Skip to content

Skip to table of contents

MYAND YILOND MU SHIKACIL

Nakaakaam Shikacil udy ni Kiihacil

Nakaakaam Shikacil udy ni Kiihacil

HATWAAKADY mu lwend ni majuw mu kaabuk-Koony ka Mediteraneh, natadil mwaakady majuw maam ma kal miikal ni diitubw dyaakady ditweej mwanz bilong ni bibiih, bwaal mwanz waakady utweel muvul menmen. Nook, kulongekel cikwaabw ciheeh cikasakan. Numvwiil mooy ni mim kusambil bwa musang a kuuhal mu mivw yivul. I biny binakady mwa kulong mu bwaal oobw? Nakaady ninwambil kaabaak mwaakadyeby bitwaadij.

Hanaakady ni mivw 7, mim ni cisak ciitut twaakady bashikacil mu Brezil

I baalelel mu Pays-Bas mu muvw a 1948. Muvw ulondel, cisak ciitut ciyiil kashikacil mu São Paulo, mu Brezil. Balel baam baakady ni cyuuy civul mu diisambil, ni bu mutwaakady mu cisak twaakady ni ciibidil cya kubal Bibl haanyim a kudy kwa kawul. Tumwangeel cikwaabw mu muvw a 1959 ni tut kashikacil mu États-Unis, hacyaab cidyobw babiikan neey: Massachusetts.

Taat waakady ukal mudimw bikasakan bwa kudiish cisak ciitut cyaakady ni baat 8. Waakady ukal midimw yishiil-shilangan bu mwaakadyey seeb (muut wendend mushing), waakady ukal mudimw mu kulongolol kwa njil, ni waakady muleej-hal wa sosiyeteh wa myand yitaatal ndek. Baat boos mu cisak bahetel musangal bu mwaakadyey muhet mudimw mu sosiyeteh wa myand yitaatal ndek, bwaal mudimw oow waakady mwiitwambulwiish byeet bwa kulong lwend bikasakan.

Anacyaakady mu cilongel cya liseh, naakady teng nalang neey: ‘I biny biniikal mwa kulong anaakuluuh?’ Bamw ba kubalund naany baleebel mudyobw bakalong tulaas twa iniversiteh, bakwaabw naab baleebel mudyobw bakatweel mu mudimw a busalaay. Ki bwa mim naabw, mudimw a busalaay kaakadyoh bend mu meej bwaal cyaakady mukat myand ya kusomakan, ni kul diivit. Nangacil dihangadik dya kuy mu iniversiteh hamut a mim kuy ku mudimw a busalaay. Nook, hanakady mwiitwaal bikasakan mu kulong tulaas eetw, bwaal naakady mukat kwambulwiish baat bavul, nalangil neey: i mushind waakady mwa kulong bwa shikacil aam iikal ni buseeb.

SHIKACIL A MUKAMPIS KA MU INIVERSITEH

Hahicil mivw yivul, naakady nend ni kukaam shikacil a musangal udy ni buseeb

Ku iniversiteh, naakady nasangeel dilongweesh dya myand yitaatal muut, bwaal naakady mukat kumanyik kudy buumy bwaalukil. Baakady bitulongweesh dilongweesh dya myand ya biit biilongekel ni tut kwiitab neey: yaakady myand ya biin-biin. Ki myand yikwaabw yaakadyobw bayumvwiij kayaakadyoh bend ya meej, ni yaakady yilong bwa twiitabakan bituh ning tut katuy ni bijaadik, bwaal budy kabuy buhetangan ni myand ya biin siyans.

Mu tulaas mutwaakady tutweel, kabaakadyoh bend bitulongweesh may matam habitaatal cidy cibiih ni cidy cilengel. Hamut a kulongobw nook, baakady bahit kuleebel ha mushind a kuhet musangal mu myand ya mushing. Kwiikal mu cikong cya baat bady bakat kulong byaabil (myand ya musangal) ni kusumbish kwa biit bya luleng kulongel bwa niikal ni musangal, ki kabyaakady mwa kushaalok buyiil. Niyihangujil neey: ‘Shikacil aam oow udyok biin-biin ni buseeb eeny?’

