Umhạr imhị epẹ Netherlands lhạ phọ 1948. Lhạ phọ etum bọ siphẹ, otọ k’ayoor uukoroghian ni ogheel epẹ São Paulo, Brazil. Odẹ r’onhiin amhị u/bilhẹ ghan siosị, yoor ugbor ghan aạl ghan Baibul phọ idiphọ eghunotu mem dị yoor r’olhe eḍien aḍulhe. Kụ lhạ phọ 1959, yoor oḅilhẹ ookoroghian ogheel United States, ekpisi dị oghol mọ Massachusetts.

Oomo phọ ayoor siphẹ eghunotu phọ omhạn bọ ophaanyạ. Odẹ ayoor akumuan ni iboom ophogh ayoor. Odị aḍighi ni kirokirọ iiḍighi. Odị aḍigh ni oḍighi osaanyọgh araraạr akompinị oghị aalhaghi ghan, oḍighi okonyọn areten, ḅilhẹ r’oḍighi arughuugh anyụ. Olhoghi oomo ayoor aḅaạl li mem mọ odị aḍigh bọ oḍighi arughuugh anyụ phọ loor esi dị ingọ iyoor eepoogh oghiighị inhọn arikpisi.

Mem dị mị odi sekondirị skul, mị upuruan ghan loor mọ ‘Mị kaḍighi eeghe mem dị mị amhanhạm?’ Abuniin arighirị amhị usaḅạr oghị ogbogh askul, abuniin oḍigh oḍighi eghạm. Kuolọ imhị i/ḅeraạn oḍighi onyọ eghạm loor esi dị ghalhamọ r’oruonhụ bịn imhị u/ḅeraạn kụ esugha oḅẹm mọ ee elhebiri. Kụ mị asopha oghị ogbogh askul pidị mị ka/ḍighi onyọ eghạm. Kuolọ siphẹ olhoghi amhị, mị uwạ ghan olhoghonhaạn aḍighaạgh bunhọn loor esi dị mị uutughiạn ghan mọ oḍighi iduọn phọ kụ keḍighi idị aghuḍum mọ amhị kamoọgh emhụ.

Mị aḍigh bọ ogbogh askul phọ, mị utuughạ ghan ilọ emitenhom r’iḍighinhom araraạr awe, loor esi dị mị umhoọgh eephuạ olhegheri ipẹ aghuḍum amite bọ. Bidị utughemhị ghan iyoor mọ iyaạr iḅuạ iyaạr kụ eten iyaạr, kụ abutughemhiạ phọ uwạ ghan dị yoor komeeraam mọ ipẹ kụ inẹ. Kuolọ esi amhị, eten phọ epẹ bidị ogbạ bọ iniin araraạr i/nighẹ loor esi dị oye phọ kameeraam dị ariphigh i/lo, asenyạn ro/meeraam yogh ghan idiphọ.

Epẹ ekụ phọ iyoor u/tughemhị ghan ophamhanhạm igey aroozọ. Kparipẹ ghụn, utughemhị ghan iyoor idị yoor kotue oḍighi kụ opasị agey. Mị ughiighị ghan reephegh aḅilhẹ aphugholhọgh igbagarạ asirooghọ kụ ingọ ni imhị oḅaạl olhoghi, kuolọ oḅaạl olhoghi phọ o/rọl obia. Kụ mị apuruan loor mọ, ‘Ophọn kụ okạr aghuḍum mọ mị rawạ bọ ḍughụm?’

