Onda dalelwa moNetherlands mo 1948. Omudo wa ka shikula ko, oukwaneumbo wetu owa tembukila koSão Paulo, koBrazil. Ovadali vange ova li hava i kongeleka alushe. Oukwaneumbo wetu owa li hau lesha Ombiibeli pamwe konima youvalelo. Mo 1959 otwa li vali twa tembukila koUnited States, modoolopa Massachusetts.

Tate okwa li ha longo noudiinini, opo a dule okufila oshisho oukwaneumbo wetu wovanhu vahetatu. Okwa li ha longo oilonga ya yoolokafana. Okwa kala omushingifi omweendi, ha longo eepate noku li omukalelipo wokambani yeedila yopaiwana. Atushe otwa li twa tunhukwa, eshi tate a mona oilonga yomeedila, molwaashi katwa li hatu pu momalweendo.

Eshi ndi li kosekondele, onda li handi lipula lwoikando kutya, ‘Oshike handi ka ninga, ngeenge onda kulu?’ Ookaume kange vamwe ova li va hoolola okuya kounivesiti, ofimbo vamwe va ya moukwaita. Ashike ame kanda li nda hala okuya moukwaita, molwaashi kandi hole omalwoodi. Onda li nda hoolola okuya kounivesiti, opo ndi henuke okuya moukwaita. Komesho yaaishe, onda li nda hala okukwafela ovanhu, molwaashi onda li handi diladila kutya osho tashi kwafele onghalamwenyo yange i kale tai ti sha.

Eshi nda li kounivesiti, onda li handi lihongele oinima i na sha nonghalonawa yovanhu. Osho osha ningifa nge ndi kale nda hala okushiiva kutya oinima i na omwenyo oye uya po ngahelipi. Otwa li hatu hongwa kombinga yoevolusi, novahongi ova li va hala tu kale twa tomhwa kehongo olo. Ndele omayelifilo avo amwe kaa li pandunge, nokanda li handi dulu oku a itavela, molwaashi kape na oumbangi.

Katwa li hatu hongwa omifikamhango dopaenghedi. Ponhele yaasho, otwa li ashike hatu hongwa osho tashi tu kwafele tu pondole mofikola. Onda li handi kala nda hafa, ngeenge ndi li nookaume kange kouvilo, hatu shili oingangamifi. Ashike ehafo la tya ngaho ihali kalelele. Osha ningifa nge ndi lipule kutya, ‘Onghalamwenyo osho ashike i li ngaha?’

Mokweendela ko kwefimbo, onda li nda tembukila koshilando Boston. Onda ka twikila natango kounivesiti. Opo ndi dule okufuta ofikola yange, onda li handi longo pomafudo. Poilonga oyo opo nda li nda shakeneka Eendombwedi daJehova oshikando shotete. Omunailonga umwe okwa li a lombwela nge kombinga yexunganeko li na sha “nomafimbo aheyali,” olo tali hangwa muDaniel etukulwa etine. Okwa li a yelifila nge kutya otu li momafiku axuuninwa. (Dan. 4:13-17) Onda li nda mona kutya ohandi ka lundulula onghedi yange yokukalamwenyo, ngeenge otwa twikile okukala hatu kundafana naye. Onghee hano, onda li handi ningi ngaashi handi dulu, opo ndi mu henuke.

Kounivesiti, onda li nda kufa oilongwa oyo ya li tai ka kwafela nge ndi dule oku ka longa oilonga yokuliyamba koSouth America. Onda li handi diladila kutya okukwafela ovanhu vakwetu osho tashi kwafele nge ndi kale nonghalamwenyo tai ti sha. Ndele natango onda li ndi na omalimbililo e na sha nonghalamwenyo. Onda li nda uda nai nonda efa po okuya kounivesiti pexulilo loshikako.

MuMei mo 1970, onda li nda tembukila koAmsterdam, moNetherlands, opo ndi ka longe mehangano leedila ngaashi tate. Oilonga oyo oya kwafela nge ndi dule okutalela po oilongo yokuAfrica, America, Europe nosho yo yokuAsia. Moilongo aishe oyo nda enda, onda mona kutya ovanhu vahapu ova taalela omaupyakadi a kwata moiti nokape na oo taa dulu oku a kandula po. Onda li nda hala oshinima shimwe sha fimana monghalamwenyo yange. Onghee hano, onda li nda tokola okushuna koUnited States, opo ndi ka shune kounivesiti, oko nda li handi i nale, koBoston.

