Skip to content

Gaˇ kawˆ uˬ dzah deuˬ maˬ bi mawˇ laˇ˗eu

Dehꞈ ziˇ gaˇ kawˆ

Aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ˗ahˇ poˆ

Aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ˗ahˇ poˆ

Ngaˇ saˇ baoˬ baoˬ zaˬ neh iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ iˇ luꞈ ngeh, ngaˬ˗euˬ saˇ baoˬ laꞈ kʼoeˇ iˇ cuꞈ ahˇ laˇ˗euˬ meh. Tiˬ kʼehˬ naˇ jaˬ lehˇ lehˇ ma baw laˇ˗euˬ meh. Ngaˬ˗ahˇ tsawˬ guˆ˗iˇ dui dui˗awˇ, guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ ma. Teu naˇ yaw myaˬ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ dahˬ beh˗eu poˆ pyeuꞈ ma. Heu loꞈ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ nga? Nymˬ˗mˇ ngaˇ ja nehˬ nya.

Ngaˇ shiꞈ kʼoꞈ kʼawˆ ngeh Ba˗la zi˗u miˇ kʼahˬ˗ahˇ jawˇ ngeh

Ngaˇ 1948 kʼoꞈ˗ahˇ Neˇteuˇlehˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ dehꞈ le˗euˬ ma. Teu gaˇ neh tiˬ kʼoꞈ naˇ nga pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ Ba˗la zi˗u miˇ kʼahˬ Saoˇ Paoˬloˬ meuˬ˗ahˇ pawˇ iˇ˗euˬ ma. Ngaˬ da hawˇ˗eu ngaˬ ma aˬ myah luꞈ uˬ duˬ tahˬ nymˇ˗ahˇ iˇ˗awˇ, nga pehˬ yawˬ nah na luꞈ uˬ ciꞈ hawˬ dzaˬ gʼaˬ ngeh, aˬ myah luꞈ Jaˇliꞈ tiˬ kawˆ loˆ˗ehˇ gui˗eu ma. Kʼoeˇ naˇ 1959 kʼoꞈ˗ahˇ nga pehˬ Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ Mehˇsaˇcuˇseꞈ meuˬ˗ahˇ pawˇ iˇ˗euˬ ma.

Ngaˬ da nymˇ jiˇ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yawˬ gʼaˬ na luꞈ˗ahˇ ngehˬ gʼeh˗eu gʼaˇ duˬ, leh jeh˗awˇ gaˇ mˇ˗eu meh. Nga pehˬ˗euˬ nymˇ jiˇ naˇ yehꞈ gʼaˬ meh. Ngaˬ da jeˬ gaꞈ jeˬ ka mˇ˗eu cah˗eu paw jiˇ mˇ haw˗awˇ, gaˇ ma jahˇ˗eu gaˇ jiˇ mˇ haw˗euˬ meh. Kʼoeˇ naˇ saˇ pawˇ cah˗eu nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu gaˇ jiˇ mˇ haw˗euˬ meh. Ngaˬ da gaˇ teu hmˬ˗ahˇ mˇ ngeh, nga pehˬ tiˬ kʼehˬ maˬ kaˬ gaˇ ma ya doˆ iˇ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a.

Ngaˇ sahˬ boꞈ tseˇ daˇ dzaw luꞈ ngeh ‘Huiˬ laˇ naˇ aˬ jeˬ jahˇ˗eu?’ lehˇ tiˬ kʼehˬ maˬ taˬ shaˇ noeˬ˗eu ma. Ngaˬ˗euˬ cawˬ tiˬ gʼaˬ na sahˬ boꞈ dzaw goˇ˗awˇ, tiˬ gʼaˬ na naˇ yehˇ geuꞈ iˇ de lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ ngaˇ naˇ deuˆ ceh ceh˗eu gaˇ maˬ ya leˇ˗eu miˇ neh yehˇ maˬ geuꞈ mawꞈ nya. Teu miˇ neh ngaˇ sahˬ boꞈ dzaw goˇ˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ maˇ diˇ naˇ ngaˬ˗ahˇ aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba˗eu gaˇ mˇ mawꞈ nya. Teu naˇ aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ pyeuꞈ˗eu lehˇ noeˬ˗eu miˇ neh.

Sahˬ boꞈ dzaw goˇ luꞈ ngeh yamˬ˗ahˇ

Ngaˇ aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ˗ahˇ yaw myaˬ kʼoꞈ poˆ

Sahˬ boꞈ dzaw goˇ duˬ˗ahˇ ngaˇ dehꞈ ziˇ aˬ joˆ˗ehˇ pyeuꞈ laˇ˗euˬ lehˇ siˬ nya mawꞈ˗eu miˇ neh, tsawˇ haˬ zaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ pyehˆ tseˇ˗eu paw dzaw˗euˬ ma. Teu gaˇ nga maꞈ, tiˬ jeˬ˗ahˇ neh tiˬ jeˬ pyeuꞈ laˇ˗eu gaˇ kawˆ˗ahˇ ya dzaw˗awˇ, saˬ laˬ deuˬ nga maꞈ˗ahˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ bi jah mawꞈ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ ngaˬ˗euˬ gʼaˇ duˬ naˇ, aˬ yawꞈ maꞈ neh ja sawˇ nehˬ laꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ tiˬ kawˆ na tiˬ pawꞈ˗iˬ gaˇ kahˇ maˬ dahˇ nya. Kʼoeˇ naˇ miˇ tsaˬ˗euˬ zaˬ siˬ nui gahˇ nehˬ˗ehˇ jiˇ maˬ tsaˬ leˇ˗a.

