Skip to content

Skip to table of contents

KUPU AKO 47

‘E Mālohi Fēfē Ho‘o Tuí?

‘E Mālohi Fēfē Ho‘o Tuí?

“‘Oua ‘e tuku ke hoha‘atu‘u homou lotó. Ngāue‘i ‘a e tui.”​—SIONE 14:1.

HIVA 119 Kuo Pau Ke Tau Ma‘u ‘a e Tuí

‘I HE KUPÚ NI *

1. Ko e hā nai ‘a e fehu‘i te tau ‘eke hifo kiate kitautolu?

‘OKÚ KE fa‘a ongo‘i loto-mo‘ua ‘i ho‘o fakakaukau atu ki he ngaahi me‘a ‘oku toka mei mu‘a ‘iate kitautolú​—‘a e faka‘auha ‘o e lotu loí, ‘oho ‘a Koki ‘o Mēkokí mo e tau ‘o ‘Āmaketoné? Kuó ke ‘eke hifo nai kiate koe, ‘‘I he a‘u ki he taimi ko iá, ‘e malava ke u iku‘i ‘a e ngaahi me‘a fakamanavahē ko ení pea kei tauhi ma‘u pē ‘eku anga-tonú?’ Kapau kuó ke fakakaukau ki he ngaahi me‘a ko iá, ko e lāulea ko eni ki he lea ‘a Sīsū, ‘i he‘etau konga tohi ‘o e kaveingá, ‘oku totonu ke ‘aonga ‘aupito. Na‘e tala ange ‘e Sīsū ki he‘ene kau ākongá: “‘Oua ‘e tuku ke hoha‘atu‘u homou lotó. Ngāue‘i ‘a e tui.” (Sione 14:1) Ko e tui mālohí te ne tokoni‘i kitautolu ke fehangahangai mo e kaha‘ú ‘i he tuipau.

2. ‘E lava fēfē ke tau fakaivimālohi‘i ‘etau tuí, pea ko e hā te tau lāulea ki ai ‘i he kupu ko ení?

2 ‘E lava ke tau fakaivimālohi‘i ‘etau tuí ke kātekina ‘a e ngaahi ‘ahi‘ahi ‘i he kaha‘ú ‘aki ‘a e fakakaukau ki he founga ‘etau fekuki mo e ngaahi ‘ahi‘ahi ‘o e tuí he taimi ní. ‘I he‘etau fakakaukau ki he founga ‘oku tau fakafeangai ai ki he ngaahi ‘ahi‘ahi he lolotonga ní, ‘e lava ke tau ‘ilo‘i ai ‘a e ngaahi tafa‘aki ‘oku fiema‘u ke tau fakaivimālohi‘i ai ‘etau tuí. ‘I he‘etau lava‘i ‘a e ‘ahi‘ahi taki taha, ‘e hoko ai ‘etau tuí ‘o mālohi ange. ‘E tokoni‘i heni kitautolu ke kātekina ‘a e ngaahi ‘ahi‘ahi ‘i he kaha‘ú. ‘I he kupu ko ení, te tau sivisivi‘i ‘a e tu‘unga ‘e fā na‘e fehangahangai mo e kau ākonga ‘a Sīsuú ‘a ia na‘e fakahaa‘i ai ‘a e fiema‘u ke nau ma‘u ha tui lahi ange. Te tau lāulea leva ki he founga te tau fehangahangai nai ai mo e pole meimei tatau ‘i he ‘ahó ni pea mo e founga ‘e lava ke teu‘i heni kitautolu ki he kaha‘ú.

