1. Eme ma bi ru nẹnẹ nọ o be lẹliẹ eva were omai gaga?

EVA e be were omai gaga inọ mai yọ Isẹri Jihova. Oware nọ u woma tei o riẹ hẹ. A rọ odẹ Ọghẹnẹ se omai yọ ma be ta usi uwoma je wuhrẹ ahwo re a zihe ruọ ilele Jesu, u te ru nọ odẹ mai na Isẹri Jihova u ro mu omai oma. Eva e rẹ were omai gaga nọ ma te fiobọhọ kẹ ohwo jọ nọ o “wo emamọ eva, nọ [o] ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ” zihe ruọ olele Jesu. (Iruẹru 13:48) Ere o jọ kẹ Jesu. Nọ ilele riẹ a zihe no usi uwoma ota ze nọ a je bi gbiku kẹ Jesu kpahe epanọ a gaviezọ kẹ ae te, “ẹzi ọfuafo o te ru ei wereva gaga.”​—Luk 10:1, 17, 21.

2. Ẹvẹ ma sai ro dhesẹ nọ ma se iruo usi uwoma ota na gboja ziezi?

² Ma se iruo usi uwoma ota mai na gboja gaga. Pọl ukọ na ọ ta kẹ Timoti nọ: “Hai muẹrohọ omara gbe ewuhrẹ ra kẹse kẹse.” Ọ ta kẹe re nọ: “Enẹ oruo who ti ro siwi omara gbe enọ e gaviezọ kẹ owhẹ.” (1 Tim. 4:16) Onana u dhesẹ nọ usi uwoma ota na u re siwi ahwo. Ma re muẹrohọ omamai kẹse kẹse keme abọ Uvie Ọghẹnẹ ma rrọ. Ma rẹ daoma ẹsikpobi re uruemu mai o wha ajiri se Jihova, re u je dhesẹ nọ ma bi ru lele usi uwoma nọ ma be ta kẹ ahwo na. (Fil. 1:27) Ma tẹ be hae ruẹrẹ oma kpahe ziezi re ma te kpohọ usi uwoma, jẹ lẹ se Jihova re o fiobọhọ kẹ omai taure ma tẹ te ta usi uwoma kẹ ohwo, yọ ma bi ‘muẹrohọ ewuhrẹ mai.’

3. Ẹsejọ ma tẹ be make daoma ta usi uwoma ziezi, eme ọ rẹ sae via ghele? Kẹ oriruo.

³ Evaọ ẹsejọ, ma tẹ be make daoma ta usi uwoma na ziezi, ahwo a rẹ rọwo kurẹriẹ ghele he. Oware utiona o via kẹ Brọda Georg Lindal. Ọye ọvo ọ jẹ jọ orẹwho Iceland soso ta usi uwoma evaọ 1929 rite 1947. Ebe nọ o fihọ ada i bu te idu buobu, ghele na ohwo ọvo ọ rọwo kurẹriẹ hẹ. O kere nọ: “Oghẹrẹ nọ ahwo jọ a je ru, o jọ wọhọ nọ a jẹ wọso usi uwoma nọ ma jẹ ta na. Rekọ ahwo buobu a jẹ rọwo yo ho dede nọ a jẹ wọso usi uwoma na ha.” Nọ a maki vi imishọnare nọ i nwrotọ no isukulu Giliad kpohọ etẹe, a ta usi  uwoma te ikpe izii taure ahwo Iceland jọ a te ti kurẹriẹ jẹ họ-ame. *

4. Ẹvẹ o rẹ jọ omai oma nọ ahwo a gbẹ be rọwo kurẹriẹ hẹ?