Onda li nda mona kutya ounivesiti inai kwafela nge ndi mone omanyamukulo omapulo ange e na sha nonghalamwenyo. Onda li nda xulila mounyengwi nonda li nda pula omayele kuumwe womovahongi vange. Onda li nda kumwa, eshi a pula nge ta ti: “Omolwashike we uya okutwikila kounivesiti? Omolwashike ito xulile opo?” Onda li nda hafa, eshi nda tula moilonga omayele aye. Onda li nda fiya po ounivesiti.

Molwaashi onda li ndi udite natango kutya onghalamwenyo yange kai na eityo, onda li nda waimina ongudu, oyo ya li tai monika ya fa tai xumifa komesho ombili nohole. Otwa li twa ya nookaume kange vamwe koUnited States nosho yo koAcapulco, koMexico. Otwa li hatu kala novanhu ovo ve li omhinge neemhango, nonghalamwenyo yavo oya li tai monika ihe na omaupyakadi nosho yo oisho. Oule wefimbo olo nda kala navo onda ka mona kutya onghalamwenyo yavo kai na eityo noitai etele omunhu ehafo tali kalelele. Vahapu vomuvo kava li ovanashili nokave fi ovadiinini.

Pefimbo opo, onda li handi lipula naasho nda li nda hala okuninga, eshi nda li okaana. Onda li nda hala okutavakana omafuta, ashike kanda li nda hala okukala omunailonga womombautu. Onda li nda hala okukala omukulunhu wa mo. Opo ndi kale pondodo oyo, onda li nda pumbwa okukala ndi na ombautu yange mwene. Molwaashi kaume kange, Tom, okwa li e na omadiladilo a fa ange, otwa li twa tokola okutavakana ounyuni pamwe naye. Onda li nda hala okuya kokanhunhu konhumba, oko handi ka kala nda manguluka ko keemhango.

Ame naTom otwa li twa ya koArenys de Mar, popepi naBarcelona, koSpain. Opo nee otwa li twa landa ombautu yeemeta 9.4 yedina Llygra. Otwa li twa longulula ombautu oyo, opo tu dule okukala hatu i momalweendo omefuta tu li meameno. Molwaashi katwa li hatu lipula shi na sha noku ka fika diva oko twa yuka, otwa li twa kufa mo oindjina, ndele hatu tula mo omeva etu okunwa. Opo okambautu ketu ka dule okuya komatuliloshikepa, oo manini, otwa li ta landa oipungululifo ivali yeemeta 5. Lwanima, otwa ka hovela olweendo letu lokoSeychelles, mEfuta laIndia. Elalakano letu otwa li twa hala okuya kouninginino wefuta laAfrica nosho yo koCape of Good Hope, koSouth Africa. Opo tuha puke, otwa li hatu wilikwa keenyofi, kouwaalita, komambo nosho tuu. Osha li sha kumwifa nge, eshi twa fika keenhele odo.

Otwa ka mona diva kutya okambautu ketu, oko ka kulupa, itaka dulu okutavakana vali mefuta. Oke na ombululu nohaka dulu okuya eelitela domeva 22 movili. Ngaashi nda popya nale pehovelo, onda li nda tila pefimbo loshikungulu. Onda li nda ilikana oshikando shotete, ndele handi udanekele Kalunga kutya ngeenge otwa xupu ohandi ka kendabala oku mu shiiva nawanawa. Oshikungulu osha li sha lota nonda li nda tokola okuwanifa po eudaneko lange.

Onda li nda hovela okulesha Ombiibeli, eshi nda li mefuta. Osha li shitunhula neenghono, eshi nda li mokati kEfuta laMediterranean handi tale eeshi domaludi, ngaashi eedolfina nosho tuu. Onda li handi kala nda hafa, ngeenge handi tale omuhalavili wo-Milky Way nonda li nda tomhwa kutya oku na Kalunga, oo e na ko nasha novanhu.

