Ndaciarĩirũo bũrũri-inĩ wa Netherlands mwaka wa 1948. Mwaka ũrĩa warũmĩrĩire, famĩlĩ itũ nĩ yathamĩire São Paulo, bũrũri-inĩ wa Brazil. Aciari akwa maarĩ andũ a kanitha mũno, na tũrĩ ta famĩlĩ nĩ twathomaga Bibilia thutha wa kũrĩa irio cia hwaĩ-inĩ. Mwaka-inĩ wa 1959, nĩ twathamire rĩngĩ tũgĩthiĩ Amerika (US), na tũkĩambĩrĩria gũikaraga Massachusetts.

Baba nĩ aarutaga wĩra na kĩyo nĩguo arũmbũiye famĩlĩ itũ ya andũ anana. Nĩ aarutaga mawĩra matiganĩte ta ma kwendia indo, gwaka barabara, na gũkorũo arĩ mũrũgamĩrĩri wa wendia kambuni-inĩ ĩmwe ya ndege. Ithuothe famĩlĩ-inĩ nĩ twakenire mũno rĩrĩa aagĩire wĩra kambuni-inĩ ya ndege, tondũ nĩ tũngĩathiaga gũceera kũndũ kũingĩ.

Ndĩ cukuru ya sekondarĩ, kaingĩ nĩ ndeyũragia nĩ ũndũ ũrĩkũ ingĩathingatire ũtũũro-inĩ wakwa. Arata amwe akwa maathuurire gũthiĩ yunivasĩtĩ na angĩ magĩtua itua rĩa kũingĩra njeshi-inĩ. No niĩ hakwa ndingĩathiire njeshi-inĩ tondũ nĩ ndathũire mbaara mũno. Kwoguo ngĩthuura gũthiĩ yunivasĩtĩ nĩguo ndikaingĩre njeshi-inĩ. No no ndaiguaga ndĩ na wendi mũnene mũno wa gũteithia andũ, ngĩciria atĩ ũndũ ũcio nĩ ũngĩatũmire ũtũũro wakwa ũgĩe na muoroto.

Ndĩ yunivasĩtĩ, ndathomaga ithomo rĩkonainie na kĩhumo na ũndũire wa andũ, tondũ nĩ ndendaga mũno kũmenya kĩhumo kĩa muoyo. Twarutagwo atĩ andũ mooimanire na nũgũ, na arutani aitũ nĩ merĩgagĩrĩra twĩtĩkie ũndũ ũcio. No niĩ ndietĩkagia maũndũ mamwe tondũ matiahotaga gũtaarĩria maũndũ na njĩra ĩrĩ na mũthingi, ũndũ mũndũ angĩhota gũtaũkĩrũo wega atekũgĩa na nganja.

Mathomo-inĩ maitũ, tũtiarutagwo bata wa gũkorũo na mĩtugo mĩega. Ũndũ ũrĩa watĩtĩrithagio mũno nĩ ũrĩa tũngĩgaacĩra gũtekũmakania ũrĩa mũndũ egwĩka. Nĩ ndakenaga rĩrĩa twathiĩ ikeno na arata na ndahũthĩra ndawa cia kũrebia, no gĩkeno kĩu kĩarĩ o gĩa kahinda kanini. Nĩ ndeyũragia, ‘Ũtũũro ũyũ ũrĩ o na muoroto?’

Ihinda-inĩ rĩu nĩ ndathamĩire taũni-inĩ ya Boston na ngĩingĩra yunivasĩtĩ ĩmwe kũu. Twahinga nĩ ndaarutaga wĩra nĩguo hote kũrĩha cukuru, na hĩndĩ ĩyo nĩrĩo ndacemanirie na Aira a Jehova riita rĩa mbere. Mũndũ ũmwe twarutaga wĩra nake nĩ aandaarĩirie ũhoro wĩgiĩ ũrathi wa “mahinda mũgwanja” ũrĩa ũgwetetwo thĩinĩ wa Danieli mũrango wa 4, na akĩndaarĩria atĩ tũratũũra matukũ-inĩ ma kũrigĩrĩria. (Dan. 4:13-17) Nĩ ndaamenyire o na ihenya atĩ ingĩathiire na mbere gũkorũo na ndeereti hamwe nake, nĩ ingĩabatarire kũgarũrĩra ũtũũro wakwa. Kwoguo nĩ ndeekaga ũrĩa wothe ingĩhota nĩguo ndĩmwĩtheme.

