1. Sambu na nki beto ke vandaka na kiese mingi ya kuvanda Bambangi ya Yehowa?

BETO kele ti dibaku ya nene ya kuvanda Bambangi ya Yehowa mpi beto ke vandaka na kiese mingi sambu na yo. Beto kele bantu ya Yehowa mpi beto ke monisaka kibeni nde beto kele Bambangi na yandi ntangu beto ke longaka bantu nsangu ya mbote mpi ke kumisaka bantu balongoki. Beto ke vandaka na kiese kana beto me sadisa muntu yina kele ti “nkadilu ya mbote sambu na kubaka luzingu ya mvula na mvula” na kukuma kukwikila. (Bis. 13:48) Beto ke waka bonso Yezu. Yandi “waka kiese mingi na nsadisa ya mpeve santu” ntangu balongoki na yandi songaka yandi mambu ya mbote yina bo kutanaka ti yo ntangu bo kwendaka kulonga nsangu ya mbote.—Luka 10:1, 17, 21.

2. Inki beto ke salaka sambu na kumonisa nde kisalu ya kulonga nsangu ya mbote kele mfunu mingi?

² Kisalu na beto ya kulonga nsangu ya mbote kele mfunu mingi. Ntumwa Polo songaka Timoteo nde: “Keba ntangu yonso na nge mosi mpi na malongi na nge.” Yandi tubaka diaka nde: “Kana nge ke sala yo, nge ta kudigulusa mpi nge ta gulusa bantu yina ke widikila nge.” (1 Tim. 4:16) Yo yina, beto fwete longa bantu nsangu ya mbote sambu bo guluka. Beto fwete keba ntangu yonso sambu beto kele bantu ya Kimfumu ya Nzambi. Beto ke zolaka kusala ntangu yonso mambu yina ta pesa Yehowa lukumu mpi yina ta monisa nde beto ke ndimaka kibeni nsangu ya mbote yina beto ke longaka. (Bafil. 1:27) Beto ke kudibongisaka mbote na ntwala ya kulonga nsangu ya mbote mpi na ntwala ya kukwenda kulonga bantu nsangu ya mbote, beto ke lombaka Yehowa na kusadisa beto. Yo ke monisaka nde ‘beto ke keba na malongi na beto.’

3. Keti bantu yonso ta sepela ti nsangu ya mbote ya Kimfumu? Pesa mbandu.

³ Ata beto me sala yonso yina beto lenda sala sambu na kulonga mbote nsangu ya mbote, bantu mingi na kisika yina beto ke zingaka lenda buya kuwa nsangu yina ya mbote ya Kimfumu. Beto tadila mbandu ya mpangi Georg Lindal yina longaka nsangu ya mbote yandi  mosi na Islande banda na 1929 tii na 1947. Yandi kabulaka mikanda mingi kibeni kansi ata muntu mosi ve ndimaka kieleka. Yandi sonikaka nde: “Bantu ya nkaka vandaka kutelemina kieleka kansi mingi na kati na bo vandaka kubuya ka bo kuwa yo.” Bamisionere yina kotaka nzo-nkanda ya Gileade kwendaka kuna sambu na kulonga nsangu ya mbote. Bo longaka mpi nsangu ya mbote bamvula mingi kansi bantu mingi vandaka kusepela ve ti yo. Nsuka-nsuka, na nima ya bamvula uvwa bantu ya nkaka ya Islande kudipesaka na Yehowa mpi bo bakaka mbotika. *

4. Inki mutindu beto lenda wa kana bantu ke buya kulonguka Biblia?

⁴ Beto ke waka mpasi kana bantu ke buya kulonguka Biblia. Beto lenda wa mutindu Polo waka. Yandi kumaka na ‘mawa mingi mpi waka mpasi’ sambu Bayuda mingi buyaka kundima nde Yezu kele Mesia ya lusilu. (Bar. 9:1-3) Ebuna nki mutindu nge ta wa kana nge me sala bikesa mingi mpi nge me samba mingi sambu na longoki na nge ya Biblia kansi yandi ke yela ve mpi yo ke lomba nde beno zenga kulonguka Biblia ti yandi? To nki mutindu nge ta wa kana nge me longukaka ntete ve Biblia ti muntu tii na mbotika? Keti nge ta kudipesa foti to nge ta yindula nde Yehowa me sadisa nge ve na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote? Na disolo yai, beto ta pesa bamvutu na bangiufula yai zole: (1) Inki ke monisaka kibeni nde beto ke sala mbote kisalu na beto ya kulonga nsangu ya mbote? (2) Inki beto fwete zaba ntangu beto ke longa bantu nsangu ya mbote?