TUI ‘E TOKONAKI FAKAMATELIE ‘A E ‘OTUÁ

Te tau fekuki nai mo e faingata‘a faka‘ekonōmika, ka ‘e tokoni‘i kitautolu ‘e he‘etau tuí ke tokangataha ki he me‘a ‘o e Pule‘angá (Sio ki he palakalafi 3-6)

3. Hangē ko ia ‘oku hiki ‘i he Mātiu 6:30, 33, ko e hā ‘a e poini fekau‘aki mo e tuí na‘e fakama‘ala‘ala ‘e Sīsuú?

3 ‘Oku fakanatula pē ki ha ‘ulu‘i fāmili ke loto ke tokonaki ‘a e me‘akai fe‘unga, vala mo e nofo‘anga ma‘a hono uaifí mo e fānaú. ‘Oku ‘ikai ke faingofua ma‘u pē ke fai eni ‘i he taimi faingata‘a ko ení. ‘I he tu‘unga ‘e ni‘ihi, ko hotau kaungātuí kuo mole ‘enau ngāué pea neongo ‘a e feinga tōtōiví, kuo ‘ikai malava ke nau ma‘u ha toe ngāue. Ko e ni‘ihi kuo ‘ikai ke nau tali ha ngāue ‘oku ‘ikai fe‘ungamālie ki ha Kalisitiane. ‘I he ngaahi tu‘unga kotoa ko iá, ‘oku tau fiema‘u ‘a e tui mālohi ‘e fakapapau‘i ‘e Sihova te tau ma‘u ‘a e me‘a ‘oku tau fiema‘u ma‘a hotau fāmilí. Na‘e fakama‘ala‘ala eni ‘e Sīsū ki he‘ene kau ākongá ‘i he Malanga ‘i he Mo‘ungá. (Lau ‘a e Mātiu 6:30, 33.) ‘I he‘etau tuipau faka‘aufuli he‘ikai ke li‘aki kitautolu ‘e Sihová, ‘e malava ai ke tau fakahangataha ‘etau tokangá ki he me‘a totonú​—ki he ngaahi me‘a ‘o e Pule‘angá. ‘I he‘etau sio ki he founga hono tokonaki mai ‘e Sihova ‘etau fiema‘u fakamatelié, te ne hoko ai ‘o mo‘oni ange kiate kitautolu pea ‘e fakaivimālohi‘i ai ‘etau tuí.

4-5. Ko e hā na‘á ne tokoni‘i ha fāmili ‘e taha ke fekuki mo e loto-mo‘ua fekau‘aki mo ‘enau ngaahi fiema‘u fakamatelié?

4 Fakakaukau ki he hokosia ‘e ha fāmili ‘i Venisuela ‘a e tokoni ‘a Sihová ‘i he fekuki mo e loto-mo‘ua fekau‘aki mo ‘enau ngaahi fiema‘u fakamatelié. ‘I he taimi ‘e taha, ko e fāmili Castro na‘a nau ma‘u ha pa‘anga fe‘unga pē mei he ngāue ‘i he‘enau fāmá. Pea na‘e ha‘u ha kau kengi fakamahafu ‘o fa‘ao honau ‘apí pea fekau ke nau mavahe mei honau kelekelé. ‘Oku pehē ‘e Miguel, ko e tamaí: “‘Oku mau fakafalala pē he taimí ni ki he me‘a ‘e lava ke mau ngoue‘i ‘i ha ki‘i konga kelekele na‘a mau kole mei ha taha. ‘I he kamata‘anga ‘o e ‘aho taki taha ‘oku ou kole kia Sihova ke tokonaki mai ‘a e me‘a ‘oku mau fiema‘u ki he ‘aho ko iá.” ‘Oku faingata‘a ‘a e mo‘uí ki he fāmili ko ení, ka ‘i he tui kakato ki he malava ‘etau Tamai ‘ofá ke tokanga‘i ‘enau ngaahi fiema‘u faka‘ahó, ko e fāmili Castro ‘oku nau ma‘u ma‘u pē ‘a e fakatahá pea kau ‘i he ngāue fakafaifekaú. ‘Oku nau fakamu‘omu‘a ‘a e ngaahi me‘a ‘o e Pule‘angá ‘i he‘enau mo‘uí, pea ‘oku tokonaki ‘e Sihova ‘a e me‘a ‘oku nau fiema‘ú.