Ndĩ yunivasĩtĩ nĩ nderutire maũndũ mangĩahaarĩirie nĩ ũndũ wa wĩra wa gũteithĩrĩria andũ thĩinĩ wa South America. Ndeciragia atĩ gwĩka maũndũ ma gũteithia andũ arĩa angĩ nĩ kũngĩandeithirie gũkorũo na ũtũũro ũrĩ na muoroto. No thutha wa ihinda ngĩona atĩ o na ũndũ ũcio ndũngĩandeithirie gũkorũo na ũtũũro wĩ na gĩkeno. Nĩ ũndũ ũcio, ngĩkua ngoro na ngĩtiganĩria mathomo makwa ma yunivasĩtĩ.

Kũrĩ Mĩĩ 1970, nĩ ndathamĩire Amsterdam bũrũri-inĩ wa Netherlands, na ngĩambĩrĩria kũruta wĩra kambuni-inĩ ya ndege o ĩrĩa baba aarutagĩra wĩra. Wĩra ũcio nĩ watũmaga hote gũceera mabũrũri maingĩ thĩinĩ wa Afrika, Amerika, Rũraya, na Asia. Nĩ ndaamenyire o na ihenya atĩ bũrũri o wothe ndathiaga nĩ wakoragwo na mathĩna maguo manene, na gũtirĩ woonaga kĩhonia kĩa mathĩna macio. Tondũ no ndendaga kũhingia maũndũ ma bata ũtũũro-inĩ, nĩ ndaatuire itua rĩa gũcoka Amerika (US) na ngĩcoka yunivasĩtĩ ĩrĩa ndaathomaga thĩinĩ wa Boston.

No o na ndacoka cukuru, nĩ ndonire atĩ ndioonaga macokio ma ciũria ciakwa ciĩgiĩ ũtũũro. Nĩ ũndũ wa kũrigwo ũrĩa ngwĩka, nĩ ndaahoire mwarimũ ũmwe ũtaaro. Nĩ ndaagegire mũno rĩrĩa aanjĩrire: “Ũrathiĩ na mbere nĩkĩ? Ndũtigane na gĩthomo.” Ndabataraga o mũndũ wa kũnjĩra ũguo. Kwoguo ngĩtiga yunivasĩtĩ na ndigana gũcoka rĩngĩ.

Gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo, ndiakinyĩire kũmenya muoroto wa ũtũũro nĩ ũrĩkũ, na kwoguo ngĩnyitanĩra na gĩkundi kĩagathagĩrĩria ũhoro wĩgiĩ andũ gũikarania na thayũ na wendo gũtekũmakania mũndũ nĩ wa kĩrathi kĩrĩkũ. Tũrĩ na arata amwe akwa nĩ twakĩrire mũhaka tũkiuma Amerika (US) tũgĩthiĩ Acapulco, bũrũri-inĩ wa Mexico. Twaikaranagia na andũ meeyamũranĩtie na andũ arĩa angĩ magaikara ũtũũro wao, na moonekaga magĩtũũra ũtũũro ũtarĩ na mathĩna. No hĩndĩ ĩyo twaikaranirie nao nĩ ndonire ũtũũro wao ndũkoragwo na muoroto kana ũkamahe gĩkeno gĩa gũtũũra. Ndonire atĩ aingĩ ao matikoragwo marĩ ehokeku.

