1. Yinki kiese mpe lokumu beto kevuandaka na yau?

BETO kevuandaka na kiese mpe lokumu mutindu beto kele Bambangi ya Yehova! Beto kenataka nkumbu ya Nzambi, mpe beto kemonisaka ti beto kele Bambangi na yandi mutindu beto kesamunaka mpe beto kekumisaka bantu banlonguki. Beto kevuandaka na kiese kana beto menunga kusadisa muntu yina kele ‘na kikadulu ya mbote samu na kubaka luzingu ya mvula na mvula’ samu yandi kuma nkuikizi. (Bis. 13:48) Beto kekabulaka banguilu ya Yesu, yina ‘fulukaka na kiese na lusadusu ya mpeve ya nlongo’ ntangu banlonguki na yandi vutukaka na kiese mingi na manima ya kukatuka na kisalu ya kusamuna.—Luka 10:1, 17, 21.

2. Yinki mutindu beto lenda monisa ti kisalu ya kusamuna kele na mfunu mingi samu na beto?

² Kisalu ya kusamuna kevuandaka na mfunu mingi samu na beto. Ntumua Paulo kindisaka Timote ti: ‘Keba ntangu nionso na nge mosi mpe na malongi na nge.’ Paulo buelaka: ‘Kana nge mesala yau, nge kekukivukisa mpe nge kevukisa bantu yina kena kuwa nge.’ (1Tm. 4:16) Na yau kisalu na beto ya kusamuna kevukisaka baluzingu. Beto kekukikebaka samu beto kele bana ya buala ya Kimfumu ya Nzambi. Beto kezolaka kusala ntangu nionso mambu na mutindu yina kepesa Yehova lokumu mpe na mutindu yina kele na nguizani na nsangu ya mbote yina beto kesamunaka. (Fil 1:27) Beto kemonisaka ti beto kena ‘kukeba na malongi na beto’ na kukibongisaka mbote samu na kisalu ya kusamuna mpe na kulombaka lusakumunu ya Yehova tekila beto samunina bantu yankaka.

3. Muntu nionso kesepelaka na nsangu ya Kimfumu? Pesa kifuani.

³ Ata kana beto kena kusala nionso yina beto lenda samu na kusamunina bantu yankaka, bantu mingi yina kele na buala na beto lenda manga kusepela na nsangu ya mbote ya Kimfumu. Beto tala kifuani ya mpangi Georg Lindal, yina vuandaka samuna yandi mosi na bizunga nionso ya Islande kubanda 1929 tii 1947. Yandi kabulaka  mafunda ya mikanda; kasi, muntu mosi ve ndimaka kedika. Yandi sonikaka ti: “Bantu yankaka vuandaka monana lokola baketeleminaka nsangu ya Biblia, kasi mingi kati na bau vuandaka kaka nde kusepela ve.” Bamisionere yina bakaka diplome ya kalasi ya Gileadi kuendaka kuna samu na kupesa maboko na kisalu ya kusamuna, bau diaka basamunaka bamvula mingi kasi muntu mosi ve vuandaka sepela. Kasi na manima ya bamvula 9, mua ndambu ya bantu ya Islande kukipesaka na Yehova mpe babakaka mbotama. *

4. Yinki mutindu beto kekukimonaka kana muntu sepela ve na nsangu ya mbote?

⁴ Beto kevuandaka na kiadi kana muntu memanga kulonguka Biblia. Beto lenda kukimona lokola Paulo, yina vuandaka kukimona ‘kiadi mingi mpe mpasi ntangu nionso’ samu Bayuda nionso mangaka kundima Yesu lokola Masiya yina lakamaka. (Bar. 9:1-3) Mbala yankaka nge kena kulonguka Biblia na muntu mosi. Nge kena kusala ngolo samu na kuvuanda nlongisi ya mbote mpe nge kena kusambila mingi samu na yandi. Kasi yandi kena kusadila ve mambu yandi kena kulonguka, mpe nge fueti zenga ndongokolo na yandi. To mbala yankaka nge sadisa ntete ve muntu mosi yina nge kelongukaka na yandi samu yandi baka mbotama. Yazola monisa ti yakele foti na nge, mpe Yehova kesepelaka ve na kisalu na nge? Na disolo yayi, beto kepesa bamvutu na biuvu zole: (1) Yinki kemonisaka ti kisalu na beto ya kusamuna kena kusalama mbote? (2) Yinki Beto fueti kukivingila ntangu beto kena kusamuna?