5 ‘I he kotoa ‘o e taimi faingata‘a ko ení, ko Miguel mo hono uaifí, ‘a Yurai, kuó na tokangataha ki he founga hono tokanga‘i kinautolu ‘e Sihová. ‘I he taimi ‘e ni‘ihi, kuo ngāue‘aki ‘e Sihova ‘a e kaungātuí ke tokonaki ha tokoni fakamatelie fe‘unga pe tokoni kia Miguel ke kumi ha‘ane ki‘i ngāue pa‘anga. ‘I ha taimi kehe, kuo ‘ai ‘e Sihova ke nau ala ma‘u ‘a e ngaahi fiema‘u paú fakafou ‘i he tokoni mei he ‘ōfisi va‘á. Kuo ‘ikai ‘aupito ke li‘aki kinautolu ‘e Sihova. Ko hono olá, kuo tupulaki ‘a e tui honau fāmilí. Hili ‘a e lave ki ha tu‘unga pau na‘e tokoni‘i ai kinautolu ‘e Sihova, ‘oku pehē ‘e hona ‘ofefine lahí, ‘a Yoselin: “‘Oku maongo ‘a e sio ma‘ala‘ala ki he to‘ukupu ‘o Sihová. ‘Oku ou fakakaukau kiate ia ko ha kaume‘a ‘oku ou fakafalala ki ai ‘eku mo‘uí.” Na‘á ne toe pehē: “Ko e ngaahi ‘ahi‘ahi kuo foua ‘e homau fāmilí kuo teu‘i ai kimautolu ki he ngaahi ‘ahi‘ahi faingata‘a ange ‘i he kaha‘ú.”

6. ‘E lava fēfē ke ke fakaivimālohi‘i ho‘o tuí ‘i ho‘o fehangahangai mo ha faingata‘a faka‘ekonōmika?

6 ‘Okú ke fehangahangai mo ha faingata‘a faka‘ekonōmika? Kapau ko ia, ko ha taimi faingata‘a eni kiate koe. Ka neongo ‘a e faingata‘a ho tu‘ungá, ‘e lava ke ke ngāue‘aki ‘a e taimi ko ení ke langa hake ai ho‘o tuí. Lau ‘i he fa‘a lotu ‘a e ngaahi lea ‘a Sīsū ‘i he Mātiu 6:25-34 pea fakalaulauloto ki ai. Fakakaukau ki he ngaahi hokosia ‘i onopooni ‘oku fakamo‘oni‘i ai ‘a e tokonaki ‘a Sihova ma‘á e fa‘ahinga ‘oku nau femo‘uekina ‘i he ngaahi ngāue fakateokalatí. (1 Kol. 15:58) ‘I hono fai iá ‘e fakaivimālohi‘i ai ho‘o tuipau ‘i he hangē pē ko hono tokoni‘i ‘e ho‘o Tamai fakahēvaní ‘a e ni‘ihi kehé ‘i he tu‘unga meimei tatau, te ne tokoni‘i koe. ‘Okú ne ‘ilo‘i ‘a e me‘a ‘okú ke fiema‘ú pea ‘okú ne ‘ilo‘i ‘a e founga ke tokonaki ai iá. ‘I ho‘o hokosia ‘a e tokoni ‘a Sihova ki ho‘o mo‘uí, ‘e mālohi ange ai ho‘o tuí koe‘uhi ke lava ai ‘o ke kātekina ‘a e ngaahi ‘ahi‘ahi lahi ange ‘i he kaha‘ú.​—Hap. 3:17, 18.

TUÍ TE NE KĀTEKINA “HA FU‘U MATANGI”

‘E tokoni‘i kitautolu ‘e he tui mālohí ke matu‘uaki ha fu‘u matangi mo‘oni pe fakaefakatātā (Sio ki he palakalafi 7-11)