Mem mọ amuphẹ phọ bịn mị aakoroghian agheel egbogh emhạ dị oghol mọ Boston, kụ mị amhiigh oḅilhẹ oghị ogbogh askul phọ amhị. Mị uḍighi ghan ni oḍighi siḍio dị mị u/kị askul pidị mị amhoọgh iyaạr okpeọm ikpoki askul phọ amhị. Epẹ oḍighi phọ kụ edị mị aazuanhaan onyọ Ogbaanhaạn AZihova idiphọ eḅẹl amem. Onyọ Ogbaanhaạn phọ agbạ ni ilọ imiịn “oḍual asiạ” phọ edi bọ siphẹ Daniel emhụ phọ 4, kụ aḅẹm mọ yira kụ odi bọ eekunha amem mọ. (Dan. 4:13-17) Mem mem mọ bịn mị amhiịn mọ mị aghiọm ni ghisigh anhaghanhạn ghan nyodị aḅilhẹ adaphạn ipẹ odị rakaạph bọ, pọ kewạ mọ mị unme dọl aghuḍum mọ amhị. Esi iduọn phọ mị uḍighi ni oomo ilọ mị katue omhiịn mọ mị u/tuman ghan mun nyodị.

Epẹ ogbogh askul phọ, mị uḅarạm ni olạ ituughạ dị kuukolhobian imhị ilọ omiteom ghan aloor okumuan oopho epẹ South America. Mị uutughiạn ghan mọ olhoghonhaạn awe ḍighaạgh kengọ ni ghuḍum mọ amhị egey ekol. Kuolọ mị uru ni amhiịn mọ iphẹn bịn i/ngọ ghuḍum mọ amhị oḅaạl olhoghi. Mị ulhoghoma ni mabi bịn mị awilhẹ askul alhạ phọ aḍiphẹ phọ.

Unwanyụ aMay 1970, mị uḅuạ ni aghị Amsterdam, epẹ Netherlands, okumuan r’otu oḍighi arughuugh anyụ phọ odẹ phọ amhị akumuan ghan bọ. Kụ oḍighi phọ ophọn usighẹ ni imhị aghiighị ibadị arikpisi Africa, America, Europe, r’arikpisi dị ekelhọgh iboom epẹ Asia. Mị uru ni amhiịn mọ torobọ eelhe dị mị aghị osoman ni igbogh iiḅaghamhị, kụ oye ko/rue omiteom ḍiitughiạn dị keloghonhaạn ḍighaạgh we phọ. R’emhoom eephuạ oḍighi iyaạr omiteom, mị usopha oḅulha United States ḅilhẹ r’oḅula otu askul phọ epẹ Boston.

Kụ epẹ otu askul phọ kẹn, mị uḅilhẹ ni alhoghoma mọ mị ko/mhiịn ophanyanhaạn asipuru phọ amhị ilọ aghuḍum mọ. Kụ mị u/legheri ilọ oḍighi, esi iduọn phọ mị uwạ ni oroma ḍighaạgh oniin otughemhiạ phọ. Iḍigh ni ḍiigu esi amhị mem dị oye phọ upuru imhị mọ: “Eeghe kụ iḍighi kụ nạ rakiọm bọ ghisigh askul phọ? Eeghe kụ iḍighi kụ nạ o/wilhẹ bọ askul phọ nyiidiphọ?” I/moghi mọ odị uḅenhị imhị amhunhenhi iyạl amem. Esi iduọn phọ mị uwilhẹ askul phọ bịn.

Loor esi iduọn mị ko/mhiịn bọ ni emhụ aghuḍum mọ, mị usopha ni oḍighom aani ekụ awe dị oghel iḍighinhom araraạr awe, loor orọl adọl eephọ. Abuniin arighirị amhị r’amhị uḅuạ ni United States oḍigh Acapulco, Mexico. Yoor urọl ghan r’awe dị u/moọgh maạr oḍighinhom iilhogh r’iḍighinhom araraạr awe, kụ eghịgh mudị odi ni dọl eborọph. Kuolọ iduọn mị odi bọ r’abidị, mị uru ni amhiịn mọ adọl aghuḍum mọ abidị i/moọgh igbiom, ḅilhẹ ke/tue engọ ogey oḅaạl olhoghi. Mị umhiịn mọ ibadị abidị ro/gbạ ghan agey ḅilhẹ u/lo dọl oḅạr.

