1. Mambo ka o twaikela na lusekelo ne munema?

 TUJI bingi na lusekelo ne munema pa kwikala Bakamonyi ba kwa Yehoba. Tutelwa pa jizhina ja Lesa, kabiji tumwesha’mba twi Bakamonyi banji kupichila mu kusapwila ne kufunjisha bantu pe aye. Tusangalala bingi inge twakwasha muntu ‘uji na michima wa bukishinka wa kukeba bumi bwa myaka ne myaka’ kwikala mupopweshi wa Lesa. (Byu. 13:48) Tumvwatu byonka byaumvwine Yesu. “Wasekejile bingi mu mupashi wazhila” kimye baana banji ba bwanga kyo bamubuujile’mba mwafumine bintu byawama bingi mu mukwekele wabo wa kusapwila.—Luka 10:1, 17, 21.

2. Twakonsha kumwesha byepi amba twanemeka bingi mwingilo wa kusapwila?

² Twanemeka bingi mwingilo wa kusapwila. Mutumwa Paulo watundaikile Timoti amba: ‘Saka wita muchima obe mwine ne ku byo ufunjisha.’ Kabiji Paulo wanungilepo’mba: “Mu kuba bino ukepulusha obe mwine ne boba bakumvwa.” (1 Timo. 4:16) Onkao mambo, mwingilo wa kusapwila ke mwingilo ukapulusha bantu. Twita muchima atweba bene mambo twi bangikazhi ba Bufumu bwa Lesa. Kimye kyonse tumwesha byubilo bileta lutotelo kwi Yehoba ne kumwesha kuba’mba twaitabila mu mambo awama o tusapwila. (Fili. 1:27) Tumwesha’mba tubena ‘kuta muchima ku byo tufunjisha’ kupichila mu kunengezha bulongo pa kuya na kusapwila ne kulomba mapesho a Yehoba saka tukyangye kuya na kusapwila bantu.

3. Nanchi bantu bonse bakatambwila byambo bya Bufumu nyi? Ambai kyamwekele.

³ Nangwatu inge twaingila na ngovu kusapwila bantu, bavula mu nyaunda yetu kechi bakonsha kutemwa kumvwa mambo awama a Bufumu ne. Langulukai pa byapichilemo Mulongo Georg Lindal wasapwijilengatu bunke mu kyalo kya Iceland kutendeka mu 1929 kufika mu 1947. Wasampenye mabuku avula bingi, bino kafwako muntu nangwa umo waswile kufunda bukine ne. Wanembele’mba: “Bantu bamo bakainenga kumvwa byambo bya mu Baibolo, bino bavula kechi baswilenga nangwa kutelekakotu ne.” Nangwa kimye kyo batumineko  bamishonale bafumine ku sukulu wa Gileada, kabiji baingijile na ngovu mwingilo wa kusapwila, bino papichile myaka yavula kwa kubula kutaanapo bantu bakeba kufunda bukine ne. Kepo byo papichile myaka 9, bantu bamo popo bepaine bene kwi Yehoba ne kubatizhiwa. *

4. Twakonsha kumvwa byepi inge bantu ke babule kuta muchima ku mambo awama o tusapwila?

⁴ Tumvwa kutama inge bantu bakana kufunda Baibolo. Twakonsha kumvwatu byonka byaumvwine Paulo, wajinga na “bulanda bukatampe ne musongo ubula kupwa” mambo Bayudea bavula bakaine kuswa kuba’mba Yesu ye Mesiasa walaiwe. (Loma 9:1-3) Kampe muji na muntu ye mufunjisha Baibolo. Mwibikako kumufunjisha kabiji mumulombelako kimye kyonse kwi Lesa. Pano bino, uno muntu kechi wingijisha byo abena kufunda ne, kabiji mukeba kuleka kumufunjisha. Nangwa kampe mukyangye kufunjishapo muntu Baibolo kufika ne ku lubatizhilo. Nanchi mwafwainwa kwizhachisha ne kulanguluka’mba Yehoba kechi ubena kupesha mwingilo wenu nenyi? Mu uno mutwe, tusakukumbula mepuzho abiji: (1) Ki ka kimwesha’mba tubena kwingila bulongo mwingilo wa kusapwila? (2) Ñanyi bintu byo twakonsha kuketekela inge twasapwila bantu?

