Mono butukaka na Pays-Bas na 1948. Na mvula yina landaka, dibuta na beto kwendaka na Sao Paulo na Brésil. Bibuti na mono vandaka kukwenda na nzo-nzambi mbala na mbala mpi na dibuta na beto, beto vandaka kutanga Biblia mbala na mbala na nkokila na nima ya kudia. Na 1959, beto katukaka na Brésil mpi beto kwendaka na États-Unis. Beto kwendaka kuzinga na provense ya Massachusetts.

Beto vandaka bantu nana na dibuta na beto mpi papa vandaka kusala ngolo sambu na kulungisa bampusa ya dibuta. Yandi salaka bisalu mingi, mu mbandu yandi salaka ba voyage sambu na kuteka, yandi salaka kisalu ya kutunga nzila mpi yandi salaka na kompani mosi ya avio yina vandaka kukwenda na bansi mingi. Beto yonso na dibuta waka kiese mingi ntangu papa zwaka kisalu yina na kompani ya avio sambu yo sadisaka beto na kukwenda na bansi mingi.

Ntangu mono vandaka na nzo-nkanda, mono vandaka kudiyula mbala mingi nde: ‘Inki mono ta sala kana mono me manisa nzo-nkanda?’ Banduku na mono ya nkaka bakaka lukanu ya kukota iniversite mpi bankaka bakaka lukanu ya kusala kisalu ya kisoda. Kansi, mono vandaka kuzola ve kisalu ya kisoda sambu mono vandaka kuzola ve kuswana mpi kunwana. Yo yina, mono bakaka lukanu ya kukota iniversite sambu na kusala ve kisalu ya kisoda. Kansi diambu ya kuluta mfunu kele nde, mono vandaka  kuzola kusadisa bantu sambu mono yindulaka nde yo ta sadisa mono na kuvanda ti luzingu ya mbote.

Na iniversite mono vandaka kusepela mingi ti siansi yina ke longaka luzingu ya bantu, kisika yina bantu ke zingaka mpi bikalulu na bo (anthropologie) sambu mono vandaka kuzola kuzaba kibeni kisina ya luzingu. Bo vandaka kulonga beto malongi ya evolisio mpi balongi na beto vandaka kuzola nde beto ndima nde yo kele kieleka. Kansi mambu ya nkaka yina bo vandaka kulonga vandaka ve ya kieleka mpi yo lombaka nde mono ndima nde yo kele kieleka ata yo vandaka ve ti mambu yina ke monisa nde yo kele kieleka.

Bo vandaka kulonga beto ve mutindu ya kuzaba mambu ya mbote mpi ya mbi. Kansi bo vandaka kulonga beto na kusala konso kima yina beto lenda sala sambu na kununga na iniversite. Mono vandaka kuwa kiese ntangu mono vandaka kulutisa ntangu ti banduku na bafeti mpi ntangu mono mekaka bima yina ke lawusaka. Kansi yo vandaka kiese ya ntangu fioti. Mono kudiyulaka nde: ‘Keti yai luzingu ya mbote kibeni?’

Na nima mono kwendaka na mbanza Boston mpi mono kudisonikisaka na iniversite mosi yina vandaka kuna. Sambu na kufuta mbongo ya iniversite, mono salaka kisalu na konzie mpi na kisalu yina, mono kutanaka ti Mbangi mosi ya Yehowa na mbala ya ntete. Yandi songaka mono mambu yina Biblia tubaka na yina me tala “bantangu nsambwadi” ya kele na Daniele kapu 4 mpi yandi tendudilaka mono nde beto ke zinga na bilumbu ya nsuka. (Dan. 4:13-17) Kukonda kusukinina mono bakisaka nde kana mono landa kusolula ti yandi mambu ya Biblia mpi kana mono ndima mambu yina mono ke longuka, yo ta lomba nde mono soba bikalulu na mono. Yo yina, mono salaka yonso sambu na kusolula diaka ve ti yandi.