5. Samu na yinki kisalu na beto samu na Yehova kebimisaka ve ntangu nionso mambote yina beto kanisaka samu na yau?

⁵ Biblia metuba samu na muntu yina kena kusala lukanu ya Nzambi ti: ‘Konso diambu yandi kena kusala yakenunga.’ (Nk. 1:3) Kasi, yazola monisa ve ti konso diambu yina beto kesalaka samu na Yehova kesalama kaka mutindu beto kena kukanisa yau. Luzingu ya bantu ‘mefuluka na bampasi’ samu na kuzanga kukoka—yavuanda luzingu na beto to ya bantu yankaka. (Yobi 14:1) Diaka, bantu yina keteleminaka beto lenda na bantangu yankaka kupekisa beto kusamuna na bisika ya bantu nionso. (1Bk. 16:9; 1Te 2:18) Na yau, yinki Yehova ketadilaka samu na kuzaba kana kisalu na beto kena kusalama mbote? Beto tadila bansikudukusu ndambu ya Biblia yina kesadisa beto beto baka mvutu na kiuvu yango.

6. Yinki mutindu Yehova ketadilaka kisalu beto kesalaka samu na yandi?

⁶ Yehova ketalaka bangolo mpe kukanga ntima na beto. Yehova kesepelaka kana beto kena kusamuna na vema samu na kumonisa ti beto kezolaka yandi, ata kana bantu kena kumanga kuwa beto. Paulo sonikaka: ‘Nzambi kondua ve lunungu samu yandi zimbakana kisalu na beno mpe nzola yina beno monisaka samu na nkumbu na yandi, mutindu beno sadilaka banlongo mpe beno kena kutatamana kusadila bau.’ (Ebr 6:10) Yehova kezabaka bangolo mpe nzola na beto, ata kana beto nata ve nlonguki mosi ya Biblia tii na mbotama. Na yau, diambu yina Paulo tubaka na  Bakorinto kele diaka kedika samu na nge: ‘Kisalu na beno ya ngolo na Mfumu kele ve ya mpamba,’ ata kana kisalu na nge ya ngolo kena kukokisa ve yina nge kanaka kukokisa.—1Bk. 15:58.

7. Yinki dilongi beto lenda baka na yina ntumua Paulo tubaka samu na kisalu na yandi?

⁷ Ntumua Paulo vuandaka misionere mosi ya makoki, yandi pesaka maboko samu bimvuka ya yimpa salama na bambanza mingi. Kasi ntangu yandi monaka ti yandi fueti kotila kisalu na yandi lokola ministre ya Klisto, yandi tubilaka ve ntalu ya bantu yina yandi sadisaka samu bakuma Baklisto. Kutu, samu na kumanga bampova ya bantu yina vuandaka zola kukumisa yandi, Paulo sonikaka: ‘Munu salaka kisalu mingi kuluta.’ (2Bk 11:23) Mutindu mosi na Paulo, beto fueti zaba ti Yehova kebakaka na valere mingi bangolo mpe kukanga ntima na beto.