5. Sambu na nki bantangu ya nkaka kisalu ya Yehowa yina beto ke sala lenda buta ve mbuma kaka mutindu beto zolaka?

⁵ Biblia ke tubaka nde: ‘Konso kima yina muntu ya ke salaka luzolo ya Nzambi ke sala ta nunga.’ (Nk. 1:3) Kansi, yo ke tendula ve nde konso kima yina beto ke sala sambu na Yehowa ta salama kaka mutindu beto ke zola. Luzingu ya muntu me “fulukaka na bampasi” sambu beto yonso kele bantu ya kukonda kukuka. (Yobi 14:1) Diaka, bantangu ya nkaka bantu yina ke teleminaka beto lenda kanga beto nzila ya kulonga nsangu ya mbote na ngemba yonso. (1 Bak. 16:9; 1 Bate. 2:18) Inki ke sadisaka Yehowa na kumona nde beto me sala mbote kisalu ya kulonga nsangu ya mbote? Beto tadila minsiku ya Biblia yina lenda sadisa beto na kupesa mvutu na ngiufula yina.

6. Inki ke sadisaka Yehowa na kutuba nde nge me sala mbote kisalu ya kulonga nsangu ya mbote?

⁶ Yehowa ke tulaka dikebi na bikesa yina beto ke salaka mpi mutindu beto ke landaka kulonga nsangu ya mbote. Yehowa ke sepelaka ntangu beto ke longaka nsangu ya mbote ti kikesa yonso sambu beto ke zolaka yandi ata bantu kundima yo to ve. Polo sonikaka nde: “Nzambi me konda ve lunungu sambu yandi vila kisalu na beno mpi zola yina beno monisaka sambu na zina na yandi, mutindu beno me sadilaka basantu mpi beno ke landa kusadila bo.” (Baeb. 6:10) Yehowa ke vilaka ve bikesa na beto mpi zola na beto sambu na yandi ata beto me longukaka ve Biblia ti muntu tii na mbotika. Yo yina, mambu yina Polo songaka Bakristu  ya Korinto ke tadila nge mpi. Yandi tubaka nde: “Kisalu na beno ya ngolo na Mfumu kele ve ya mpamba,” ata kisalu ya ngolo yina nge salaka me buta ve mbuma mutindu nge vandaka kuzola.—1 Bak. 15:58.

7. Inki malongi beto me baka na mambu yina ntumwa Polo tubaka sambu na kisalu na yandi ya kulonga nsangu ya mbote?

⁷ Ntumwa Polo vandaka misionere mosi ya mbote kibeni. Yandi kangulaka mabundu na bambanza mingi. Kansi ntangu bantu ya nkaka tubaka mambu ya mbi sambu na Polo mpi bo tubaka nde yandi vandaka ve longi ya mbote, yandi tubilaka ve ntalu ya bantu yina yandi sadisaka na kukuma Bakristu. Yandi songaka bo kaka nde: “Mono me salaka kisalu mingi kuluta.” (2 Bak. 11:23) Bonso Polo, beto fwete vila ve nde Yehowa ke tulaka dikebi mingi na bikesa yina beto ke salaka mpi na mutindu beto ke landaka kulonga nsangu ya mbote.