Na iniversite, mono bakaka formasio yina ta sadisa mono na kusala kisalu ya kusadisa bantu na luzolo yonso na Amerika ya Sudi. Mono yindulaka nde kusadisa bantu yina kele ti mfunu ya lusadisu ta sadisa mono na kuvanda ti luzingu ya mbote. Kansi na nima mono bakisaka nde, yo sadisaka mono ve na kuvanda ti luzingu ya mbote. Yo lembisaka mono nitu mpi mono zengaka iniversite.

Na Mayi 1970, mono kwendaka na Amsterdam na Pays-Bas sambu na kusala na kompani ya avio kisika yina papa na mono salaka. Kisalu yina sadisaka mono na kukwenda na bansi mingi na Afrika, na Amérique, na Europe mpi na Asie. Na mbala mosi mono bakisaka nde bansi yina yonso vandaka kukutana ti bampasi ya ngolo mpi ata insi mosi ve kukaka kumanisa bampasi na yo. Mono vandaka kaka ti mfunu ya kusala diambu mosi ya mfunu na luzingu na mono. Yo yina mono bakaka lukanu ya kuvutuka na États-Unis sambu na kulonguka diaka na iniversite yina mono vandaka na Boston.

Kansi ntangu mono vutukaka na iniversite, mono bakisaka nde mono zwaka ve bamvutu na bangiufula yonso yina mono vandaka kudiyula ya me tala luzingu. Mono zabaka ve mambu yina mono lendaka kusala, yo yina mono lombaka bandongisila na longi na beto ya anthropologie. Yandi yitukisaka mono ntangu yandi yulaka mono nde: “Kana nge ke zwa ve bamvutu na bangiufula yina awa, sambu na nki nge ke landa kulonguka? Yo ta vanda mbote nde nge yambula kutanga na iniversite ntangu yai.” Mambu yina sepedisaka mono. Yo yina, mono yambulaka kutanga na iniversite mpi mono vutukaka diaka ve ata fioti.

Mono vandaka kuzola kaka kuvanda ti luzingu ya mbote, yo yina mono kotaka na kimvuka mosi yina vandaka kubuya bima mingi yina bantu vandaka kusala mpi kimvuka yango monanaka bonso nde yo vandaka kusadisa bantu na kuzinga na ngemba mpi na kuzolana. Mono ti banduku na mono ya nkaka, beto katukaka na États-Unis mpi beto kwendaka na Acapulco na Mexique. Beto vandaka kuzinga ti bantu yina vandaka kuzinga ve bonso bantu yonso mpi yo vandaka kumonana bonso nde bo vandaka kukutana ve ti mambu ya mpasi mpi bo vandaka kudiyangisa ve. Kansi ntangu mono zingaka ti  bo, mono bakisaka nde mutindu na bo ya kuzinga vandaka ve mbote mpi yo vandaka kunatila bo kiese ya ntangu fioti. Mono bakisaka mpi nde mingi na kati na bo vandaka ve masonga mpi bo vandaka kusala mambu ya mbi.

Na ntangu yina, mono yantikaka kuyindula diaka diambu yina mono vandaka kuzola kusala ntangu mono vandaka mwana-fioti. Mono vandaka kuzola kutambula na banzadi-mungwa na maswa mpi mono vandaka kuzola kuvanda kapitene ya maswa. Sambu na kusala yo mbote, yo lombaka nde mono vanda ti maswa na mono mosi. Nduku na mono Tom vandaka kuzola mpi kusala bonso mono, yo yina beto bakaka lukanu ya kusala ba voyage mingi ti yandi na maswa. Mono vandaka kuzola kukwenda na kisanga mosi ya kitoko, kisika yina mono ta zinga mutindu mono me zola.