⁴ O rẹ kẹ omai uye nọ ahwo a gbẹ be rọwo wuhrẹ Ebaibol re a zihe ruọ ilele Jesu hu. O sae kẹ omai uye wọhọ epanọ o jọ kẹ Pọl ukọ na, ọnọ “uweri ogaga gbe edada nọ i bi serihọ họ” e jọ oma fiki ahwo Ju nọ a rọwo nọ Jesu họ Mesaya nọ a ya eyaa riẹ na ha. (Rom 9:1-3) Ẹsejọhọ who bi wuhrẹ Ebaibol kugbe ohwo jọ. Whọ be daoma wuhrẹ iẹe ziezi jẹ lẹ roro iei, rekọ ọ be nyaharo ghele he, yọ u te epanọ whọ te rọ siọ uwuhrẹ na ba no. O sae jẹ jọ nọ ghelọ epanọ whọ be ta usi uwoma te na, who ri wuhrẹ ohwo ọvo te epanọ ọ rọ họ-ame he. Kọ whọ te ta nọ obọ ra u no ze hayo inọ Jihova o bi fiobọhọ kẹ owhẹ evaọ iruo usi uwoma na ha? Ma te jọ uzoẹme nana kuyo enọ ivẹ nana: (1) Eme o re dhesẹ nọ ma be riẹ ru ziezi evaọ iruo usi uwoma ota na? (2) Eme ma riẹ nọ o rẹ sae via nọ ma be ta usi uwoma na?

5. Fikieme iruo usi uwoma ota na e gbẹ rọ nya epanọ ma rẹro riẹ ẹsejọ họ?

⁵ Ebaibol ọ ta nọ ohwo nọ o bi ru oreva Ọghẹnẹ, “oware kpobi nọ o ru u re woma kẹe.” (Ol. 1:3) Rekọ oyena o nwani dhesẹ nọ oware kpobi nọ ma bi ru evaọ egagọ Jihova o te nwane nya epanọ ma rẹro riẹ hẹ. Uzuazọ ohwo-akpọ kpobi “o vọ avọ uye” keme ohwo ọvo ọ gba ha, te omai gbe ahwo nọ ma be ta usi uwoma kẹ na. (Job 14:1) Ahwo nọ a be wọso omai a sai ru nọ ma gbẹ rọ ta usi uwoma na epanọ ma jẹ tae vẹre he evaọ omoke jọ. (1 Kọr. 16:9; 1 Tẹs. 2:18) Nọ o rrọ ere na, eme Jihova o re rri rọ ta nọ ma be riẹ ru evaọ iruo usi uwoma ota na? Joma ta kpahe eria Ebaibol jọ nọ i ti fiobọhọ kẹ omai kuyo onọ nana.

6. Eme Jihova o re rri rọ ta nọ ma be riẹ ru ziezi evaọ iruo usi uwoma ota na?

⁶ Epanọ ma be daoma te je thihakọ te evaọ iruo na Jihova o re rri. Jihova o re rri rie nọ ma be riẹ ru nọ ma tẹ be rọ ọwhọ ru iruo riẹ fikinọ ma you rie, o tẹ make rọnọ ahwo a gaviezọ kẹ omai hi. Pọl ukọ na o kere nọ: “Ọghẹnẹ ọ rrọ ohwo nọ o kiẹrẹe he he nọ iruo rai gbe uyoyou nọ wha dhesẹ kẹ odẹ riẹ e rẹ rọ thọrọ iẹe ẹro, nọ wha rọ gbodibo jẹ be ruabọhọ gbodibo kẹ erẹri na.” (Hib. 6:10) Jihova ọ rẹ kareghẹhọ uyoyou nọ ma wo kẹe gbe epanọ ma be daoma te evaọ iruo riẹ, o tẹ make rọnọ ahwo nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol kugbe a nyaharo te epanọ a rọ họ-ame he. Fikiere ẹme nọ Pọl ọ ta kẹ inievo obọ Kọrint na o kiekpahe omai re o tẹ make rọnọ oware nọ ma bi rẹro riẹ evaọ iruo usi uwoma na o via ha. Ọ ta kẹ ae nọ: “Oma nọ wha be dawo evaọ iruo Olori na o te jọ uvrẹvru hu.”​—1 Kọr. 15:58.