7. Fakatatau ki he Mātiu 8:23-26, na‘e anga-fēfē hono ‘ahi‘ahi‘i ‘e ha “fu‘u matangi” ‘a e tui ‘a e kau ākongá?

7 ‘I he taimi na‘e ma‘u ai ‘e ha matangi ‘i he tahí ‘a Sīsū mo ‘ene kau ākongá, na‘e ngāue‘aki ‘e Sīsū ‘a e tu‘unga ko iá ke tokoni‘i kinautolu ke sio ki he tafa‘aki ‘oku nau fiema‘u ai ha tui lahi ange. (Lau ‘a e Mātiu 8:23-26.) ‘I he ha‘aha‘aki ‘a e matangí pea hake ‘a e peaú ki he vaká, na‘e mā‘umohe pē ‘a Sīsū. ‘I hono fafangu ia ‘e he kau ākonga manavahētu‘ú pea kole ange ke ne fakahaofi kinautolú, na‘e valoki‘i fakaalaala kinautolu ‘e he ‘Eikí: “Ko e hā ‘oku mou ilifia pehē aí, ‘a kimoutolu ‘a e kau tui vaivai?” Na‘e totonu ke ‘ilo‘i ‘e he kau ākonga ilifiá ko Sihova na‘á ne malava kakato ke malu‘i ‘a Sīsū mo e fa‘ahinga ‘oku ‘iate iá mei he faingata‘á. ‘Okú ke vakai ki he lēsoni ‘e lava ke tau ngāue‘akí? Ko e tui mālohí ‘e lava ke ne tokoni‘i kitautolu ke matu‘uaki ha “fu‘u matangi,” ‘oku hoko mo‘oni pe hoko fakaefakatātā.

8-9. Na‘e anga-fēfē hono ‘ahi‘ahi‘i ‘a e tui ‘a Anel, pea ko e hā na‘e tokoni kiate iá?

8 Fakakaukau ki ha tuofefine te‘eki mali ko Anel, mei Pueto Liko, na‘e fakaivimālohi‘i ‘ene tuí ‘i ha‘ane lava‘i ha ‘ahi‘ahi faingata‘a. Ko ha “fu‘u matangi” mo‘oni na‘á ne fehangahangai mo iá. Na‘e kamata ‘a e ‘ahi‘ahi ko iá ‘i he 2017 ‘i hano haveki ‘e he Afā ko Maria ‘a e ‘api ‘o Anel. Koe‘uhi ko e matangí, na‘e mole ai ‘ene ngāué. “Lolotonga ‘a e taimi faingata‘a ko iá, na‘á ku ongo‘i loto-mo‘ua,” ko e fakahaa‘i ia ‘e Anel, “ka na‘á ku ako ke falala kia Sihova ‘i he lotu pea ‘oua ‘e tuku ‘a e loto-mo‘uá ke ne lōmekina au.”

9 ‘Oku lave ‘a Anel ki ha toe me‘a na‘á ne tokoni‘i ia ke fekuki mo e ‘ahi‘ahí​—ko e talangofuá. ‘Okú ne pehē: “Ko e muimui ki he fakahinohino ‘a e kautahá na‘e tokoni‘i ai au ke hanganaki nonga. Na‘á ku sio ki he to‘ukupu ‘o Sihová ‘i he fakalototo‘a fakalaumālie na‘á ku ma‘ú pehē foki ki he tokoni fakamatelie mei he fanga tokouá.” ‘Okú ne toe pehē: “Na‘e hulu atu ‘a e me‘a na‘e foaki mai ‘e Sihová ‘i he me‘a na‘á ku kolé, pea na‘e fakaivimālohi‘i lahi ‘eku tuí.”

10. Ko e hā ‘e lava ke ke fai kapau ‘okú ke fehangahangai mo ha “fu‘u matangi”?

10 ‘Okú ke fehangahangai mo ha “fu‘u matangi”? Mahalo ko e faingata‘a koe‘uhi ko ha fakatamaki fakanatula. Pe ko ha matangi fakaefakatātā nai, hangē ko ha puke lahi kuó ne ‘ai koe ke ongo‘i lōmekina pea ‘ikai ke fakapapau‘i ‘a e me‘a ke faí. Te ke loto-mo‘ua nai ‘i ha taimi, kae ‘oua ‘e tuku ho‘o loto-mo‘uá ke ne ta‘ofi koe mei he falala kia Sihová. ‘Unu‘unu ofi kiate ia ‘i he lotu tōtōivi. Fakaivimālohi‘i ho‘o tuí ‘aki ‘a e fakalaulauloto ki he ngaahi taimi ‘i he kuohilí na‘e tokoni‘i ai koe ‘e Sihová. (Saame 77:11, 12) ‘Oku lava ke ke fakapapau‘i he‘ikai ‘aupito ke ne li‘aki koe​—‘o ‘ikai ‘i he taimí ni, pe ‘i ha toe taimi pē.

