Nasyaĩwe Netherlands mwaka wa 1948. Mwaka ũla waatĩĩe, mũsyĩ witũ nĩwathamĩĩe São Paulo, Brazil. Asyai makwa maĩ andũ ma kanisa, na mavinda maingĩ wĩoo twamina kũya nĩtwasomaa Mbivilia. Mwakanĩ wa 1959, nĩtwathamie ĩngĩ twathi Amelika, vala twaendie kwĩkala kĩsionĩ kya Massachusetts.

Mũsyĩ witũ waĩ wa andũ nyanya, na ĩthe-akwa nĩwathũkũmaa na kĩthito nĩ kana atũsũvĩe. Akũnaa mawĩa me kĩvathũkany’o ta kũtembesya syĩndũ aita, kũtetheesya kũseũvya malelũ, o na nĩwathũkũmie kambunĩnĩ nene ya ndeke syaendaa nthĩ mbingĩ. Ithyonthe nĩtwatanie mũno yĩla wakwatie wĩa kambunĩnĩ ĩsu ya ndeke nũndũ wĩa ũsu watumie tũtembea kũndũ kwingĩ mũno.

Nĩ sekondalĩ nĩneekũlasya, ‘Yo neana ngeeka ata?’ Anyanyawa amwe manyuvie kũthi yunivasiti, na angĩ meyĩandĩkĩthya itanĩ sya kaũ. Ĩndĩ nyie ndyaĩ nĩlika itanĩ sya kaũ nũndũ o na eka kũkita, ndi vata na ĩteta. Na kwoou o nakwa nanyuvie kũthi yunivasiti nĩ kana ndikalike itanĩ sya kaũ. Ĩndĩ ũw’o nĩ kana, nyie nendaa kũtetheesya andũ nũndũ noonaa kĩu nĩkyo kĩtonya kũndetee ũtanu thayũnĩ.

Yĩla naendie yunivasiti, nĩnendeeiw’e mũno nĩ kũsoma ĩũlũ wa andũ nũndũ nĩnendaa kũmanya thayũ waumie va. Twamanyĩaw’a kana syĩndũ syeekie kwĩyumĩlya na twendekaa tũĩkĩĩe kana ũndũ ũsu nĩ wa w’o. Ĩndĩ nyie noonaa maũndũ amwe mate kwosana na kĩlĩko na mayenda mũndũ amaĩkĩĩe alalĩtye. Na kĩu kĩyosanĩte o na vanini na mĩao ya saenzi.

Twĩ kũu tũyamanyĩaw’a kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo. Vandũ va ũu, tweekĩawa vinya twĩke o kĩla tũkeka o na ethĩwa nĩ kyaũ nĩ kana tũvĩte masomonĩ. Nĩnaendaa kwĩtanĩthya kũndũ vatĩnĩ, o na nĩnambĩĩie kũnyw’a ndawa sya kũmila. Kwĩka ũu neew’aa kũimbetee ũtanu, ĩndĩ waĩ ũtanu o wa kavinda. Neekũlasya, ‘Mo maũndũ aa ngwĩka no mandetee ũtanu wa w’o?’

Ĩvindanĩ o yĩu, nĩnathamĩĩe taoninĩ ya Boston na namantha yunivasiti ĩngĩ vau. Nĩ kana nĩĩve viisi, nĩnamanthie wĩa naĩ ndonya kũthũkũma twavinga, na nĩ wĩanĩ ũsu nĩw’o nakomanie na Ngũsĩ sya Yeova ya mbee. Mũndũũme ũmwe twathũkũmaa ĩmwe nĩwangeleisye ĩũlũ wa wathani wĩ ĩvukunĩ ya Ndanieli kĩlungu kya 4, ũla ũwetete ala “mavinda mũonza,” na angelesya kana twĩkalĩte ĩvindanĩ ya mũminũkĩlyo. (Nda. 4:13-17) Ĩndĩ o kwa mĩtũkĩ nĩnamanyie kana naendeea kũmwĩthukĩĩsya, nĩngũlasimĩka kwĩka moalyũku thayũnĩ wakwa. Na nũndũ wa ũu, nĩnatataa ũndũ ndonya nĩvathane nake.