8. Yinki beto fueti zaba na yina metadila kisalu na beto?

⁸ Kisalu na beto kepesaka Yehova kiese. Yesu tindaka banlonguki 70 bakuenda samuna nsangu ya Kimfumu, mpe na nsuka ya kisalu na bau ya kupesa kimbangi, ‘bavutukaka na kiese.’ Samu na yinki bavuandaka na kiese? Batubaka: ‘Ata bademo kena kuzitisa beto ntangu beto kena kusadila nkumbu na nge.’ Nzokande, Yesu sungikaka dibanza na bau ntangu yandi tubilaka bau: ‘Beno kuwa ve kiese samu bampeve kena kuzitisa beno, kasi beno kuwa kiese samu bamesonika bankumbu na beno na dizulu.’ (Luka 10:17-20) Yesu zabaka ti bakekutana ve ntangu nionso na mambu ya mbote na kisalu na bau. Beto zaba ve bantu yikua kumaka Baklisto kati na bayina banlonguki ya Yesu samuninaka. Yalombaka banlonguki zaba ti bavuandaka na kiese, kaka ve samu bantu kena kuwa bau. Kiese na bau vuandaka katuka na kuzaba ti Yehova vuandaka sepela na kisalu na bau ya ngolo.

9. Na kutadila Bagalatia 6:7-9, yinki kesalama kana beto kena kubika ve kusamuna?

⁹ Kana beto kena kukanga ntima na kisalu na beto, beto kebaka luzingu ya mvula na mvula. Kana beto kena kusala nionso yina beto lenda samu na kusamuna mpe kulonga nsangu ya mbote, beto kena ‘kukuna samu na mpeve’ na kubikaka nzila na mpeve ya nlongo ya Nzambi yasala kisalu na luzingu na beto. Kana beto kena ‘kubika ve,’ Yehova melaka ti yandi kepesa beto luzingu ya mvula na mvula, ata kana beto sadisaka ata muntu mosi ve samu yandi baka mbotama.—Tanga Bagalatia 6:7-9.

10. Samu na yinki bantu yankaka kekuwaka beto ntangu beto kena kusamuna kasi bayankaka kekuwaka ve?

¹⁰ Kundima to kundima ve kedika metadila mingi mingi mutindu ya ntima ya bantu kena kuwa beto. Yesu sasilaka diambu yango na kifuani na yandi na nkuni yina kena kuloza bambutu na mitindu ya bantoto yina mesuasana, kasi mutindu mosi kaka ya ntoto bimisaka bambutu. (Luka 8:5-8) Yesu tubaka ti mitindu ya bantoto kena kumonisa bantu yina bantima na bau kendimaka ‘Mpova ya Nzambi’ na mitindu mesuasana. (Luka 8:11-15) Mutindu mosi kaka nkuni, beto lenda kudisa ve kima mosi na ntima ya bantu yina beto samuninaka. Kiyekua na beto kele ya kutatamana kukuna mbutu ya mbote ya nsangu ya Kimfumu. Mutindu kaka ntumua Paulo tubaka yau, ‘konso muntu kebaka n’sendo na yandi na kutadila kisalu na yandi’ kasi ve na kutadila mambote yina kisalu na yandi kena kubimisa.—1Bk. 3:8.

11. Samu na yinki Yehova sepelaka na kisalu ya kusamuna yina Noa salaka atako bantu mangaka kuwa yandi? (Tala foto ya kuvertire.)

¹¹ Bisadi mingi ya Yehova ya ntama samuninaka bantu yina vuandaka manga kuwa bau. Na kifuani, Noa vuandaka “nsamuni ya lunungu,” bamvula 40 to 50. (2Pi. 2:5) Kondua ntembe, yandi vuandaka na kivuvu ti bantu kekuwa yandi, kasi Yehova zabisaka yandi ve ti yakesalama mutindu yina. Kutu, ntangu Nzambi zabisaka Noa yandi tunga nzaza, Yandi tubaka ti: ‘Nge fueti kota na nzaza, nge, bana na nge ya babakala, nketo  na nge, mpe banketo ya bana na nge.’ (Kuy. 6:18) Mpe ntangu Yehova zabisaka yandi kitezo yina nzaza yandi ketunga fueti vuanda, mbala yankaka Noa bakusaka ti bantu fioti kaka kekuwa yandi, samu bisika kevuanda ve samu na bau na nzaza. (Kuy. 6:15) Mutindu kaka beto mezaba yau, ata muntu mosi ve kuwaka Noa. (Kuy. 7:7) Yehova monaka ti Noa salaka ve mbote kisalu ya kusamuna? Ve! Yehova sepelaka mingi na Noa samu yandi kokisaka na kukuikama nionso diambu yina Yehova lombaka yandi yandi sala.—Kuy. 6:22.