11. Ko e hā ‘oku totonu ai ke tau fakapapau‘i ke talangofua ki he fa‘ahinga ‘oku takimu‘á?

11 Ko e hā ha toe me‘a ‘e lava ke ne tokoni‘i koe ke kātekina ‘a e ‘ahi‘ahí? Hangē ko ia na‘e fakahaa‘i ‘e Anel, ko e talangofuá. Ako ke falala ki he fa‘ahinga ‘oku falala ki ai ‘a Sihova mo Sīsuú. ‘I he taimi ‘e ni‘ihi, ko e fa‘ahinga kuo fakanofo ke takimu‘á te nau ‘omai nai ha fakahinohino ‘oku ‘ikai ke mahu‘ingamālie. Neongo ia, ‘oku tāpuaki‘i ‘e Sihova ‘a e talangofuá. ‘Oku tau ‘ilo‘i mei he‘ene Folofolá pea mei he hokosia ‘a e kau sevāniti faitōnungá ko e talangofuá ‘okú ne fakahaofi ‘a e mo‘uí. (‘Eki. 14:1-4; 2 Kal. 20:17) Fakalaulauloto ki he ngaahi fa‘ifa‘itaki‘anga ko iá. Ko hono fai iá ‘e fakaivimālohi‘i ai ho‘o fakapapau ke muimui ‘i he ngaahi fokotu‘utu‘u fakaekautahá ‘i he taimí ni pea ‘i he kaha‘ú. (Hep. 13:17) Ko ia ai he‘ikai ha ‘uhinga ke ke ilifia ki he fu‘u matangi lahi ange ‘oku vavé ni ke hoko maí.​—Pal. 3:25.

TUÍ TE NE KĀTEKINA ‘A E FAKAMAAU TA‘ETOTONÚ

Ko ‘etau kīvoi ‘i he lotú ‘e fakaivimālohi‘i ai ‘etau tuí (Sio ki he palakalafi 12)

12. ‘Oku anga-fēfē hono fakafekau‘aki ‘i he Luke 18:1-8 ‘a hono ma‘u ‘a e tuí mo e kātekina ‘o e fakamaau ta‘etotonú?

12 Na‘e ‘ilo‘i ‘e Sīsū ko e fakamaau ta‘etotonú ‘e hoko ko ha pole ki he tui ‘ene kau ākongá. Ke tokoni ke nau fekuki mo iá, na‘e fai ‘e Sīsū ha talanoa fakatātā ‘oku hiki ‘i he tohi ‘a Luké. Na‘e talanoa ‘a Sīsū fekau‘aki mo ha uitou na‘á ne hanganaki tangi ki ha tokotaha fakamaau ta‘efaitotonu ki ha fakamaau totonu. Na‘á ne tuipau ko ‘ene kīvoí ‘e ola lelei. Na‘e faai atu pē ‘o tali ‘e he fakamāú ‘ene kolé. Ko e hā ‘a e lēsoní? ‘Oku ‘ikai ke fakamaau ta‘etotonu ‘a Sihova. Ko ia na‘e pehē ‘e Sīsū: “Ko hono mo‘oní leva, ‘ikai ‘e ‘ai ‘e he ‘Otuá ke fakahoko ‘a e fakamaau totonú ki he fa‘ahinga kuó ne filí ‘a ia ‘oku nau tangi kiate ia ‘i he ‘aho mo e pō?” (Lau ‘a e Luke 18:1-8.) Na‘e hoko atu ‘a Sīsū ‘o pehē: “‘I he a‘u mai ‘a e Foha ‘o e tangatá, te ne ‘ilo koā ha tui peheni ‘i he māmaní?” ‘I he‘etau tofanga ‘i he fakamaau ta‘etotonú, ‘oku fiema‘u ke tau fakamo‘oni‘i ‘i he‘etau kītaki anga-kātakí ‘oku tau ma‘u ‘a e tui mālohi hangē ko e uitoú. ‘I he tui ko iá, ‘oku lava ke tau tuipau ‘e fai ‘e Sihova ha me‘a ma‘a kitautolu ‘i ha taimi vavé ni mai pe ‘amui ange. ‘Oku fiema‘u foki ke tau tui ki he mālohi ‘o e lotú. ‘I he taimi ‘e ni‘ihi, ‘e tali ‘etau ngaahi lotú ‘i ha founga ta‘e‘amanekina.