Ngaˇ dzaw luꞈ˗eu aˇ daˇ laꞈ kʼoeˇ tsaˬ˗eu dawˇ˗eu zahˇ gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ maˬ mehˬ nehˬ laꞈ˗a. Sahˬ boꞈ yaw muiˬ˗ehˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya dzaw˗eu lehˇ tehꞈ˗ehˇ mehˬ nehˬ laꞈ˗eu meh. Ngaˇ ngaˬ˗euˬ cawˬ nehˬ˗ehˇ dzaˬ byawˬ dawˇ byawˬ˗eu jawˇ duˬ˗ahˇ iˇ˗awˇ, ya piˇ ya maˇ jiˇ zmˬ laˇ˗euˬ ma. Ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ kʼehˬ laˇ kʼehˬ tehꞈ meh. Teu miˇ neh ngaˬ˗ahˇ ‘Heu naˇ maˇ diˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu dehꞈ ziˇ pyeuꞈ meh laˬ leˇ heu?’ lehˇ noeˬ laˇ nya.

Ngaˇ Bawˇsaꞈ˗tamˬ meuˬ˗ahˇ pawˇ iˇ˗awˇ, teu gaˇ˗euˬ sahˬ boꞈ dzaw goˇ duˬ˗ahˇ dzaw daˆ leꞈ˗euˬ ma. Ngaˇ sahˬ boꞈ dzaw poeˬ poˆ˗eu gʼaˇ duˬ, sahˬ boꞈ piˬ tehˬ ngeh yamˬ˗ahˇ gaˇ mˇ˗euˬ ma. Gaˇ mˇ duˬ˗ahˇ ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ deuˬ nehˬ˗ehˇ ya mawˇ dahˬ beh˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ Daˬyeˬlaˇ yaw huiˬ 4 laꞈ kʼoeˇ˗euˬ maˬ keuˆ laˇ miˇ ehˇ taˬ˗euˬ dawˬ “7 kʼoꞈ” lehˇ ehˇ˗eu gaˇ kawˆ nehˬ˗ehˇ taꞈ leˇ˗awˇ ja sawˇ nehˬ laꞈ˗awˇ, aˬ dui aˇ saˬ saˬ˗eu aˇ nah aˇ yamˬ laꞈ kʼoeˇ dehꞈ luꞈ˗eu lehˇ jiˇ ja sawˇ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. (Daˬyeˬlaˇ 4:13-17) Ngaˇ aˬ yawꞈ ja gaˇ naˇ haˬ daˆ leꞈ naˇ, ngaˇ gaˇ kawˆ teu˗ahˇ ya jah˗awˇ, ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ ya beˬ paˇ ngaˇ lehˇ jiˇ siˬ nya˗eu ma. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ˗ahˇ kʼaˇ gʼeh nya gaˇ neh yahˇ˗eu ma.

Sahˬ boꞈ dzaw goˇ duˬ˗ahˇ jawˇ luꞈ ngeh, ngaˇ Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ laꞈ oˆ paw pyawˬ˗ahˇ caw ba iˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, dzaˇ˗i nui jeˬ jiˇ paˇ dzaw lahˬ˗euˬ ma. Aˬ cawˬ˗ahˇ caw ba˗eu heu naˇ, ngaˬ˗euˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ aˇ poeˬ bi baw dzehˬ laˇ nya lehˇ noeˬ nya. Toˆ˗ehˇ jahˇ˗euˬ kʼawꞈ ni aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ maˬ poˆ mawˇ nyaˬ lehˇ siˬ laˇ nya. Ngaˇ nui ma cawˆ dui dui˗eu miˇ neh sahˬ boꞈ dzaw goˇ duˬ˗ahˇ neh doˆ iˇ˗euˬ ma.

Aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ˗ahˇ poˆ daˆ leꞈ

1970 kʼoꞈ, Ngaˬ siˬ ba la˗ahˇ ngaˬ da neh mˇ˗euˬ neh saˇ pawˇ ga duˬ˗ahˇ mˇ iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Neˇteuˇlehˬ miˇ kʼahˬ Ehˇsaꞈ˗teuˬdamˬ meuˬ˗ahˇ pawˇ iˇ˗euˬ ma. Ngaˇ gaˇ heu mˇ˗eu baˬ da neh Ehˇpa˗li kaˆ, Aˬmeˬliˇkaˬ, Yuˇloˬ, nahˇ ma doˆ kʼehˬ paw jaˆ˗eu miˇ kʼahˬ deuˬ˗ahˇ ya gʼa iˇ˗euˬ ma. Ngaˇ miˇ kʼahˬ aˬ geu kʼahˬ˗ahˇ ya iˇ˗eu maˬ kaˬ, tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ shaˬ zahˬ˗ahˇ ya puˬ˗awˇ, shaˬ zahˬ teu˗ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ laˆ piˇ nya gaˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Ngaˇ dehꞈ ziˇ laꞈ kʼoeˇ gaˇ dahˇ tsoeˬ˗eu tiˬ jeˬ na˗ahˇ mˇ mawꞈ˗eu miˇ neh, Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼoꞈ iˇ˗awˇ ngaˬ neh dzaw haw˗euˬ Bawˇsaꞈ˗tamˬ meuˬ˗ahˇ˗euˬ sahˬ boꞈ dzaw goˇ duˬ˗ahˇ tiˬ poˆ paˇ dzaw kʼoꞈ iˇ˗euˬ ma.

