Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 43

ʻOua ʻe Foʻi!

ʻOua ʻe Foʻi!

“ʻAi ke ʻoua naʻa tau foʻi ʻi hono fai ʻa e meʻa ʻoku leleí.”​—KAL. 6:9.

HIVA 68 Tūtuuʻi ʻa e Tenga ʻo e Puleʻangá

ʻI HE KUPÚ NI *

1. Ko e hā ʻa e fiefia mo e lāngilangi ʻoku tau maʻú?

HE FIEFIA ē mo e lāngilangi ʻoku tau maʻu ke hoko ko e Kau Fakamoʻoni ʻa Sihova! ʻOku tau fataki ʻa e huafa ʻo e ʻOtuá pea moʻui ʻo fakatatau ki he huafa ko iá ʻi he kau ʻi he ngāue fakamalangá mo e ngaohi ākongá. ʻOku tau fiefia ʻi he lava ke tau tokoniʻi ha tokotaha ʻoku “hehema totonu ki he moʻui taʻengatá” ke hoko ko ha tokotaha tui. (Ngā. 13:48) ʻOku tau maʻu ʻa e ongoʻi ʻa Sīsuú, ʻa ia “naʻá ne fiefia lahi ʻi he laumālie māʻoniʻoní” ʻi he taimi naʻe foki mai ai ʻene kau ākongá mei ha feingangāue fakamalanga lavameʻa.​—Luke 10:1, 17, 21.

2. ʻE lava fēfē ke tau fakahaaʻi ʻoku tau tokanga fakamātoato ki heʻetau ngāue fakafaifekaú?

2 ʻOku tau tokanga fakamātoato ki heʻetau ngāue fakafaifekaú. Naʻe ekinaki ʻa e ʻapositolo ko Paulá kia Tīmote: “Tokanga maʻu ai pē kiate koe tonu pea ki hoʻo faiako ʻoku faí.” Naʻe toe tānaki atu ʻe Paula: “ʻI hono fai ení te ke fakatou fakahaofi ai koe mo e faʻahinga ko ia ʻoku nau fanongo atu kiate koé.” (1 Tīm. 4:16) Ko ia ko e moʻuí ʻoku ʻi he tuʻunga fakatuʻutāmaki. ʻOku tau tokanga maʻu ai pē kiate kitautolu koeʻuhí ʻoku tau ʻi he malumalu ʻo e Puleʻanga ʻo e ʻOtuá. ʻOku tau loto maʻu pē ke ngāue ʻi ha founga ʻe ʻoatu ai ʻa e fakahīkihikí kia Sihova pea fehoanaki mo e ongoongo lelei ʻoku tau malangaʻí. (Fil. 1:27) ʻOku tau fakahaaʻi ʻoku tau ‘tokanga maʻu ai pē ki heʻetau faiako ʻoku faí’ ʻaki ʻa e teuteu lelei ki he ngāue fakafaifekaú pea kole ki he tāpuaki ʻa Sihová ki muʻa ke tau faifakamoʻoni ki he niʻihi kehé.

3. ʻE fēfē nai ʻa e tali ki he pōpoaki ʻo e Puleʻangá? ʻOmai ha fakatātā.

3 Neongo ia, naʻa mo ʻetau fai hotau tūkuingatá, te tau ʻilo nai ʻoku ʻikai loko tali lelei ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá ʻi hotau feituʻu ngāué. Fakakaukau ki he hokosia ʻa Tokoua Georg Lindal, ʻa ia naʻá ne malanga toko taha ʻi he kotoa ʻo ʻAisilení mei he 1929 ki he 1947. Naʻá ne tufa ʻa e ʻū tohi ʻe laui mano; ka naʻe ʻikai ha toko taha te ne tali ʻa e moʻoní. Naʻá ne tohi: “Naʻe ʻi ai ʻa e niʻihi naʻe hā ngali naʻa nau fakafepaki ki he moʻoní, ka ko e tokolahi tahá naʻa nau taʻemahuʻingaʻia fakaʻaufuli.” Naʻa mo e hili ʻa e aʻu atu ha kau misinale mei Kiliati pea fakalahi ʻa e ngāué, naʻe toe ʻosi mei ai ha taʻu ʻe hiva pea toki fakatapui ʻa e niʻihi ʻo e kau ʻAisilení kia Sihova pea papitaiso. *

4. ʻE anga-fēfē nai ʻetau ongoʻi ʻi he ʻikai ke tali lelei ʻe he kakaí ʻa e ongoongo leleí?