Mono ti Tom, beto kwendaka na Arenys de Mar pene-pene ya Barcelone na Espagne. Kuna, beto sumbaka maswa yina vandaka nda bametre 9,4 mpi zina na yo vandaka Llygra. Beto yantikaka kuyidika maswa yina ya fioti sambu yo sadisa beto na kutambula mbote na nzadi-mungwa. Beto vandaka ve ti mfunu ya kukuma nswalu kisika yina beto vandaka kukwenda, yo yina beto katulaka motere ya maswa mpi beto tulaka masa mingi ya kunwa na kisika yina motere vandaka. Maswa vandaka kutambula na nsadisa ya mupepe yina vandaka kubula na lele na yo. Kansi beto sumbaka bankayi zole ya bametre 5 sambu na kukanga yo na mabungu ya fioti. Beto kwendaka ntete na Seychelles na Nzadi-Mungwa ya Inde. Beto vandaka ti lukanu ya kukwenda na la côte occidentale d’Afrique mpi na cap de Bonne-Espérance na Afrique du Sud. Beto sadilaka bambwetete, bakarti ya insi, mikanda mpi bima ya nkaka sambu yo sadisa beto na kukwenda na nzila ya mbote. Yo yitukisaka mono na kumona mutindu beto vandaka kuzaba nzila yina beto vandaka kukwenda.

Kukonda kusukinina, beto bakisaka nde maswa na beto yina ya ntama vandaka kutambula ve mbote na nzadi-mungwa. Beto vandaka kutula masa kiteso ya balitre 22 na ngunga mosi. Mutindu mono tubaka yo na luyantiku, ntangu mupepe ya ngolo bulaka, mono waka boma mpi mono sambaka Nzambi, yo vandaka mbala ya ntete yina mono sambaka yandi banda bamvula mingi. Mono songaka Nzambi nde kana beto me guluka, mono ta sosa mpila ya kuzaba yandi. Mupepe yina ya ngolo manaka mpi mono salaka mambu yina mono songaka Nzambi na kisambu.

Mono yantikaka kutanga Biblia ntangu beto vandaka na nzadi-mungwa. Mono vandaka na kati-kati ya Nzadi-Mungwa ya Mediterane mpi mono vandaka na kiese ya kutala bambisi ya masa, ba dauphins mpi mono vandaka kutala zulu na ntama. Na mpimpa, mono yitukaka mingi ntangu mono monaka bambwetete mingi mpi yo ndimisaka mono kibeni nde kele ti Nzambi yina ke tudilaka bantu dikebi.

Beto salaka mwa bamposo na nzadi-mungwa mpi beto kumaka na dibungu ya mbanza Alicante na Espagne. Beto tulaka maswa na beto kuna sambu beto vandaka ti mfunu ya kuteka yo sambu na kusumba ya mbote. Kansi yo vandaka ve pete na kuzwa muntu ya kusumba yo sambu yo vandaka ya ntama, yo vandaka ve ti motere mpi yo vandaka ya kutobuka. Yo vandaka ntangu ya mbote sambu mono tanga Biblia.

Mono vandaka kutanga Biblia mingi mpi mono yantikaka kubakisa nde yo kele mukanda yina lenda sadisa beto na kuzinga na kiese. Mono yitukaka mingi mutindu Biblia ke tubilaka pwelele mambu ya me tala kuvanda ti luzingu ya bunkete, ya mbote mpi mono kudiyulaka nde, sambu na nki bantu mingi ke tubaka nde bo kele Bakristu kansi bo ke sadilaka ve mambu yina Biblia ke tubaka? Mono vandaka mpi na kati ya bantu yina.

Mono bakaka lukanu ya kukuma ti luzingu ya bunkete, yo yina mono yambulaka bima yina ke lawusaka. Mono bakisaka nde kele ti bantu yina ke sadilaka minsiku ya Biblia. Yo yina mono vandaka kuzola kukutana ti bo. Mono  sambaka Nzambi sambu yandi sadisa mono na kukutana ti bo. Yo vandaka mbala na mono ya zole ya kusamba.

Mono yindulaka nde yo vandaka mbote na kukwenda na mabundu yonso sambu na kuzwa dibundu ya kieleka. Ntangu mono vandaka kutambula na babala-bala ya mbanza Alicante, mono monaka banzo-nzambi mingi. Kansi banzo-nzambi mingi vandaka ti biteki, yo yina mono bakisaka kukonda mpasi nde yo vandaka ve mabundu ya kieleka.