13. Na‘e anga-fēfē tokoni ‘a e lotú ki ha fāmili na‘a nau tofanga ‘i ha fakamaau ta‘etotonu?

13 Fakakaukau ki he hokosia ‘a ha tuofefine ko Vero, ‘oku nofo ‘i he Lepupilika Temokalati ‘o Kongó. Ko Vero, mo hono husepāniti ta‘etuí mo hona ‘ofefine ta‘u 15 na‘e pau ke nau hola mei honau koló ‘i hano ‘ohofi ‘e ha kulupu fakakautau. ‘I he‘enau fononga atú, na‘a nau a‘u ki ha ta‘ofi‘anga ‘i he halá ‘a ia na‘e ta‘ofi ai kinautolu ‘e he kau sōtiá pea fakamanamana‘i ‘e tāmate‘i kinautolu. ‘I he kamata ke tangi ‘a Vero, na‘e feinga ‘ene ta‘ahiné ke fakanonga ia ‘aki ‘ene lotu le‘o-lahi pea toutou ngāue‘aki ‘a e huafa ‘o Sihová. ‘I he ‘osi ‘ene lotú, na‘e ‘eke ange ‘e he komanitaá, “Ki‘i ta‘ahine, ko hai na‘á ne ako‘i koe ke lotú?” Na‘á ne tali ange, “Ko ‘eku fa‘eé, ‘o ngāue‘aki ‘a e sīpinga ‘oku ma‘u ‘i he Mātiu 6:9-13.” Na‘e pehē ange ‘e he komanitaá, “Ki‘i ta‘ahine, ‘alu mo ho‘o ongo mātu‘á ‘i he melino, pea ‘ofa ke malu‘i kimoutolu ‘e Sihova ko homou ‘Otuá!”

14. Ko e hā te ne ‘ahi‘ahi‘i nai ‘etau tuí, pea ko e hā te ne tokoni‘i kitautolu ke kātakí?

14 ‘Oku ako‘i mai ‘i he ngaahi hokosia peheé ke ‘oua ‘aupito ‘e fakasi‘ia ‘a e mahu‘inga ‘o e lotú. Kae fēfē kapau ‘oku ‘ikai ke tali vave pe ‘i ha founga fakaofo ho‘o lotú? Hangē ko e uitou ‘i he talanoa fakatātā ‘a Sīsuú, hanganaki lotu, ‘o tuipau ko hotau ‘Otuá he‘ikai ke ne li‘aki koe pea ‘e ‘i ai ‘a e taimi mo ha founga te ne tali ai ho‘o lotú. Hokohoko atu ‘a e kōlenga kia Sihova ki hono laumālie mā‘oni‘oní. (Fil. 4:13) Manatu‘i ‘oku vavé ni ke tāpuaki‘i lahi koe ‘e Sihova pea he‘ikai ke ke toe manatua ha faingata‘a pē ‘i he kuohilí. ‘I ho‘o kātekina faitōnunga ‘a e ngaahi ‘ahi‘ahí ‘i he tokoni ‘a Sihová, ‘e fakaivimālohi‘i ai koe ki he ngaahi ‘aho ‘oku hanga mei mu‘á.​—1 Pita 1:6, 7.