4 ʻOku tau loto-mamahi ʻi he ʻikai tali lelei ʻe he kakaí ʻetau pōpoakí. Te tau ongoʻi nai ʻo hangē ko Paulá, naʻá ne hokosia ʻa e “mamahi lahi mo e langa taʻetuku” koeʻuhi ko e kotoa ʻo e kau Siú naʻa nau fakafisi ke tali ʻa Sīsū ko e Mīsaia naʻe talaʻofaʻakí. (Loma 9:1-3) Kae fēfē kapau ʻokú ke feinga tōtōivi pea lotu maʻa hoʻo tokotaha ako Tohi Tapú, ka ʻoku ʻikai ke ne fakalakalaka pea ʻoku fiemaʻu ke taʻofi ʻa e akó? Pe fēfē kapau kuo teʻeki ke ke tokoniʻi fakahangatonu ha taha ke hoko ʻo papitaiso? ʻOku totonu ke ke ongoʻi halaia, ʻo fakakaukau nai kuo ʻikai tāpuakiʻi ʻe Sihova hoʻo ngāue fakafaifekaú? ʻI he kupu ko ení, te tau tali ai ʻa e fehuʻi ʻe ua: (1) Ko e hā ʻokú ne fakaʻilongaʻi ha ngāue fakafaifekau lavameʻa? (2) Ko e hā ʻoku totonu ke tau ʻamanekiná?

KO E HĀ ʻOKÚ NE FAKAʻILONGAʻI HA NGĀUE FAKAFAIFEKAU LAVAMEʻA?

5. Ko e hā nai heʻikai ai ke lavameʻa maʻu pē ʻetau ngāue kia Sihová ʻo hangē ko ʻetau fakaʻamú?

5 ʻOku pehē ʻe he Tohi Tapú ko ha tokotaha ʻokú ne fai ʻa e finangalo ʻo e ʻOtuá: “Ko e meʻa kotoa pē ʻokú ne faí ʻe lavameʻa.” (Saame 1:3) Kae kehe, ʻoku ʻikai ʻuhinga iá ko e meʻa kotoa ʻoku tau fai maʻa Sihová ʻe hoko ʻo hangē ko ʻetau fakaʻamú. Ko e moʻui ʻa e tangatá ʻoku “fonu ʻi he faingataʻa” koeʻuhi ko e taʻehaohaoá​—fakatouʻosi ʻa kitautolu mo e niʻihi kehé. (Siope 14:1) ʻIkai ko ia pē, ʻe lavameʻa fakataimi nai ʻa e kau fakafepakí ʻi hono fakafeʻātungiaʻi ʻetau feinga ke fakahoko ʻetau ngāue fakafaifekaú ʻi he founga anga-mahení. (1 Kol. 16:9; 1 Tes. 2:18) ʻOku anga-fēfē leva hono fuatautau ʻe Sihova ʻetau lavameʻá? Fakakaukau ki he ngaahi tefitoʻi moʻoni Fakatohitapu ʻe niʻihi ʻe tokoni ki hono tali ʻa e fehuʻi ko ení.

ʻOku fakamahuʻingaʻi ʻe Sihova ʻetau feingá, neongo pe ʻoku tau malanga toko taha, faitohi pe telefoni (Sio ki he palakalafi 6)

6. ʻOku anga-fēfē hono fuatautau ʻe Sihova ʻa e lavameʻa ʻetau ngāue kiate iá?