Najukil, ni mim kuy mu tawuny wa Boston ni mim kwiifundish mu iniversiteh waakadyomw aaw. Bwa kufut kalaas kaam, naakady nalong mudimw mu mushih haakadyobw biitwaakish diikish ni mim kuhetangan ni Temw a Yehow bwa musang a kuuhal ku mudimw aak. Muut utwaakady tulong nend mudimw uyambiil diiy dya ciprofet dya “biisang mwandamuteket” bitusaasangan mu mukand a Danyel shapitil 4 ni umvwiijil neey: tudy mu ciisang cya ku bulekel. (Dan. 4:13-17, NWT) Niiyil kumanyik neey: bu mim mwiikal mutungunuk ni kwiisambil ha myand eey ni niiyangat ni mushing, yaakady mwa kulengej shikacil aam. Nook, misang yoos cyaakadyoh bend niitab bwa kwiisamb myand ya mu Bibl ni muut utwaakady tukal nend mudimw.

Ku iniversiteh, naIongel malongweesh maakady mwa kuyambulwiish bwa mim kakal midimw ya bukish mu Amerik wa kucyaash. Natadil neey: kwambulwiish baat bakwaabw hakwiibalongel myand yilengel hakwiibambulwiish ni bikaakaamobw, waakady mushind a kulengej shikacil aam. Ki nacyaakady teng ni miland bwa kumanyik shikacil a biin-biin udy ni kiihacil. Kakuy makos, nalongel teng suuny yitaan mu iniversiteh ni mim kulek.

NACITUUTUNGUNUK NI KUKAAM SHIKACIL UDY NI KIHACIL TENG NI MU BIBUNJ BYA KULEEH

Mu suuny 5/1970, nayiil mu Amsterdam, mu Pays-Bas, bwa kukal mudimw wa bwiin waakady taat ukal wa mu sosiyeteh utaatal myand ya ndek. Bwa mudimw oow, naakady ni mushind a kulong lwend bikasakan, nataloh bibunj bivul bya mu malab ma mu Afrik, ma mu Amerik, ma mu Mput, ni mu malab ma mu Azih. Niiyil kumanyik neey: mu cibunj cyoos cinaakady nay, baat boos baakady bakab bikasakan ni kakwaakadyoh bend muut waakady mwa kuman myand yaakady naay baat. Nahetel micim ya kukumbaj bwaal kahand bwa buseeb, nangacil dihangadik dya kuhingomw mu États-Unis ni mim kwiifundish cikwaabw ku iniversiteh waakaabumw mu Boston.

Hanahingilomw mu kalaas, naakady mwiiy kutal neey: ciin teng muhet maalabul ku majooj maam habitaatal shikacil. Hanakaakeel cya kulong, najoojel mulongweesh aam wa myand yitaatal muut bwa kuubeley. Waakady muukemesh haleebeley neey: “Bwabiny ucituutungunuk ni kulong? Bwabiny kwiin ulek kulong iniversiteh?” Waakady teng mwa kuuyambil musang umw. Nook, nalekeel kulong kalaas ka iniversiteh ni cyaakady mwa kuhingomw kabidy.

Shikacil aam umweekel kay teng ni kiihacil, nook, nangacil dihangadik dya kutweel mu cikong cya baat cyaakadyobw babiikan neey: bashikik ba bakwaabw talal ni biin lukat. Mim ni balund baam bakwaabw tuyiil kashikacil mu États-Unis ni mu Mexique, butambw bwa Acapulco. Twaakady bashikat haakaabumw ni ba hippies (cisumbw cya basangiilum ba mu Amerik baakady balek kulond mikenj ya baat boos ya bukalang ni balond yaabab), baakady bamweek bu biikal ni shikacil a musangal. Ki mukushikat naab, niiyil kumanyik neey: shikacil aabab kaakadyoh bend ni kiihacil eecy kay mwa kwiibahetesh musangal a buyiil. Ki natadil neey: baakady teng biin makos ni balongavy.

NACITUUTUNGUNUK NI KUKAAM TENG NI MU MAJUW

Mim ni mulund naany, tukaamin haakaabumw cisang cidyobw babiikan neey: paradiiz

Mu ciisang aacy, natwaadijil kulang cikwaabw bwaal bunaakady nakaam kulong hanacyaakady mwaan-mutofw. Naakady mukat kulong lwend ni majuw mu twaabuk-koony, kabuy bwa mim kwiikal mwendesh a majuw, ki bwa kwiikal mutam a bendesh ba majuw. Mushind unaakady nakaam kulong i kwiikal ni majuw maam kaayany. Mulund unaakady nend Tom waakady ni meej ma bwiin maam, twaakady bangat dihangadik dya kwiikal kulong lwend ni majuw bwa kutal bibunj. Naakady mukat bwa kuhet cyaab cidyobw babikan neey: paradiiz, cyaab cinaakady mwa kushikat mwiilekelel.

