An fèt o Péyiba an 1948. On lanné apré, fanmi an mwen déménajé é nou ay viv a Sao Polo o Brézil. Souvantfwa, paran an mwen té k’ay légliz, é lèswa, lè nou té fin manjé, nou té ka li Labib ansanm. An 1959, nou kité Lèbrézil é nou ay viv o Zétazini. Nou enstalé-nou o Massachusetts.

Nou té a 6 timoun é Pap’an mwen té ka travay rèd pou ba fanmi a-y on dèkwa. Pap’an mwen ni lokazyon fè plizyè travay diféran : on moman i té ka vann biten, aprésa i touvé-y ka travay pou on sosyété ki ka konstwi chimen, é apré i té ka travay pou on sosyété ki ni avyon adan plizyè péyi. Lè i touvé travay-lasa, noutout té kontan pas sa pèwmèt-nou vwayajé onlo koté.

Lè an té o lisé, an té ka mandé-mwen souvan : « Ka an ké fè lè an ké pi gran ? » Sèwten adan zanmi an mwen chwazi ay linivèwsité, é ni dòt aprézan ki chwazi ay fè sèwvis militè a yo. Men pou mwen, ay fè lawmé, awa ! Pas an sé on moun ki pa enmé zafè a babyé oben goumé. An chwazi ay linivèwsité mwen pa té fè sèwvis militè an mwen. An fon a tchè an mwen, sa an té vlé sé té édé lézòt pas pou mwen sé sa ki té’é ba vi an mwen on sans.

A linivèwsité, yo té ka fè-nou étidyé lòm é jan i ka viv. Sa té ka entérésé-mwen pas an té anvi sav kijan lavi parèt. Yo té ka aprann-nou lévolisyon é sé pwofésè-la té bizwen nou kwè adan sa konsi sa té vré. Lè an té ka rété gadé sa yo té ka èspliké-nou, an pa té ka touvé sa lojik. É yo té bizwen kè an kwè adan sa alòskè pa té ni pon prèv.

Lékòl, yo pa té ka aprann-nou pon prensip pou fè ladiférans ant sa ki byen é sa ki mal. Okontrè, yo anségné-nou kè sa ki ka konté sé ni bon rézilta atoupri. An té ka santi-mwen byen lè an té k’ay adan fèt èvè zanmi an mwen, é lè an té ka éséyé pran diféran dwòg men sa an té ka rèsanti sé té pou on ti moman. Rivé onlè, an mandé-mwen: « Ès sé sa lavi menm ? »

Pannan an ka di-zòt sa la, an té ja déménajé Bòstòn é an té k’ay linivèwsité anbala. An té ka fè on ti djòb mwen té péyé lékòl an mwen. Sé adan travay-lasa an jwenn on Témwen a Jéova pou 1^é fwa. Sé té on kolèg-travay é i té ka palé-mwen dè pwofési a sé sèt tan-la nou ka touvé adan Danyèl chapit 4. I té ka èspliké-mwen kè nou té ka viv sé dènyé jou-la (Dan. 4:13-17). An rann-mwen kont kè si an té ka palé twòp èvè misyé é si an té ka pran sa i té ka di-mwen la oséryé, an té’é ni onlo biten a chanjé adan vi an mwen. Sé pousa, an té ka fè tousa an pé mwen ba misyé masko.

Linivèwsité, an pran kouw pou an té rèsèvwa on fòwmasyon pou an té vin volontè adan on asosyasyon ki ka édé moun an Amérik di Sid. An té ka pansé kè lè an té’é édé lézòt konsa, sa té’é ba vi an mwen on sans. Men an rann-mwen kont kè a pa té sa. Okontrè, sa mèt plis dout an tèt an mwen ki ayen. Sa désèvwa-mwen toubònman, alò, an arété ay linivèwsité.

An mé 1970, an ay Amstèwdam, o Péyiba, pou travay adan menm sosyété ki pap’an mwen. Grasa travay-lasa, an té pé vwayajé onlo. An ay vizité plizyè péyi an Afrik, an Amérik, an Éwòp é an Azi. An rann-mwen kont kè adan tout sé péyi-la an vizité la, sé moun-la té ka jwenn onlo difikilté é pa té ni ponmoun ki té pé rézoud sé pwoblèm-lasa. Sa wouban-mwen anvi éséyé fè on biten ki itil adan vi an mwen. Alò, an viré o Zétazini pou rèpran étid an mwen adan menm linivèwsité-la a Bòstòn.