Nĩ ndaambĩrĩirie kwĩrirĩria kaũndũ ndendete kuuma ndĩ o mũnini. Nĩ ndendete thabarĩ cia maĩ-inĩ na ngorũo atĩ nĩ niĩ ndĩretwarithĩria gatarũ. Ũndũ ũrĩa tu ũngĩahotithirie gwĩka ũguo nĩ kũgĩa na gatarũ gakwa mwene. Tondũ mũrata ũmwe wakwa wetagwo Tom aarĩ na wendi o ta wakwa, nĩ twatuire itua rĩa gũtuĩkanĩria kũndũ guothe thĩinĩ wa thĩ na gatarũ. Ndathiaga gũcaria kũndũ kũrĩ na gacigĩrĩra kega, kũndũ ngũkenera ũtũũro itarĩ na ũndũ ũrathumbũra.

Twĩ na Tom twathiire Arenys de Mar, hakuhĩ na taũni ya Barcelona, bũrũri-inĩ wa Spain. Twĩ kũu nĩ twagũrire gatarũ ka fiti 31 (9.4 m) getagwo Llygra. Nĩ twagathondekire ũndũ kangĩahotire gũtũkuua gategũtũiga ũgwati-inĩ. Na tondũ tũtiarĩ na ihenya rĩa gũkinya kũrĩa twathiaga, tũgĩkaruta injini nĩguo tuone handũ hanenanene ha kũiga maĩ ma kũnyua. Nĩguo tũhote gũtwarithĩria gatarũ gaitũ icukĩro-inĩ iria itaarĩ nene, nĩ twathondekithirie mĩiko ĩĩrĩ ya fiti 16 (5 m). Mũthia-inĩ tũkĩambĩrĩria thabarĩ itũ ya gũthiĩ Seychelles, iria-inĩ rĩa Indian Ocean. Muoroto witũ warĩ gũthiĩ na gatarũ gĩcũa-inĩ kĩa mwena wa ithũĩro wa Afrika, tũthiũrũrũke Cape of Good Hope, ĩrĩa ĩkoragwo Afrika ya Mũhuro. Twahũthĩrire njata, mapu, mabuku, na indo ingĩ nĩguo itũteithie kũmenya njĩra ĩrĩa yagĩrĩire. Nĩ ndamakire kuona ũrĩa twahotaga kũmenya harĩa tũrathiĩ tũkĩhũthĩra indo icio.

Tũtathiĩte mũno nĩ twamenyire atĩ gatarũ gaitũ gakũrũ gatingĩahotire gwĩtiiria thabarĩ ĩyo yothe. Nĩ kaaingĩragia maĩ mũno ũũ atĩ o harĩ ithaa rĩmwe, kaaingĩragia maĩ rita 22. O ta ũrĩa ngũgwetete hau kĩambĩrĩria-inĩ, hĩndĩ ĩrĩa kwagĩire na kĩhuhũkanio nĩ ndetigĩrire mũno nginya ngĩhoya Ngai ũndũ ũrĩa iteekĩte mĩaka mĩingĩ mbere ĩyo, na ngĩmwĩra atĩ angĩatũhonokirie nĩ ingĩerutanĩirie kũmũmenya. Kĩhuhũkanio nĩ kĩahoorerire, na niĩ ngĩĩrutanĩria kũhingia kĩĩranĩro kĩu nderĩire Ngai.

Tũrĩ o kũu iria-inĩ, ngĩambĩrĩria gũthoma Bibilia. Ta hũũra mbica ũrĩ iria-inĩ rĩa Mediterranean gatagatĩ, ũthiũrũrũkĩirio nĩ thamaki mĩthemba ĩtiganĩte, ũgacoka ũkoona rũteere rwa iria rũrĩ kũraya mũno nawe. Hwaĩ-inĩ nĩ ndaakenagĩra kwĩrorera gĩkundi kĩa njata kĩa Milky Way, na wĩtĩkio wakwa atĩ nĩ kũrĩ Ngai ũrũmbũyagia andũ ũgĩkĩrũo hinya makĩria.