Tom ni mim tulongel lwend batal ku Arenys wa Mar, habwiih ni Barcelon, mu cibunj cya Espagne. Kwiinaakw tusumbil majuw ma metel 9 ni desimetel 4 madyobw babiikan neey: Llygra. Tutangil kulong ka bwaat kaakady mwa kwiitwambulwiish bwa kwendel mu kaabuk-koony. Katwaakadyoh bend tulong myand lwang-lwang bwa kufik kutwaakady tuy, tuyiil ni kawul ni twaakady ni mwanz muvul wa kun. Ni kiihacil ka kuhit bilengel ni majuw mu tubyaabw, twaakady ni bya kwiit naaby bwaat bul bwa metel 5. Bulekel bwa byoos, tutwaadijil lwend batal mu cisang cidyobw babiikan neey: Seychelles, mu kaabuk-koony ka Indyeh. Twaakady ni kihacil ka kulong lwend batal butamb bwa Afrik butweetweelel diib ni butamb bwa Cape de Bonne Esperance, batal mu Afrik wa kucyaash. Tulongel lwend kudyambulwiish dya mutond a kwiit nend bwaat ni kiihacil ka kufik kutwaakady tuy, twaakady tukal mudimw ni mitoot, twaalat, mikand ni biit bikwaabw bihehel byaakady mwa kwiitwambulwiish bwa kumanyik bilengel kutwaakady tuy. Nakemen bwa mushind utwaakady mwa kumanyik kutwaakady tuy.

Kuuhal kwa kulong lwend luleeh oolw, tutadil neey: bwaat bwiitut bulong ni mitond bwa kal kabwaakadyoh bend bukumban bwa kwend naabw ha kaabuk-koony. Mwanz waakady utweelomw ufik bu ku litr 22 ku diib dyaakaabumw! Teng bu munady muman kwiinuleej ku butambwiil, kulongekel cikwaabw ciheeh cikasakan. Numvwiil mooy ni mim kusambil bwa musang a kuuhal mu mivw yivul, mim kulay Mawej neey: tut bahanduk niiyiiy kulong bukash bwa mim kukumanyik. Ciheeh cituucil aacy ciwiil musang umw, ni nalongel bwa kukumbaj diiy dinaleebel.

Natangil kulong Bibl hatwaakady ha Kaabuk-koony. Lang uw hakacy ha Kaabuk-koony ka Mediteraneh mwaakady misany yitam ya mishind ni mishind, ni kuy mwa kutal ku bulekel. Bufuk, naakady nakem hanaakady natal mitoot yiheny mwiiwul ni niiyil kutwiishiibw neey: kudy Mawej utaatat bwa baat.

Haanyim iitut baman kulong mbing ha Kaabuk-koony, tufikil ha cyaabw cya mu Espagne ha cyaab cidyobw babiikan neey: Alicante, cyaab citwaakady basumbish bwaat bwiitut ni kusumb bulengel. Kabiin bikemesh, bwaal kabyaakadyoh bend bihehel bwa kuhet muut waakady mwa kusumb bwaat bwiitut bwa kal butwaakady tukal naabw mudimw, bwaakady butweej mwanz! Cikwaabw, cyaakady ciisang cilengel cya kubal Bibl.

Hanaakady nabal bikasakan Bibl, naakady natal neey: ki mukand udy mwa kuyambulwiish bwa kwiikal ni shikacil mulengel. Nakemen mwaakady Bibl mufund mu mushind muheehel wa kumvw ni bwa kwiikal ni shikacil mulengel, bwa kwiikal ni shikacil a bukalang ni naakady niyihanguj bwabiny baat bavul​—kutekelok ni mim​—biitaatal neey: i biin Krist ni kabay bamanyik cidy Bibl uleeb.

Naakady mwiiswiik bwa kulong myand yitam yaakady mwa kulengej shikacil aam, nook, nalekel kun biit bya luleng. Nalangil neey: kwaakady baat baakady ni shikacil umvumvwangan ni may matam ma mu Bibl ni nakacil bwa kwiikal naab. Bwa musang mwiibidy, naakady musambil, nalomb Mawej bwa kuyambulwiishey bwa mim kwiibahet.

