Fiọ diọ bhi uhọnmhọn-ota

Fiọ diọ bhi uri uhọnmọn-ọta

OKHA ỌSI OBHIO MHAN

Ebi Mẹn Rẹ Guanọ Eghọnghọn Yẹ bhi Iẹnlẹn

Ebi Mẹn Rẹ Guanọ Eghọnghọn Yẹ bhi Iẹnlẹn

ẸGHE nin mẹn rẹ ha gua okọ bhi adesẹ okpẹdẹ natiọle Mediterranean, ọ da wo han mẹn ilo ẹghe nin mẹn rẹ kere ghe, uhio ribhi okọ nọn ki dọmanlẹn nọnsẹmhẹn. Amẹn da wo ha na bhi ọne uhio nabhi ẹkẹ ọne okọ. Efi da yẹ ha fi. Bhi ọne ẹghe nan, ofẹn da wo ha mun mẹn. Bhiriọ, mẹn da nan erọnmhọn ji Jehova, arẹmiẹn mẹn bha sẹ lu iriọ bhi ikpe ne bunbun ne gbera. Be imẹn rẹ ke egbe mẹn re bhi ọne idia nan yẹ? Bha ji mẹn gbe okha nọnsẹmhẹn man bha, bi ebi mẹn rẹ ke egbe mẹn re bhi ọne idia nan yẹ.

Ẹghe nin mẹn rẹ ha ribhi ikpe ihinlọn, mẹn bi azagba-uwa nọnsẹmhẹn da ha nyẹnlẹn bhi agbaẹbho ọsi Brazil

Agbaẹbho ọsi Netherlands a da biẹ mẹn bhi ukpe 1948. Bhi ukpe 1949, azagba-uwa nọnsẹmhan da diọbhi São Paulo, bhi agbaẹbho ọsi Brazil. Ene biẹ mẹn wo manman yo otuẹ. Sẹyẹ, mhan ko tie Baibo kugbe sade mhan le ebale emuan fo. Bhi ukpe 1959, azagba-uwa nọnsẹmhẹn da sibhi Brazil re diọbhi agbaẹbho ọsi United States. Bhi enin, mhan da ha nyẹnlẹn bhi eji a tiọle Massachusetts.

Aba mhan wo ha wẹnna kaka nin ọle da sabọ gbẹloghe imhan itue elẹnlẹn bhi azagba-uwa. Ọle sẹ wo wẹnna bhi ije kẹkẹ. Bhi ọsi ijiẹmhin, ọle deba ene khian emhin nẹga wẹnna, ọle deba ene lu ukpodukhuo wẹnna. Ọle yẹ wẹnna bhi eji a da nabhi arople. Mhan rebhe da wo ha ghọnghọn, ẹghe nin ọle rẹ miẹn iwẹnna bhi eji a da nabhi arople, ranmhude ọ dẹ re isẹhoa nin mhan rẹ ha rẹnẹ diọbhi agbaẹbho kẹkẹ.

Ẹghe nin mẹn rẹ ha ribhi isiku sẹcọndri, mẹn da wo ha ria ẹmhọn ebi mẹn ha re iẹnlẹn nọnsẹmhẹn lu sade mẹn wanre. Eso bhi imọẹ mẹn da zẹ nin ele rẹ ha khian yunivasiti. Eso da zẹ nin ele rẹ dọ deba eyokhọnlẹn. Bhi ọsẹmhẹn, ọ bha ha ri mẹn bhi ọkhọle hiehie rẹ deba eyokhọnlẹn, ranmhude, ọ iyẹẹ mẹn nin mẹn rẹ ne ọria ha van, nan rẹ ha biẹn nin mẹn rẹ ne ọria ha khọnlẹn. Bhiriọ, mẹn da zẹ nin mẹn rẹ ha khian yunivasiti beji a ha da miẹn ghe, mẹn bha deba eyokhọnlẹn. Nin mẹn rẹ ha rẹkpa ẹbho, ọle hi ebi mẹn manman ha guanọ nin mẹn lu. Ranmhude mẹn da ha riale, mẹn ha lu iriọ, ọle mẹn ha da miẹn eghọnghọn ọsaje bhi iẹnlẹn.