Nanyuvie masomo matonya kũndetheesya nĩyumye nĩtethye wĩa ndekũĩvwa South America. Noonaa kana neeyumya nĩtetheesye andũ maũndũnĩ ala meũmathĩny’a, nĩngũkwata ũtanu. Ĩndĩ ũu w’onthe waĩ o mana nũndũ nasũanĩa neethĩie kana o nakw’o kwĩka ũu kũyĩsa kũndetee ũtanu ũla nendaa. Neewie nakw’a ngoo na ĩtina wa kũvinga, ndyaasyoka yunivasiti ĩngĩ.

Twĩ Mwei wa 5, 1970, nĩnathamĩĩie Amsterdam, nthĩ ya Netherlands, ngathũkũme kambunĩnĩ ya ndeke ĩla Tata wathũkũmaa. Wĩa ũsu watumie nĩthi nthĩ sya Africa, Amelika, Asia, na Europe. Ĩndĩ ĩtina wa kavinda, nĩnoonie kana kũndũ kũu kw’onthe naendaa andũ maĩ na mathĩna maito mũno na vai mũndũ waĩ atonya kũmamina. Nĩnakwatiwe nĩ mea maingĩ mũno ma kwĩka ũndũ ũtonya kũtethya, na nũndũ wa ũu, nĩnatwie kũsyoka Amelika na nambĩĩa kũsoma ĩngĩ nthĩnĩ wa yunivasiti o ĩla nasomaa yĩ Boston.

O na ndekalĩte mũno, nĩnamanyie kana nakũnaa wĩa wa mana nũndũ o na ĩtina wa kũsyoka, ndyakwataa mosũngĩo ma makũlyo ala neekũlasya. Neewie nasaanĩw’a na nakũlya vulovesa ũmwe watũsomethasya ũtao. Neewie anzengy’a mũno yĩla wangũlilye: “Na ve vata mwaũ wa kũendeea kũsoma? No ũeka?” O na ndyaaĩsilya kelĩ. Nĩnakolile ũvoo wa kũsoma na nauma yunivasiti.

Nĩnaendeeie kwĩthĩwa nde mũtanu, na natw’a kũlikana na kĩkundi kya andũ mataatĩanĩaa na syĩthĩo, na kyoonekaa ta kĩkwĩkĩa andũ vinya mekalae na mũuo na mendanĩte. Nĩ na anyanyawa amwe nĩtwatembeie kũndũ kwingĩ Amelika, o na nginya Acapulco, Mexico. Nĩtwekalanasya na kĩkundi kĩngĩ kya andũ mekalaa ũndũ mo mekwenda, na mooneka ta mate na mathĩna kana mawĩmakĩo. Ĩndĩ ĩtina wa kwĩkalany’a namo kwa kavinda,  nĩnoonie kana mwĩkalĩle woo ndwamatethasya, na ndwamaeteae ũtanu wa w’o. O na aingĩ moo mayaĩ aĩkĩĩku.

Ĩvindanĩ o yĩu, nĩnambĩĩie kũsũanĩa ũndũ naĩ vata naw’o kuma nĩ mũnini. Nĩnendaa kũtembea ũkanganĩ nĩ kavuteni wa ĩsiwa. Kĩla kyaĩ kĩtonya kũndetheesya kwĩka ũu no kũmantha ĩsiwa yakwa. Na nũndũ naĩ na mũnyanyawa weetawa Tom waĩ na mea o ta makwa, nĩtwatwie kũtembea kũndũ kwingĩ ĩũlũ wa nthĩ twĩ ĩmwe. Neew’aa ndyenda kũmantha kĩthama kyanake vyũ ndonya kwĩkala ndekũatĩĩa mĩao mingĩ ya andũ.

Nĩ na Tom nĩtwaendie taoninĩ yĩtawa Arenys de Mar, ĩla yĩ vakuvĩ na Barcelona, Spain. Kũu nĩtwathooie ĩsiwa ya vuti 31 (mita 9.4) yeetawa Llygra. Nĩtwatatie kũseũvangĩĩsya ĩsiwa yĩu yitũ ĩnini, nĩ kana wĩthĩe no yĩthi ũkanganĩ vate mathĩna. Na nũndũ tũyendaa kũvika kũla twaendete na mĩtũkĩ, nĩtwaumisye ingyini ya ĩsiwa yĩu, na twatũmĩa mwanya ũsu kwia kĩw’ũ kya kũnyw’a. Na nĩ kana wĩthĩe nĩtũtonya kũtwaĩa ĩsiwa yitũ ilĩndĩnĩ ila nini, nĩtwamanthie mĩko ĩlĩ ya kũavũa kĩw’ũ ya vuti 16 (mita 5). Ĩtina wa ũu, savalĩ yitũ ya kũthi Seychelles twĩsĩlĩte Ũkanganĩ wa India nĩyambĩĩe. Twavangĩte kwĩsĩla ngalĩko ya ũthũĩlonĩ wa syũa ya Africa na tũivĩtĩla vandũ vetawa Cape of Good Hope, vala ve South Africa. Twatũmĩaa ndata, mevu, mavuku, na syĩndũ ingĩ nĩ kana tũmanye vala tũendete. Naseng’aa mũno kwona ũndũ syĩndũ isu syatũtetheeasya kũmanya vala tũĩ na ũndũ twaĩlĩte kũthi.