NAKAAKAAM KUMANYIK CITENDELEEL CYA BIIN-BIIN

Bwa mim, byaakady bya meej bwa kukontonon citendeleel ku cyumw ku cyumw teng ni hanaakady mwa kuhet citendeleel cya biin-biin. Bu munaakady nahit mu misey ya mu Alicante, natadil bitendeleel bivul byaakadyobw biibak. Bwaal bivul byaakudyeby byaakady ni kish, byaakady bihehel bwa mim kwiibiful mu meej.

Dya luming dikwaabw kumakawul haanyim ha midiy, naakady ha muyeng mutal ku cyaabw, nend nabal Jak 2:1-5, uleeleekesh kabow hakwangat ba het ni buseeb ni kulengulul balam-lam. Hanaakady nahingomw mutal kubwaat bwiitut, nahicil cyaab kahand ni mim kutal baat ba citendeleel kahand biikal mu cisangil, mim kutal ha mut ha cibel cya nzubw aabab bafundoh neey: Nzubw a Bukaleng wa Batemw ba Yehow.

Nalangil neey: ‘bikaam nateet baat aab, ni natal mudyobw baayakidil.’ Nook, natweelel mu Nzubw a Bukaleng ku makas kutuh, mwiikal ni cisas a mwemvw, ni muvwaal paatul a din muyawuk. Muut waakady waakidil beeny waakady mwiiman ku cibel, uyiil naany ni kaateekey kubutamb bwa maam mukuluuh waakady uyambulwiish bwa mim kuhet ma verseh mu Bibl yaakady mulong a mwiisamb uteel. Haanyim a bisangil, nakemen menmen bwa bulengel bwaakady muut woos uuleej bwa kuuyimuney. Muut mukwaabw kuulanguley kwindiy bwa kwiisamb nend, ki cyaakady mwanj kubal Bibl woos mutuutul, mim kumwambil neey: “haaniikal habwiih niiyiiy kukwambil.” Ciisang aacy, natwaadijil kutweel mu bisangil byoos.

Mbing yivul yiman kuhit, nayiil kakumbul muut aaw kwindiy ni waalabwiil majooj ma mim ma mu Bibl. Hahicil luming, waakady muyaakish cikut ciwul ni bizang bilengel. Uyambiil neey: mwiin bizang eeby waakady mu lukan bwa kukooyel ku diiy dya mu Bibl bwa kukatangan ni bwa kulek kutweelakan mu myand ya diivit. (Ye. 2:4; Jah 13:34, 35) Kaabaak nady mutwiishiibw neey: nabahet cinaakady nakaam​—bwiin kuleeb neey: nady muhet baat bakookooyel cidy Bibl uleeb biin-biin habitaatal kwiikal ni shikacil mulengel udy kay moonyek! Kiihacil kaam kakaakady kakuhet cisang cidyobw babiikan neey paradiiz, ki kaakady ka kulong Bibl bikasakan. Nook nahingilomw mu Pays-Bas.

NAKAAKAAM MUDIMW

Nalongel mafuk manaay bwa kufik mu Groningen, tawuny a mu Pay-Bas. Kwiin aakw, nakaamin mudimw waakady mwa kuyambulwiish. Nafundil mukand bwa kukaam nend mudimw mu cyaapw cyaakadyobw bakoonen mabay, baayakishil formileer mwiikal ni majooj mashiil-shilangan ma mim kwaalabul, dyumw dya ku majooj dyaakady dya kumanyik citendeleel cyaam. Nafundil neey: “Nady Temw a Yehow.” Habadil mwiin cyaapw formileer oow, natadil hal indiy waalabuk. Kuleebey neey: “niiyiiy nakubiikan.” Kaakadyoh bend muubikan.

Mim kuy mu cyaapw cikwaabw cya mukoon a mabay, mim kulomb mwiin cyaapw ning waakady ukaam muut a kumwambulwiish. Ulombel maplom ni mikand yikwaabw ya mudimw unaakady nalong. Namumvwiijil neey: naakady nakal mudimw a kulongolol bwaat bulong ni mitond. Bwaal bunaakady ciy mweelel meej bulongekel, uleebel neey: “Udy mwaakutwaadij mudimw iibuh haanyim a midiy aa ki kudy bwaal bwaakaabumw buwudy mwa kulong. Ciin mukatoh bend bilumbw mu cyaab cya mim eecy bwaal nady Temw a Yehow ni nady mukat kukooyel may matam ma mu Bibl mu shikacil aam.” Namutadil ni mim kukem ni namwaalabwiil neey: “Ni mim byaany nady Temw!” Kakuy kulandul, bu mwaakady yisik yaam yileeh ni mwemvw unaakady nend, uleebel neey: “Nook, nady mukat kulong neeb Bibl!” Niitabil ni musangal woos kulomb kwindiy ook. Kaabaak myand yiiyil kulengel bwa mim ning mwaakady mwiin cyaapw mukwaabw kay muubikan. Yehow waakady mwaalabul masambil ma mim. (Mis. 37:4) NakadiI mudimw muvw umw mu cyaapw cya mwiin-kweet mwaan-mulum oow. Ciisang aacy, waakady ulong naany Bibl, ni haanyim a mim muman kulong, niiyil kutambul mu suuny a 1/1974.