TUÍ TE NE IKU‘I ‘A E FAKAFAINGATA‘A‘IA‘ANGÁ

15. Hangē ko ia ‘i he Mātiu 17:19, 20, ko e hā ‘a e pole na‘e fehangahangai mo e kau ākonga ‘a Sīsuú?

15 Na‘e ako‘i ‘e Sīsū ‘ene kau ākongá ko e tuí te ne tokoni‘i kinautolu ke iku‘i ‘a e fakafaingata‘a‘ia‘angá. (Lau ‘a e Mātiu 17:19, 20.) ‘I he taimi ‘e taha, na‘e ‘ikai lava ke nau kapusi ha tēmeniō, neongo na‘a nau ‘osi fakahoko lavame‘a ia ‘i he ngaahi taimi kehe. Ko e hā ‘a e palopalemá? Na‘e fakamatala‘i ‘e Sīsū na‘a nau fiema‘u ‘a e tui lahi ange. Na‘á ne tala ange ‘i he ma‘u ha tui fe‘unga ‘e lava ke nau iku‘i ha fakafaingata‘a‘ia‘anga hangē ha mo‘ungá! ‘I he ‘ahó ni, ‘oku tau fehangahangai foki mo e ngaahi pole ‘oku hā ngali ta‘ealaiku‘i.

Te tau loto-mamahi lahi nai, ka ‘e tokoni‘i kitautolu ‘e he tuí ke femo‘uekina ai pē ‘i he ngāue ‘a Sihová (Sio ki he palakalafi 16)

16. Kuo anga-fēfē hono tokoni‘i ‘e he tuí ‘a Geydi ke fekuki mo ha me‘a fakalotomamahi lahi?

16 Fakatokanga‘i ‘a e fa‘ifa‘itaki‘anga ‘a Geydi, ko ha tuofefine mei Kuatemala. Ko hono husepānití, ‘a Edi, na‘e tāmate‘i ‘i he‘ena foki ki ‘api mei ha fakataha ‘a e fakataha‘angá. Kuo anga-fēfē hono tokoni‘i ‘e he tui ‘a Geydi ke ne fekuki mo ha me‘a fakalotomamahi lahi pehē? ‘Okú ne pehē: “Ko e lotú ‘okú ne tokoni‘i au ke lī atu ‘eku kavengá kia Sihova, ‘a ia ‘okú ne ‘ai au ke u ongo‘i nonga. ‘Oku ou sio ki he tokanga mai ‘a Sihova kiate aú fakafou ‘i hoku fāmilí mo hoku ngaahi kaume‘a ‘i he fakataha‘angá. Ko e nofo‘aki femo‘uekina ‘i he ngāue ‘a Sihová ‘okú ne fakasi‘isi‘i ‘eku mamahí pea tokoni‘i au ke fekuki faka‘aho pē ‘o ‘ikai hoha‘a tōtu‘a fekau‘aki mo ‘apongipongi. Hili hono foua ‘a e hokosia ko ení, kuó u ako ai neongo pe ko e hā ha fa‘ahinga ‘ahi‘ahi ‘e hoko ‘i he kaha‘ú, te u malava ‘o fekuki mo ia ‘i he tokoni ‘a Sihova, Sīsū pea mo e kautahá.”

17. Ko e hā ‘e lava ke tau fai ‘i he‘etau fehangahangai mo ha fakafaingata‘a‘ia‘anga hangē ha mo‘ungá?

17 ‘Okú ke mamahi ‘i he mate ha tokotaha ‘ofeina? Vahe‘i ‘a e taimi ke fakaivimālohi‘i ho‘o tui ki he ‘amanaki ‘o e toetu‘ú ‘aki hono lau ‘a e ngaahi talanoa ‘i he Tohi Tapú ki he fa‘ahinga na‘e fokotu‘u mei he maté. ‘Okú ke mamahi koe‘uhi ko hano tu‘usi ha mēmipa ‘o e fāmilí? Ako ke fakatuipau‘i koe ko e founga hono fakahoko ‘e he ‘Otuá ‘a e akonakí ko e lelei tahá ma‘u pē ia. Tatau ai pē pe ko e hā ha palopalema ‘okú ke fehangahangai mo ia, ngāue‘aki ia ko ha faingamālie ke langa hake ho‘o tuí. Lilingi atu ho lotó kia Sihova. ‘Oua ‘e fakamavahe‘i koe, ka ‘i hono kehé nofo ofi ai pē ki ho fanga tokouá mo e fanga tuofāfiné. (Pal. 18:1) Kau ki he ngaahi ngāue te ne tokoni‘i koe ke kātakí, neongo kapau te ke fai ia fakataha mo e tangi. (Saame 126:5, 6) Tauhi ma‘u ho‘o taimi-tēpile hono ma‘u ‘a e fakatahá, ngāue fakafaifekaú mo e lau Tohi Tapú. Pea nofo‘aki tokangataha ki he ngaahi tāpuaki fakaofo ‘oku tuku tauhi mai ‘e Sihova ma‘aú. ‘I ho‘o vakai ki hono tokoni‘i koe ‘e Sihová, ko ho‘o tui kiate iá ‘e tupu ‘o toe mālohi ange.