5. Mambo ka mwingilo ye twingijila Yehoba kimye kimo o mwakonsha kubujila kufuma bintu byawama byo tukeba?

⁵ Baibolo waamba pa muntu uba kyaswa muchima wa Lesa amba: “Bintu byonse byo oba bikalumbuluka.” (Sala. 1:3) Pano bino, kino kechi kilumbulula’mba bintu byonse byo tubila Yehoba bikekela monka mo tukebela ne. Bwikalo bwa bantu ‘bwavula makatazho’ na mambo a bumbulwa kulumbuluka. (Yoba 14:1) Kabiji bantu betushikwa bakonsha kwitukanya kwingila mwingilo wetu byonka byo twingila kimye kyonse. (1 Ko. 16:9; 1 Tesa. 2:18) Pano ñanyi bintu Yehoba byo atalapo bimwesha’mba tubena kwingila bulongo mwingilo wa kusapwila? Twayai twisambe pa Mafunde a mu Baibolo asa kwitukwasha kukumbula buno bwipuzho.

6. Ñanyi kintu Yehoba kyo atapo muchima byo tumwingijila?

⁶ Yehoba wata muchima pa byo twingila na ngovu ne kuchinchika. Yehoba umvwa bingi bulongo inge ke tumwingijile na mukoyo nangwa bantu baswa kuteleka ku byambo byo tusapwila nangwa ne. Paulo wanembele’mba: “Lesa waoloka kabiji kechi wakonsha kuvulama mingilo yenu ne butemwe bo mwamwesha jizhina janji ne, byo mwibengijilenga bazhijikwa ne byo mwatwajijila na kwibengijila.” (Hebe. 6:10) Yehoba uvuluka byo twibikako kumwingijila ne butemwe bo twamutemwa nangwa kya kuba mu mwingilo wetu kechi mufuma byawama ne. Onkao mambo, byambo Paulo byo abuujile bena Kolinda byakonsha kwingila ne kwi anweba. Waambile’mba: “Mwingilo wenu wa mwi Nkambo, kechi ye watu ne,” nangwa kya kuba mu kwingila kwenu na ngovu mwabula kufuma bintu byo mwaketekejilenga.—1 Ko. 15:58.

7. Twakonsha kufunjilako ka kwi mutumwa Paulo byo alumbulwile mwingilo wanji?

⁷ Mutumwa Paulo wajinga mishonale waingilanga bingi bulongo, kabiji walengele bipwilo mu mizhi yavula. Bino bantu byo bamulengulwilenga ne kwamba’mba kechi wayukile kufunjisha ne, kechi  waambilepo pa bantu bavula bo akwashishe kwikala bena Kilishitu ne. Pakuba Paulo wanembeletu’mba: “Naingila mingilo yavula.” (2 Ko. 11:23) Byonka byo kyajinga kwi Paulo, twafwainwa kuvulukanga kuba’mba kintu kyanema kwi Yehoba ke kwingila na ngovu ne kubula kuleka.

8. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kuvulukanga pa mwingilo wetu?

⁸ Mwingilo wetu utokesha Yehoba ku muchima. Yesu watumine baana banji ba bwanga 70 kuya na kusapwila byambo bya Bufumu, kabiji byo bakotokele mu mukwekele wabo wa kusapwila, “babwelele na lusekelo.” Ñanyi kintu kibalengejile kwikala na lusekelo? Baambile’mba: “Ne bandemona babena kwitukookela na mambo a kwingijisha jizhina jenu.” Nangwa byonkabyo, Yesu wibakwashishe’mba: “Kange musekele na mambo a kuba’mba mipashi ibena kwimukookela ne, bino sekelai mambo mazhina enu anembwa mwiulu.” (Luka 10:17-20) Yesu wayukile’mba kechi kimye kyonse kyo mukafumanga byawama mu mwingilo wabo ne. Kishinka ke kya kuba’mba kechi twayuka kana bantu banga pa boba baswile kuteleka byasapwijilenga baana ba bwanga ba kwa Yesu baikele bena Kilishitu. Baana ba bwanga kechi bafwainwetu kwikala na lusekelo na mambo a bintu byawama byafuminenga mu mwingilo wabo ne, bino kyakijilemo kunema ke kuyuka’mba basangajikilenga muchima wa Yehoba.