12. Yinki vuandaka pesa Yeremia kiese atako bantu vuandaka manga kuwa yandi mpe bavuandaka telemina yandi?

¹² Mbikudi Yeremia diaka samunaka bamvula 40 atako bantu mangaka kuwa yandi mpe bateleminaka yandi. Yandi lembaka mpenza na nzutu na ‘kufinga mpe kuseka’ ya bantu yina vuandaka telemina yandi, kutu yandi vuandaka kanisa kubika kisalu na yandi. (Yer. 20:8, 9) Kasi Yeremia bikaka ve! Yinki sadisaka yandi samu yandi tatamana mpe yandi vuanda na kiese na kisalu na yandi? Yandi tulaka makanisi na yandi na mambu zole ya mfunu. Ya ntete, nsangu ya Nzambi yina Yeremie vuandaka zabisa bantu, lendaka natina bau ‘luzingu ya mbote na bilumbu kena kuiza mpe kivuvu.’ (Yer. 29:11) Ya zole, Yehova tulaka nkumbu na yandi na Yeremia. (Yer. 15:16) Beto diaka, beto kenataka nsangu ya kivuvu na yinza yayi kele na kitombe, mpe beto kevuataka nkumbu ya Yehova lokola Bambangi na yandi. Kana beto metula makanisi na beto na mambu zole yayi, beto lenda vuanda na kiese mingi ata kana bantu kena kusepela to ve na kisalu na beto.

13. Yinki dilongi beto mebaka na kifuani ya Yesu yina kele na Marko 4:26-29?

¹³ Yakebakaka ntangu mingi samu muntu kudisa kiminu. Yesu longaka kedika metadila diambu yango na kifuani ya muntu kesalaka bilanga yina kena kuleka. (Tanga Marko 4:26-29.) Ntangu nkuni manisaka kukuna bambutu, bambutu yango vuandaka kula malembe malembe mpe muntu yango lendaka sala kima mosi ve samu yakula na nsualu. Nge diaka nge lenda vingila ntangu mingi tekila nge mona ti nlonguki na nge ya Biblia kena kusadila mambu yina yandi kena kulonguka. Mutindu kaka muntu yina kesalaka bilanga lenda tindika ve bima yina yandi mekuna yakula na mutindu yina yandi zodila, beto diaka beto lenda tindika ve banlonguki na beto ya Biblia bakuenda na ntuala na nsualu mutindu beto zodila. Na yau kulemba nzutu ve kubika mpe ve kana banlonguki na nge kena kubaka ntangu mingi samu na kukuenda na ntuala. Mutindu mosi na kisalu ya kukuna, kukumisa bantu banlonguki kelombaka mvibudulu.—Yak. 5:7, 8.

14. Yinki kifuani kena kumonisa ti yalenda baka ntangu mingi samu bantu banda kuwa beto?

¹⁴ Na bisika yankaka, yakebakaka ntangu mingi samu muntu baka mbotama. Beto baka kifuani ya Gladys mpe Ruby Allen, yina kele bampangi na kinsuni, na 1959 bampangi yango ya banketo tindamaka lokola bampasudi nzila ya ngonda na ngonda na mbanza mosi ya kizunga ya Québec na Canada. * Bantu vuandaka manga kuwa nsangu ya Kimfumu samu bankundi mpe bampangi na bau vuandaka pekisa bau mpe samu bantu mingi vuanda na dibundu ya Katoliki. Gladys metuba: “Beto salaka bamvula zole na kukuenda kusamuna yinzo na yinzo konso kilumbu samu na bawola 8, kasi ata muntu mosi ve zibudilaka beto porte! Bantu vuandaka kuiza tala na baporte na bau, kana bamemona ti yakele nde beto, bavuandaka vutukisa. Kasi tobikaka ve.” Malembe malembe bantu kumaka kumona beto lokola bankundi na bau mpe bayankaka bandaka kuwa beto. Bubu yayi, mbanza yango kele na bimvuka tatu.—Yez. 60:22.