Ngaˇ sahˬ boꞈ dzaw goˇ duˬ˗ahˇ gʼoꞈ laˇ˗euˬ tiˬ kʼehˬ naˇ, dehꞈ ziˇ nehˬ˗ehˇ taꞈ˗eu naˇ haˬ˗eu jeˬ˗euˬ dawˬ kʼoꞈ˗ahˇ tiˬ hmˬ˗iˬ maˬ za nyaˬ siˬ lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Ngaˇ aˬ joˆ˗ehˇ ya jahˇ˗eu lehˇ maˬ siˬ nya˗eu miˇ neh, saˬ laˬ jawˇ gaˇ iˇ˗awˇ nui noeˬ nui duˇ shaˇ iˇ˗euˬ ma. Teu ngeh saˬ laˬ ngaˬ˗ahˇ “Toˆ˗ehˇ naˇ aˬ jeˬ miˇ neh dzaw dzaw˗ehˇ jawˇ de, doˆ iˇ˗awˇ tawˇ” lehˇ ehˇ laˇ ngeh, zahˬ leˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Teu miˇ neh ngaˇ taˆ lehˇ doˆ iˇ˗euˬ ma.

Ngaˬ˗ahˇ heu naˇ aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ maˬ ngeuˇ nya lehˇ noeˬ luꞈ nya siˬ. Teu miˇ neh ngaˇ zahˇ sahˇ kʼoꞈ˗ahˇ maˬ ngeuˇ ni, nui saˇ oꞈ˗eu jeˬ hawˇ˗eu nui gaˬ˗ahˇ gʼaˬ biꞈ˗eu aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ gm leˇ˗euˬ ma. Ngaˇ hawˇ˗eu ngaˬ˗euˬ cawˬ tiˬ gʼaˬ na Aˬmeˬliˇkaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ iˇ tsehˆ˗awˇ, Mehˆsiˬkoˬ miˇ kʼahˬ Aˇkaˬpuˬcoˬ meuˬ˗ahˇ keuˆ ni iˇ˗euˬ ma. Nga maꞈ Hiˇpiˬ aˇ muˇ nehˬ˗ehˇ jiˇ jawˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ haw ngeh kʼahˬ lahˇ˗eu jeˬ tiˬ jeˬ˗iˬ maˬ jaˆ gaˇ duˇ nga. Aˬ yawꞈ maꞈ nehˬ˗ehˇ tiˬ kʼehˬ jawˇ laꞈ ngeh jiˇ, aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ dehꞈ ziˇ noeˬ tmˬ˗eu jeˬ maˬ jaˆ ni, aˬ yawꞈ nah yawꞈ teu loˆ˗ehˇ tehꞈ ngaˇ lehˇ ya mawˇ˗awˇ, maˇ diˇ laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu jeˬ jiˇ maˬ jaˆ nga lehˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ yaw myaˬ gʼaˬ jiˇ maˬ muiˬ˗eu tsawˇ haˬ pyeuꞈ˗awˇ, saˇ jaˇ jiˇ maˬ ziꞈ nga lehˇ ya mawˇ˗euˬ ma.

Aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ˗ahˇ poˆ daˆ leꞈ

Ngaˬ˗euˬ cawˬ tiˬ gʼaˬ nehˬ˗ehˇ muiˬ dui dui˗eu iˇ jaw lahˇ˗ahˇ poˆ

Aˇ yamˬ teu laꞈ kʼoeˇ ngaˬ˗ahˇ yaw nyiˇ ngeh mˇ mawꞈ˗euˬ jeˬ˗ahˇ paˇ noeˬ kʼoꞈ laˇ nya. Ngaˬ˗ahˇ saˇ baoˬ yeuꞈ yeuꞈ˗ehˇ iˬ ma laˆ shaˆ doe doe˗ehˇ iˇ mawꞈ nya. Ehˇ kʼawꞈ toˆ˗ehˇ jahˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, ngaˇ yawˬ ha˗euˬ saˇ baoˬ ya jaˆ˗eu meh. Taw lehˇ kuˇ˗eu ngaˬ˗euˬ cawˬ tiˬ gʼaˬ jiˇ toˆ˗ehˇ jahˇ mawꞈ˗eu miˇ neh, nga nyaꞈ saˇ baoˬ baoˬ zaˬ neh tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ miˇ kʼahˬ doe ni cah˗eu lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ ma. Ngaˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ deuˬ jawˇ gaˇ neh gaˇ mahˇ kaˬ˗awˇ, muiˬ dui dui˗eu iˇ jaw lahˇ˗ahˇ poˆ mawˇ mawꞈ nya.