7. Eme ẹme nọ Pọl ukọ na ọ ta kpahe odibọgba riẹ u wuhrẹ omai?

 ⁷ Pọl ukọ na yọ imishọnare nọ ọ riẹ iruo riẹ ziezi. Ọ jẹ to ikoko ekpokpọ họ no ẹwho ruọ ẹwho. Rekọ nọ Pọl ọ jẹ ta nọ ọyomariẹ o te ọgbodibo Kristi, orọnikọ unu ahwo nọ o fiobọhọ kẹ kurẹriẹ no oye ọ ta nọ i ru rie te he. Ukpoye, nọ ọ jẹ ta ẹme kẹ ahwo nọ a je ru omarai oruoro inọ a woma vi ọyomariẹ, ẹme nọ ọ ta họ: “Me ru iruo vi ai.” (2 Kọr. 11:23) Wọhọ Pọl, ma rẹ kareghẹhọ nọ epanọ ma be daoma te evaọ iruo na gbe epanọ ma bi thihakọ te, eye họ oware nọ Jihova o bi rri.

8. Eme u fo nọ ma rẹ kareghẹhọ kpahe usi uwoma nọ ma be ta na?

⁸ Usi uwoma nọ ma be ta na o be lẹliẹ eva mai were Jihova. Jesu o vi ilele udhosa-gbikpe riẹ nyae ta usi uwoma. A te “zihe ze avọ oghọghọ.” Eme ọ wha riẹ ze nọ a jẹ rọ ghọghọ? A ta nọ: “Makọ idhivẹri na dede i yoẹme kẹ omai nọ ma se odẹ ra.” Rekọ Jesu ọ vuẹ rai nọ oware yena a rẹ rọ fiki riẹ ghọghọ họ. Ọ ta kẹ ae nọ: “Wha du ghọghọ fikinọ idhivẹri i yoẹme kẹ owhai hi, rekọ wha ghọghọ fikinọ a kere edẹ rai fihotọ no evaọ obọ idhiwu na.” (Luk 10:17-20) Jesu ọ riẹ nọ ẹsikpobi nọ a te kpohọ usi uwoma eware e te nwane riẹ nya kẹ ae ere he. Ahwo nọ a gaviezọ kẹ ilele Jesu evaọ oke ọsosuọ nọ a jẹ rọ fiki riẹ ghọghọ na, ma tubẹ riẹ unu ahwo nọ a jọ usu rai kurẹriẹ hẹ. Oware nọ u fo nọ o rẹ mae lẹliẹ ilele na ghọghọ họ, eva rai e be were Jihova fiki epanọ a daoma te evaọ iruo na, orọnikọ fikinọ ahwo a gaviezọ kẹ ae ọvo ho.

9. Wọhọ epanọ o rrọ obe Ahwo Galesha 6:7-9, eme ma ti wo nọ iruo na e gbẹ bẹ omai no ho?

⁹ Usi uwoma ota na o gbẹ bẹ omai no ho, ma ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ. Nọ ma be daoma ta usi uwoma kẹ ahwo je wuhrẹ ae kpahe Uvie Ọghẹnẹ na, ma be ‘kọ wọhọ epanọ ẹzi na ọ be kpọ’ omai. O rrọ ere keme ma bi ru nọ ẹzi Ọghẹnẹ ọ be rọ jọ omamai ruiruo. Iruo na e gbẹ “bẹ omai no ho,” Jihova ọ ta nọ ma ti wo uzuazọ ebẹdẹ bẹdẹ, o tẹ make rọnọ ma wuhrẹ ohwo jọ te epanọ o ro kurẹriẹ hayo ma ru ere he.​—Se Ahwo Galesha 6:7-9.