Lè an viré lékòl, an rann-mwen kont tousuit kè a pa la an té’é touvé répons a sé kèsyon-la an té ka pozé-mwen la asi lavi. An pa té sav ka mwen fè. Alò, an ay mandé yonn adan sé pwofésè an mwen la déotwa ti konsèy. An rété sézi lèwvwè i di-mwen konsa : « Men poukwa ou ka kontinyé ay linivèwsité ? Poukwa ou pa ka arété èvè sa ? » Aaa sèlman, i pa té bizwen di-mwen sa 2 fwa ! Alò kou-lasa, an arété ay linivèwsité poudèbon.

Konm an poto’o touvé ki sans mwen ba vi an mwen, an koumansé frékanté on gwoup-moun ki té ka rèfizé suiv mès é labitid a péyi-la é i té ka sanm sa yo té ka travay pou ni lapé asi latè é pou yonn enmé lòt. Èvè déotwa zanmi, nou mèt-nou ka fè istòp, kifè, nou sòti o Zétazini pou rivé a Akapoulko o Mèksik. Nou té ka rété èvè moun ki té ka rèfizé viv kon sélézòt moun-la ki ka viv an péyi-la, é ou té’é di yo pa té ni pon pwoblèm é kè ayen pa té ka enkyété-yo. Men, pi an té ka viv èvè yo é pi an té ka rann-mwen kont kè mannyè-la yo té ka viv la pa té ni pon sans é kè lè ou té ka viv konsa, ou pa té ni lakontantman. An konstaté osi kè sé té dé moun an  kouyonnad é kè ou pa té pé fè-yo konfyans menm menm menm.

Sa té ka fè on moman kè an té ka réfléchi a on biten an té anvi fè dépi toupiti. An toujou té anvi vwayajé òbò bato, men a pa té pou ondòt moun gouvèné-mwen, men sé té pou mwenmenm an mwen pé sa menné bato-la. Men pousa fò an té ni bato an mwen ki tan mwen. É konm Tom zanmi an mwen té anvi fè menm biten ki mwen, alò nou di-nou kè nou té k’ay vwayajé ansanm pou nou fè lantou a latè an bato. An té anvi touvé on bèl ti lilèt trankil mwen pé sa fè sa lidé an mwen di-mwen é pou ponmoun pa di-mwen ayen.

Mwen é Tom, nou ay Arènis dè Mar an Èspagn, on koté ki toupré Bawsèlòn. Nou achté on bato ki té ka fè 9,50 m, non a-y sé té Llygra. Nou koumansé woukonstwi bato-la pou nou té ay an gran lanmè èvè-y. Konm nou pa té présé, nou désidé woté motè a bato-la é sa pèwmèt-nou ni plis plas pou nou té pé sa mèt dlo akoté ankò pou nou té bwè. Pou nou té pé sa dirijé bato-la pi fasilman adan sé piti pòw-la, nou achté 2 ram ki té ka fè 5 m. Aprésa, nou pati pou nou ay o Séchèl adan loséan Endyen. Nou té désidé pasé a lwès a Lafrik é fè lantou a on koté yo ka kriyé cap de Bonne-Espérance. Nou sèvi èvè sé zétwal-la, èvè déotwa kat, èvè liv é èvè déotwa zouti tousenp ki édé-nou vwayajé adan bon dirèksyon-la. An pa jen konpranndèdi kè èvè sé zouti-lasa, nou té’é rivé sav ola nou té yé ègzaktèman.

Kelkè tan apré, nou rann-nou kont kè vyé bato-lasa pa té’é fè lonfé adan gran lanmè-lasa. Tou lé inèdtan té ni 22 lit dlo apépré ki té ka rantré an bato-la. É kon an té ka rakonté-zòt an koumansman a awtik-la, on tanpèt rivé, an touv’an pè, é sé a moman-lasa an priyé Bondyé alòskè sa té ka fè onpakèt lanné kè an poto’o fè sa. Jou-lasa, an pwomèt Bondyé kè si nou té ka rété vivan, an té’é aprann konnèt-li. Aprésa, tanpèt-la arété é an tchenn pwomès an mwen.

Lè an té asi bato-la, an koumansé li Bib an mwen. Éséyé imajiné sa : an sizé adan bato an mwen anmitan lanmè Méditérané, ni onpakèt pwason alantou an mwen, ni onpakèt dofen é lè an té ka gadé alantou an mwen, enki lanmè-la an té ka vwè. Sa té bèl menm ! Yo té ja di-mwen kè ni on Bondyé ki ka ègzisté é kè i ka entérésé-y a limanité, men lè an té ka vwè tout sé zétwal-la an syèl-la lannuit, an té pi sèten dè sa ankò !