EBI IẸNLẸN NỌNSẸMHẸN DIAYẸ ẸGHE NIN MẸN RẸ HA YO YUNIVASITI

Ikpe ne bunbun mẹn rẹ guanọ ebe ha re eghọnghọn nin mẹn bhi iẹnlẹn

Ẹmhọn eria bi uwedẹ nin ele rẹ lu emhin (Anthropology) mẹn dọ luẹ bhi isiku. Ọnan da wo ha yẹẹ mẹn, ranmhude mẹn da ha guanọ nin mẹn lẹn ebi iẹnlẹn rẹ munhẹn yẹ. A da ha man mhan le ghe, emhin ne nyẹnlẹn tobele zegbere. Ele da yẹ ha guanọ nin mhan rẹọbhọ ghe, ẹmhọanta nọn. Ọkpakinọn, ẹwanlẹn iribhi ebi ele man mhan le. Emhin soso iribhọ nọn rẹman ghe, ẹmhọanta nọn.

A bha ha man mhan le bhi isiku ghe nin mhan ha nyẹnlẹn iẹnlẹn esili. Ọkpakinọn, a da wo ha taman mhan nin mhan lu emhin rebhe nin mhan ha sabọ lu beji mhan ha da pasi bhi isiku. Ọ wo rẹ mẹn ghọnghọn sade mẹn deba imọẹ mẹn yo ipati yẹ noo ikpẹ ikhunmhun ne imhẹn. Ọkpakinọn, ọne eghọnghọn nan bha tọ. Mẹn da ha riale ‘si iẹnlẹn khọnan nin mẹn nyẹnlẹn nian.’

Bhi ọne ẹghe nan, mẹn da diọbhi eji a tiọle Boston dọ ha nyẹnlẹn bhi enin. Bhi enin, mẹn da ha yo yunivasiti. Mẹn ha ribhi họlide, mẹn ki noo ọne ẹghe rẹ dọ wẹnna beji mẹn ha da miẹn igho noo bhi isiku. Ọne ẹghe nan mẹn rẹ miẹn Esali Jehova bhi ọsi ọhẹnhẹn. Obhokhan okpea nin mhan ko wẹnna nọn yi ọkpa bhi Esali Jehova da tẹmhọn ọta akhasẹ nọn ribhi Daniel uhọnmhọnlẹn nọnzi 4 man mẹn, yẹ rẹkpa mẹn lẹn ghe, ẹghe ọkike ọsi ọne agbọn nan mhan da nyẹnlẹn. (Dan. 4:​13-17) Mẹn da dọ kere ghe, ahamiẹn mẹn deba ọle ha zilo bhi Baibo, yẹ rẹọbhi emhin nin ọle taman mẹn, ọ dẹ re imẹn fidenọ. Bhiriọ, mẹn da lu emhin rebhe rẹ rẹban ọlẹn.

Ẹghe nin mẹn sẹyẹ rẹ ha ribhi yunivasiti, mẹn da luẹ emhin eso ne ha rẹkpa mẹn rẹ sabọ zegbere rẹ rẹkpa bhi otọ iSouth America. Mẹn da ha riale, ahamiẹn mẹn rẹkpa ẹbho ne guanọ urẹkpa, ọ ki rẹ mẹn ha ghọnghọn bhi iẹnlẹn. Ọkpakinọn, mẹn da dọ kere ghe, ọnan bha re eghọnghọn ọsaje nin mẹn bhi iẹnlẹn. Ọnan da re egbe lọ mẹn. Bhiriọ, mẹn da sibhi yunivasiti re beji ukpe ki gba.

MẸN DA SẸYẸ HA GUANỌ EBE HA RE EGHỌNGHỌN ỌSAJE NIN MẸN BHI IẸNLẸN

Bhi May ukpe 1970, mẹn da diọbhi Amsterdam bhi agbaẹbho ọsi Netherlands, dọ ha wẹnna bhi eji a da nabhi arople, bhi eji aba mẹn da ka wẹnna. Ranmhude ọne iwẹnna nan nin mẹn ha lu, mẹn da miẹn isẹhoa rẹ yo agbaẹbho kẹkẹ bhi otọ Africa, America, Europe, bi Asia. Mẹn da dọ kere ghe, agbaẹbho kẹkẹ nin mẹn rẹnẹ yo wo mhọn ọnọghọ nin ele ne dan, nin ọria soso bha sabọ ne kie. Ranmhude mẹn guanọ nin mẹn re iẹnlẹn mẹn lu emhin kpataki, mẹn da zẹ rẹ fikie agbaẹbho ọsi United States. Bhi enin, mẹn da kie dọ mun yunivasiti nin mẹn ka rẹ ha yo bhi Boston hẹn.