6ʻOku vakai ʻa Sihova ki heʻetau ngaahi feingá mo e kātakí. ʻI he vakai ʻa Sihová, ko ʻetau ngāue kiate iá ʻoku lavameʻa ʻi heʻetau fakahoko tōtōivi ia pea ʻi he ʻofa, neongo pe ʻe fēfē tali ʻa e niʻihi kehé. Naʻe tohi ʻe Paula: “ʻOku ʻikai ke taʻemāʻoniʻoni ʻa e ʻOtuá ke ne fakangaloʻi hoʻomou ngāué pea mo e ʻofa naʻa mou fakahaaʻi ki hono huafá, ʻi he tauhi mo e tokoni hokohoko kuo mou fai ki he kakai tapú.” (Hep. 6:10) ʻOku manatuʻi ʻe Sihova ʻetau ngaahi feingá mo ʻetau ʻofá, neongo kapau ʻoku ʻikai ha ola lelei ʻo e ngaahi feinga ko iá. Ko ia ai, ʻe lava ke ke ngāueʻaki tonu ʻa e meʻa naʻe tala ʻe Paula ki he kau Kolinitoó: “Ko hoʻomou fakaongosiá ʻoku ʻikai ko e koto laufānō ia ʻi he vakai ʻa e ʻEikí,” ʻo tatau ai pē pe ʻe ʻomi ʻi hoʻo fakaongosiá ʻa e ola ʻokú ke ʻamanekiná.​—1 Kol. 15:58.

7. Ko e hā ʻe lava ke tau ako mei he anga hono fakamatalaʻi ʻe he ʻapositolo ko Paulá ʻene ngāue fakafaifekaú?

7 Ko e ʻapositolo ko Paulá ko ha misinale tuʻu-ki-muʻa, naʻá ne fokotuʻu ʻa e ngaahi fakatahaʻanga foʻou ʻi he kolo kehekehe. Ka, ʻi heʻene ongoʻi naʻe fiemaʻu ke ne taukapoʻi hono tuʻunga ko ha faifekau ʻa Kalaisí, naʻe ʻikai ke ne fakamamafaʻi ʻa e tokolahi ʻo e kakai naʻá ne tokoniʻi ke nau hoko ko e kau tuí. ʻI hono kehé, ʻi he taimi naʻe fakahalaki ai ʻe Paula ʻa e taukaveʻi ʻa e faʻahinga naʻa nau feinga ke hakeakiʻi kinautolu ʻiate iá, naʻá ne tohi: “Kuó u fai ʻa e ngāue lahi ange.” (2 Kol. 11:23) Hangē ko Paulá, manatuʻi ko e ngaahi feingá mo e kātakí ʻa e meʻa ʻoku fakamahuʻingaʻi lahi taha ʻe Sihová.

8. Ko e hā ʻoku totonu ke tau manatuʻi fekauʻaki mo ʻetau ngāue fakafaifekaú?

8Ko ʻetau ngāue fakafaifekaú ʻoku fakahōifua kia Sihova. Naʻe fekau atu ʻe Sīsū ʻa e kau ākonga ʻe toko 70 ke malangaʻi ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá, pea ʻi he fakaʻosinga ʻenau feingangāue faifakamoʻoní, naʻa nau “foki fiefia mai.” Ko e hā ʻa e matavai ʻo ʻenau fiefiá? Naʻa nau pehē: “Naʻa mo e fanga tēmenioó kuo nau moʻulaloa kiate kimautolu ʻi hono ngāueʻaki ho huafá.” Kae kehe, naʻe fakatonutonu ʻe Sīsū ʻenau fakakaukaú ʻi heʻene tala ange: “ʻOua te mou fiefia koeʻuhi ko hono fakamoʻulaloaʻi ʻa e ngaahi laumālié kiate kimoutolú, ka mou fiefia koeʻuhi kuo tohi homou hingoá ʻi he langí.” (Luke 10:17-20) Naʻe ʻiloʻi ʻe Sīsū ʻe ʻikai ke nau maʻu maʻu pē ha hokosia makehe pehē ʻi heʻenau ngāue fakafaifekaú. Ko hono moʻoní, ʻoku ʻikai ke tau ʻiloʻi pe ko e toko fiha ʻi he faʻahinga naʻe fanongo ki he kau ākongá naʻa nau hoko ko e kau tuí. Naʻe fiemaʻu ki he kau ākongá ke nau fiefia ʻo ʻikai ngata pē ʻi he meʻa naʻa nau lavaʻí, ka ko e mahuʻinga angé, ko ʻenau ʻiloʻi naʻe hōifua mai ʻa Sihova ki heʻenau feinga tōtōiví.