Kèlkè simenn apré, nou rivé Alicante an Èspagn é a moman-lasa, nou désidé kè nou té’é vann bato-la pou nou achté ondòt bato. Men zò ka tou konprann kè a pa té on ti afè pou vann bato-lasa ! Kimoun ki té’é vé achté on bato ki pa ni motè é ki ka pran dlo anplisdisa ? Men sa ban-mwen tan mwen té li Bib an mwen.

Pi an té ka li Bib an mwen é pi an té ka rann-mwen kont kè liv-lasa té pé édé-mwen réyisi vi an mwen. I té ka èspliké on mannyè ki klè, kijan on moun pé ni on vi ki pwòp é ki ka fè Bondyé plézi. An té èstèbèkwè douvan sa ! É an fin pa mandé-mwen poukwa ni tousa moun kon mwenmenm, ki ka di kè yo krétyen é yo pa menm sav sa Bib-la ka di.

An té byen désidé mwen ranjé vi an mwen, kifè an arété pran dwòg. An té ka di-mwen kè dwèt ni moun ki ka suiv sa Labib ka mandé é an té bizwen jwenn sé moun-lasa. Sé pousa, an priyé Bondyé ankò é an mandé-y édé-mwen touvé sé moun-lasa.

An koumansé ègzaminé sé rèlijyon-la yonn pa yonn pou mwen té touvé vré rèlijyon-la. Pou mwen, sa té lojik dè fè sa konsa. Lè an té ka pwonmlé adan lari a Alicante, an vwè onlo koté yo té ka adoré Bondyé. Men lamajorité adan yo té ni idòl adan kifè, an té sèten kè yo pa té ka fè pawti a vré rèlijyon-la.

On dimanch aprémidi, an té asi on mòn é dépi olwen an té ka vwè pòw-la. An té sòti li Jak 2:1-5. Sé vèwsé-lasa ka di kè fò pa ou fè moun ki rich pasé avan moun ki maléré. Lè an té ka viré an bato-la, an pasé douvan on sal ki té ka sanm on koté moun té ka adoré bondyé a yo. Lè an lévé zyé an mwen, mi sa ki té maké anho a pòt-la : Sal di Wayòm a Témwen a Jéova.

Alò an di-mwen : « Ban’an tèsté sé moun-lasa ! An bizwen vwè kijan yo ké akéyi-mwen. » Kifè, an rantré an Sal di Wayòm la. An pa té ni soulyé an pyé an mwen, an té ni plen bab an figi an mwen é an té ni on gin chiré asi mwen. Moun-la ki té ka akéyi moun ki té ka rantré an sal-la menné-mwen sizé owa on madanm ki té ja ni on bèl laj, é pannan tout réinyon-la, madanm-la édé-mwen touvé sé vèwsé-la adan Bib-la. An touvé madanm-la byen janti. Lè réinyon-la fin, ni onlo moun ki vin di’an bonjou. Lè an vwè jan sé moun-lasa té janti, sa touché-mwen. Jous ni on misyé ki envité-mwen akaz a-y pou nou té pé sa diskité dè Labib. Men konm an poto’o fin li Bib an mwen, an di-y konsa : « Ou sav, lè an ké paré an ké di-w ! » É an kontinyé vin adan tout sé réinyon-la.

Kèlkè simenn apré, an ay owa misyé-la ki té envité-mwen la, é i réponn a onlo kèsyon an té ka pozé-mwen asi Labib. On simenn apré, i ban-mwen on sak ki té ni onlo bèl lenj adan. I di-mwen kè sé lenj-lasa sé ta on moun yo mèt lajòl. Yo mété-y lajòl pas i té vé suiv komandman a Bondyé ki ka di-nou enmé lézòt é pa aprann fè lagè (Iz. 2:4 ; Jan 13:34, 35). Alèla, an té sèten kè an té touvé sa an té ka chèché. An té touvé moun ki ka suiv prensip a Labib é ki ka menné on vi ki pwòp. Konnyéla an pa té ni menm òbjèktif-la ankò. An té anvi étidyé Labib mwen konprann sa i té ka anségné vréman olyé an té chèché on ti lilèt mwen té viv adoumanman. Kifè, an viré o Péyiba.

Sa pran-mwen 4 jou mwen té rivé Groningue, on vil ki o Péyiba. Alèla, fò an té touvé on travay mwen té pé sa bwè é manjé. Alò, an ay on koté yo ka travay bwa é an mandé-yo si yo pa té bizwen on moun. Yo ban-mwen on ti papyé mwen té ranpli é asi ti papyé-lasa fò an té di-yo osi adan ki rèlijyon an té yé. An mèt : « Témwen a Jéova ». Lè patron-la li papyé-la, figi a-y enn chanjé. I di-mwen konsa :  « Nou ké kriyé-w. » An po’o jen tann palé dè-y jis a jòdijou.