Taw nga nyaꞈ Saˆpeˆ miˇ kʼahˬ Baˬsiˬloˬnaˬ meuˬ˗euˬ dawˬ peh jaˆ˗eu Aˇleˬdeˬmaˬ meuˬ˗ahˇ iˇ˗euˬ ma. Teu gaˇ iˇ keuˆ ngeh, nga nyaꞈ Liˬgaˬ˗laˬ lehˇ kuˇ˗eu ngaˬ lmˇ ehˇ gʼaˬ ni mahˇ˗eu saˇ baoˬ baoˬ zaˬ tiˬ laˇ zeuˇ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ saˇ baoˬ heu laˇ˗ahˇ neh iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ iˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ, yaw muiˬ˗ehˇ laˆ saˬ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ gaˇ ma doˆ iˇ˗eu maˬ teh˗eu miˇ neh, dawˇ˗eu iˇ cuꞈ gʼawˬ mya ni yuˇ taˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ caˆ yuˇ doˆ˗euˬ ma. Ngaˇ saˇ baoˬ naˬ duˬ˗ahˇ naˬ leˇ nya˗eu gʼaˇ duˬ nyiˬ lmˇ tiˬ paˆ ehˇ gʼaˬ ni mahˇ˗eu lawˬ daˇ laˆ nyiˬ hmˬ zeuˇ˗euˬ ma. Aˇ nah naˇ ngaˬ nyaꞈ Iˇdiˬ˗yaˬ iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ jaˆ˗eu Sehˬsheuˬ˗oˬ iˇ jaw lahˇ˗ahˇ iˇ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ Ehˇpa˗li kaˆ nahˇ ma ga kʼehˬ paw˗euˬ lawˇ deh caw caw˗ehˇ iˇ˗awˇ, Ehˇpa˗li kaˆ laꞈ oˆ paw˗ahˇ jaˆ˗eu Gu Hoˆ˗ahˇ cah jawˬ˗eu lehˇ noeˬ taˬ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ iˇ˗eu gaˇ ma siˬ nya˗eu gʼaˇ duˬ, aˬ guiˇ, miˇ kʼahˬ aˇ baˇ, paˇ dmˬ deuˬ˗ahˇ zmˬ˗euˬ ma. Teu deuˬ naˇ nga nyaꞈ aˬ geu gaˇ jawˇ luꞈ˗eu lehˇ yaw duˬ duˬ lehˇ ehˇ nehˬ nya˗eu miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ zahˬ leˇ˗eu lehˇ miˇ˗a.

Teu gaˇ neh tiˬ kʼehˬ naˇ, daˇ kawˬ neh jahˇ taˬ˗euˬ nga nyaꞈ˗euˬ saˇ baoˬ baoˬ zaˬ oeˇ laˇ taˬ˗euˬ miˇ neh, iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ saˇ baoˬ heu neh iˇ paˬ˗ehˇ maˬ gʼeh nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ˗euˬ saˇ baoˬ baoˬ zaˬ˗ahˇ naˬ liˬ tiˬ laꞈ laꞈ kʼoeˇ iˇ cuꞈ boˇ naˬ nyiˬ naˬ ehˇ gʼaˬ ni ahˇ laˇ˗eu meh. Uˬ soe dahˬ beh laˇ gaˇ ngehˬ keuˆ taˬ˗euˬ loˆ˗ehˇ jaˬ lehˇ lehˇ ma baw laˇ ngeh, ngaˬ˗ahˇ guˆ˗eu lehˇ miˇ˗a. Teu ngeh ngaˇ yaw myaˬ kʼoꞈ laꞈ kʼoeˇ neh guiˬ lahˬ shaˇ dahˬ beh˗eu poˆ pyeuꞈ ma. Ngaˇ heu˗ahˇ neh dzeuˇ˗iˇ nya naˇ, Miˬyehˇ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni leh jeh ma lehˇ saˇ jaˇ dzaˬ˗euˬ ma. Jaˬ lehˇ lehˇ ma baw˗eu naˬ leˇ ngeh, ngaˇ saˇ jaˇ dzaˬ taˬ˗euˬ loˆ˗ehˇ taˆ lehˇ mˇ˗euˬ ma.

Ngaˇ iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ jawˇ luꞈ ngeh neh, Jaˇliꞈ gui laˇ˗euˬ ma. Ngaˇ ngaˬ shaˬ shaˬ zaˬ, ngaˬ shaˬ shaˬ ma hawˇ˗eu iˬ ma laˆ shaˆ kʼoeˇ paw heu paw maˬ haw miˇ laˇ˗eu iˬ ma laˆ shaˆ gʼahˇ ceh jawˇ taˬ˗awˇ, Jaˇliꞈ ya gui gaˇ aˇ naˆ ni nui kʼahˇ shiˇ laˇ paˬ nga lehˇ shaˇ noeˬ haw sheˇ. Uˬ ciꞈ paw ngaˇ muiˬ dui dui˗eu aˬ guiˇ ba la deuˬ˗ahˇ ya mawˇ ngeh, ngaˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ zaˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ nui ma ahˇ˗eu Miˬyehˇ jawˇ ngaˇ lehˇ jah ziꞈ laˇ nyaˬ.