9. Fakatatau ki he Kalētia 6:7-9, ko e hā ʻe hoko kiate kitautolu kapau te tau kātaki ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú?

9Kapau ʻoku tau kātaki ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú, te tau maʻu ʻa e moʻui taʻengatá. ʻI heʻetau tō mo ngoueʻi tōtōivi ʻa e ngaahi tenga ʻo e moʻoni ʻo e Puleʻangá, ʻoku tau toe “tō fakataha mo e fakakaukau atu ki he laumālié” ʻaki hono fakaʻatā ʻa e laumālie māʻoniʻoni ʻo e ʻOtuá ke ngāue tauʻatāina ʻi heʻetau moʻuí. Kapau heʻikai ke tau “foʻi” pe “helaʻia,” ʻoku fakapapauʻi mai ʻe Sihova te tau utu ʻa e moʻui taʻengatá, neongo ai pē pe te tau tokoniʻi ha ākonga foʻou ke fakatapui ki he ʻOtuá.​—Lau ʻa e Kalētia 6:7-9.

KO E HĀ ʻOKU TOTONU KE TAU ʻAMANEKINÁ?

10. Ko e hā ʻoku fakatuʻunga ai ʻa e tali ʻa e kakaí ki heʻetau ngāue fakafaifekaú?

10Ko e talí ʻoku fakatefito pē ia ʻi he tuʻunga ʻo e loto ʻetau kau fanongó. Naʻe fakamatalaʻi ʻe Sīsū ʻa e moʻoni ko ení ʻi heʻene talanoa fakatātā ki he tangata tūtuuʻi naʻá ne laku ʻa e tengá ʻi he faʻahinga kehekehe ʻo e kelekelé, ko e kelekele pē taha naʻe laku fua maí. (Luke 8:5-8) Naʻe pehē ʻe Sīsū ko e ngaahi kelekele kehekehé ʻoku nau fakafofongaʻi ʻa e kakaí mo e founga kehekehe ʻoku fakafeangai ai honau lotó ki he “folofola . . . ʻa e ʻOtuá.” (Luke 8:11-15) Hangē ko e tangata tūtūʻí, heʻikai lava ke tau puleʻi ʻa e fua ʻetau ngāué, koeʻuhi ʻoku fakatuʻunga ia ʻi he tuʻunga ʻo e loto ʻetau kau fanongó. Ko hotau fatongiá ke hanganaki tūtuuʻi ʻa e tenga lelei ʻo e pōpoaki ʻo e Puleʻangá. Hangē ko hono fakalea ʻe Paulá, “ko e tokotaha taki taha te ne maʻu ʻene totongi ʻaʻaná ʻo fakatatau pē ki heʻene ngāué,” ʻo ʻikai fakatatau ki he ola ʻene ngāué.​—1 Kol. 3:8.

Neongo naʻe malanga faitōnunga ʻa Noa ʻi he laui taʻu, naʻe ʻikai ha taha ʻe kau mo ia ʻi he hū ki he ʻaʻaké tuku kehe pē hono fāmilí tonu. Neongo ia, naʻe lavameʻa ʻa Noa ʻi he talangofua ki he ʻOtuá! (Sio ki he palakalafi 11)