Ọ bha sẹ bue gbe nin mẹn fikie yunivasiti, mẹn da dọ kere ghe, emhin nan man mhan le ida sabọ re ewanniẹn ọbhi inọnta nin mẹn mhọnlẹn rẹji ẹmhọn iẹnlẹn. Ranmhude mẹn bha lẹn ebi mẹn ha lu yẹ, mẹn da bu ọkpa bhi ene man mhan emhin nin ọle re ibhude nin mẹn. Ebi ọle taman mẹn da wo han mẹn ilo. Ọle da yọle: “Bezẹle nin uwẹ da sẹyẹ ha yo isiku? Wo zobọ bhọ!” Ebi ọle taman mẹn da wo yẹẹ mẹn. Bhiriọ, mẹn da wo zobọ bhi yunivasiti sẹsẹsẹ.

Ọ da diabe mẹn bha sẹ miẹn ebe ha re eghọnghọn ọsaje nin mẹn bhi iẹnlẹn. Bhiriọ, mẹn da dọ deba usun ẹbho ne yọle ọfure bi oyẹẹ ele khu ọi. Ene ẹbho nan wo nyẹnlẹn bhi uwedẹ nọn ghọn ele. Imẹn bi imọẹ mẹn eso da na bhi United States ha khian Acapulco, bhi agbaẹbho ọsi Mexico. Ẹbho ne ire obọ rẹkhan uwedẹ nọn khẹke nan rẹ ha nyẹnlẹn, ele mhan deba ha nyẹnlẹn kugbe. Ọ da wo diabe ghe, ene ẹbho nan imhọn ọnọghọ soso bhi iẹnlẹn. Ọkpakinọn, beji mẹn rẹ deba ele ha nyẹnlẹn, mẹn da dọ kere ghe, uwedẹ iẹnlẹn nọnsele ida sabọ re eghọnghọn ọsaje nin ọria. Ele ire ẹkẹ-ata rẹ ne egbe lu emhin. Sẹyẹ, ele isun rẹkhan egbe.

MẸN DA SẸYẸ HA GUANỌ EBE HA RE EGHỌNGHỌN ỌSAJE NIN MẸN BEJI MẸN RIBHI ẸKẸ OKỌ

Ẹghe nin mẹn bi ọmọẹ mẹn rẹ ha guanọ eje manman mhọn-ose bhi egbẹdẹ

Bhi ọne ẹghe nan, mẹn da munhẹn ha ria ẹmhọn emhin nin mẹn yọle mẹn dẹ lu ẹghe nin mẹn rẹ ha yi obhokhan. Ọ da wo ha ghọn mẹn nin mẹn rẹ ha yi ọnọn sun ene gua okọ. Nin ọnan rẹ sabọ sunu, ọ da khẹke nin mẹn ha mhọn okọ nọnsẹmhẹn. Beji a miẹn ghe, ọ yẹ ghọn ọmọẹ mẹn nin Tom rẹ ha gua okọ, mhan veva da wo zẹ nin mhan rẹ gua okọ na bhi otọ ọne agbọn nan rebhe. Mẹn da ha guanọ eje manman mhọn-ose bhi egbẹdẹ nin mẹn ha dia nin emhin soso hẹi kpokpo mẹn.