Iˬ ma laˆ shaˆ˗ahˇ myaˆ jaw cah˗awˇ, Saˆpeˆ miˇ kʼahˬ Aˇliˇkehˬteˬ meuˬ˗ahˇ˗euˬ saˇ baoˬ naˬ duˬ˗ahˇ laˇ keuˆ˗euˬ ma. Teu gaˇ nga nyaꞈ˗euˬ saˇ baoˬ baoˬ zaˬ ahˬ˗awˇ, saˇ baoˬ yaw shuiꞈ zeuˇ˗eu lehˇ noeˬ taˬ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ˗euˬ saˇ baoˬ oeˇ dui dui˗awˇ, caˆ jiˇ maˬ ahˇ˗eu uˬ taꞈ, iˇ cuꞈ jiˇ ahˇ laˇ˗eu miˇ neh nga nyaꞈ˗euˬ saˇ baoˬ˗ahˇ tiˬ gʼaˬ˗iˬ maˬ zeuˇ laˇ gaˇ maˬ zahˬ leˇ. Ehˇ kʼawꞈ aˇ yamˬ teu laꞈ kʼoeˬ Jaˇliꞈ ya gui˗euˬ miˇ neh muiˬ dui dui miˇ˗a.

Ngaˇ Jaˇliꞈ ngehˬ˗ehˇ gui naˇ ngehˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ˗aˬ dehꞈ ziˇ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ ni caw ba nehˬ˗eu paˇ dmˬ tiˬ dmˬ pyeuꞈ ngaˇ lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ dui yaw tsaˬ yaw dawˇ tsawˇ haˬ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ mawꞈ naˇ aˬ joˆ˗ehˇ yaw dehꞈ ya dehꞈ˗eu lehˇ maˇ jawˆ ni ehˇ taˬ˗euˬ miˇ neh ya leˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Ehˇ kʼawꞈ ngaˇ hawˇ˗eu ka li zaˬ pyeuꞈ ma lehˇ ehˇ˗eu deuˬ yaw myaˬ gʼaˬ Jaˇliꞈ ehˇ taˬ˗eu loꞈ˗ehˇ maˬ dehꞈ caw˗eu miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ jiˇ zahˬ leˇ miˇ˗a.

Ngaˇ yawˬ ha˗euˬ dehꞈ ziˇ laˆ poˆ laˆ paˇ mˇ ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ ma. Teu miˇ neh ngaˇ ya piˇ ya maˇ lawˬ muˇ daˇ˗euˬ ma. Ngaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ maˇ diˇ dehꞈ caw˗eu deuˬ jawˇ meh lehˇ noeˬ miˇ˗a. Ngaˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ mawˇ mawꞈ nya. Teu miˇ neh ngaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ maꞈ˗ahˇ bi mawˇ nehˬ laꞈ lehˇ Miˬyehˇ˗ahˇ guiˬ lahˬ shaˬ˗euˬ ma. Teu naˇ ngaˬ neh guiˬ lahˬ shaˇ˗euˬ nyiˬ poˆ aˬ yawꞈ poˆ pyeuꞈ ma.

Zahˇ zahˇ maˇ˗ahˇ poˆ

Ngaˇ zahˇ zahˇ maˇ˗ahˇ maˬ mawˇ˗euˬ kʼoeˇ keuˆ ni zahˇ yawˬ zahˇ na luꞈ˗ahˇ pyehˆ tseˇ haw ma lehˇ noeˬ tsehˆ˗euˬ ma. Ngaˇ Aˇliˇkehˬteˬ meuˬ˗euˬ gaˇ ma˗ahˇ cah haw iˇ ngeh, uˬ duˬ tahˬ nymˇ gʼawˬ mya hmˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Ehˇ kʼawꞈ myaˬ tiˬ paˆ naˇ tahˬ pahˬ aˬ ma mawˇ kawˇ jaˆ˗eu miˇ neh, zahˇ zahˇ maˇ maˬ ngeuˇ nga lehˇ haw siˬ˗euˬ ma.

Jawˇ nah ngeh nah, nah gʼahˇ paw yamˬ˗ahˇ, ngaˇ saˇ baoˬ naˬ duˬ mawˇ laˇ˗eu gawˬ jawˬ kʼoeˇ taˆ nuiˇ taˬ˗awˇ Yaˬkoˆ 2:1-5-ahˇ gui˗euˬ ma. Teu laꞈ kʼoeˇ myaˆ pyawˬ huiˬ nyiˇ taˬ tseˇ lehˇ saˇ tiˇ biꞈ taˬ˗euˬ meh. Ngaˇ ngaˬ˗euˬ saˇ baoˬ baoˬ zaˬ jaˆ gaˇ gʼoꞈ laˇ luꞈ ngeh, uˬ duˬ tahˬ nymˇ tiˬ hmˬ˗ahˇ ya mawˇ˗euˬ ma. Teu˗euˬ mehˬ shi “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ˗euˬ Bawˬdzaˬnymˇ” lehˇ boꞈ taˬ˗euˬ meh.