Konima yoivike yonhumba ofimbo tu li mefuta, otwa li twa ya ketuliloshikepa laAlicante, moSpain, oko twa ka landifa po okambautu ketu, opo tu dule okulanda kamwe ke li xwepo. Kasha li shipu okumona omulandi, molwaashi oka li ka kulupa, kehe na oindjina nohaka i omeva. Ashike onda li handi kala ndi na efimbo lokulesha Ombiibeli yange.

Eshi nda kala handi lesha Ombiibeli, onda ka mona kutya oi na omayele mawa, oo taa dulu oku tu kwafela tu pondole. Omayele Ombiibeli e na sha nonghedi yokukalamwenyo ya koshoka okwa li a kumwifa nge. Onde lipula kutya omolwashike ovanhu vahapu, naame nda kwatelwa mo, ovo have liti kutya Ovakriste, have lipwililikile omayele aa.

Onda li nda tokola okuninga omalunduluko a kwata moiti, opo ndi kale nonghalamwenyo ya koshoka. Onda li nda efa po okulongifa oingangamifi. Onda li handi diladila kutya ope na okukala pe na ovanhu ovo hava dulika komayele Ombiibeli nonda hala oku va shiiva. Oshikando shange oshitivali nda ilikana, onda li nda pula Kalunga a kwafele nge ndi va mone.

Onda li ndi wete shi li pandunge okukonakona elongelokalunga keshe fiyo osheshi nda mona eli  lashili. Ofimbo nda li handi ende momapandavanda aAlicante, onda li nda mona omatungo eengeleka mahapu. Ndele molwaashi mahapu oku na oihongwafano, onda mona kutya kae fi ashili.

Efiku limwe mOsoondaxa omutenya, fimbo nda li komulondo handi tale omunghulofuta, onda li handi lesha Jakob 2:1-5, oo ta londwele shi na sha noupuna. Ofimbo nda li handi shuna kombautu, onda enda ponhele imwe tai monika ya fa ongeleka ya shangwa: “Olupale lOuhamba lEendombwedi daJehova.”

Onde lipopila nda ti, ‘Ohandi ka tala po ovanhu ava, opo ndi mone kutya otava ka ungaunga naame ngahelipi.’ Onda li nde uya mOlupale lOuhamba ndi li eemhadi kombada, ndi na eendjedi dihapu nonda djala odjiina ya pombauka. Omuyakuli okwa li a ulikila nge ndi kale poshipundi sha shaama nomunamido, oo a li a kwafela nge ndi mone omishangwa eshi tadi tumbulwa komupopi. Konima yokwoongala, onda li nda kumwa, eshi ovanhu tava popifa nge nohamu. Omulumenhu umwe okwa li a shiva nge keumbo laye, opo tu ka kundafane naye. Ndele molwaashi kanda li nda mana ko okulesha Ombiibeli yange, onde mu lombwela nda ti, “Ohandi ku shiivifile shimha nde lilongekida.” Mokweendela ko kwefimbo, onda hovela okukala pokwoongala keshe.

Konima yoivike yonhumba, onda li nda talela po omulumenhu oo keumbo laye. Okwa li a nyamukula omapulo ange aeshe opaMbiibeli. Konima yoshivike, okwa li a pa nge ondjato i yadi oikutu iwa. Okwa lombwela nge kutya mwene woikutu oyo oku li modolongo, molwaashi e li metwokumwe noshipango shopaMbiibeli shi na sha nokuhola ovanhu vakwetu, ndele ina hala okuya moita. (Jes. 2:4; Joh. 13:34, 35) Onda li nda mona kutya Eendombwedi ohadi dulika komayele Ombiibeli e na sha nokukala nonghalamwenyo ya koshoka. Elalakano lange kala li vali okukonga okanhunhu oko ka denga mbada, ndele okukonakona Ombiibeli moule. Onghee hano, onda li nda shuna koNetherlands.

Onda li nda enda omafiku ane, opo ndi fike koshilando Groningen, moNetherlands. Onda li nda pumbwa oilonga, opo ndi dule okulifila oshisho. Onda li nda ya mokafitola kamwe ke na sha noipilangi, nonda pulwa kutya ondi li melongelokalunga lilipi. Pofooloma onda tula po, “Eendombwedi daJehova.” Eshi mwene wokafitola a lesha po, onda mona kutya okwa lunduluka koshipala. Okwa ti, “Ohandi ke ku dengela.” Okwa li ashike a denga nge oixwa komesho.