Mem mọ amuphẹ phọ, iitughiạn dị mị amhoọgh ghan eghoroghọr amhị iru ni esi amhị. Mị uwạ ghan ozoghị abazị phọ idiphọ oḍiemhiom abuọ izoghị phọ, ki/diphọ oye dị raloghonhaạn ḍighaạgh. Kụ amamạn eten oḍighi iduọn phọ pọ omhoọgh unwunyarụ olọ amhị. Oyaghirị amhị dị oghol mọ Tom amhoọgh aani iniin phọ iitughiạn phọ, yoor usopha ozoghị okitonhom aḅirinhi phọ. Mị uwạ ghan ekpu ogbo dị emhaạr enhighẹ ḅilhẹ ekelhạn we.

ATom r’amhị ughị ni osi Arenys de Mar, etumhan Barcelona, Spain. Kụ yoor ogho unwunyarụ dị amhạn 31 aradạ, (9.4 m) ughol mọ Llygra. Kụ yoor omhiigh onmeeghi asigalagạ phọ obọ anhighẹ ozoghị abazị. Siẹn dị yoor ro/zighinhan bọ ni osi epẹ yoor rokị bọ, yoor ukpotọn ni enzịn phọ, osereghi esi phọ muụm ophughọl. Yoor ugho ni iyạl ilhụm dị emhạn 16 aradạ (5 m) pidị yoor otue ghan ooghiremiom oghuugh phọ osulhe. Yoor romhạn kụ yoor ozoghị onyeenhe Seychelles, epẹ abazị phọ Indian. Yoor ugbiighi ozoghị oghị epẹ erumuḍio phọ remeel ghan bọ, epẹ arisiḍia phọ Africa ḅilhẹ r’epẹ Cape of Good Hope, South Africa. Yoor uphogh ghan raanhaạn phọ r’arinyạ r’asimạp r’amasịn dị oghol mọ sextant dị kulhoghonhaạn iyoor ḍighaạgh oghị onyen. Mị uukia ghan ni ipẹ yoor kotue bọ olegheri esi lọ yoor mosi.

I/bia bịn yoor oru olhegheri mọ unwunyarụ phọ ophọn oḍighinhom bọ ireeny phọ ka/tue amerenyạn abazị phọ. Amuụm dị ramạn ni 22L kụ iḍigh ghan olhoghi phọ esi oniin awạ! Kụ iduọn mị aghaạph bọ epẹ emhiighom mọ, mem mọ oolhogh phọ amhiigh bọ mị umhoọgh ni oghiilhaan, pọ kụ eḅẹl amem dị mị aaḅereghị esi ibadị asiạ, kụ mị aguanhaan Enhaạn mọ eḍighi maạr dị mị akpetenhaan mị kakparaghạ ni alegheri nyodị. Oolhogh phọ aphọ ni, kụ mị utuụgh ni aḍighi ipẹ mị aguanhaan bọ.

Mị umhiigh aạl aBaibul phọ mem mọ yoor odi bọ epẹ abazị phọ. Gbiom olhoghi dị nạ arọl oogboom unwunyarụ siphẹ ogbo aMediterranean Sea phọ, kụ rapoghoghom ina dị repeleghu, sidolphin, ḅilhẹ r’aḍirẹgh abazị phọ. Kụ dulhe, iḅeraạn ghan imhị ophoghoghom aruuzughụm araanhaạn aMilky Way phọ, kụ mị akạr akuphom owol mọ Enhaạn edi ni dị amhoọgh ḍiḅeraạn omhạr awe.

Esi iphurukpu asiwiki epẹ abazị phọ bịn yoor ozoghị osi epẹ Alicante, Spain, kụ yoor osulhe unwunyarụ phọ ayoor ilọ aal oghoom olọ amhoon. Dị iikia i/lo, i/dugh omhiịn oye dị kako ogbaany unwunyarụ dị enzịn i/lo, ḅilhẹ r’asi! Kụ ḍieriphọ aḍighaạgh phọ iḍighi ni imạ amem aalhạm aBaibul phọ amhị.