10. Eme ọ rẹ whae ze nọ ahwo jọ a rẹ rọ gaviezọ yọ ahwo jọ a rẹ gaviezọ họ nọ ma tẹ ta usi uwoma kẹ ae?

¹⁰ Oghẹrẹ nọ udu ohwo nọ ma be ta usi uwoma kẹ o rrọ oye u re dhesẹ sọ ọ te jẹ ovuẹ na rehọ. Jesu ọ rehọ ọtadhesẹ ọkibi ru ẹme nana vẹ. Ọ ta nọ evaọ usu ibi nọ i kie fihọ ọvuọ ẹkpẹ riẹ na, enọ i kie fihọ emamọ otọ na ọvo e mọ ibi. (Luk 8:5-8) Jesu ọ ta nọ oghẹrẹ otọ sa-sa na i dikihẹ kẹ oghoghẹrẹ ahwo nọ udu rai o wọ rai ru ọvuọ oware nọ u je rai nọ a yo “ẹme Ọghẹnẹ.” (Luk 8:11-15) Ma sai ru re ohwo ọ jọ udu riẹ nwene he nọ ma tẹ ta usi uwoma kẹe no. Nwane wọhọ epanọ ọkibi ọ rẹ sai ru re ekakọ riẹ e mọ ibi hi na. Iruo nọ i te omai họ, ibi Uvie na nọ ma rẹ kọ ẹsikpobi. Pọl ukọ na ọ ta nọ, “omomọvo o ti wo osohwa riẹ wọhọ epaọ iruo riẹ,” orọnikọ oware nọ u no iruo na ze he.​—1 Kọr. 3:8.

11. Fikieme a rọ ta nọ Noa, “ọtausiuwoma ẹrẹreokie” na, ọ ta usi uwoma ziezi? (Rri uwoho nọ o rrọ uke emagazini na.)

¹¹ Idibo Jihova oke anwae a ta usi uwoma kẹ ahwo nọ a jẹ gaviezọ họ re. Wọhọ oriruo, Noa ọ jọ “ọtausiuwoma ẹrẹreokie.” Yọ o wọhọ nọ ọ ta usi uwoma te ikpe buobu. (2 Pita 2:5) Ma riẹ nọ ẹsejọhọ Noa o je rẹro nọ ahwo jọ a ti kurẹriẹ nọ ọ te ta usi uwoma kẹ ae na, rekọ Jihova ọ ta ẹme ọvo nọ u dhesẹ ere he. Ukpoye  nọ ọ jẹ vuẹ Noa nọ o ku okọ, ọ ta kẹe nọ: “Whọ rẹ ruọ eva okọ na, whẹ, emezae ra, aye ra, gbe eyae emezae ra.” (Emu. 6:18) Yọ Noa o te rri epanọ Ọghẹnẹ ọ ta nọ okọ na o rẹ rro te, ẹsejọhọ ọ te riẹ nọ, otẹrọnọ ahwo jọ a ti kurẹriẹ, a ti bu hu. (Emu. 6:15) Yọ wọhọ epanọ ma riẹ, makọ omọvo dede o kurẹriẹ hẹ nọ Noa ọ jẹ ta usi uwoma kẹ ae na. (Emu. 7:7) Kọ Jihova o rri nọ Noa ọ daoma te he? Vievie! Ukpoye, Jihova o rri nọ Noa ọ ta usi uwoma ziezi keme ọ romatotọ ru oware nọ ọ ta kẹe.​—Emu. 6:22.

12. Eme o jẹ lẹliẹ eva were Jerimaya evaọ usi uwoma ota riẹ ghelọ oghẹrẹ nọ ahwo na a je ru?

¹² Jerimaya ọruẹaro na ọ ta usi uwoma ikpe buobu re. Yọ evaọ oke yena, ahwo jọ a jẹ gaviezọ kẹe he, yọ ahwo jọ a jẹ wọso ẹe. Ahwo nọ a jẹ wọso ẹe a jẹ ‘lae eka je sei ẹkoko,’ onọ o lẹliẹ udu whrehe iei. U tube te epanọ ọ rọ ta nọ ọ rẹ siọ iruo na ba. (Jeri. 20:8, 9) Rekọ Jerimaya ọ siọ iruo na ba ha. Eme o fiobọhọ kẹe nọ ọ sae gbẹ rọ ta usi uwoma na yọ eva e be were iẹe? O fi iroro riẹ họ eware ivẹ jọ nọ i wuzou gaga. Orọ ọsosuọ, ẹme Ọghẹnẹ nọ ọ jẹ ta kẹ ahwo na o jọ orọ epanọ Ọghẹnẹ o ti ro ru re ‘eware i woma kẹ ae evaọ obaro, a ve je wo ẹruore.’ (Jeri. 29:11) Orọ avọ ivẹ, Jihova họ ọnọ ọ ta kẹe nọ jọ ọ ta usi uwoma na. (Jeri. 15:16) Epọvo na re, ma be ta usi uwoma nọ o be lẹliẹ ahwo wo ẹruore, yọ a rọ odẹ Jihova se omai re. Ma tẹ be hai roro kpahe eware ivẹ nana, eva e te were omai evaọ iruo usi uwoma na nọ ahwo a gbẹ maki yo ho.