11. Ko e hā naʻe lavameʻa ai ʻa Noa ko ha “tokotaha malangaʻi ʻo e māʻoniʻoní”? (Sio ki he tā ʻi he takafí.)

11 Ko e muʻaki kau fakamoʻoni ʻa Sihová naʻa nau fehangahangai mo e kau taʻefiefanongo. Ko e fakatātaá, ko Noa ko ha “tokotaha malangaʻi ʻo e māʻoniʻoní,” ʻo ngalingali ʻi he laui hongofuluʻi taʻu. (2 Pita 2:5) ʻOku ʻikai ha veiveiua, naʻá ne ʻamanaki ʻe tali lelei ʻe he niʻihi kehé ʻene malangá, ka naʻe ʻikai ke tala ange ʻe Sihova ha meʻa pehē. ʻI hono kehé, ʻi he taimi naʻe ʻoange ai ʻe he ʻOtuá ʻa e fakahinohino kia Noa ki hono langa ʻo e ʻaʻaké, naʻá ne pehē: “Kuo pau ke ke hū ki he ʻaʻaké, ʻa koe, ko ho ngaahi fohá, ko ho uaifí, pea mo e ngaahi uaifi ʻo ho ngaahi fohá fakataha mo koe.” (Sēn. 6:18) Pea ʻi he fakakaukau ki he ngaahi fua mo e lahi ʻo e ʻaʻake naʻe tala ʻe he ʻOtuá kia Noa ke langá, kuo pau pē naʻá ne ʻiloʻi ko hano tali ʻene malangá ʻe fakangatangata pē. (Sēn. 6:15) Hangē pē ko ia naʻe hokó, naʻe ʻikai ha toko taha mei he māmani fakamālohi ko iá naʻá ne tali ʻa e malanga ʻa Noá. (Sēn. 7:7) Naʻe vakai ʻa Sihova kia Noa ko ha tokotaha taʻelavameʻa? ʻIkai ʻaupito! ʻI he vakai ʻa e ʻOtuá, ko Noá ko ha tokotaha malanga lavameʻa koeʻuhi naʻá ne fakahoko faitōnunga ʻa e meʻa naʻe kole ʻe Sihova ke ne faí.​—Sēn. 6:22.

12. Naʻe anga-fēfē ʻa e fiefia ʻa e palōfita ko Selemaiá ʻi heʻene ngāue fakafaifekaú ʻi he fehangahangai mo e taʻemahuʻingaʻiá mo e fakafepakí?

12 ʻOku tatau pē mo e palōfita ko Selemaiá naʻá ne malanga ʻi he laui hongofuluʻi taʻu ʻi he fehangahangai mo e taʻemahuʻingaʻiá mo e fakafepakí. Naʻá ne mātuʻaki loto-siʻi ʻi hono “taʻetokaʻi mo taukaeʻi” ia ʻe he kau fakafepakí ʻo ne fakakaukau ai ke liʻaki hono vāhenga-ngāué. (Sel. 20:8, 9) Ka naʻe ʻikai ke foʻi ʻa Selemaia! Ko e hā naʻá ne tokoniʻi ia ke ne ikuʻi ʻene ngaahi fakakaukau taʻepaú pea fiefia ʻi heʻene ngāue fakafaifekaú? Naʻá ne tokangataha ki ha moʻoni mahuʻinga ʻe ua. ʻUluakí, ko e pōpoaki ʻa e ʻOtuá naʻe ʻave ʻe Selemaia ki he kakaí naʻe kau ai “ha kahaʻu pea mo ha ʻamanaki.” (Sel. 29:11) Uá, kuo ʻai ʻe Sihova hono huafá kia Selemaia. (Sel. 15:16) ʻOku tau ʻoatu foki mo ha pōpoaki ʻo e ʻamanaki ki ha māmani kaupōʻuli, pea ʻoku tau fataki ʻa e huafa ʻo Sihová ko ʻene Kau Fakamoʻoni. ʻI heʻetau tokangataha ki he moʻoni mahuʻinga ʻe ua ko ení, ʻe lava ke tau fiefia neongo pe ʻe fēfē ʻa e tali ʻa e kakaí.