Mẹn bi Tom da ha khian eji a tiọle Arenys de Mar, bhi egbegbe iBarcelona, bhi agbaẹbho ọsi Spain. Bhi enin, mhan da dẹ obhi okọ natiọle Llygra. Ọne okọ nan tan sẹ bii udin nọn bha manman tan gbe. Mhan da kie hẹnhẹn emhin eso bhi ọne okọ, beji a ha da miẹn ghe, ọ bha riia bhi okpẹdẹ bhi ẹghe nin mhan ha rẹ ha gua ọle khian. Ranmhude mhan bha ha tua rẹ sẹbhi eji mhan khian, mhan da mun ẹjini ọsi ọne okọ sibhi eji ọ ye re, yẹ munọ amẹn nan wọn ọbhi ẹho nin ọne ẹjini rẹ ha ye. Nin mhan da miẹn ẹho rẹ guanọ ọne okọ sibhi eji a da mun ọlẹn diẹn re, mhan da noo eran eva ne tan sẹ bii eran nan rẹ fi eman rẹ gua ọle dokere. Bhi ọkike ọle, mhan da kpanọ ha khian eji a tiọle Seychelles nọn ribhi obọ ọsi okpẹdẹ natiọle Indian Ocean. Mhan da mhanmhanlẹn nin mhan rẹ gua ọne okọ gbera eji okpẹdẹ nẹga bhi obọ ọsi west bhi Africa, yẹ gua ọle nẹga eji a tiọle Cape of Good Hope bhi otọ iSouth Africa. Mhan da noo ahiẹnhiẹn, mapu, ebe eso, bi emhin ne dia inian, rẹ sabọ lẹn eji mhan ha rẹkhan sẹbhi eji mhan khian. Ọ da wo han mẹn ilo rẹ lẹn eji mhan ye tee bhi ẹkẹ okpẹdẹ.

Ọ bha sẹ bue gbe, mhan da dọ kere ghe, okọ nọnsẹmhan nọn ki dọnmanlẹn ida ji mhan rẹ sẹbhi eji mhan khian. Amẹn da wo ha biri nabhi ẹkẹ ọne okọ. Khere amẹn nọn ha biri nabhi ẹkẹ ọle bhi uri-agogo ọkpa, bha rẹ vuọn ijẹrican ọsi 25 lita. Beji mẹn ka ta ẹghe nan rẹ mun ọne okha nan hẹn, ofẹn da ha mun mẹn ẹghe nin efi rẹ ha fi. Bhiriọ, mẹn da nan erọnmhọn ji Osẹnobulua bhi ọsi ọhẹnhẹn bhi ẹkẹ ikpe ne bunbun. Mẹn da ve ghe, ahamiẹn mhan miuhọnmhọn, mẹn dẹ dọnmhegbe nin mẹn rẹ dọ ga ọle. Ọne efi da gene lọre. Bhiriọ, mẹn da lu rẹkhan ebi mẹn vele.

Mẹn da munhẹn ha tie iBaibo ẹghe nin mhan rẹ ha ribhi okpẹdẹ. Riale ebi ọ ha rẹ mhẹn bhi ẹlo yẹ, sade uwẹ ribhi ẹkẹ okọ bhi adesẹ okpẹdẹ natiọle Mediterranean Sea. Bhi enin, mẹn da ha daghe unan ehẹn kẹkẹ, yẹ ha daghe eji ọ da diabe ẹdẹ bi okhun kugbe. Ahiẹnhiẹn ne bunbun nin mẹn ha daghe ọsasọn da wo manman ha ti mẹn bhọ, rẹ sẹbhọ ghe, mẹn da dọ rẹọbhọ ghe Osẹnobulua ribhọ nọn ji ẹmhọn eria da rẹtẹ ọle.

Mhan ki zẹ gbe uzana eso bhi ẹkẹ okpẹdẹ, mhan da gua okọ diọbhi eji a da mun okọ diẹn bhi Alicante, bhi agbaẹbho ọsi Spain. Bhi enin, mhan da ha guanọ ọria nin mhan ha khiẹn okọ nọnsẹmhan nan beji mhan ha da miẹn igho rẹ dẹ ọbhebhe. Mhan bha kẹ miẹn ọria nọn ha ne imhan dẹ ọne okọ. Ọkpakinọn, ọnan bha han mhan ilo, ranmhude, ọne okọ ki dọnmanlẹn. Sẹyẹ, ẹjini iribhọ. Uhio yẹ ribhọ nin amẹn da nabhọ. Bhiriọ, mẹn da fẹkẹ noo ọne ẹghe nan rẹ ha tie iBaibo.

Beji mẹn rẹ ha tie iBaibo, iriọ mẹn rẹ dọ ha kere ghe, adia ne ribhi Baibo, dẹ sabọ rẹkpa mhan rẹ ha ghọnghọn bhi iẹnlẹn. Ọ da wo ti mẹn bhọ rẹ luẹ ebi Baibo tale rẹji nan rẹ ha nyẹn iẹnlẹn nọn khiale. Ọnan da rẹ mẹn ha riale ebezẹle nin ẹbho ne bunbun ne yọle iKristiẹn ele khin, rẹ dọ sẹbhi mẹn tobọmẹn ida re obọ rẹkhan ebi Baibo tale.