9. Kwesakana na byaamba Ngalatiya 6:7-9, ñanyi bintu bikafumamo inge twatwajijila kwingila mwingilo wetu wa kusapwila?

⁹ Umvwe twatwajijila kuchinchika mu mwingilo wetu, tukekala na bumi bwa myaka ne myaka. Umvwe twaingila na ngovu kusapwila ne kufunjisha mambo awama, ko kuba’mba tubena ‘kubyala ku mupashi’ mambo twaswisha mupashi wazhila wa Lesa kwingila mwi atweba. Inge “twabula kwikileka” nangwa’mba “twabula kukooka,” Yehoba witulaya’mba uketupa bumi bwa myaka ne myaka nangwa kya kuba kechi twakwashapo muntu nangwa umo kwipana kwi Lesa ne kubatizhiwa ne.—Tangai Ngalatiya 6:7-9.

10. Ki ka kilengela bantu bamo kuteleka ku byambo byo tusapwila bino bakwabo ne?

¹⁰ Kuswa nangwa kukana kuteleka ku bukine bo tusapwila kwaimena pa biji muchima wa muntu. Yesu walumbulwile buno bukine mu kishimpi kyanji kya njimi wakushile nkunwa pa mushiji wapusana pusana. Nkunwa yaponejile pa mushiji wawama yo yonkatu yamenene bulongo. (Luka 8:5-8) Yesu waambile’mba mushiji wapusana pusana wimenako bantu baji na michima itambwila “mambo a Lesa” mu mashinda apusana pusana. (Luka 8:11-15) Byonkatu byo kyajinga ku njimi wakushile nkunwa, kechi tuji bulume bwa kulengela nkunwa ya bukine kukoma mu michima ya bantu bo tusapwila ne, mambo kino kyaimena pa biji muchima wa muntu. Atweba mwingilo wetu ke wa kutwajijila na kukusa nkunwa yawama ya byambo bya Bufumu. Mutumwa Paulo waambile’mba, “muntu yense bakamufweta monka mwayila mingilo yanji,” kechi bakamufweta na mambo a bintu bifumamo ne.—1 Ko. 3:8.

11. Mambo ka Yehoba o aumvwijile bulongo pa mwingilo waingijile Nowa byo ajinga “musapwishi wasapwilanga bololoke”? (Monai kipikichala kya pa nkupiko.)

¹¹ Kufumatu ne kala, bakamonyi ba Yehoba bavula basapwila ku bantu babula kukeba kuteleka. Nowa wajinga “musapwishi wasapwilanga bololoke” pa myaka yavula. (2 Pe. 2:5) Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, waketekejile kuba’mba bantu bamo bakatambwila byambo byo asapwijilenga, bino Yehoba kechi waambilepo’mba kino kikamweka ne. Nowa byo bamukambizhe kufiika bwato, Lesa wamubuujile’mba: “Wafwainwa kutwela mu bwato, obewa, baana bobe, mukazhobe ne bakazhi ba baana bobe.” (Nte. 6:18) Kabiji Nowa byo alangulukilenga pa kubaya kwa bwato bo bamukambizhe kufiika, wafwainwa wayukile’mba bantu bavula kechi bakateleka ku byambo byo akasapwilanga ne, mambo bwato kechi bwabayile kya kuba’mba mwatwela bantu bavula ne. (Nte. 6:15) Byonkatu byo twayuka, kafwako nangwatu  muntu umo pa bantu baikalanga mu yoya ntanda mwayujile bukapondo batambwijile byambo byasapwijilenga Nowa ne. (Nte. 7:7) Nanchi Yehoba walangulukilenga’mba Nowa wakankelwe kwingila mwingilo nyi? Ine. Lesa waumvwine bingi bulongo pa mwingilo waingijile Nowa, mambo waubiletu byonse byo bamukambizhe kwi Yehoba.—Nte. 6:22.

