ˈpɛɛ˗ ˗nu dho ˗a pö ˗a ˗wɔn ˈgü, ˈwaa kun wo ˈˈtʋ ˈto ˗ni ˈgü Zoova ˗bha ꞊Gbɛkiö ˗nu ˗bha. Gladisö ˗ya ˗pö: «Yi ˗zlanwopö ˈkɔ ˈgü ˈkɔ ˈgü ˈˈlɛɛ ˈˈsaaga ˈka ˗dhɛkpaɔyi do ˈgü ˗kwɛ ꞊plɛ ˈˈpiʋ̈, ˈˈkɛɛ mɛn gbɛ˗ ˈti ö ˈˈtʋ ˈto yi ˗bha. ˈYa mɛn ˗nu ˗bha ˈˈkwee ˗ta ˗man ˗wa nu ꞊waa˗ yö ꞊dhɛ yi ˗mü, ˗wo wo ꞊yɛɛ˗ ˗kë ˈwo dho. ˈˈKɛɛ yi ˈgü ˈti ga.» ˈDhɛ ˈkwa ꞊ɲɔɔn mü, mɛn ˗nu ˗ya wo ˈˈtʋ ˈto ˗sü ˗bha. ꞊Dɛɛ, ˗zlanwokɔdhi ˗yaaga ˈnën ˈwo ˈˈkwipö bhë ˗a ˈgü.​—Is. 60:22.

15. ˗Mën ˈö 1 Kodhɛngtö 3:6, 7 ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ ˈö ˗gban mɛn ˗nu ˗kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˈka ˗sü ˗bha?

15 Mɛn ꞊va ˈnën ˈwo dho wo ˈkwëë˗ ˈwo mɛn ˗takun kö ˗yö kë Yesu ˗bha gwëëˈˈ ˈka. Mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo ˗zlanwokɔdhi ˈgü ˗wo ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈwo mɛn ˈbha ˗takun kö ˗a ˗gɛn ˗yö ˈdho ˈˈdhiʋ̈, ˗yö bɔ ˈˈyi ꞊bhaa. (1 Kodhɛngtö 3:6, 7 ˗wo pö.) Kwa ꞊dhegblü do ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö sëëdhɛ ˈˈpɛn ɛɛnˈˈ ˈˈsu ˗bha ˈsëëdhɛ do nu mɛn ˈbha ˗dhɛ. ˈˈKɛɛ ˈˈtʋ̈ŋ ˈyaa˗ ˗gɔ kö ˗yö ˈdho ˗wo ˗a ˗mɛn ˗dhɛ. ˈYö ˗a ˈˈklɔɔnbho kwa ꞊dhegblü do ˗bha. Kwa ꞊dhegblü ˗ya Biblö draanˈˈ ˗sü ˗bha ˗a ˗mɛn ˈˈpiʋ̈, ˈyö ö ꞊dhegblü ˗nu ˈwo ˗zlanwokɔdhi ˈgü ˗an sü do do ˈwo dho ˗wo ꞊klaŋnën bhë ˗a ˗dhɛ ˈwo ˗a ꞊faanmën. Kwa ꞊dhegblü ˈˈpɛpɛ ˈö ꞊klaŋnën bhë ˈö ˗dho ˗kpan ˗an ˗bha, ˗wo ˗dho ˗a ˗takun kö ˗yö Zoova dɔ ˗së ˈka. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, mɛn ˈö bhë ˗ya bɔ ˈˈyi ꞊bhaa mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo˗ ˗takun ˗an zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗dho dhi.​—Zan 4:35-38.

16. ˈKö ˗kë ꞊dhɛ ˈkwaa kwa ˈflëëgü, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˗zlanwopösü ˈgü ˗kɔ ˗kë ꞊dhɛ?

16 ˗A ˈbha ˗ya kë kö ˈkwaa ˗mɔn ˗zlanwopösü waa mɛn ˗nu ꞊klaŋkësü ˗bha ꞊dhɛ ˗kɔ ˈkwa˗ ˗kë ˗a ˈka ˈˈdhiʋ̈ ˗be ˗a ˈdhö, ˈyö sü ꞊dhɛ ˈkwaa kwa ˈflëëgü. ˈˈKɛɛ ˈkö ˗kë ˈˈdhʋ̈, kwa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa zuʋ̈gblüdhi ꞊slɔɔ ˈyö ˗tɔ ꞊dhɛ kwa ˗kɔ ˗yö ˗zlanwopösü ˈö ˈˈkpɔnŋtaadhɛ ˗todhʋ̈sü ˈgü ˗a ˈgü. ˈˈTʋ̈ŋ ˈö ˗gblüdë Davi waa ö ˗bha ˈˈsɔdha ˗nu ˈwo wo ˗bha ˈkɔdhigümɛn ˗nu bho ˗a ˈka Amalesitö ˗nu ˗gɔ ˈˈgan ˈgü bhë, ˗kwa kwa ˗zota ˗a ˈgü. ˈˈSɔdha këŋ ꞊plɛ ˈö ˗an ˈgü kun ga ˗sü ˈka bhë, ˗wo ˗to ˈyö ˈwo wo ˈˈɲan to ˗an ˗bha ꞊kwɛɛ˗ ˗nu ˗bha. ˈˈKɛɛ ˈdhɛ ˗gblü ˗yö ˗dhi ˗an ˗gɔ, Davi ˗ya ˗pö pë ˈwo˗ ꞊slɔɔ ˗gblü ˈˈpiʋ̈ bhë, ˗wa ˗gblü mɛn ꞊gban ˈˈpɛpɛ ˈka ˗yö ˗mɔn ˈˈkwöö. (1 Sam. 30:21-25) ˗Kɔ do ˈö bhë ˈyö kwa ˗bha ˗zlanwopösü ˈdhö˗ ˈka. Mɛn ˈˈpɛpɛ ˈwo wo ˈgü dɔ ˗ni ˈgü ˈˈgbɩɩ˗ ˗a kë ˗sü ˗bha, ˗wa mɛn ˈbha ˗takun ˗ya ˗da ˗tosɛta ˈö ˈyaa ɲën ˗a kë ˗ʒian ˗ta, ˗an ꞊gban ˈˈpɛpɛ zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü ˗yö ˗dhi.