Mẹn da muegbe nin mẹn rẹ ha nyẹn iẹnlẹn nọn khiale. Bhiriọ, mẹn da zobọ bhi ikpẹ ikhunmhun ne imhẹn nin mẹn ha noo. Mẹn da ha riale, ẹbho dẹ ha ribhọ ne nyẹnlẹn rẹkhan adia ne ribhi Baibo. Sẹyẹ, mẹn da ha guanọ nin mẹn miẹn eria ne sẹ inian. Bhi ọsi ugbazeva, mẹn da nan erọnmhọn ji Osẹnobulua nin ọle rẹkpa mẹn rẹ miẹn ele.

MẸN DA HA GUANỌ OGA ẸMHỌANTA

Mẹn da ha riale ghe, ẹwanlẹn ribhọ nin mẹn rẹ ha na bhi otuẹ kẹkẹ khian, ọkuẹsẹ mẹn miẹn oga ẹmhọanta. Beji mẹn ha khian nẹga agọ ọsi Alicante, mẹn da wo ha daghe otuẹ kẹkẹ. Ọkpakinọn, amanzẹ kẹkẹ da ha ribhi ene bunbun bhi ẹwẹ ele. Bhiriọ, mẹn da lẹn ghe, enan ida ha yi oga ẹmhọanta.

Bhi ọsodanmhẹn bhi ẹdẹ iSunday ọkpa, mẹn da dotua bhi uke okhun oke ọkpa ha ghe eji a da mun okọ diẹn. Bhi enin, mẹn da ha tie James 2:​1-5. Eji mẹn ha tie da rẹman ghe, emhin nọn imhẹn nọn nan rẹ ha lu ẹbho nọnsẹn ranmhude afe nọnsele. Ẹghe nin mẹn ki rẹ ha fikie khian eji okọ nọnsẹmhan ye, mẹn da gbera eje diabe eji ẹbho da sikoko ga. Bhi eji a da nabhi ọne uwa, a da gbẹn iKindọn Họọ ọsi Esali Jehova ọbhọ.

Mẹn da ha riale ọkhẹke nin mẹn dọnmhẹn ene ẹbho nan fẹghe, nin mẹn da lẹn ebi ele ha rẹ ne mẹn lu emhin yẹ. Bhiriọ, mẹn da re oẹ ọkhọnkhan nabhi ẹkẹ ọne iKindọn Họọ, yẹ mun eto-agban. Sẹyẹ, mẹn da re trọza nọn vinọn an yọ. Ọnọn man ẹbho eji ele ha da dotua, da re mẹn dọ dotua bhi aga bhi eji okhuo ọkpa nọn ki wanre ye. Ọne okhuo nan da rẹkpa mẹn ha tan iBaibo diọbhi eji ọnọn re ọta man yọle nan tie. Uwedẹ nin ẹbho rẹ re ẹkẹ-ẹjẹjẹ man mẹn ẹghe nan rẹ zobọ da wo han mẹn ilo. Okpea ọkpa da yọle nin mẹn rẹnẹ ji ọle bhi uwa nin mhan ko zilo. Ọkpakinọn, ranmhude mẹn bha sẹ tie iBaibo nọnsẹmhẹn fo, mẹn da taman ọlẹn yọle: “Mẹn dẹ ji uwẹ lẹn sade mẹn muegbe.” Bhi ọne ẹghe nan, mẹn da sẹyẹ ha yo ikolo oga rebhe.

Uzana eso ki gbera, mẹn da rẹnẹ ji ọne okpea nan bhi uwa. Ọle da wo re iBaibo re ewanniẹn ọbhi inọnta nesẹmhẹn. Uzana ọkpa ki gbera nin mẹn rẹnẹ ji ọle, ọle da mun ẹkpa ukpọn nin mẹn. Ene ukpọn wo manman mhọn-ose. Ọle da taman mẹn ghe, ọria nọn nyan ọne ukpọn ribhi ighan, ranmhude ọle re obọ rẹkhan adia nọn ribhi Baibo nọn yọle ghe, nin mhan hoẹmhọn egbe mhan, bi nin mhan hẹi ha khọnlẹn. (Isa. 2:4; John 13:​34, 35) Ejayenan nian, mẹn da dọ kere ghe, mẹn miẹn ẹbho nin mẹn guanọ. Ẹbho ne wo re obọ rẹkhan adia ne ribhi Baibo tee, rẹji nan rẹ ha nyẹn iẹnlẹn esili bi iẹnlẹn nọn khiale. Mẹn bha yẹ ha guanọ egbẹdẹ nọn mhọn-ose a nin mẹn da ha sọnyẹnmhẹn. Sokpan, ebe ki ha ri mẹn bhi ọkhọle hi, nin mẹn rẹ dọ luẹ iBaibo dinmhin. Bhiriọ, men da fikie ha khian iNetherlands.