13. Eme ma wuhrẹ no ọtadhesẹ Jesu nọ ọ rrọ Mak 4:26-29 na ze?

¹³ Ẹmẹrera ohwo o re ro fi ẹrọwọ họ Ọghẹnẹ. Ọtadhesẹ nọ Jesu ọ kẹ kpahe ọkibi nọ ọ nyai kiẹzẹ nọ ọ kọ no na, u dhesẹ nọ ere o gine rrọ. (Se Mak 4:26-29.) Ẹmẹrera ibi na e jẹ rọ dhẹ ze, yọ ọkibi na ọ sai ru oware ovo re ibi na e dhẹ ze vẹrẹ hẹ. Epọvo na re, ẹsejọ ẹmẹrera ohwo nọ ma bi wuhrẹ Ebaibol kugbe ọ rẹ rọ nyaharo, o ve bi ru eware nọ o bi wuhrẹ na. Wọhọ epanọ ọkibi na ọ sai ru re ibi nọ ọ kọ e dhẹ ze vẹrẹ hẹ na, ma sae gba ohwo nọ ma bi wuhrẹ họ re ọ nyaharo vẹrẹ wọhọ epanọ ma gwọlọ họ. Ma re thihakọ hẹrẹ ọvo. Fikiere, whọ jọ udu u whrehe owhẹ hẹ, jọ iruo na e bẹ owhẹ no ho nọ ohwo na ọ gbẹ be nyaharo vẹrẹ te epanọ whọ gwọlọ họ. Re ma sai fiobọhọ kẹ ahwo zihe ruọ ilele Jesu, ma re thihakọ hẹrẹ wọhọ epanọ ọwhẹrẹ o re ru na.​—Jem. 5:7, 8.

14. Iku vẹ i dhesẹ nọ oke krẹkri o sae vrẹ re ahwo jọ a te ti kurẹriẹ?

¹⁴ Evaọ eria jọ, ma sae ta usi uwoma ikpe buobu yọ ma rẹ ruẹ ohwo ọvo nọ o re kurẹriẹ hẹ. Joma ta kpahe inievo ivẹ jọ, Gladys Allen avọ Ruby Allen. A jọ ekobaro oke-kpobi evaọ 1959, a te vi ai kpohọ ẹwho Quebec evaọ obọ Canada. * Fiki ozọ ahwo gbe izerẹ ichọche Katọlik, ahwo a jẹ rọwo yo usi uwoma ha evaọ ẹwho na. Gladys ọ ta nọ: “Kẹdẹ kẹdẹ ma jẹ hae rọ euwa eree no uwou ruọ uwou nyae ta usi uwoma kẹ ahwo. Rekọ ohwo ọvo ọ jẹ rọwo yo usi uwoma ha. Oware nọ a jẹ hai ru ọvo họ, a re rovie ẹthẹ, a jẹ ruẹ nọ mai yọ Isẹri Jihova, a ve si ẹthẹ dhe. Rekọ ma gbẹ jẹ ruabọhọ usi uwoma na ghele.” Nọ oke o be nyaharo na, a te ti mu usi uwoma họ eyo. Ma be ta ẹme na, ikoko esa e rrọ ẹwho na.​—Aiz. 60:22.