8. Inki beto fwete vila ve na yina me tala kisalu ya kulonga nsangu ya mbote?

⁸ Yehowa ke sepelaka ntangu beto ke longaka bantu nsangu ya mbote. Yezu tindaka balongoki 70 na kulonga nsangu ya mbote ya Kimfumu mpi bo “vutukaka na kiese.” Sambu na nki bo vandaka na kiese? Bo songaka Yezu nde: “Ata bademo ke lemfukila beto ntangu beto ke sadila zina na nge.” Kansi Yezu sungikaka mabanza na bo ntangu yandi songaka bo nde: “Beno wa ve kiese sambu bampeve ke lemfukila beno, kansi beno wa kiese sambu bo me sonika bazina na beno na zulu.” (Luka 10:17-20) Yezu zabaka nde bantu ta ndima ve nsangu ya mbote ntangu yonso. Beto ke zaba ve bantu ikwa yina widikilaka balongoki ya Yezu kumaka Bakristu. Yo lombaka nde balongoki yina kubakisa nde kiese yina bo waka vandaka ve kaka sambu bantu widikilaka bo kansi yo vandaka mpi sambu Yehowa sepelaka ti kisalu ya ngolo yina bo salaka.

9. Mutindu Bagalatia 6:7-9 ke monisa yo, nki mambote beto ta baka kana beto landa kulonga nsangu ya mbote?

⁹ Kana beto ke landa kulonga nsangu ya mbote mpi beto ke yambula ve, beto ta baka luzingu ya mvula na mvula. Ntangu beto ke salaka bikesa ya kukuna bankeni ya kieleka ya Kimfumu, beto ke ‘kunaka mpi sambu na mpeve’ mpi beto ke bikaka nde mpeve santu ya Nzambi kusadisa beto. Kana beto “yambula” ve to beto “lemba” ve, Yehowa ta pesa beto luzingu ya mvula na mvula ata beto longuka Biblia ti muntu tii na mbotika to ve.—Tanga Bagalatia 6:7-9.

10. Sambu na nki bantu ya nkaka ke ndimaka nsangu yina beto ke longaka kansi bankaka ke buyaka?

¹⁰ Kundima nsangu ya mbote to ve ke tadila ntete-ntete ntima ya muntu yina ke wa yo. Yezu tendulaka yo na mbandu yina yandi pesaka ya muntu yina kunaka nkeni na bantoto ya kuswaswana, kansi kaka nkeni yina yandi kunaka na ntoto ya mbote butaka mbuma. (Luka 8:5-8) Yezu tubaka nde, bantoto yina ke monisa bantima ya bantu yina ke waka “ndinga ya Nzambi.” (Luka 8:11-15) Bonso muntu yina ke kunaka nkeni, beto ta kuka ve kuyedisa nkeni na kingolo-ngolo na bantima ya bantu yina beto ke longa nsangu ya mbote. Mukumba na beto kele ya kulanda kukuna nkeni ya mbote ya nsangu ya Kimfumu. Ntumwa Polo tubaka nde: “Konso muntu ta baka matabisi na yandi na kutadila kisalu na yandi,” kansi ve na kutadila mbuma yina kisalu yango ke buta.—1 Bak. 3:8.

11. Sambu na nki Noa vandaka ‘nsamuni ya mbote ya lunungu’ ata bantu widikilaka yandi ve? (Tala kifwanisu ya lutiti ya zulu.)

¹¹ Na ntangu ya ntama, bansadi mingi ya Yehowa longaka bantu nsangu ya mbote kansi bo ndimaka ve. Mu mbandu, Noa vandaka “nsamuni ya lunungu” na nsungi ya bamvula 40 to 50. (2 Pie. 2:5) Ntembe kele ve nde yandi yindulaka nde bantu ya nkaka ta wa nsangu ya mbote kansi Yehowa tubaka ve ata kima mosi yina monisaka nde bantu ta wa nsangu ya mbote. Ntangu Yehowa songaka Noa mutindu ya kutunga maswa, yandi songaka yandi nde: “Nge fwete kota na maswa, nge,  bana na nge ya babakala, nkento na nge, ti bankento ya bana na nge.” (Kuy. 6:18) Ntangu Yehowa songaka Noa nene ya maswa yina yandi fwete tunga mpi mutindu yo fwete vanda, mbala ya nkaka Noa bakisaka nde bantu mingi ve ta wa yandi sambu kisika vandaka ve mingi na maswa. (Kuy. 6:15) Mutindu beto me zaba yo, ata muntu mosi ve ndimaka nsangu ya Noa. (Kuy. 7:7) Keti Yehowa yindulaka nde Noa salaka ve mbote kibeni kisalu ya kulonga nsangu ya mbote? Ve, yandi yindulaka ve mutindu yina. Yehowa sepelaka mingi kibeni ti Noa sambu yandi salaka mambu yonso kaka mutindu Yehowa songaka yandi.—Kuy. 6:22.