13. Ko e hā ʻoku tau ako mei he talanoa fakatātā ʻa Sīsū ʻoku hiki ʻi he Maʻake 4:26-29?

13Ko e tupu fakalaumālié ʻoku hoko māmālie. Naʻe akoʻi ʻe Sīsū ʻa e moʻoni ko ení ʻi heʻene talanoa fakatātā ki he tangata tūtuuʻi ʻoku mohé. (Lau ʻa e Maʻake 4:26-29.) Ko e fua ʻo e ngāue ʻa e tangata tūtūʻí naʻe hoko māmālie mai pea ʻikai lava ke ne puleʻi ʻene tupú. Heʻikai lava foki ke ke sio ki he ola hoʻo ngaohi ākongá ʻi ha vahaʻa taimi koeʻuhi ʻoku hoko māmālie ʻene tupú pea mei he tuʻunga ki he tuʻunga. Hangē pē ko e ʻikai lava ʻe ha tokotaha ngoue ke fakavaveʻi ʻa e tupu ʻene ngoué ʻo fakatatau ki heʻene fiemaʻú, heʻikai lava ke tau fakamālohiʻi ʻetau kau ako Tohi Tapú ke nau fakalakalaka fakalaumālie ʻi he vave ʻoku tau fiemaʻú. Ko ia ʻoua ʻe loto-siʻi pe foʻi kapau ko ʻenau fakalakalaká ʻe fuoloa ange ia ʻi he meʻa ʻoku tau ʻamanekiná. Hangē ko e ngoué, ko e ngaohi ākongá ʻoku fiemaʻu ki ai ʻa e kātaki.​—Sēm. 5:7, 8.

14. Ko e hā ʻa e fakatātā ʻoku fakahaaʻi ai ko e ola ʻetau ngāue fakafaifekaú ʻe hoko māmālie nai?

14 ʻI he ngaahi feituʻu ngāue ʻe niʻihi, ko e ola ʻetau ngāue fakafaifekaú heʻikai nai hā mahino ʻi ha laui taʻu. Fakakaukau ki he hokosia ʻa Gladys mo Ruby Allen, ko ha ongo tautehina naʻe vaheʻi ʻi he 1959 ke na tāimuʻa tuʻumaʻu ʻi ha kolo ʻi he vahefonua Kānata ko Quebec. * Koeʻuhi ko e tenge mei he koló pea mo e tākiekina ʻa e siasi Katoliká, naʻe ʻikai ke fiefanongo ʻa e kakaí ki he pōpoaki ʻo e Puleʻangá. ʻOku manatu ʻa Gladys: “Naʻá ma ʻalu mei he matapā ki he matapā ʻi he houa ʻe valu he ʻaho ʻo feʻunga mo e taʻu ʻe ua mo e ʻikai pē ha taha te ne tali! Naʻe haʻu pē ʻa e kakaí ki he matapaá ʻo fakasio mai pea tuku hifo ʻa e puipuí. Ka naʻe ʻikai te ma foʻi.” ʻI he faai atu ʻa e taimí, naʻe fakavaivai hifo ʻa e kakaí, pea naʻe ola lelei ange ʻa e feituʻu ngāué. ʻOku ʻi ai ʻa e fakatahaʻanga ʻe tolu ʻi he kolo ko iá ʻi he taimí ni.​—ʻAi. 60:22.

15. Ko e hā ʻoku akoʻi mai ʻi he 1 Kolinitō 3:6, 7 fekauʻaki mo e ngaohi ākongá?

15Ko e ngaohi ākongá ko ha ngāue fakatokolahi. ʻOku ʻi ai ʻa e lea ʻoku pehē ʻoku fiemaʻu ki ha fakatahaʻanga ke nau tokoniʻi ha taha ke hoko ʻo papitaiso. (Lau ʻa e 1 Kolinitō 3:6, 7.) Ko ha tokotaha malanga ʻokú ne tuku ha tuleki pe makasini ʻi ha tokotaha mahuʻingaʻia. ʻOku ʻiloʻi leva ʻe he tokouá heʻikai fakaʻatā ia ʻe heʻene taimi-tēpilé ke foki ʻo fakatupulekina ʻa e mahuʻingaʻiá, ko ia ʻokú ne kole ki ha tokotaha malanga ʻe taha ke fai ʻa e toe ʻaʻahí. ʻOku kamataʻi ʻe he tokotaha malanga ko iá ha ako Tohi Tapu. ʻOkú ne fakaafeʻi leva ha fanga tokoua mo e fanga tuofāfine ke kau ʻi he akó, pea ʻoku fakalototoʻaʻi ʻe he tokotaha taki taha ʻa e tokotaha akó ʻi he founga kehekehe. Ko e tokoua pe tuofefine kotoa ʻoku fetaulaki mo e tokotaha akó te ne tokoni ke fuʻifuʻi ʻa e tenga ʻo e moʻoní. ʻI he founga ko iá, hangē ko e lea ʻa Sīsuú, ko e tokotaha toó mo e tokotaha utú ʻe lava ke na fiefia fakataha ʻi he utu-taʻu fakalaumālié.​—Sione 4:35-38.