Thutha wa ciumia cigana ũna iria-inĩ, nĩ twakinyire gĩcukĩro-inĩ gĩa tũtarũ gĩa Alicante, bũrũri-inĩ wa Spain, na tũkĩbanga kwendia gatarũ gaitũ nĩguo tũgũre kangĩ kegega. Ndwarĩ ũndũ mũhũthũ kuona mũgũri, na ndwarĩ ũndũ wa kũgegania tondũ kaarĩ gakũrũ, gatiarĩ na injini, na kaarĩ na irima rĩaingĩragia maĩ. No rĩarĩ ihinda rĩega mũno harĩ niĩ rĩa gũthoma Bibilia.

O ũrĩa ndaathomaga Bibilia, noguo ndaathiaga na mbere kũmĩona ĩrĩ ibuku rĩngĩteithia mũndũ kũgaacĩra ũtũũro-inĩ. Nĩ ndakenire kuona ũrĩa Bibilia yaragia cara-rũkũ bata wa gũkorũo na mĩtugo mĩega, na ngĩĩyũria nĩ kĩĩ gĩtũmaga andũ aingĩ o hamwe na niĩ, arĩa maugaga atĩ nĩ Akristiano maage kũrũmĩrĩra ũrĩa yugaga.

Nĩ ndehotorete kuoya makinya marĩa maabataranagia nĩguo therie ũtũũro wakwa, na kwoguo ngĩtiga kũhũthĩra ndawa cia kũrebia. Nĩ ndonaga no mũhaka gũkorũo nĩ kũrĩ andũ matũũraga kũringana na ithimi ndũgĩru cia Bibilia, na nĩ ndendaga gũcemania nao. Kwoguo ngĩhoya Ngai, rĩrĩ rita rĩa kerĩ kuuma rĩrĩa ndamũhoete ndĩ gatarũ-inĩ, nĩguo andeithie gũcemania na andũ acio.

Njĩra ĩrĩa ndonire ĩngĩndeithia, nĩ gũthiĩ o ndini o ndini ngĩcaragia nĩ ĩrĩkũ ya ma. Rĩrĩa ndageragĩra barabara cia Alicante, nĩ ndonire kanitha nyingĩ. No tondũ nyingĩ ciacio ciarĩ na mĩhianano, ndwarĩ ũndũ mũritũ kũmenya atĩ icio itiarĩ ndini cia ma.

Mũthenya ũmwe wa kiumia mathaa-inĩ ma mĩaraho, ndaikarĩte handũ karĩma-inĩ ndĩroreire gĩcukĩro gĩa tũtarũ ngĩthoma rĩandĩko rĩa Jakubu 2:1-5, rĩrĩa rĩtũkaanagia kwaga kuonania mũthutũkanio kwerekera andũ arĩa athĩni. Rĩrĩa ndaacokaga gatarũ-inĩ gaitũ, nĩ ndaahĩtũkĩire handũ haarĩ na nyũmba yonekaga ta arĩ ya gũthathaĩria, na haarĩ na kĩbaũ kĩandĩkĩtwo: “Nyũmba ya Ũthamaki ya Aira a Jehova.”

Ngĩciria nyingĩre kuo nyone kana nĩ mekũnyamũkĩra wega. Kwoguo ndaingĩrire Nyũmba-inĩ ĩyo ya Ũthamaki itarĩ na iratũ, ndĩ na materu, na ndĩ na mũbuto wa njiini mũtarũkangu. Ũrĩa wanyitanaga ũgeni akĩndwara njikaranie na mũtumia warĩ mũkũrũ, na nĩ aandeithirie kuona maandĩko marĩa maagwetagwo nĩ mwaria. Thutha wa mũcemanio ũcio, nĩ ndaamakire mũno kuona ũrĩa andũ othe mookire harĩ niĩ na makĩngeithia na njĩra ya wendo. Mũthuri ũmwe kũu nĩ aanyitire ũgeni gwake mũciĩ nĩguo tũkaarĩrĩrie maũndũ ma Bibilia, no tondũ ndiarĩkĩtie gũthoma Bibilia, ndamwĩrire ũũ: “Nĩ ngakwĩra rĩrĩa ngakorũo ndĩhaarĩirie.” Na ngĩambĩrĩria gũthiaga mĩcemanio yothe.