Ngaˇ teu gaˇ jawˇ˗eu deuˬ ngaˬ˗ahˇ aˬ joˆ˗ehˇ ha˗eu lehˇ siˬ nya mawꞈ˗eu miˇ neh, le ahˇ haw˗euˬ ma. Teu ngeh ngaˇ mehˬ mahˬ jiˇ gʼawˬ mahˇ ni taˬ taˬ˗awˇ, sehˬ nawˆ jiˇ maˬ nawˆ ni, laꞈ di jiˇ yaw pyehˬ pyehˬ lehˇ dm luꞈ˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ teu gaˇ˗euˬ daˬ yah ha˗eu tiˬ gʼaˬ ngaˬ˗ahˇ nui ma muiˬ˗eu aˇ kʼoꞈ kʼawˆ laˇ˗euˬ mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ˗euˬ gaˇ dzeˇ bi nuiˇ laꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ dawˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ neh ehˇ˗euˬ Jaˇliꞈ aˇ deuˆ˗ahˇ poˆ mawˇ nya ni caw ba nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Mehˬ bawˬ jiˇ ngeh yaw myaˬ gʼaˬ ngaˬ˗ahˇ dawˬ cawˬ puˬ laˇ˗awˇ lmˇ bo ni ha nehˬ laꞈ˗euˬ miˇ neh, ngaˬ˗ahˇ zahˬ leˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Kʼoeˇ naˇ zaˬ yo aˬ li tiˬ gʼaˬ ngaˬ˗ahˇ aˬ yawꞈ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ iˇ˗awˇ Jaˇliꞈ˗euˬ gaˇ kawˆ ja sawˇ iˇ ma lehˇ cawˬ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ ngaˇ Jaˇliꞈ dmˬ lah ni maˬ gui jiˇ˗euˬ siˬ miˇ neh “Dah laˇ naˇ ehˇ ma de” lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ ma. Teu gaˇ neh naˇ ngaˇ mehˬ bawˬ˗ahˇ aˬ myah luꞈ daˆ iˇ˗eu ma.

Teu gaˇ neh yaw myaˬ jaw naˇ mehˇ nmˇ zaˬ yo aˬ li teu gʼaˬ˗euˬ iˇ kahˇ˗ahˇ gʼa iˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ ngaˇ naˇ haˬ˗eu jeˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ neh dawˬ kʼoꞈ biꞈ laꞈ˗eu meh. Teu gaˇ neh tiˬ jaw naˇ, aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ muiˬ˗eu mehˬ tsoeˬ dawˆ ahˇ taˬ˗euˬ pehˇ tahˇ tiˬ tahˇ biꞈ nehˬ laꞈ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ mehˬ tsoeˬ teu naˇ, tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ gaˬ˗awˇ, guiˇ deuˆ gaˇ kawˆ taˬ dzaw lehˇ ehˇ taˬ˗euˬ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu miˇ neh tawˬ˗ahˇ uˇ luꞈ˗eu mehˇ nmˇ˗euˬ mehˬ tsoeˬ pyeuꞈ meh lehˇ ehˇ˗eu meh. (Iˇsaˬyaˇ 2:4; Yoˇhaˬ 13:34, 35) Nymˬ˗mˇ ngaˇ, ngaˇ poˆ luꞈ˗eu Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ dehꞈ caw˗eu deuˬ˗ahˇ poˆ mawˇ ma. Gaˇ hu ngaˬ neh noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ naˇ muiˬ˗eu iˇ jaw lawˇ˗ahˇ poˆ˗eu heu meh. Ehˇ kʼawꞈ nymˬ˗mˇ naˇ Jaˇliꞈ˗ahˇ yaw muiˬ˗ehˇ gʼoˆ shaw nya ni pyehˆ tseˇ˗eu lehˇ noeˬ tsoˆ taˬ˗euˬ ma. Teu miˇ neh ngaˇ Neˇteuˇlehˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼoꞈ iˇ˗euˬ ma.

Gaˇ˗ahˇ poˆ

Teu gaˇ neh oeˬ nah naˇ ngaˇ Neˇteuˇlehˬmiˇ kʼahˬ Goˇniˬgeˬ meuˬ˗ahˇ oe keuˆ˗euˬ ma. Ngaˇ yawˬ haˇ yawˬ ha mˇ cu˗eu gʼaˇ duˬ gaˇ poˆ˗euˬ ma. Ngaˇ daˇ kawˬ neh myawˬ lawˬ muˇ jahˇ ahˬ˗eu jawˇ duˬ tiˬ tsahˇ˗ahˇ jaˇ laˇ dawˆ iˇ˗euˬ ma. Jaˇ laˇ sahˬ boꞈ aˇ taꞈ laꞈ kʼoeˇ aˬ jeˬ˗euˬ zahˇ tawˬ taˬ de lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Ngaˇ “Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ” lehˇ dawˆ ahˇ˗euˬ ma. Yaw sahˇ gʼaˬ jaˇ laˇ aˇ taꞈ teu˗ahˇ gui ngeh, aˬ yawꞈ˗euˬ myaˆ pyawˬ paˇ iˇ˗euˬ meh. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ “Tiˬ poˆ paˇ ehˇ kʼoꞈ laꞈ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ehˇ kʼawꞈ tiˬ jawˇ˗iˬ maˬ ehˇ kʼoꞈ laꞈ˗aˬ.