17. ˈMën ˈkwa dho Zoova ˈˈnuɛ bho ˗a ˗wɔn ˈgü?

17 ˗Kɔ ˈö Zoova ˗yö kwa ˗bha ˗zlanwopö ˗yö sü ˗a ˈka ˗së bhë, kwa˗ ˈˈnuɛ ˗bho ˗a ˗bha. ˗Ya ˈwɔn ˗dɔ ꞊dhɛ ˈkwaa ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈkwa ˈˈgbɩɩdhɛ wɔ mɛn ˗nu ˗ta kö ˗wo wo ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha ɛɛnˈˈ kö ˗wa ˗dhɔkë. Yö ˈˈgbɩɩ˗ ˗nu ˈö ˈkwa˗ kë ni ˈgü waa˗ ˗dhɔ ˈö kwa ˈgü, ˗yö ˗an ˗yö. ˗Yö ˗dho kwa ꞊saan nu. ˗Kɔ ˈö ˈkwa ˗dho ˗a kë ˗a ˈka kö ˗a ˗dhɛ ˈö ˈkwa˗ kë ˗ni ˈgü ˗yö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi, ˗ya ˗zɔn kwa ˗dhɛ. (Zan 14:12) ˗Yö ga kwa ˈgü ꞊dhɛ kwa ˈgü ˈti ga, kwa ˈˈdhia ˗dho kë Zoova ˈgü ˗kplawo.

ˈˈTAN 67 ‹˗Bhö ˗zlanwopö›

^ -Wo -bhüöö kpö 5 ˈKwa nɔɔn˗ ˗së pö mɛn ˗nu ˗dhɛ ˗wa ˈˈwɩ ˗a ˗bha, kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈglü ˗yö ˗dhi. ˈˈKɛɛ ˗wa ˗kɔ ˗a ˈka ˈyaa kë kwa ˗dhɛ ˗së. ˗A ˈbha ˗ya kë kö mɛn ˗nu ˈö kaa˗ ˗nu ˈka Biblö ꞊draan, ˗an ˗gɛn ˈyaa ˈdho ˗ni ˈgü ˈˈdhiʋ̈ ɛɛnˈˈ ˈzü kö ka ˈti Biblö draanˈˈ mɛn ˈbha ˈˈpiʋ̈ do kö ˗yö ˈdho ˗yö bɔ ˈˈyi ꞊bhaa. ˗Ya kë ˈˈdhʋ̈, ka dua ˗mü ˈka˗ pö ka ˗de ˗dhɛ ꞊dhɛ yö ˈö ˈka kë ˗ni ˈgü Zoova ˗dhɛ bhë ˈyaa ˗së ˗ee? ˈPë ˗kë ˈö kwa ˗bha ˗zlanwopösü ꞊mɔɔn˗ ˗bha ˈö ˗kë ˗së ˈö kwa zuʋ̈ˈˈ ˈˈgblü dhi ˗kplawo, ˈkö ˗kë ꞊dhɛ mɛn ˗nu ˗wo wo ˈˈtʋ ˗to ɛɛnˈˈ ˈwaa wo ˈˈtʋ ˈto kwa ˗bha, kwa ˗dho ˗a yö ˈwɔn ˗gɔ ˈö yö ˗a ˈgü.

^ -Wo -bhüöö kpö 3 Kpɔɔˈˈ ˗kwɛ 2005 ˗bha Annuaire des Témoins de Jéhovah ˈˈpian 205-211 ˈgü.

^ -Wo -bhüöö kpö 14 Kpɔɔˈˈ Gladisö Alɛnö ˗bha ˗kwɛzlan ˈö ˗kwɛ 2002 Sɛtanblö ˈˈsu 1 ˗bha ˈˈGlaadhiʋ̈ ˗tɔn ˈgü bhë ˗a ˈgü.