Thutha wa ciumia cigana ũna, nĩ ndaceereire mũthuri ũcio gwake mũciĩ na akĩnjokeria ciũria iria ndaarĩ nacio cia Bibilia. Kiumia kĩmwe thutha ũcio, akĩhe mbagi yaiyũire nguo nyingĩ njega. Aanjĩrire atĩ mwene nguo icio aarĩ njera nĩ ũndũ wa gwathĩkĩra rĩathani rĩa Bibilia rĩa kwenda andũ arĩa angĩ na kwaga kwĩingĩrania na mbaara. (Isa. 2:4; Joh. 13:34, 35) Gũkinyĩria hĩndĩ ĩyo, ndaarĩ na ma atĩ nĩ ndonete andũ arĩa ndacaragia, arĩa marũmagĩrĩra ũrĩa Bibilia yugĩte ũhoro-inĩ wĩgiĩ gũkorũo na mĩtugo mĩega. Muoroto wakwa rĩu ndwarĩ gũcaria gacigĩrĩra gathaka njikarage kuo, no warĩ kwĩruta Bibilia nĩguo ndaũkĩrũo nĩyo. Kwoguo ngĩtua itua rĩa gũcoka Netherlands.

Ndoire thikũ inya ingĩgaakinya taũni-inĩ ya Groningen, bũrũri-inĩ wa Netherlands. Ndĩ kũu nĩ ndaabataraga gũcaria wĩra nĩguo hote kũhingia mabataro makwa. Harĩ handũ ndaathiire kũũria wĩra, na fomu ĩrĩa ndaaheirũo njiyũrie yarĩ na kĩũria kĩoragia thiaga ndini ĩrĩkũ. Ngĩandĩka “Aira a Jehova.” Rĩrĩa mwene wĩra ũcio aathomire, ndonire ũthiũ wake wacenjia. Aanjĩrire ũũ, “Nĩ ngũkũhũũrĩra thimũ.” No ndaigana kũhũũrĩra.

 Ngĩthiĩ nduka-inĩ ĩngĩ ya mbaũ, na ngĩũria mwene kana no anyandĩke. Nake akĩnjĩtia maratathi ma kuonania atĩ nĩ ndaathomeire wĩra ũcio na kana ndanaũruta. Ndamũtaarĩirie atĩ ndanathondeka gatarũ ka mbaũ. Nĩ ndamakire nĩwe kũnjĩra ũũ: “No wambĩrĩrie wĩra hwaĩ-inĩ angĩkorũo nĩ ũgwĩka ũndũ ũyũ. Ndikwenda ũrehe ngucanio wĩra-inĩ ũyũ wakwa, tondũ niĩ ndĩ Mũira wa Jehova na ndũũraga kũringana na ithimi cia Bibilia.” Ndamũrorire ngegete ngĩmwĩra: “O na niĩ ndĩ Mũira wa Jehova.” No tondũ ndaarĩ na njuĩrĩ ndaihu na materu, aanjĩrire ũũ: “Nĩ ngwĩruta Bibilia nawe.” Na niĩ ngĩtĩkĩra ngenete. Ndonire ta arĩ Jehova wagirĩrĩirie mũndũ ũcio ũngĩ kũhe wĩra nĩguo njemanie na mũrũ wa Ithe witũ ũyũ. Jehova nĩ aacoketie mahoya makwa. (Thab. 37:4) Ndaarutire wĩra nduka-inĩ ya mũrũ wa Ithe witũ ũcio mwaka ũmwe. Ihinda-inĩ rĩu nĩ twerutire nake Bibilia, na thutha ũcio ngĩbatithio Janũarĩ 1974.