12. Ñanyi bintu byakwashishe ngauzhi Yelemiya kutwajijila kwingila mwingilo wanji na lusekelo nangwa kya kuba bantu bamubilenga byatama?

¹² Ngauzhi Yelemiya naye wasapwijile pa myaka kukila pa 40 nangwa kya kuba bantu bakainenga kuteleka ku byambo byo asapwijilenga ne kumulengulula. Walefwilwe bingi na mambo a ‘kumutuka ne kumuseka’ kya kuba wakebelenga ne kuleka mwingilo ye bamupele. (Yele. 20:8, 9) Pano bino, Yelemiya kechi walekele ne. Ki ka kyamukwashishe kushinda milanguluko ya kukeba kuleka mwingilo ye bamupele ne kutwajijila kwingila na lusekelo? Watele muchima pa bishinka bibiji byanema. Kitanshi, byambo bya Lesa Yelemiya byo asapwijilenga ku bantu byavwangilemo “luketekelo ne bwikalo bwawama bwa kulutwe.” (Yele. 29:11) Kya bubiji, Yehoba wasajile Yelemiya kwikala wa kumwambilako. (Yele. 15:16) Ne atweba tusapwila byambo bya luketekelo mu ino ntanda muji bantu baji na byubilo byatama, kabiji tutelwa pa jizhina ja Yehoba amba Bakamonyi banji. Onkao mambo, inge twata muchima pa bino bishinka bibiji byanema, twakonsha kutwajijila kwingila mwingilo na lusekelo nangwa kya kuba bantu baswa kuteleka nangwa ne.

13. Tubena kufunjilako ka ku kishimpi kya kwa Yesu kyanembwa pa Mako 4:26-29?

¹³ Papita kimye kyabaya pa kuba’mba muntu ekale na lwitabilo. Yesu wafunjishe buno bukine mu kishimpi kyanji kya njimi walaajile. (Tangai Mako 4:26-29.) Nkunwa yakushile njimi yakomenenga pachepache, kabiji njimi kechi wajinga na bulume bwa kwiilengela kukoma lubilo ne. Ne anweba pakonsha kupita kimye pa kuba’mba muntu ye mufunjisha Baibolo atendeke kwingijisha byo abena afunda. Byonkatu njimi byo akonsha kubula kukanjikizha bijimwa byanji kukoma bukiji, ne atweba kechi twakonsha kulengela bantu bo tufunjisha kwikala na lwitabilo lwakosa bukiji bukiji kwesakana na byo tubena kukeba ne. Onkao mambo, kechi mwafwainwa kukooka nangwa kwikileka umvwe bantu bo mufunjisha Baibolo kechi babena kuyilako palutwe kwesakana na byo mwaketekejilenga ne. Byonkatu biji mwingilo wa bunjimi, kikebewa kutekanya byo twingila mwingilo wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga.—Yako. 5:7, 8.

14. Ñanyi kintu kyamwekele kimwesha’mba pakonsha kupita kimye pa kuba’mba bantu baswe kuteleka ku byambo byo tusapwila?

¹⁴ Mu mapunzha amo, papita myaka pa kuba’mba kwikalepo muntu umo wipana ne kubatizhiwa. Langulukai pa byapichilemo banyenga babiji bankasa ne kolo abo ba Gladys ne ba Ruby Allen. Mu 1959 bebatumine kuya na kwingila bupainiya mu kibunji kya Quebec mu kyalo kya Canada. * Na mambo a kuba’mba bantu bachiinenga balunda nabo ne bantangi ba mu machechi inge ke besambe na Bakamonyi, bakainenga kuteleka ku byambo bya Bufumu. Ba Gladys baambile’mba: “Pa juba pa juba twaingilanga busapwishi bwa ku nzubo ku nzubo maola 8. Twaingijile bino pa myaka ibiji, bino kafwako nangwa muntu umo ye twisambilepo nanji ne. Inge twakonkonsha pa kinzhilo, baiyangatu basumbilako, inge bamona amba atweba bashinkako. Pano bino, kechi twikilekele ne.” Mu kuya kwa kimye, bantu batendekele kupimpula byubilo byabo, kabiji bamo batendekele kuteleka ku byambo bya Bufumu. Luno mu uno muzhi muji bipwilo bisatu.—Isa. 60:22.