12. Inki sadisaka profete Yeremia na kuvanda na kiese ata bantu vandaka kubuya nsangu yina yandi vandaka kulonga mpi bo vandaka kutelemina yandi?

¹² Profete Yeremia mpi longaka nsangu ya mbote bamvula kuluta 40 ata bantu ndimaka ve nsangu yina mpi ata bo teleminaka yandi. Yandi lembaka nitu sambu bambeni na yandi vandaka ‘kufinga yandi mpi kuseka yandi,’ yo yina yandi zolaka kuyambula kisalu na yandi. (Yer. 20:8, 9) Kansi yandi yambulaka ve. Inki sadisaka yandi na kulanda kulonga nsangu ya mbote mpi na kuvanda na kiese? Yandi tulaka dikebi na mambu zole ya mfunu. Ya ntete, nsangu ya Nzambi yina Yeremia vandaka kulonga bantu zolaka kupesa bo “makwisa mpi kivuvu.” (Yer. 29:11) Ya zole, Yehowa ponaka Yeremia na kutuba sambu na yandi mpi pesaka yandi nsangu sambu na kulonga bantu. (Yer. 15:16) Beto mpi ke longaka bantu nsangu yina ke pesaka bo kivuvu mpi beto kele Bambangi ya Yehowa mpi beto ke nataka zina na yandi. Kana beto tula dikebi na mambu yina zole ya mfunu, beto ta vanda na kiese ata bantu ke ndima ve nsangu yina beto ke longa bo.

13. Mbandu yina Yezu pesaka ya kele na Marko 4:26-29 ke longa beto nki?

¹³ Muntu ke yelaka na kimpeve malembe-malembe. Yezu monisaka yo pwelele na mbandu yina yandi pesaka ya muntu yina ke kuna mpi ke lala na mpimpa. (Tanga Marko 4:26-29.) Na nima ya kukuna bankeni, muntu yina ke kuna ke yedisaka ve bankeni yina na kingolo-ngolo. Yo ke yelaka yo mosi malembe-malembe. Yo lenda lomba nde nge mpi nge vingila ntangu ya nda na ntwala nde kisalu yina nge ke sala ya kukumisa bantu balongoki kubuta mbuma sambu muntu ke yelaka na kimpeve malembe-malembe. Muntu yina ke salaka bilanga ke vandaka ve ti kiyeka ya kuyedisa bankeni yina yandi me kuna na ntangu yina yandi ke zola. Beto lenda pusa mpi ve balongoki ya Biblia na kuyela na kimpeve nswalu mutindu beto ke zola. Yo yina, kulemba ve nitu mpi kuyambula ve kana nge ke mona nde longoki ya Biblia ke yela ve nswalu na kimpeve mutindu nge ke zola. Beto fwete vanda ntima-nda bonso muntu yina ke salaka bilanga ntangu beto ke sala kisalu ya kukumisa bantu balongoki.—Yak. 5:7, 8.

14. Pesa mbandu ya ke monisa nde yo lenda baka bamvula mingi na ntwala nde bantu kundima nsangu ya mbote.

¹⁴ Na bisika ya nkaka, yo ke bakaka ntangu mingi kibeni sambu muntu kubaka mbotika. Beto tadila mbandu ya bampangi-bankento zole ya dibuta mosi, Gladys mpi Ruby Allen. Na 1959, bo tindaka bo bapasudi-nzila ya ntangu yonso na mbanza mosi na Canada na provense ya Québec. * Kisika yina bo vandaka kulonga nsangu ya mbote, bantu vandaka kundima ve nsangu ya mbote sambu bo vandaka kuwa boma ya mambu yina bantu yina vandaka kuzinga kisika mosi ti bo mpi banganga-nzambi ta tuba kana bo solula ti Bambangi ya Yehowa. Mpangi Gladys ke tuba nde: “Bamvula zole, beto longaka nsangu ya mbote nzo na nzo bangunga nana na kilumbu kansi ata muntu mosi ve ndimaka kusolula ti beto. Bantu vandaka kukwisa na kielo mpi kana bo mona beto, bo vandaka kukanga kielo mpi kuvutuka. Kansi beto yambulaka ve.” Na nima ya bamvula, bantu yantikaka kusoba malembe-malembe mpi bantu ya nkaka yantikaka kundima kusolula ti Bambangi ya Yehowa. Bubu yai, mabundu kele tatu na mbanza yina.—Yez. 60:22.