Alò an ay ondòt koté yo té ka travay bwa é an mandé-yo si yo té ka chèché on moun. Patron-la mandé-mwen diplòm an mwen é i mandé-mwen ki travay an té ka fè avan. An èspliké-y kè an ni lokazyon réparé on bato ki té an bwa. É é, an pa konprann ayen ! Patron-la di-mwen : « Ou pé koumansé aprémidi-la menm. Men fè atansyon, an vé pa pon istwa adan atèlyé an mwen pas an Témwen a Jéova é an ka suiv prensip a Labib. » Lè an tann sa an té èstèbèkwè ! É mi sa an di-y : « Ou sav, mwen osi an Témwen a Jéova ! » Lè i vwè tousa chivé an té ni an tèt an mwen é tousa bab an té ni an figi an mwen, i dwèt réfléchi, é sé dwèt pousa i di-mwen : « Ében si ou vé, an ké étidyé Labib èvè-w.» A pa ti kontan an té kontan ! An asèpté tousuit. Aprézan an té ka konprann poukwa lòt patron-la pa té kriyé-mwen : sé Jéova ki té mèt men a-y pou ban-mwen ègzaktèman sa an té mandé-y (Sòm 37:4). Kifè an travay aka frè-lasa pannan on lanné é an étidyé Labib èvè-y. Aprésa, an janvyé 1974 an pran lèbatèm.

On mwa apré, an vin pyonyé pèwmanan é sa mèt onlo jwa an tchè an mwen. On mwa apré ankò, an ay rété Amstèwdam pou soutyenn on gwoup yo té sòti fòwmé pou préché ba moun ki ka palé èspagnòl. An té kontan toubònman étidyé èvè moun an èspagnòl é an pòwtigé. An mé 1975, yo nonmé-mwen pyonyé èspésyal. A pa ti kontan an té kontan !

On sè non a-y sé Ineke vin adan lasanblé an nou an èspagnòl. I té pyonyé èspésyal. Konm i té ka étidyé èvè on madanm ki sòti Bolivi, i vin èvè-y pou fè-y konnèt gwoup an nou. Mwen é Ineke nou désidé ékri-nou pou nou té pé sa aprann konnèt-nou pibyen. Nou pa tadé a rann-nou kont kè òbjèktif an nou té k’ay an menm sans-la. Nou mayé an 1976 é nou rété pyonyé èspésyal jis an 1982. An 1982, yo envité-nou pou 73 ^èm klas a Lékòl a Galaad. Lèwvwè yo di-nou kè yo ka voyé-nou an Afrik dè Lès, sa siwprann-nou men a pa ti kontan nou té kontan ! Nou rété o Kénya pannan 5 lanné adan on vil yo ka kriyé Mombasa. An 1987, yo voyé-nou an Tannzani. Adan péyi-lasa, gouvènman-la té sòti wouba sé frè é sè-la dwa préché. Nou rété la pannan 26 lanné é aprésa nou viré o Kénya.

Lè nou koumansé édé moun vin a lavérité, sa ba vi an nou on sans. Anplisdisa, sé moun-lasa té ni onlo rèkonésans pou sa yo té ka aprann. Prèmyé moun an étidyé èvè-y Mombasa, sé on misyé an té jwenn lèwvwè an té ka préché. An pwopozé misyé-la 2 jounal é mi sa i di-mwen apré : « É lè an ké fin li-yo, ka pou an fè apré ? » Alò, on simenn apré an koumansé étidyé èvè-y adan liv-la Vous pouvez vivre éternellement sur une terre qui deviendra un paradis. Yo té sòti tradui-y an Swahili. On lanné apré, i pran lèbatèm é i vin pyonyé pèwmanan. Dépi sa, li é madanm a-y ja édé omwen 100 moun apépré ba Jéova vi a yo é pran lèbatèm.

Lè an fin pa konprann poukwa nou asi latè vréman, an té ni lenprésyon kè an té kon machann-la ki té touvé on pèwl ki ni onlo valè é ki té paré a fè nenpòt ki sakrifis pou i pa té pèd-li (Mat. 13:45, 46). An té anvi édé sé moun-la pou yo té pé sa ba vi a yo on sans é an té anvi fè sa tout vi an mwen. Mwen é ti madanm an mwen, nou rann-nou kont kè Jéova ka édé sèwvitè a-y pou yo pé sa ba vi a yo on sans.