Kilumbu mosi na nkokila na lumingu, mono vandaka na lweka ya ngumba yina vandaka kutala na ndambu ya dibungu. Mono vandaka kutanga Yakobo 2:1-5 ya ke tuba nde beto fwete vanda ve ti kikalulu ya kupona-pona. Ntangu mono vandaka kuvutuka kisika yina maswa na beto vandaka, mono monaka nzo mosi ya balukutakanu ya dibundu mpi na kielo ya nzo yango, bo sonikaka nde: “Nzo ya Kimfumu ya Bambangi ya Yehowa.”

Mono kuditubilaka nde: ‘Mono fwete meka ntete bantu yai mpi mono tala mutindu bo ta yamba mono.’ Yo yina mono kotaka na Nzo ya Kimfumu. Mono vandaka makulu-ngulu, mono vandaka ti mandefo mingi mpi mono lwataka bilele ya kupasuka. Muntu yina vandaka kuyamba bantu, tulaka mono na lweka ya mpangi-nkento mosi ya mununu mpi yandi sadisaka mono na mawete yonso na kuzwa baverse yina muntu yina vandaka kulonga na ntwala vandaka kupesa. Na nima ya lukutakanu, mono yitukaka mingi mutindu bantu yonso kwisaka kupesa mono mbote. Muntu mosi bingaka mono na nzo na yandi sambu beto solula. Kansi sambu mono manisaka ntete ve kutanga Biblia, mono songaka yandi nde: “Mono ta songa nge kilumbu yina mono ta kwisa na nima.” Mono yantikaka kukwenda na balukutakanu yonso.

Na nima ya bamposo mingi, mono kwendaka na nzo ya muntu yina mpi yandi pesaka bamvutu na bangiufula na mono ya Biblia. Mposo mosi na nima, yandi pesaka mono sakosi mosi ya kufuluka ti bilele ya kitoko kibeni. Yandi songaka mono nde bo tulaka munkwa ya bilele yina na boloko sambu yandi lemfukilaka nsiku ya Biblia ya ke tuba nde beto fwete zolana mpi beto fwete nwana ve bitumba ata fioti. (Yez. 2:4; Yoa. 13:34, 35) Mono ndimaka kibeni nde mono zwaka bantu yina mono vandaka kusosa, bantu yina ke sadilaka mambu yina Biblia ke tubaka pwelele na yina me tala kuvanda ti luzingu ya bunkete mpi luzingu ya mbote. Lukanu na mono vandaka diaka ve ya kukwenda na kisanga ya kitoko kansi mono bakaka lukanu ya kulonguka Biblia sambu na kubakisa yo mbote-mbote. Yo yina mono vutukaka na Pays-Bas.

Mono salaka bilumbu iya sambu na kukuma na mbanza Groningue na Pays-Bas. Mono vandaka ti mfunu ya kisalu sambu na kulungisa bampusa na mono. Mono kwendaka kusosa kisalu na kisika mosi yina bo ke salaka kisalu ya mabaya mpi bo pesaka mono papie mosi yina vandaka ti bangiufula. Na kati ya bangiufula yango, bo yulaka mono mpi dibundu na mono. Mono sonikaka nde: “Mono kele Mbangi ya Yehowa.” Ntangu mfumu tangaka  papie yina, mono monaka nde luse na yandi sobaka. Yandi tubaka nde: “Mono ta binga nge.” Kansi yandi bingaka mono diaka ve.

Mono kwendaka kisika ya nkaka yina bo ke salaka kisalu ya mabaya mpi mono yulaka mfumu na yo kana yandi kele ti mfunu ya muntu. Yandi lombaka mono diplome na mono mpi mikanda yina ke monisa bisalu yina mono me salaka. Mono tendudilaka yandi nde mono me salaka kisalu ya kuyidika maswa. Mono yitukaka ntangu yandi songaka mono nde: “Nge lenda yantika kusala na nkokila ya bubu kansi mono ke zola ve nde nge tula mavwanga na kisika na mono ya kisalu sambu mono kele Mbangi ya Yehowa mpi mono ke zitisaka minsiku ya Biblia.” Mono yitukaka mingi mpi mono songaka yandi de: “Mono mpi kele Mbangi ya Yehowa.” Ntembe kele ve nde sambu mono vandaka ti nsuki ya nda mpi mandefo mingi, yandi bakisaka nde mono kele ve Mbangi ya Yehowa. Yo yina yandi songaka mono nde: “Mono ta longuka Biblia ti nge.” Mono ndimaka na kiese yonso. Mono bakisaka kibeni sambu na nki mfumu ya ntete bingaka mono diaka ve. Yehowa pesaka mvutu na bisambu na mono. (Nk. 37:4) Mono salaka na atelie ya mabaya ya mpangi yina mvula mosi. Na ntangu yina, yandi vandaka kulonguka Biblia ti mono. Na nima mono bakaka mbotika na Yanuari 1974.