“FAKALAHI ‘EMAU TUÍ”

18. Kapau te ke ‘ilo‘i ha vaivai‘anga ‘i ho‘o tuí, ko e hā ‘e lava ke ke faí?

18 Kapau ko ho ‘ahi‘ahi ‘i he kuohilí pe lolotonga ní, kuó ne fakae‘a ha vaivai‘anga ‘i ho‘o tuí, ‘oua te ke loto-si‘i. Vakai ki heni ko ha faingamālie ke fakaivimālohi‘i ai ho‘o tuí. Fai ‘a e kole tatau mo ia na‘e fai ‘e he kau ‘apositolo ‘a Sīsuú, na‘a nau pehē: “Fakalahi ‘emau tuí.” (Luke 17:5) Pehē foki, fakakaukauloto ki he ngaahi fa‘ifa‘itaki‘anga kuo tau lāulea ki ai ‘i he kupu ko ení. Hangē ko Miguel mo Yurai, manatu‘i ‘a e taimi kotoa na‘e tokoni‘i ai koe ‘e Sihová. Hangē ko e ta‘ahine ‘a Vero mo Anel, lotu tōtōivi kia Sihova ‘i he fehangahangai mo ha faingata‘a. Pea hangē ko Geydi, ‘ilo‘i ‘e tokonaki mai nai ‘e Sihova ‘a e tokoni ‘oku fiema‘ú fakafou ‘i he fāmilí pe ngaahi kaume‘á. ‘I ho‘o faka‘atā ‘a Sihova ke ne tokoni‘i koe ke iku‘i ho‘o ngaahi ‘ahi‘ahi ‘i he lolotonga ní, te ke hoko ai ‘o tuipau lahi ange te ne tokoni‘i koe ke kātekina ha ‘ahi‘ahi pē te ke fehangahangai nai mo ia ‘i he kaha‘ú.

19. Ko e hā ‘a e tuipau na‘e ma‘u ‘e Sīsuú, pea ko e hā ‘oku lava ke ke fakapapau‘í?

19 Na‘e fakahaa‘i ‘e Sīsū ‘a e ngaahi tafa‘aki na‘e vaivai ai ‘a e tui ‘ene kau ākongá, ka na‘e ‘ikai ‘aupito ke ne veiveiua te nau iku‘i lavame‘a ‘a e ngaahi ‘ahi‘ahi ‘i he kaha‘ú ‘i he tokoni ‘a Sihová. (Sione 14:1; 16:33) Na‘á ne tuipau ko e tui mālohí te ne tokoni‘i ha fu‘u kakai lahi ke hao mo‘ui atu ‘i he fu‘u mamahi lahi ‘oku tu‘unuku maí. (Fkh. 7:9, 14) Te ke kau ‘i he fa‘ahinga ko iá? ‘I he ‘ofa ma‘ata‘atā ‘a Sihová, te ke kau ai kapau te ke ngāue‘aonga‘aki ‘a e faingamālie kotoa he taimí ni ke fakatupulekina mo fakaivimālohi‘i ho‘o tuí!​—Hep. 10:39.

HIVA 118 “Fakalahi ‘Emau Tuí”

^ pal. 5 ‘Oku tau fakatu‘otu‘a atu ki he ngata‘anga ‘o e fokotu‘utu‘u ko ení. Kae kehe, ‘i he taimi ‘e ni‘ihi te tau fifili nai pe ‘e mālohi fe‘unga ‘etau tuí ke tau kātaki ai ‘i he vaha‘a taimi ko iá. ‘I he kupu ko ení, te tau lāulea ai ki he ngaahi hokosia mo e ngaahi lēsoni ‘aonga ‘e lava ke ne tokoni‘i kitautolu ke fakaivimālohi‘i ‘etau tuí.