Ngaˇ dzaˇ˗i daˇ kawˬ neh myawˬ lawˬ muˇ jahˇ ahˬ˗eu jawˇ duˬ tiˬ tsahˇ˗ahˇ iˇ˗awˇ yaw sahˇ gʼaˬ˗ahˇ tsawˇ haˬ loˬ meh siˬ laˬ lehˇ naˇ haˬ iˇ˗euˬ ma. Aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ sahˬ boꞈ nui gahˇ paw dzaw goˇ taˬ˗euˬ aˇ taꞈ shaˇ˗awˇ, nawˇ gaˇ mˇ haw maˬ laˬ lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Ngaˇ daˇ kawˬ neh jahˇ taˬ˗euˬ saˇ baoˬ baoˬ zaˬ˗ahˇ laˆ saˆ haw˗euˬ ma lehˇ ehˇ nehˬ˗euˬ ma. Teu miˇ neh aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ “Toˆ˗ehˇ naˇ iˬ nah nah gʼahˇ paw neh gaˇ mˇ laˇ˗awˬ. Ehˇ kʼawꞈ heu gaˇ mˇ ngeh gaˇ kawˆ taˬ poˆ de, aˬ jeˬ miˇ neh ehˇ naˇ ngaˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ pyeuꞈ˗awˇ Jaˇliꞈ zahˇ˗ahˇ mˇ caw˗eu miˇ neh” lehˇ ehˇ˗eu meh. Toˆ˗ehˇ ya gaˬ ngeh ngaˬ˗ahˇ jiˇ zahˬ leˇ˗awˇ “Ngaˇ jiˇ Yeˬhawˇbaˬ˗euˬ Saˇ kiˇ ma” lehˇ ehˇ neh˗eu ma. Ehˇ kʼawꞈ aˬ yawꞈ ngaˬ˗euˬ mehˬ mahˬ hawˇ˗eu tsehˆ kahˇ˗ahˇ haw˗awˇ neh “Toˆ˗ehˇ naˇ ngaˇ nawˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ dzaw nehˬ ma” lehˇ ehˇ˗eu meh. Ngaˇ laˬ kʼaˬ tiˬ cehˇ ha geuꞈ˗euˬ ma. Nymˬ˗mˇ ngaˬ˗ahˇ nui deuˬ aˬ yawꞈ maꞈ˗euˬ gaˇ˗ahˇ ngaˬ˗ahˇ aˬ jeˬ miˇ neh maˬ bi mˇ˗eu lehˇ gʼoˆ shaw laˇ miˇ˗a. Yeˬhawˇbaˬ ngaˬ˗ahˇ heu gaˇ bi mˇ le mawꞈ˗eu miˇ neh nga. Teu naˇ ngaˬ˗euˬ guiˬ lahˬ shaˇ dawˬ˗ahˇ dawˬ kʼoꞈ biꞈ˗euˬ jeˬ pyeuꞈ ngaˇ. (Ja ceuˬ 37:4) Ngaˇ mehˇ nmˇ teu gʼaˬ jawˇ gaˇ, tiˬ kʼoꞈ ehˇ gʼaˬ ni gaˇ mˇ˗awˇ, aˇ yamˬ teu laꞈ kʼoeˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ Jaˇliꞈ dzaw˗euˬ ma. Ngaˇ 1974 kʼoꞈ Tiˬ siˬ ba la˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗euˬ ma.

Aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ˗ahˇ poˆ mawˇ

Ngaˇ iˇ cuꞈ shawˇ gʼaˬ˗euˬ ba la tiˬ siˬ naˇ, huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ dahˬ beh˗euˬ ma. Ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ dui dui miˇ˗a. Teu gaˇ neh ba la tiˬ siˬ naˇ, aˇ muˇ yaw shuiꞈ pyeuꞈ˗eu Saˆpeˆ dawˬ ngehˬ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ caw ba iˇ˗eu gʼaˇ duˬ, Ehˇsaꞈ˗teuˬdamˬ meuˬ˗ahˇ pawˇ iˇ˗euˬ ma. Ngaˇ Saˆpeˆ dawˬ hawˇ˗eu Pawˇtuˇgiˬ dawˬ ngehˬ˗eu gʼawˬ mya gʼaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ ya mehˬ nehˬ˗eu heu naˇ, ngaˬ˗ahˇ laˬ kʼaˬ cehˇ laˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Kʼoeˇ naˇ 1975 kʼoꞈ, Ngaˬ siˬ ba la˗ahˇ ngaˇ dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ ya geuꞈ˗euˬ ma.

Tiˬ nah dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu mehˇ nmˇ zaˬ miˬ aˬ buˇ tiˬ gʼaˬ pyeuꞈ˗eu Iˬneˬgeˬ, Saˆpeˆ dawˬ ngehˬ˗eu aˇ muˇ˗ahˇ Bo liˇbiˬ˗yaˬ tsawˇ jeuˬ pyeuꞈ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ Jaˇliꞈ dzaw zaˬ sheuˬ˗awˇ oe˗eu meh. Nga nyaꞈ tiˬ gʼaˬ tiˇ gʼaˬ heu naˆ maˬ tseˇ siˬ nya mawꞈ˗eu miˇ neh sahˬ boꞈ boꞈ˗awˇ ngehˬ cawˬ˗euˬ ma. Tiˬ kʼehˬ naˇ nga nyaꞈ noeˬ taˬ˗euˬ jeˬ duˇ leˇ nga lehˇ ya siˬ˗euˬ ma. Teu miˇ neh nga nyaꞈ 1976 kʼoꞈ˗ahˇ sheuˬ dahˬ dzaˬ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ nga nyaꞈ tiˬ kawˆ loꞈ˗ehˇ dzehˬ˗eu huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ daˆ leꞈ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ nga nyaꞈ˗ahˇ 1982 kʼoꞈ˗ahˇ Giˇlaˆ dzaw nymˇ 73 poˆ aˬ yawꞈ poˆ˗ahˇ daˆ laˇ lehˇ kuˇ˗eu meh. Nga nyaꞈ Ehˇpaˬliˇkaˬ nahˇ ma doˆ kʼehˬ paw Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ ya mˇ iˇ˗eu miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ˗eu lehˇ miˇ˗a. Nga nyaꞈ Keˇnyaˬ miˇ kʼahˬ Mamˬbaˬsaˬ meuˬ˗ahˇ ngaˬ kʼoꞈ byah ni Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ˗euˬ ma. Kʼoeˇ naˇ 1987 kʼoꞈ˗ahˇ aˬ dui˗euˬ gaˇ˗ahˇ tiˬ byah tiˬ loꞈ mˇ kʼoꞈ nya laˇ˗euˬ Tehˬsaˬniˇ˗yaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ Miˬyehˇ˗euˬ gaˇ mˇ iˇ˗euˬ ma. Nga nyaꞈ teu gaˇ nyiˬ tseˇ koꞈ kʼoꞈ jawˇ˗awˇ, Keˇnyaˬ miˇ kʼahˬ˗ahˇ gʼoꞈ laˇ˗euˬ ma.

Nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ Ehˇpa˗li kaˆ nahˇ ma doˆ kʼehˬ paw˗ahˇ˗euˬ yaw myaˬ gʼaˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ˗ahˇ siˬ nya laˇ ni ya caw ba nehˬ˗euˬ miˇ neh laˬ kʼaˬ cehˇ

Nahˬ yu ni gʼeh˗eu deuˬ˗ahˇ Jaˇliꞈ laꞈ kʼoeˇ˗euˬ yaw tsaˬ yaw dawˇ ya mehˬ nehˬ˗eu heu naˇ, aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ pyeuꞈ miˇ˗a. Yaw jeˬ ma jeˬ, ngaˬ˗euˬ dahˬ beh˗eu Jaˇliꞈ dzaw zaˬ˗ahˇ Mamˬbaˬsaˬ meuˬ˗ahˇ tsaꞈ gaˬ ngeh ya mawˇ˗euˬ ma. Ngaˇ aˬ yawꞈ˗ahˇ Maˬgaˬziˇ nyiˬ dmˬ biꞈ nehˬ ngeh aˬ yawꞈ ngaˬ˗ahˇ “Heu gui gʼaˬ naˇ aˬ jeˬ paˇ ya jahˇ˗a” lehˇ naˇ haˬ˗eu meh. Dzaˇ˗i tiˬ jaw˗ahˇ ngaˇ aˬ yawꞈ nehˬ˗ehˇ Nawˇ miˇ tsaˬ Baˬlaˬdiˇsuˆ˗ahˇ aˬ myah luꞈ dehꞈ gʼeh nya lehˇ ehˇ˗eu paˇ dmˬ zmˬ˗awˇ Jaˇliꞈ dzaw dahˬ beh˗euˬ ma. Paˇ dmˬ teu dmˬ˗ahˇ Sawꞈ˗aˬhiˇliˬ tsawˇ jeuˬ˗euˬ dawˬ neh jahˇ doˆ taˬ˗euˬ maˬ myahˇ laˇ˗aˬ siˬ. Teu gaˇ neh tiˬ kʼoꞈ naˇ aˬ yawꞈ iˇ cuꞈ shawˇ˗awˇ, aˬ myah luꞈ huˬ mehˬ mehˬ˗eu gʼaˬ geuꞈ˗euˬ meh. Teu gaˇ neh naˇ aˬ yawꞈ hawˇ˗eu aˬ yawꞈ˗euˬ miˬ zaˬ tiˬ yaˇ gʼaˬ ehˇ gʼaˬ ni˗ahˇ iˇ cuꞈ shawˇ˗eu aˇ tiˇ˗ahˇ laˇ keuˆ nya ni caw ba nehˬ˗euˬ meh.

Iˬneˬgeˬ nga nyaꞈ dzeˇ zaˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ˗ahˇ poˆ mawˇ nya ni aˬ joˆ˗ehˇ guiˬ lahˬ biꞈ luꞈ˗eu lehˇ nga nyaꞈ˗euˬ myaˆ neh ya mawˇ

Ngaˇ aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ heu naˇ aˬ joˆ˗ehˇ gʼeh˗eu lehˇ ya siˬ nya laˇ ngeh, ngaˇ yawˬ haˇ yawˬ ha muiˬ dui dui˗eu aˇ caˇ caˇ kʼawꞈ sehˇ poˆ mawˇ˗awˇ kʼaˇ jaˆ˗eu jeˬ dawˬ tawˆ luꞈ ahˬ iˇ˗awˇ sehˇ kʼoeˇ siˬ zeuˇ tsehˆ˗euˬ tsawˇ haˬ kʼoeˇ gʼaˬ loˆ˗ehˇ duˇ nya lehˇ noeˬ laˇ nya. (Maꞈtehˬ 13:45, 46) Dzeuˇ yaꞈ ngeh ngaˇ, aˬ cawˬ˗ahˇ maˇ diˇ aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ poˆ mawˇ nya ni caw ba nehˬ mawꞈ˗eu ma. Ngaˇ hawˇ˗eu ngaˬ˗euˬ miˬ zaˬ Yeˬhawˇbaˬ aˬ yawꞈ˗euˬ tsawˇ haˬ deuˬ˗ahˇ maˇ diˇ aˇ poeˬ baw˗eu dehꞈ ziˇ za ni aˬ joˆ˗ehˇ caw ba nehˬ˗eu lehˇ ngaˬ nyaꞈ˗euˬ myaˆ neh ya mawˇ˗euˬ ma.