O na tũtekalĩte mũno, nĩtwamanyie kana ĩsiwa yitũ yĩyaĩ yĩtonya kũthi ũkanganĩ nũndũ yaĩ ĩkũũ na yaĩ ya mbwaũ. Yalikasya kĩw’ũ kya lita 22 ĩtina wa kĩla ĩsaa! O tondũ nĩwetie mwambĩĩonĩ, neewie kĩw’ũ kyetĩka nda yĩla kĩuutani kyookie, na navoya kwa ĩvinda ya mbee ĩtina wa myaka mingĩ ndimwatha Ngai kana twavonoka, nĩngwĩkĩa kĩthito nĩmũmanye. Kĩuutani kĩu nĩkyauisye, na o ndatĩkanĩ ĩsu neanĩsya kĩla nathanĩte.

Nĩnambĩĩe kũsoma Mbivilia o twĩ kũu ũkanganĩ. Kwakũna visa ũndũ natanĩaa, nĩ vau ĩsiwanĩ katĩkatĩ wa Ũkanga wa Menditelenia, vala naĩ ndonya kwĩkya metho na kũtanĩa kwĩloela kũndũ kũasa mũno, o vamwe na kũtanĩa kwĩloela makũyũ maingĩ me kĩvathũkany’o ala manthyũlũlũkĩte. Ũtukũ nĩnatanĩaa kwĩloela kĩkundi kya ndata mbingĩ, na kĩu nĩkyandĩkĩĩthisye kana kwĩ Ngai wĩ vata na andũ.

Ĩtina wa kũthi ũkanganĩ kwa syumwa mbũthũ, nĩtwavikie kĩlĩndĩnĩ kĩ Alicante, Spain, na twavanga kũta ĩsiwa yitũ vau nĩ kana tũthooe yĩngĩ ĩseango. Ĩndĩ mwa ndyaĩ laisi kũkwata mũndũ wa kũthooa ĩsiwa ĩkũũ, yĩte na ingyini, na yĩũlikya kĩw’ũ! O na kũtw’ĩka vailye ũu, kĩu nĩkyanengie mwanya mũseo mũno wa kũsoma Mbivilia.

O ũndũ naendeeie kũsoma Mbivilia, now’o naendeeie kwona yĩ ĩvuku ĩseo yĩtonya kũtetheesya andũ kũkwata ũtanu thayũnĩ. Nĩnatanĩie kwona ũndũ Mbivilia ĩeleetye nesa ũndũ tũtonya kwĩthĩwa na mwĩkalĩle mũseo, na naseng’a nĩkĩ andũ aingĩ, nyie nĩ ũmwe, tũtekaa ũu naitũ twĩyĩtaa Aklĩsto.

Nĩnatwie kwosa matambya mana nĩ kana nĩekane na mwĩkalĩle wakwa mũthũku, na kwoou nĩnaekie kũnyw’a ndawa sya kũmila. Neesilya noonie no nginya vethĩwe ve andũ maatĩĩaa myolooto ya Mbivilia ya mwĩkalĩle, na nũndũ wa ũu, neew’a nenda kũkomana namo. Kwa ĩvinda ya kelĩ nĩnavoyie  Ngai, ĩvindanĩ yĩĩ ndimũkũlya andetheesye kũkwata andũ asu.

Nĩnavangie kũsianĩsya ndĩni ĩmwe ĩtina wa ĩngĩ nĩ kana nĩmanye ĩla ya w’o nĩ yĩva. Nĩsĩlĩte lelũnĩ sya Alicante nĩnoonaa myako mingĩ ya makanisa. Ĩndĩ nũndũ myako mingĩ yeethĩawa yĩ na mĩvw’anano, waĩ ũndũ wĩ laisi kwakwa kũmanya kana isu ti ndĩni sya w’o.