MẸN DA HA GUANỌ IWẸNNA

Ikpẹdẹ enẹn mẹn gbe bhi odẹ, ọkuẹsẹ mẹn sẹbhi Groningen bhi agbaẹbho ọsi Netherlands. Mẹn ki sẹbhi enin, mẹn da ha guanọ iwẹnna nin mẹn ha rẹ ha gbẹloghe egbe. Bhi eji a da kanọ emhin ọkpa nin mẹn guanọ iwẹnna sẹ, a da re obhi ebe mẹn gbẹn vuọn. Ẹho ọkpa bhọ da nọọn mẹn oga nela mẹn ye? Mẹn da gbẹn “Esali Jehova” ọbhọ. Ẹghe nin ọnọn nyan ọne iwẹnna ki rẹ tie ọle, ẹlo nọnsọle da fidenọ bhi uhọnmhọn. Ọle da yọle: “Mẹn dẹ tie ẹ.” Ọkpakinọn, ọle bha kie tie mẹn.

Mẹn da diọbhi ije ebhebhe nan da kanọ emhin dọ guanọ iwẹnna. Ọnọn nyan ọne iwẹnna da yọle nin mẹn re satifiketi bi lẹta nọn rẹman ghe, mẹn ka lu ọne iwẹnna re. Mẹn da taman ọlẹn ghe, mẹn sẹ ka hẹnhẹn okọ nan re eran lu khẹ. Ọ da wo han mẹn ilo ẹghe nin ọle rẹ yọle: “Uwẹ dẹ sabọ munhẹn ọsodanmhẹn nan. Ọkpakinọn, emhin ọkpa ribhọ nin mẹn bha guanọ nin uwẹ lu. Mẹn bha guanọ nin uwẹ si ẹmhọn re bhi isi iwẹnna nọnsẹmhẹn, ranmhude Ọsali Jehova mẹn khin, adia ne ribhi Baibo mẹn re obọ rẹkhan.” Ọ da wo han mẹn ilo rẹ họn ọnan. Bhiriọ, mẹn da taman ọlẹn yọle: “Ọle mẹn yẹ khin!” Ọkpakinọn, ranmhude eto nọn ri mẹn bhi uhọnmhọn, bi eto-agban nọnsẹmhẹn wo manman sọn, ọle da yọle, “Ọ mhẹn khiriọ, mẹn dẹ ha man uwẹ iBaibo!” Mẹn da wo re obọ ọbhọ nin ọle rẹ ha man imẹn iBaibo. Bhi ejayenan nian, ọ da dọ mun mẹn ẹlo kore ebezẹle nan bha da re mẹn bhi iwẹnna bhi eji mẹn ka sẹ. Mẹn da dọ kere ghe, Jehova hi ọnọn ha re ewanniẹn ọbhi erọnmhọn nọnsẹmhẹn, beji mẹn ha da sabọ luẹ iBaibo bhi obọ ọne okpea nan. (Ps. 37:⁠4) Ukpe ọkpa mẹn deba ọne obhio mhan nan wẹnna. Bhi ọne ẹghe nan, ọle da yẹ ha man mẹn iBaibo. Akizẹbue, mẹn da mianmẹn bhi January ukpe 1974.

BHI ỌKIKE ỌLE, MẸN DA DỌ MIẸN IẸNLẸN NIN EGHỌNGHỌN YE

Uki ọkpa ki gbera, mẹn da munhẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan. Ọnan da wo manman re eghọnghọn nin mẹn. Bhi uki nọn rẹkhan ọlẹn, mẹn da diọbhi Amsterdam dọ ha rẹkpa usun nan wo la mun gbọ ne zẹ urolo iSpanish. Mẹn da wo ha ghọnghọn nin mẹn rẹ ha man ẹbho iBaibo bhi urolo iSpanish bi urolo iPortuguese. Bhi May ukpe 1975, a da yọle nin mẹn dọ ha lu iwẹnna ọkanẹfan kpataki.