15. 1 Bakorinto 3:6, 7 ke longa beto nki na yina me tala kisalu ya kukumisa bantu balongoki?

 ¹⁵ Kisalu ya kukumisa bantu balongoki ke salamaka na kimvuka. Yo ke lombaka dibundu ya mvimba sambu na kusadisa longoki na kubaka mbotika. (Tanga 1 Bakorinto 3:6, 7.) Mu mbandu, mpangi mosi me pesa muntu yina me sepela ti nsangu trakiti to zulunalu mosi. Kansi mpangi yina me mona nde yandi ta kuka ve kuvutukila muntu yina na ntangu yina muntu yango ke zola, yo yina yandi me lomba mpangi ya nkaka na kuvutukila yandi. Mpangi yina me vutukila yandi mpi yandi me yantika kulonguka Biblia ti muntu yango. Yandi ke nata mpi bampangi ya nkaka ntangu yandi ke longuka Biblia ti muntu yina. Bampangi yina yonso ke sadisa longoki na kuyela na mitindu mingi. Konso mpangi yina ta solula ti longoki yina ta sadisa yandi na kuyela na kimpeve. Yo ta sala nde bampangi yonso yina salaka ngolo sambu na kusadisa muntu yina ta sepela ntangu muntu yango ta baka mbotika.—Yoa. 4:35-38.

16. Sambu na nki nge lenda vanda na kiese na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote ata nge ke bela to nge kele diaka ve ngolo?

¹⁶ Mbala ya nkaka nge ke samuna ve mpi ke longa ve nsangu ya mbote mutindu nge vandaka kusala yo ntete sambu nge ke bela to sambu nge kele diaka ve ngolo. Ata mpidina, nge lenda sepela kaka sambu na mambu yina nge lenda sala na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. Beto baka mbandu ya ntotila Davidi ntangu yandi kwendaka ti bantu na yandi sambu na kugulusa mabuta na bo mpi kubotula bima na bo na bantu ya Amaleki. Bantu 200 lembaka mingi na kunwana, yo yina bo bikalaka sambu na kutanina bima. Davidi ti bantu na yandi nungaka bitumba yina mpi bo bakaka bima mingi ya valere na bantu ya Amaleki. Yandi tubaka nde bantu yina nwanaka ti bayina bikalaka fwete kabisa bima yina kiteso mosi. (1 Sam. 30:21-25) Yo kele mutindu mosi ti kisalu na beto ya kukumisa bantu balongoki yina ke salamaka na ntoto ya mvimba. Nge lenda kuka ve kusala mingi mutindu nge ke zola na kisalu ya kusamuna mpi ya kulonga nsangu ya mbote, kansi kana nge sala yonso yina nge lenda sala, nge ta vanda na kiese mingi ntangu yonso yina nge ke mona muntu mosi ke zaba Yehowa mpi ke baka mbotika.

17. Sambu na nki beto fwete pesa Yehowa mersi?

¹⁷ Beto ke pesa Yehowa mersi sambu yandi ke tadilaka kisalu yina beto ke sadilaka yandi na mutindu ya mbote. Yandi ke zaba nde beto lenda pusa ve bantu na kingolo-ngolo na kundima nsangu yina beto ke longa to na kusadila yandi. Kansi yandi ke monaka bikesa yina beto ke salaka mpi bikuma ya mbote yina ke pusaka beto na kusala kisalu ya kulonga nsangu ya mbote mpi yandi ke sakumunaka beto. Yandi ke longaka beto mpi mutindu ya kuvanda na kiese sambu na mambu yonso yina beto ke salaka na kisalu ya kulonga nsangu ya mbote. (Yoa. 14:12) Beto fwete ndima nde Yehowa ta sepela ti beto kana beto ke landa kaka kulonga nsangu ya mbote mpi ke yambula ve.