BULEKEL BWA BYOOS, NAHETEL SHIKACIL UDY NI KIIHACIL!

Hahicil suuny aakaabumw, natwaadijil mudimw muhyaamuhy​—wa buuseb’aa njil​—uuheteshel musangal muvul. Suuny ulondel, nayiil mu Amsterdam bwa kwambulwiish kasumbw kahyaakahy ka cileebel cya Espagne kateekelobw. I musangal kaay oow wa kulombol malong ma Bibl mu bileebel eeby: cya Espagne ni cya Portugale! Mu suuny 5/1975, nahetel mudimw wa kwiikal seb’aa njil wa habwaah.

Diifuk dikwaabw, mwiin-kweet mwaan-mukaj Ineke waakady seb’aa njil a habwaah wiiyil mu cisangil ciitut cyaakady cilongek mu ciin Espagne bwa kwiitwaakishey mulony indiy a Bibl wa mu Bolivy. Ineke ni mim twangacil dihangadik dya kumanyikangan umw ni mu kwaabw hakufundilangan mikand, kumweekeby neey: tut boos twaakady ni bihacil byaakaabumw. Tubakilangan mu muvw a 1976 ni tut kutungunuk ni mudimw iitut a buuseb’aa njil bwa habwaah teng ni mu muvw a 1982 haakadyobw biitubikan bwa kutweel mu kalaas ka Kaalad ka 73. Tukemen ni tuhetel musangal bu mwaakadyobw biitutum bwa kukadil mudimw mu malab ma mu Afrik, ma kuhahatukil diib kutuyiil kakadil mudimw bwa mivw yitaan mu Mombasa mu cibunj cya Kenya! Mu muvw a 1987, bitwaakishil cikwaabw mudimw mukwaabw wa kulongel mu Tanzany, mwaakadyobw balekesh mudimw a kudiil baat musah. Tulongelomw mivw 26 kuuhal kwa kuhingomw mu Kenya.

Kwambulwiish baat ba mu malab ma mu Afrik wa kutweetweelel diib ha kwiibalongweesh bwa kumanyikobw myand ya biin-biin ya mu Bibl kuheteshel mim ni mukaj aam musangal muvul

Twaakady twambulwiish baat baakady ni micim yileegel bwa kulongobw myand ya biin-biin yaakady mwa kwiibahetesh shikacil a musangal. Cileejel, muut a kuuhal unaakady nalong nend Bibl mu Mombasa waakady muut unahetel mu mudimw a bukajaady wa hatook unaakady nalong. Haanyim a mim muman kumwaakish bibij-bij bibidy, uleebel neey: “Mim muman kulong mikand eey, i biny bikwaabw biniikal mwa kulong?” Luming lulondel tutwaadijil kulong nend mukand a Udi muakuikala ne muoyo wa kashidi pa buloba bukudimuna mparadizu, wiiyilobw kuhatul mu cileebel cya Swahili. Uhetel baatiisumw mu muvw ulondel ni kushaaley seb’aa njil wa hacibidil. Kacy teng ciisang aacy, yiy ni mukaj indiy bambulwiishil baat habwiih ni 100 bwa kwiilambulobw ni kutambulobw.

Ineke ni mim tutadil mwaakady Yehow mufiil biin mudimw bindiy kis hakwiikalobw ni shikacil a musangal udy ni buseeb

Hanumvwiil kihacil ka buumy bwa musang a kuuhal, numvwiil teng bu seeb uhetel diibw dya busang bwa buseeb buvul ni cyaakady mwa kwiidijimbaj. (Mat. 13:45, 46) Naakady mukat kuhitish diib divul mu mudimw a kwambulwiish baat bakwaabw bwa kwiikalobw byaabw ni kihacil mu shikacil aabab. Haakaabumw ni mukaj aam, nasambiil cya kuuhal bwa mwaakady Yehow mufiil baat bindiy kis bwa kwiikalobw ni shikacil mulengel udy ni kihacil ka biin-biin.