Nĩngũlilikana Wakyumwa ũmwe masaa ma mũthenya nekalĩte vandũ kalĩmanĩ nĩsyaĩtye kĩlĩndĩnĩ, na nakwetye kũsoma ĩvuku ya Yakovo 2:1-5, yĩla yĩtũkanĩtye ĩũlũ wa kwony’a athwii kyende. Nĩsyokete ĩsiwanĩ nĩnoonie mwako wailye ta wa ĩkanisa waĩ na kĩvwaũ kyaĩ ĩũlũ wa mũomo kyaandĩkĩtwe: “Nyũmba ya Ũsumbĩ ya Ngũsĩ sya Yeova.”

Nĩvo neetavisye, ‘Eka nĩtate andũ aa. Kwa eka none ũndũ meũnthokya.’ Kwoou nĩnalikile Nyũmbanĩ ya Ũsumbĩ ndekĩĩte iatũ, nĩ na mang’ele, na nĩkĩĩte mũvuuto mũtembũkangu. Ũla wanthokisye nĩwandwaie nekala vakuvĩ na mũndũ mũka waĩ mũkũũ, ũla wandetheeasya kũvua maandĩko ala mawetawa nĩ mumya wa ũvoo. Ĩtina wa ũmbano, nĩnatanie mũno kwona wendo wa onthe ala mookie kũngethya. Mũndũũme ũmwe nĩwanthokisye kwake mũsyĩ nĩ kenda tũneenee Mbivilia, ĩndĩ nũndũ ndyaĩ nĩnamina kwĩsomea Mbivilia, namwĩie, “Nĩngũũtavya yĩla ngwĩthĩwa nĩyũmbanĩtye.” Ĩndĩ nĩnambĩĩe kũthi maũmbanonĩ onthe.

Ĩtina wa syumwa kauta, nĩnaendie mũsyĩ kwa ũla mũndũũme na anzũngĩa makũlyo ala naĩ namo makonetye Mbivilia. Kyumwa kĩmwe nĩkyavĩtie na anenga mũvuko wausĩe ngũa nzeo mũno. Ambĩie kana mwene ngũa isu oovetwe yela nũndũ wa kũatĩĩa mwĩao wa Mbivilia wa kwenda andũ ala angĩ na kũlea kwĩmanyĩsya kaũ. (Isa. 2:4; Yoa. 13:34, 35) Yu ndyaĩ na nzika kana nĩnakwata andũ ala namanthaa, ala maatĩĩaa nesa myolooto ya Mbivilia ya mwĩkalĩle. Yu kĩeleelo kyakwa kĩyaĩ kũmantha kĩthama kyanake vyũ ndonya kwĩkala, ĩndĩ nĩ kwĩmanyĩsya Mbivilia kwa ũliku. Kwoou nĩnatwie kũsyoka Netherlands.

Nakuie mĩthenya ĩna kũvika taoni ya Groningen, nthĩ ya Netherlands. Yĩla navikie ku, yaĩ no nginya nĩmanthe wĩa nĩ kana nĩanĩsye mavata makwa. Yĩla nalikile vandũ vamwe vaseũvĩaw’a mbwaũ nĩkũlye wĩa, nĩnanengiwe vomu ya kusũsya, na nĩyakũlĩtye ndĩni yakwa. Naandĩkie: “Ngũsĩ sya Yeova.” Yĩla mwene wĩa ũsu wasomie vomu ĩsu, noonie ũthyũ wake watuka. Anzũngĩie ambĩa, “Nĩngwĩsa kũũkũnĩa.” Ĩndĩ ndaangũnĩa.