Iduọn mị agbor ghan bọ aạl Baibul phọ, bịn mị amhiịn mọ eḍighi ḍimạ aḍinyạ dị kilhoghonhaạn iyira ḍighaạgh omhoọgh adọl aghuḍum oḅaạl olhoghi. Ipẹ aBaibul phọ aghaạph bọ ilọ oḅaạl aloor, ḅilhẹ ilọ igey aroozọ, ikạr kụ iḅeraạn imhị, kụ mị aakia ghan ipẹ eḍighi bọ kụ ibadị, ghalhamọ r’amhị phọ kẹn ni oghophora bọ mọ abunọ aKristẹn, kuolọ oghel bọ ipẹ aBaibul phọ rakaạph bọ.

Mị usopha ni ogbariọn aradạ dị emhạn maạr oḅaalhamhị aghuḍum mọ amhị, kụ iḍighi kụ mị awilhẹ ophugholhọgh ghan igbagarạ asirooghọ. Mị uutughiạn ni mọ awe kotọl li dị rodaphạn siigbu aBaibul phọ, kụ mị awạ ghan oteẹny abidị. Mị aaḅereghị omhunhenhiom iyạl amem alhọm Enhaạn mọ odị ulhoghonhaạn imhị ḍighaạgh oteẹny abidị.

Esi amhị ighịgh mudị kenighẹ oḅuạ ghan ekụ iiḅereghị ogbạ enhọn tutụ mị amhiịn egey ekụ iiḅereghị phọ. Mem dị mị arelhe raten roḅodo Alicante, mị umhiịn ghan ni ibadị aruutu iiḅereghị. Kuolọ, olọ mị  arelhe atenhom kụ amhiịn dị emhoọgh ikaaghineẹn araraạr, pọ mị masighẹ siphẹ olhoghi amhị.

Ootaany aḍiniin aḍio aSondị, mị urọl li ogbạl eegbolhom asoman epẹ arunwunyarụ phọ resul ghan bọ, aạl ghan Jems 2:1-5, ephụr bọ rurụ mọ ku/ḍeenhaan ghan kuuḅi aghisigh ogina abuphẹ omheel bọ eelạ. Iduọn mị arelhe bọ raḅulha epẹ unwunyarụ phọ ayoor odi bọ, mị umhiịn ni esi dị eghịgh mudị ekụ iiḅereghị kụ rookpomhoghan ghan, kụ epẹ anyụ eḍighom mọ ogẹ mọ: “Kingdom Hall of Jehovah’s Witnesses.”

Mị uḅẹm mọ, ‘mị ukị udẹgh we phọ abuẹn phọ upogh, umiịn ipẹ bidị kusighẹ bọ imhị.’ Esi iduọn phọ, mị uḍigh ni Kingdom Hall phọ r’oopho edạ, r’oboom oolheẹm, r’atruozạ azin dị aphanyuạn. Kụ opọ raaḅakị bọ esi phọ urorori ni imhị aghị arolhomhị esi dị etuman oniin okumor anhịr dị ulhoghonhaạn imhị ḍighaạgh okpegheron ghan ariisi aBaibul phọ okaaphọm mọ aghaạph bọ aghol. Ituughạ phọ emhinheen bọ, iḍigh ni ḍiigu esi amhị ipẹ awe phọ oru ghan bọ umhạgh imhị r’ogbolhomaam. Oniin oye umhạgh ni imhị mọ mị ukị aani k’odị yoor ukaạph, kuolọ loor iduọn mị k/aạl bọ Baibul phọ o/mhạn, mị uḅenhị nyodị mọ, “mị kaḍighi ni idị nạ kalegheri mem lọ mị rawạ oru.” Kuolọ tutụ kamem mọ amuphẹ phọ, mị ughị ghan ni torobọ ituughạ.