15. Kinembelo kya 1 Kolinda 3:6, 7 kitufunjishapo ka pa mwingilo wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga?

¹⁵ Mwingilo wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga kechi tumwingila bunke ne. Bonse mu kipwilo bakonsha kukwasha muntu kukomenako kufika ne ku lubatizhilo. (Tangai 1 Kolinda 3:6, 7.) Twambe’mba mulongo washila muntu talakiti nangwa magazini. Bino uno mulongo na mambo  a kupayankana wakankalwa kubwelako, waambila musapwishi mukwabo kubwelako ku uno muntu na kwisamba nanji. Uno musapwishi watendeka kufunjisha uno muntu Baibolo. Pa bimye byavula, uno mulongo ke asendeko balongo ne banyenga bapusana-pusana, kabiji basapwishi bonse bo aya nabo batundaika uno muntu ubena kufunda mu mashinda apusana-pusana. Musapwishi yense umonañana na uno ubena kufunda Baibolo umukwasha kuyukilapo byavula pe Lesa. Byonka byaambile Yesu, njimi ne ubyala bakonsha kusangalela pamo pa kukwasha muntu kufika ne ku lubatizhilo.—Yoa 4:35-38.

16. Mambo ka o mwakonsha kwikela na lusekelo mu mwingilo wa kusapwila nangwa kya kuba kechi mwingilako pakatampe ne, na mambo a kukolwa nangwa kampe bulume bwa kwingila bwakepa?

¹⁶ Kyakonsha kwikala byepi inge kechi mubena kwingilako pakatampe mwingilo wa kusapwila ne kufunjisha byonka byo mwaingilanga kala ne, na mambo a kukolwa nangwa bulume bwa kwingila bwakepa? Mwakonsha kwikala na lusekelo pa mingilo yonka yo mubena kwingijila Lesa. Langulukai pa byapichilemo Mfumu Davida kimye aye ne bashilikale banji byo bapulwishe bisemi byabo ne bintu byabo ku bena Amaleki bebalukukile. Pajinga banabalume 200 bakookeletu zubulu kya kuba bakankalwe kuya na kulwa, onkao mambo, bashajile na kulama bipe. Davida ne banabalume bo ajinga nabo bashinjile nkondo, kabiji wasendele bipukulwa byavula. Onkao mambo, Davida wakambizhe kuba’mba aba bayile ku nkondo ne boba bashajile kuba’mba bafwainwa kwabenatu pakachi bino bintu. (1 Sam. 30:21-25) Byo biji ne mwingilo wetu wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga. Yense wingilako mwingilo wetu papelela bulume bwanji usangalala bingi inge kwaikalako umo wakatataka ye bakwasha watendeka kwenda mu jishinda jaya ku bumi.

17. Ñanyi kintu kyo twakonsha kusanchilapo Yehoba?

¹⁷ Tusanchila Yehoba pa byo anemeka mwingilo ye tumwingijila papelela bulume bwetu. Wayuka’mba kechi twakonsha kukanjikizha bantu kuteleka ku byambo byo tusapwila nangwa kutendeka kumupopwela ne. Nangwa byonkabyo, umona byo twibikako kumwingijila ne byo twamutemwa, kabiji witupesha. Kabiji witufunjisha bya kwikala na lusekelo pa byo twingilako mwingilo mukatampe wa kunowa. (Yoa. 14:12) Twaketekela kuba’mba Lesa ukatwajijila kwitukwasha umvwe twatwajijila kwingila mwingilo wanji kwa kubula kuleka.