Ẹdẹ ọkpa, obhio mhan nin okhuo natiọle Ineke nọn lu iwẹnna ọkanẹfan kpataki da vae bhi ikolo oga nọnsẹmhan nan da zẹ urolo iSpanish. Ọle da re obhokhan iBolivia nin ọle man ọlẹn iBaibo vae bhi ikolo oga nọnsẹmhan, beji ọle ha da lẹn ibhio mhan ne zẹ urolo iSpanish. Mẹn bi Ineke da ha gbẹn ilẹta ji egbe nin mhan rẹ lẹn egbe nọnsẹn. Ọ bha sẹ bue gbe, mhan da dọ kere ghe, emhanmhan ọkpa mhan ko mhọnlẹn. Mhan da bọ egbe bhi ukpe 1976. Mhan da ko ha lu iwẹnna ọkanẹfan kpataki rẹ dọ sẹbhi ukpe 1982, ọkuẹsẹ a tie mhan vae bhi isiku Giliẹd nọnzi 73. Ọ da wo han mhan ilo, yẹ rẹ mhan ha ghọnghọn ẹghe nan rẹ je mhan diọbhi obọ ọsi East bhi otọ Africa. Ikpe isẹn mhan rẹ ga bhi Mombasa bhi agbaẹbho ọsi Kenya. Bhi ukpe 1987, a da yọle nin mhan sibhi Kenya re ha khian agbaẹbho ọsi Tanzania. Bhi ọne ẹghe nan, a ki ji Esali Jehova da ha tẹmhọn Osẹnobulua bhi ọne agbaẹbho. Ikpe 26 mhan gbe bhi enin mhan kuẹ fikie ha khian Kenya.

Mẹn bi okhuo mẹn wo ha ghọnghọn beji mhan rẹ ha rẹkpa ẹbho luẹ ẹmhọn Osẹnobulua bhi East Africa

Ọ wo rẹ mhan ghọnghọn rẹ ha man ẹbho ne mhọn idegbere emhin, ne yẹ muegbe nin ele rẹ luẹ ẹmhọn Osẹnobulua. Ẹghe nin mẹn rẹ ha lu iwẹnna itẹmhọn Osẹnobulua bhi ogbakha bhi Mombasa, mẹn da miẹn okpea ọkpa nin mẹn ha man ọlẹn iBaibo. Ọle hi ọria ọhẹnhẹn nin mẹn munhẹn ha man ọlẹn iBaibo. Mẹn ki ne ebe eva bhi ebe nesẹmhan nanlẹn fo, ọle da yọle: “Mẹn ha ki tie enan fo, be imẹn ha lu yẹ?” Bhi uzana nọn rẹkhan ọlẹn, mẹn da munhẹn ha noo ebe natiọle You Can Live Forever in Paradise on Earth rẹ man ọle emhin. A wo la re ọne ebe nan dagbare bhi urolo iSwahili ẹghenin. Ukpe ọkpa ki gbera, ọle da mianmẹn yẹ munhẹn ha lu iwẹnna ọkanẹfan. Rẹ na bhi ẹghenin ha vade, khere ẹbho nin ọne okpea nan bi okhuo ọle sẹ rẹkpa mianmẹn bha rẹ bun sẹbhi 100.

Mẹn bi okhuo mẹn nin Ineke dọ kere ghe, Jehova rẹkpa ẹbho nesọle rẹ ha ghọnghọn bhi iẹnlẹn

Ẹghe nin mẹn ki rẹ dọ lẹn emhin nọn ha re eghọnghọn nin ọria bhi iẹnlẹn, mẹn da diabe okpea nọn do ẹki nọn miẹn emhin nọn manman ghan, sẹyẹ, ọle bha ji ọle da yulu ọle. (Matt. 13:45, 46) Mẹn da ha guanọ nin mẹn re iẹnlẹn nọnsẹmhẹn rẹ rẹkpa ẹbho lẹn ebe ha re eghọnghọn ọsaje ne ele bhi iẹnlẹn. Mẹn bi okhuo mẹn wo dọ kere ghe, Jehova wo rẹkpa ẹbho nesọle rẹ gene ha ghọnghọn bhi iẹnlẹn.