Asiwiki reten bịn mị aghị k’oye phọ umhạgh bọ imhị oghị aani k’odị, kụ odị aphanyanhaạn ni oomo asipuru aBaibul phọ mị amhoọgh bọ. Awiki roten, bịn odị ungọ imhị okuru dị amuzeḍi imạ iinmenian. Kụ uḅenhị imhị mọ uw-iinmenian phọ odi otu ikoli loor esi odaphạn itọ aBaibul phọ eḅẹm bọ mọ oniin aphomhoghiạn nyoniin ḅilhẹ mọ oye ku/tuughạ mun ilọ ee eghạm. (Isa. 2:4; Jọn 13:34, 35) Nyiidiphọ, mị ukuphom ni owol mọ mị mamhiịn iyaạr phọ mị rawạ ghan bọ—we dị rodaphạn oroma aBaibul ilọ adọl aghuḍum dị esererẹ! Aḍiigbu amhị nyiidiphọ i/ḍighi mun omhiịn ekpu ogbo dị eḍighi paradaịs, kuolọ okuamhị otuughạ aBaibul phọ onhaghanhạn. Esi iduọn phọ mị uḅula ni Netherlands.

Isighẹ imhị inya aḍughulotu osi epẹ emhạ phọ Groningen, epẹ Netherlands. Mị asi bọ epẹ phọ iwạ ni mọ mị umoọgh oḍighi ophoghom aani ghan aloor amhị. Oniin otu oḍighi okaạm amakạ dị mị aghị owạ oḍighi, ungọ imhị ḍinyạ dị ephạm sipuru. Ḍiniin ipuru ilọ ekụ iiḅereghị amhị. Kụ mị agẹ mọ mị onyọ “Ogbaanhaạn AZihova.” Mem mọ uw-oḍighi phọ aạl bọ ophanyanhaạn phọ, mị umhiịn mọ arisigh phọ odị anmia ni. Kụ odị aḅẹm mọ, “mị kamhạgh ni nyinhạ.” Kuolọ imhị u/mhạgh.

Mị uḅilhẹ ni aghị onhọn otu oḍighi okaạm amakạ, kụ mị apuru opọ amhoọgh bọ esi phọ mughumọ odị rawạ ni oye. Odị upuru imhị ḍinyạ askul r’arinyạ dị eḍeenhaan inhọn ariisi dị mị maḍighi ghan. Kụ mị aghaạph aḅenhị nyodị mọ mị maḍighi ghan ni oḍighi oselemhi unwunyarụ dị oḍighinhom ireeny. Dị eḍigh ḍiigu esi amhị, odị aḅẹm mọ, “Nạ atue ni amiigh  rodon ootaany kuolọ eniin iyaạr edi ni. Mị ra/wạ ghan iiḅaghamhị siẹn otu oḍighi phọ amhị loor esi dị mị oniin onyọ Ogbaanhaạn AZihova kụ mị radaphạn ghan sinhị iilhogh aBaibul.” Kụ mị aphogh nyodị r’oḅaạl olhoghi kụ aphagharanhaạn mọ, “Mị kẹn ni!” Dị iikia i/tọl, loor iidoọny asilaạy phọ r’olheẹm mọ amhị, odị aḅẹm mọ, “Pọ nạ kamiigh otuughạ aBaibul phọ r’amhị!” R’oḅaạl olhoghi mị umheera ni. Pọ kụ amem dị mị alhegheri iyaạr phọ eḍighi bọ kụ ophoriphọ oye phọ imhị u/mhạgh bọ. AZihova aphagharanhaạn ghan iiḅereghị amhị. (Ps. 37:4) Mị ukumuan ni otu oḍighi onyọ umor phọ esi aḍiniin alhạ. Mem mọ amuphẹ phọ, mị utuughạ Baibul phọ r’odị, kụ mị aḍiiny muụm January 1974.