Mweri ũmwe thutha ũcio, nĩ ndaambĩrĩirie ũpainia ũrĩa ũtũmĩte ngorũo na gĩkeno kĩnene. Mweri ũrĩa warũmĩrĩire ngĩthamĩra Amsterdam, kũrĩa gwakoretwo kwambĩrĩrio gĩkundi kĩa rũthiomi rwa Spanish. Kĩarĩ gĩkeno kĩnene kwĩruta na arutwo a Bibilia tũkĩhũthĩra rũthiomi rwa Spanish na Portuguese. Mweri wa Mĩĩ 1975, nĩ ndaagĩire na mweke wa gũtungata ndĩ painia wa mwanya.

Mũthenya ũmwe, mwarĩ wa Ithe witũ ũmwe warĩ painia wa mwanya wĩtagwo Ineke, nĩ ookire mĩcemanio-inĩ itũ ya Gĩspanish nĩguo atũmenyithanie na mũrutwo wa Bibilia waumĩte Bolivia. Twĩ na Ineke nĩ twatuire itua rĩa kũmenyana makĩria na njĩra ya kwandĩkanĩra marũa, na tũkĩmenya atĩ twarĩ na mĩoroto ĩmwe. Twahikanirie mwaka-inĩ wa 1976, na tũgĩthiĩ na mbere gũtungata tũrĩ mapainia a mwanya nginya mwaka wa 1982, rĩrĩa twanyitirũo ũgeni gũthiĩ kĩrathi kĩa 73 kĩa Gileadi. Nĩ twakenire mũno rĩrĩa twatũmirũo tũgatungate Afrika ya Irathĩro, na tũgĩtungata mĩaka ĩtano Mombasa, bũrũri-inĩ wa Kenya. Mwaka-inĩ wa 1987, tũgĩtũmwo bũrũri-inĩ wa Tanzania, kũrĩa wĩra witũ wa kũhunjia wetĩkĩrĩtio rĩngĩ. Twatungatire kuo mĩaka 26, na thutha ũcio tũgĩcoka Kenya.

Gũteithia andũ enyihia kũmenya ma cia Bibilia nĩ gũtũmĩte tũgĩe na ũtũũro ũrĩ na muoroto. Kwa ngerekano, mũrutwo wakwa wa mbere tũrĩ Mombasa aarĩ mũthuri twacemanirie nake tũkĩhunjia kũndũ kwa mũingĩ. Thutha wa kũmũhe ngathĩti igĩrĩ, aanjũririe ũũ: “Ndaarĩkia gũthoma ici ngũcoka njĩke atĩa?” Kiumia kĩrĩa kĩarũmĩrĩire nĩ twaambĩrĩirie kwĩruta Bibilia nake tũkĩhũthĩra ibuku rĩa Unaweza Kuishi Milele Katika Paradiso Duniani, rĩrĩa rĩakoretwo rĩarutwo na rũthiomi rwa Gĩthweri. Mwaka ũmwe thutha ũcio nĩ aabatithirio, na agĩtuĩka painia wa hĩndĩ ciothe. Kuuma hĩndĩ ĩyo, we na mũtumia wake nĩ mateithĩtie andũ ta 100 kwĩyamũrĩra Jehova na kũbatithio.

Rĩrĩa ndaataũkĩirũo muoroto wa ũtũũro nĩ ũrĩkũ, ndoonire haana mũhũũri wa biacara ũrĩa wagendaga agĩcaria ruru ya goro na ndangĩendire kũũrũo nĩyo. (Mat. 13:45, 46) Ũtũũro-inĩ wakwa wothe ndendaga gũteithia andũ mamenye muoroto wa ũtũũro nĩ ũrĩkũ. Tũrĩ na mũtumia wakwa nĩ twĩyoneire ũrĩa Jehova ateithagia andũ ake gũkorũo na ũtũũro ũrĩ na muoroto.