 Nĩnaendie o vandũ vangĩ vaseũvĩaw’a mbwaũ, na nakũlya mwene kana nũkwenda mũthũkũmi. Nĩvo wangũlilye kana nĩ na mavalũa ma wĩa. Namũeleisye kana wĩa ũla naatethya no kũtũngĩĩa kũndũ kwaĩ kwanangĩku kwa ĩsiwa yaĩ ya mbwaũ. Nĩnaseng’ie mũno yĩla waisye: “No wambĩĩe wĩa masaa ma mũthenya, ĩndĩ nĩenda wĩanĩsye o ũndũ ũmwe. Ndikwenda ũindetee mathĩna vaa kwakwa wĩanĩ nũndũ nyie nĩ ũmwe wa Ngũsĩ sya Yeova na nĩkalaa kwosana na myolooto ya Mbivilia.” Namũsyaisye nĩseng’ete mũno na namũsũngĩa namwĩa, “O nakwa nĩ ũmwe woo!” Ĩndĩ nũndũ naĩ na nzw’ĩĩ ndaasa na mang’ele, angũlilye, “Kwoou no nambĩĩe kwĩmanyĩsya Mbivilia naku?’ Nĩneetĩkĩlile ũndũ ũsu nĩ mũtanu. Yu nĩndĩ naeleiwe nĩkĩ ũla mũndũ wa mbee ũtaaĩsa kũngũnĩa simũ o ũndũ wambathĩte. Kaĩ Yeova akwetye kũsũngĩa mboya syakwa! (Sav. 37:4) Nĩnathũkũmanie na mwana-a-asa ũsu kwa ĩvinda ya mwaka ũmwe. Mwakanĩ ũsu, nĩwamanyĩisye Mbivilia, na ĩndĩ twĩ Mwei wa 1, 1974, navatiswa.

Mwei ũmwe ĩtina wa kũvatiswa, nĩnambĩĩie ũvainia, na nĩw’o ũnengete ũtanu mwingĩ mũno. Mwei ũla waatĩĩe, nĩnathamĩĩie taoninĩ ya Amsterdam nĩ kana nĩtetheesye kakundi kanini kala kaĩ kanambĩĩw’a ka kĩthyomo kya Spanish. Nĩnatanĩaa mũno kũmanyĩsya andũ Mbivilia na kĩthyomo kya Spanish na Portuguese! Twĩ Mwei wa 5, 1975, nĩnatw’ĩkĩthiw’e vainia wa mwanya.

Mũthenya ũmwe, mwĩĩtu-a-asa ũmwe waĩ vainia wa mwanya wĩtawa Ineke nĩwookie ũmbanonĩ witũ wa kĩthyomo kya Spanish aetete mũmanyĩw’a wake wa Mbivilia wa kuma Bolivia. Nĩ na Ineke nĩtwatwie kũmanyana kwĩsĩla valũa, na ĩtina wa kavinda tweethĩa kana twĩ na mĩvango ĩvw’anene. Nĩtwatwaanie 1976 na twaendeea kũthũkũma twĩ mavainia ma mwanya nginya 1982, yĩla twathokiw’e kĩlasinĩ kya 73 kya Ngileati. Nĩtwatanie mũno kũtũmwa ta amisonalĩ East Africa, vala twatavanisye myaka ĩtano Mombasa, Kenya! Mwaka wa 1987, nĩtwatũmiwe Tanzania, na ĩvindanĩ yĩu maluvuku maĩ manavetangwa. Twekalile kũu myaka 26 na ĩtina twatũngwa Kenya.

Kũtetheesya andũ ala me na wendi wa kwĩmanyĩsya ũw’o wa Mbivilia nĩkũtumĩte twĩkala twĩ atanu mũno. Mũmanyĩw’a wakwa wa mbee yĩla twavikie Mombasa, aĩ mũndũũme twakomanie tũitavany’a kũla kwĩthĩawa na andũ aingĩ. Ĩtina wa kũmũnenga makaseti elĩ, angũlilye: “Namina kũmasoma nĩĩka ata?” Kyumwa kĩla kyaatĩĩe nĩtwambĩĩie kwĩmanyĩsya Mbivilia nake tũitũmĩa ĩvuku, Unaweza Kuishi Milele Katika Paradiso Duniani, yĩla no ĩndĩ yaĩ yĩnaumw’a kĩthyomonĩ kya Kĩswaili. Avatisiwe ĩtina wa mwei ũmwe na atw’ĩka vainia wa kĩla ĩvinda. Kuma ĩvinda yĩu, e na mũka nĩmatetheesye andũ vakuvĩ 100 makeyumya mamũthũkũme Ngai na makavatiswa.

Yĩla namanyie oou kĩla kĩtonya kũndetee ũtanu thayũnĩ, neewie ta ũla mũkũni wa viasala wakwatie lũlũ nzeo na eew’a atamĩtia. (Mt. 13:45, 46) Na nũndũ wa ũu, nĩnatwie kana nĩenda kwĩyumya nĩtetheesye angĩ makwate ũtanu. Nyie na kĩveti kyakwa, nĩtwĩyoneete ũndũ Yeova ũathimaa andũ make na akamanenga ũtanu thayũnĩ.