Ngonda mosi na nima, mono kumaka mupasudi-nzila, kisalu yina me pesaka mono kiese mingi. Na ngonda yina landaka, mono kwendaka na Amsterdam sambu na kupesa maboko na kimvuka yina vandaka kusala balukutakanu na Kiespaniole. Mono vandaka na kiese mingi ya kulonguka Biblia ti bantu na Kiespaniole mpi na Kiportige. Na Mayi 1975, mono kumaka mupasudi-nzila ya nene.

Kilumbu mosi mpangi-nkento Ineke yina vandaka mupasudi-nzila ya nene kwisaka na lukutakanu na beto yina beto vandaka kusala na Kiespaniole sambu longoki na yandi ya Biblia yina vandaka muntu ya Bolivie kuzabana ti bampangi. Mono ti mpangi Ineke bakaka lukanu ya kusonikilana mikanda sambu na kuzabana mbote mpi kukonda kusukinina, beto bakisaka nde beto zole vandaka ti balukanu ya mutindu mosi. Beto kwelanaka na 1976 mpi beto landaka kusala kisalu ya kimupasudi-nzila ya nene tii na 1982 ntangu bo bingaka beto sambu na kukota nzo-nkanda ya 73 ya Gileade. Beto yitukaka mingi mpi beto vandaka na kiese ntangu bo tindaka beto na Afrika ya Esti, kisika yina beto salaka bamvula tanu na Mombasa na Kenya. Na 1987, bo tindaka beto diaka na Tanzanie, kisika yina bo pesaka Bambangi ya Yehowa nswa ya kuvutukila diaka kisalu na bo. Beto salaka kuna bamvula 26 mpi na nima beto vutukaka na Kenya.

Kusadisa bantu ya kudikulumusa na kulonguka kieleka ya Biblia me sadisaka beto na kuvanda ti luzingu ya mbote. Mu mbandu, longoki na mono ya ntete ya Biblia na Mombasa vandaka muntu yina mono solulaka ti yandi ntangu mono vandaka kulonga nsangu ya mbote na kisika ya bantu mingi. Ntangu mono pesaka yandi bazulunalu zole, yandi tubaka nde: “Kana mono me manisa kutanga yo, na nima nki mono ta sala?” Na mposo yina landaka, beto yantikaka kulonguka Biblia ti yandi na mukanda Nge Lenda Zinga Mvula na Mvula na Ntoto Yina Takituka Paladisu. Bo katukaka kubasisa yo na Kiswahili. Mvula mosi na nima, yandi bakaka mbotika mpi yandi kumaka mupasudi-nzila ya ntangu yonso. Yandi ti nkento na yandi me sadisaka bantu kiteso ya 100 na kudipesa na Yehowa mpi na kubaka mbotika.

Ntangu mono bakisaka na mbala ya ntete nde mono zwaka luzingu ya mbote, mono waka bonso muntu ya mumbongo yina vandaka kusala ba voyage, yina zwaka diyaka mosi ya ntalu mingi mpi yandi zolaka ve kuyambula yo. (Mat. 13:45, 46) Mono vandaka kuzola kusadisa bantu na kuzwa luzingu ya mbote kibeni. Mono ti nkento na mono me bakisaka nde Yehowa ke sadisaka bansadi na yandi na kuvanda ti luzingu ya mbote sambu yandi me sadisaka beto na kuzwa yo.