16. Ko e hā ʻe lava ai ke ke fiefia ʻi hoʻo ngāue fakafaifekaú naʻa mo e hōloa ho tuʻunga moʻui leleí pe iví?

16 Kae fēfē kapau ʻoku fakangatangata hoʻo kau ʻi hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí koeʻuhi ko e hōloa ho tuʻunga moʻui leleí pe iví? ʻE lava ke ke kei fiefia pē ʻi he meʻa ʻoku malava ke ke fai ʻi he utu-taʻú. Fakakaukau ki he hokosia ʻa Tuʻi Tēvita ʻi he taimi naʻá ne fakahaofi ai mo ʻene kau tangatá honau fāmilí mo ʻenau koloá mei he kau ʻAmaleki kaihaʻa fakamālohí. Naʻe fuʻu helaʻia ʻa e kau tangata ʻe toko 200 ke kau he taú, ko ia naʻa nau nofo ʻo leʻo ʻenau ʻū meʻá. Hili hono ikunaʻi ʻa e taú, naʻe fekau ʻe Tēvita ke vahevahe tatau ʻa e koloa veté kiate kinautolu kotoa. (1 Sām. 30:21-25) ʻOku meimei tatau ia mo ʻetau ngāue ngaohi ākonga ʻi māmani lahí. Ko e tokotaha kotoa ʻokú ne fai hono lelei tahá te ne maʻu ʻa e fiefia tatau ʻi hono fakahaofi mai pe tokoniʻi ha tokotaha foʻou ke kamata ʻaʻeva ʻi he hala ki he moʻuí.

17. Ko e hā ʻoku totonu ke tau fakamālō ai kia Sihová?

17 ʻOku tau fakamālō kia Sihova ʻi he founga anga-ʻofa ʻo ʻene vakai mai ki heʻetau ngāue kiate iá. ʻOkú ne ʻiloʻi ʻoku ʻikai lava ke tau puleʻi ʻa e ola ʻo ʻetau ngaahi feinga fakafoʻituituí. Neongo ia, ʻokú ne fakatokangaʻi ʻetau tōtōiví mo e fakaueʻiloto leleí, pea ʻokú ne fakapaleʻi kitautolu. ʻOkú ne toe akoʻi kitautolu ki he founga ke maʻu ai ʻa e fiefia ʻi ha meʻa pē ʻoku tau fai ʻi he ʻutu-taʻu lahí. (Sione 14:12) ʻOku lava ke tau fakapapauʻi ʻa e hōifua ʻa e ʻOtuá kapau pē heʻikai ke tau foʻi!

HIVA 67 “Malangaʻi ʻa e Folofolá”

^ pal. 5 ʻOku tau fiefia ʻi he tali lelei ʻe he kakaí ʻa e ongoongo leleí, pea ʻoku tau loto-mamahi ʻi he ʻikai ke nau fai peheé. Fēfē kapau ko hoʻo ako Tohi Tapú ʻoku ʻikai ke fakalakalaka? Pe fēfē kapau kuo teʻeki ke ke tokoniʻi fakahangatonu ha tokotaha ke aʻu ʻo papitaiso? Te ke pehē kuo taʻelavameʻa hoʻo ngaohi ākongá? ʻI he kupu ko ení, te tau vakai ai ki he ʻuhinga ʻe lava ke tau lavameʻa ai ʻi heʻetau ngāue fakafaifekaú pea fiefia neongo pe ʻe fēfē ʻa e tali ki heʻetau ngaahi feingá.

^ pal. 3 Sio ki he 2005 Yearbook of Jehovah’s Witnesses, p. 205-211.

^ pal. 14 Sio ki he talanoa ki he moʻuí ʻa Gladys Allen, “ʻE ʻIkai Te U Liliu ha Meʻa!,” ʻi he ʻīsiu ʻo e Taua Leʻo ʻo Sepitema 1, 2002.