15. Yinki 1 Bakorinto 3:6, 7 kena kulonga beto samu na kisalu ya kukumisa bantu banlonguki?

 ¹⁵ Bantu mingi fueti pesa maboko samu na kukumisa muntu nlonguki. Konso muntu na kimvuka lenda pesa maboko samu na kusadisa muntu na kubaka mbotama. (Tanga 1 Bakorinto 3:6, 7.) Na kifuani, nsamuni mosi mebika trakte to zulunalo na muntu mosi yina mesepela. Na manima nsamuni yango memona ti programe na yandi kebikila yandi ve nzila samu na kuvutukila muntu yina sepelaka, na yau yandi melomba mpangi yankaka kuenda vutukila muntu yango. Mpangi yango kele na dikoki ya kubanda ndongokolo ya Biblia. Na ndambu na yandi, yandi kena kubokila bampangi mingi samu na kukuenda kulonguka na muntu yango kintuadi na yandi, mpe mosi mosi na bau kena kukindisa nlonguki na mutindu mesuasana. Konso mpangi yina kekutana na nlonguki kepesa maboko samu na kumuanga maza ya kedika na mbutu. Yakele samu na yau nde, Yesu tubaka, muntu kunaka mpe muntu muangisaka maza kesepela kintuadi ntangu muntu yango kebaka mbotama.—Yoa. 4:35-38.

16. Samu na yinki nge lenda vuanda kaka na kiese na kisalu na nge ata kana mavimpi na nge kele diaka mbote ve to nge kele diaka na ngolo mingi ve?

¹⁶ Mbala yankaka nge kele diaka ve na dikoki ya kusamuna mpe kulonga mingi mutindu nge vuandaka sala samu mavimpi na nge kele diaka mbote ve to nge kele diaka na ngolo mingi ve. Nge lenda tatamana kuvuanda na kiese samu nge kena kupesa maboko na kisalu yina kena kusalama na yinza ya mvimba. Beto tadila kifuani ya Ntinu Davidi ntangu yandi mpe bantu na yandi vukisaka mabuta mpe bima na bau na maboko ya Baamaleke. Babakala 200 vuandaka ya kulemba samu na kunuana, babikanaka na manima samu na kutanina bifunda. Na manima ya kununga na mvita, Davidi pesaka yinsua ti bakabula bima ya mfunu yina babakaka na mvita mutindu mosi na konso muntu. (1Sa 30:21-25) Yakele mutindu mosi na kisalu na beto ya kukumisa bantu banlonguki na yinza ya mvimba. Mbala yankaka nge kele na dikoki ve ya kusala mingi mutindu nge kena kukana kusala na kisalu ya kusamuna mpe kulonga. Kasi kana nge kena kusala nionso yina nge lenda sala, nge lenda vuanda kaka na kiese mingi kana muntu mosi mezaba Yehova mpe mebaka mbotama .

17. Samu na yinki diambu beto fueti pesa Yehova matondo?

¹⁷ Beto kena kupesa Yehova matondo samu na mutindu ya nzola yina yandi ketadilaka kisalu na beto samu na yandi. Yandi mezaba ti beto lenda tindika bantu na kingolo ve bakuwa beto to basadila yandi. Atako plina, yandi kemonaka kisalu ya ngolo yina beto kena kusala mpe mutindu beto kezolaka yandi, mpe yandi kepesa beto n’sendo. Yandi kena kulonga beto diaka mutindu ya kuvuanda na kiese na kutadila yina beto kele na dikoki ya kusala na kisalu ya kusamuna. (Yoa. 14:12) Beto lenda ndimisama ti Nzambi kesepela na beto kana beto bika ve!