Onda li nda ya mokafitola kamwe vali koipilangi, ndele handi pula mwene wako ngeenge okwa pumbwa ekwafo. Okwa li a pula nge eedipoloma nombapila yoilonga yepopilo. Onde mu lombwela kutya onda pangelele okambautu koiti. Onda li nda  hafa, eshi a ti: “Oto dulu okuhovela nena omutenya. Ashike lungama. Inandi hala nande u ete oupyakadi washa mofitola yange, molwaashi ame Ondombwedi yaJehova. Ohandi kala metwokumwe nomafinamhango Ombiibeli.” Onde mu tala handi limemesha, ndele handi ti, “Naame Ondombwedi!” Molwaashi onda li ndi na eexwiki nosho yo eendjedi dile, okwa li e shii kutya kandi fi Ondombwedi. Okwa lombwela nge a ti, “Ohatu kala hatu konakona Ombiibeli naave!” Onda li nde shi dimina nehafo. Onda mona kutya omolwashike mwene wokafitola kotete ina dengela nge. Jehova okwa li a nyamukula omailikano ange. (Eps. 37:4) Onda kala handi longo mokafitola komumwatate oule womudo. Pefimbo olo, okwa li a konakona Ombiibeli naame. Onda ka ninginifwa muJanuali mo 1974.

Konima yomwedi, onda hovela okukokola ondjila, naasho osha etela nge ehafo linene. Omwedi wa ka shikula ko, onda ka tembukila koAmsterdam, opo ndi ka yambidide ongudu yelaka lOshispanish, oyo opo ya totwa po. Onda li nda hafa neenghono okukonakona Ombiibeli novanhu mOshispanish nomOshiputu. MuMei mo 1975, onda li nda nangekwa po ndi li omukokolindjila e likalekelwa.

Efiku limwe, omumwameme omukokolindjila e likalekelwa, Ineke, okwa li e uya kokwoongala kwetu kwelaka lOshispanish, a eta omukonakonimbiibeli waye Omubolivia. Fye naIneke otwa li twa tokola okulishiiva nawa okupitila meenhumwafo notwa li twa mona kutya otu na omalalakano a faafana. Otwa hombola mo 1976 notwa twikila okulonga tu li ovakokolindjila ve likalekelwa fiyo 1982, eshi twa shivwa tu ye kofikola yaGilead ondodo onhi-73. Otwa li twa hafa neenghono, eshi twa tuminwa kOushilo waAfrica, oko twa longa omido nhano moMombasa, moKenya. Mo 1987, otwa li twa tuminwa koTanzania, eshi eendjidikila odo da li da tulilwa po oilonga yetu yokuudifa da kufwa po. Otwa kala ko oule womido 26, ofimbo inatu shuna koKenya.

Okukwafela ovanamitimadiwa ve lihonge oshili yOmbiibeli okwa ningifa onghalamwenyo yetu i kale i na eityo. Pashihopaenenwa, omukonakonimbiibeli wange wotete moMombasa okwa li omulumenhu, nde mu shakeneka eshi twa li hatu udifile meenhele daaveshe. Konima eshi nde mu pa oifo ivali okwa ti, “Oshike ndi na okuninga, ngeenge onde i mane ko?” Oshivike sha ka shikula ko, otwa li twa hovela okukonakona Ombiibeli hatu longifa embo Ove oto Dulu Okukala nOmwenyo Fiyo Alushe mOparadisa kombada yEdu, olo opo la li la piti mOshiswahili. Okwa ka ninginifwa momudo wa shikula ko, nokwa ninga omukokolindjila wondjikilile. Okudja opo, vo nomukulukadi waye ova kwafela ovanhu 100 lwaapo ve liyapulile Jehova nokuninginifwa.

Oshikando shotete eshi nda uda ko eityo longhalamwenyo, onda li nda fa omushingifi omweendi, oo e litwa okawe kondilo, ndele ina hala oku ka fiya po. (Mat. 13:45, 46) Onda hoolola oilonga, oyo tai pe nge omhito yokukwafela ovanhu vakwetu navo va kale nonghalamwenyo i na eityo. Fye nomukulukadi wange omuholike otwa mona kutya Jehova oha nangeke noupuna ovapiya vaye, ovo ve na onghalamwenyo i na eityo.