15. Eme obe 1 Ahwo Kọrint 3:6, 7 u wuhrẹ omai kpahe ahwo nọ ma be ta usi uwoma kẹ?

¹⁵ Ahwo buobu ae a re fiobọhọ kẹ ohwo  zihe ruọ olele Jesu. Ohwo kpobi o re ru ẹkabọ riẹ, ere ukoko soso u re ro fiobọhọ kẹ ohwo te epanọ ọ rẹ rọ họ-ame. (Se 1 Ahwo Kọrint 3:6, 7.) Ma rehọ iẹe nọ oniọvo jọ ọ ta usi uwoma kẹ ohwo, fikinọ ohwo na ọ gaviezọ ziezi ọ tẹ kẹe omobe-ovẹvẹ hayo emagazini mai jọ. Rekọ oniọvo na ọ tẹ ruẹ nọ fiki oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹe ọ te sai zihe bru ohwo na ha. Ọ tẹ vuẹ oniọvo ọfa re o zihe bru ei. Oniọvo nọ o zihe bru ei na o te mu uwuhrẹ Ebaibol họ kugbe ohwo na. Oniọvo na ọ tẹ be hai wha inievo efa sa-sa lele oma nyai wuhrẹ ohwo na. Oniọvo kpobi nọ a gbẹ nya o wo ẹkẹ ẹme riẹ nọ ọ rẹ ta rọ tuduhọ ohwo na awọ. Inievo na nọ ọ be ruẹ na a be ta oware nọ u bi ru ẹrọwọ riẹ ga. Ere a bi ro ku ame ku ubi ẹme Ọghẹnẹ nọ a kọ fihọ iẹe udu na. Onana o wha riẹ ze nọ te ọnọ ọ be kọ gbe ọnọ o bi vu a rẹ rọ ghọghọ kugbe evaọ iruo ivuẹvu na wọhọ epanọ Jesu ọ ta.​—Jọn 4:35-38.

16. Fikieme eva e rẹ rọ were owhẹ evaọ usi uwoma na ghelọ oghẹrẹ nọ eware e rrọ kẹ owhẹ kẹhẹ?

¹⁶ Ẹsejọhọ whọ gbẹ be sae ta usi uwoma je wuhrẹ ahwo tere he fiki ẹyao hayo owho. Eva e sae gbẹ were owhẹ ghele fiki utho nọ whọ be sai ru. Joma ta kpahe oware jọ nọ o via kẹ Devidi ovie na. Oke jọ o jariẹ nọ ahwo Amalẹk a rọ nyaze te kwa eware rai je mu ahwo rai jọ rehọ. Devidi avọ ahwo riẹ a tẹ nyae rehọ ae ze. Ezae nọ i bu te egba ivẹ a sae nya ha fikinọ oma o rrọ rai gaga no, fikiere Devidi ọ tẹ ta nọ jọ a jọ uwou rou eware nọ a nya seba. Nọ Devidi avọ ahwo nọ a kpohọ ẹmo na a zihe te uwou, ọ tẹ ta nọ jọ a ghale eware nọ a wha ze kẹ ohwo kpobi ẹrẹrẹe, te enọ e nya gbe enọ e jọ uwou. (1 Sam. 30:21-25) Epọvo na iruo usi uwoma nọ ma rrọ akpọ-soso ta na o rrọ re. Oniọvo kpobi ọ tẹ be dao utho ẹgba riẹ evaọ iruo na, eva e te were iẹe ziezi nọ ohwo jọ o te kurẹriẹ ziọ edhere uzuazọ na.

17. Eme ma rẹ rọ fiki riẹ yere Jihova?

¹⁷ Ma yere Jihova gaga kẹ oghẹrẹ nọ o bi rri iruo nọ ma bi ru kẹe na. Ọ riẹ nọ ma make daoma kẹhẹ evaọ iruo usi uwoma ota na, ma sae gba ahwo họ kurẹriẹ hẹ. O make rrọ ere na, ọ riẹ nọ ma be daoma gaga evaọ iruo na, ọ tẹ jẹ riẹ nọ ma bi ru ere fikinọ ma you rie. Yọ ọ te hwa omai osa. U te no ere no, o bi wuhrẹ omai oware nọ ma re ru re eva e sae were omai nọ ma bi ru ẹkabọ mai evaọ iruo ivuẹvu ilogbo nọ e rrọ otọ na. (Jọn 14:12) Jọ u mu omai ẹro nọ iruo na e gbẹ bẹ omai no ho, Jihova ọ te ghale omai.