Unwanyụ roten, bịn mị amhiigh omhoom oḍighi, okọy eten oomo amem. Oḍighi phọ ophọn phọ ungọ imhị oboom ogbaanyạn. Unwanyụ phọ atum bọ siphẹ bịn mị aghị Amsterdam olhoghonhaạn aḍighaạgh emhoom egu dị purukụ omiteom dị roḅạ ghan onhụ aSpain. P’eeghe ibo otughemhị aBaibul we dị roḅạ ghan runhụ aḍiaḅạ aSpain r’aPortugal! Unwanyụ aMay 1975, mị umhoọgh ni eepoogh okumuan idiphọ okọy eten dị agbatanhaạn.

Ḍiniin aḍio, onyọ umarani dị oghol mọ Ineke, okọy eten dị agbatanhaạn, aru ni ookpomhoghan aSpanish phọ ayoor oḍeenhaan ayoor anhịr olọ aBolivia dị odị ratughemhị ghan Baibul. Ineke r’amhị uwạ ni okuamhị olhegherian asiloor kụ yoor ogeạn ghan rinyạ, kụ iphẹn phọ iḍeenhaan ni mọ iyạl phọ ayoor omoọgh iniin phọ asiigbu phọ. Yoor aalhạn lhạ phọ 1976 kụ oghiọm ghisigh rukumuan okọy eten dị agbatanhaạn tutụ k’1982 mem dị umhạgh iyoor oghị aani ekụ aGilead phọ emhunhenhiom bọ 73. Yoor u/seere olhoghi, kuolọ olhoghi ayoor aḅaạl li mem mọ usighẹ bọ iyoor oghị pakirị Africa epẹ erumuḍio phọ reḅuạ ghan bọ kemite, kụ yoor okumuan oogh asiạ epẹ Mombasa, Kenya! Lhạ phọ 1987, usighẹ iyoor oghị Tanzania, mem mọ amuphẹ phọ momheera moḅilhẹ oghaạph iiḅi iinhaghạn phọ epẹ phọ. Yoor urọl epẹ phọ 26 asiạ kụ ogbi oḅulha aKenya.

Olhoghonhaạn ghan aḍighaạgh we dị osereghiạn otuughạ aBaibul phọ mengọ ghuḍum mọ ayoor emhụ. Esi omaạm, oḅẹl odị mị atughemhị ghan Baibul phọ epẹ Mombasa aḍighi oye dị mị aazuanhaan mem dị mị rangọ ogbaanhaạn esi ogbo. Mị rongọ nyodị iyạl asimagazin kụ odị upuru imhị mọ, “Mem dị mị aạl iphẹn phọ amhạn, mị kaḅilhẹ aḍighi ika?” Bịn wiki phọ atum bọ siphẹ bịn yoor omhiigh otuughạ aBaibul phọ r’aḍinyạ phọ You Can Live Forever in Paradise on Earth, dị purukụ omiteom onhụ aSwahili. Alhạ reten bịn aḍiiny muụm, aḅilhẹ amhiigh okọy eten oomo amem. Esighẹ k’amem mọ amuphẹ phọ anhịr odị r’odị molhoghonhaạn ḍighaạgh we dị romạn ni 100 oḅọgh aloor ongọ aZihova r’oḍiiny amuụm.

Mem mọ mị aphụr bọ anhaghanhạn igey phọ mị ulhoghoma idiphọ omuul ḍighi phọ amhiịn bọ ekpo ebẹ phọ kụ u/wạ bọ owilhẹ. (Mat. 13:45, 46) Mị uwạ ghan osighẹ aghuḍum mọ amhị olhoghonhaạn awe ḍighaạgh dị komiịn okạr emhụ aghuḍum mọ. Ooḅi anhịr phọ amhị r’amhị momhiịn r’aloor odọ idị aZihova rasephọm ghan we ghuḍum dị amhoọgh emhụ.