Nasemekelwe mu 1948 mu kyalo kya Netherlands. Mwaka walondejilepo, kisemi kyetu kyavilukijile ku Brazil mu muzhi wa São Paulo. Bansemi bami bayanga ku chechi kimye kyonse, kabiji inge twapwisha kuja kajo ka mulajilo, twatangilanga pamo Baibolo. Mu 1959, twavilukile jikwabo ku United States, ko twakekelenga mu muzhi wa Massachusetts.

Mu kisemi kyetu twajinga batanu na basatu. Batata baingilanga na ngovu pa kuba’mba betukebele bya mu bwikalo. Baingijile nkito yapusana-pusana, ko kuba busulu bwa kwenda na kupotesha bintu, kulenga mikwakwa, ne ku makampanyi a madeke. Bonse mu kisemi twasangalele batata byo batendekele kwingila ku kampanyi wa madeke mambo kino kitulengejilenga kwenda kuya na kufwakasha mu mapunzha apusana pusana.

Byo najinga ku sekondale, neipwizhenga’mba ‘Ñanyi bintu byo nkobanga umvwe nakoma?’ Bakwetu bamo basajilepo kuya ku sukulu mukatampe, bakwabo bayile ku bushilikale. Bino amiwa kechi nakebelenga nkito ya bushilikale ne, mambo nashikilwe kutoboka ne kulwa. Nafuukwilepo kuya ku sukulu mukatampe mambo kechi nakebelenga kutwela bushilikale ne. Kintu kyo nakebeshe bingi ke kukwasha bantu, mambo nalangulukilenga’mba kikandengela kwikala na lusekelo mu bwikalo bwami.

Kimye kyo najinga pa sukulu mukatampe, natemenwe bingi kufunda pa bantu ne bisho byabo, mambo nakebelenga kuyuka ntendekelo ya bumi. Betufunjishe kuba’mba bintu byaishilekotu bine kabiji bafunjishi bakebanga’mba tuswe’mba luno lufunjisho lwa kine. Bino bintu bimo byo betufunjishenga kechi byaumvwanyikilenga ne, kabiji bakebelenga’mba nebitabile nangwa kya kuba kechi pajinga bishiino ne.

Kechi betufunjishepo mafunde awama aamba pa byubilo byawama ne byatama ne. Bateletu muchima pa kwitufunjisha byo twakonsha kuba pa kuba’mba tukobe bulongo kimye kya mpeso. Naumvwanga bulongo kuya ku bijiilo na bakwetu ne kwingijisha bizhima, bino luno lusekelo lwaikalangatu lwa pa ka kimye kacheche. Neshikishanga’mba, ‘Nanchi abuno bo bwikalo buleta lusekelo nyi?’

Mu kuya kwa kimye, navilukijile mu muzhi wa Boston kabiji natendekele kufunda pa sukulu mukatampe. Pa kuba’mba ngikalenga na mali a kupana ku sukulu, naingilanga nkito inge twashinka, kabiji kuno ku nkito ko ko namonañene na Bakamonyi ba kwa Yehoba kimye kitanshi. Mukwetu mo twaingijilanga wambuujile pa bungauzhi bwaamba pa “bimye bitanu na bibiji” buji mu kitango 4 kya buku wa Danyela ne kundumbulwila’mba tubena kwikala mu kimye kya ku mpelo. (Da. 4:13-17) Nafikenejiletu kuyuka’mba inge tutwajijile kwisamba na iwe muntu bya mu Baibolo ne kutako muchima, bwikalo bwami busakupimpulwa. Onkao mambo, nachinuzhukanga kwisamba nanji.

Pa uno sukulu nafunjilenga bintu bya kunkwasha kwingila bulongo mwingilo wa kwipana mu South America. Nalangulukilenga’mba kubila bantu byawama kukandengela kwikala bwikalo bwa lusekelo. Bino namwene kuba’mba kwingila ino mingilo nako kechi kwandetejilenga lusekelo mu bwikalo bwami ne. Byamfichile ku muchima kya kuba nalekele kuya ku sukulu.

Mu May 1970, navilukijile mu muzhi wa Amsterdam, uji mu kyalo kya Netherlands na kwingila ku kampanyi ka madeke, nkito yonka yaingilapo batata. Kwingila ino nkito kwandengejile kuya mu byalo byavula. Nafwakashijile byalo biji mu Africa, America, Europe, ne Asia. Kufwakashila bino byalo kwandengejile kuyuka’mba mu byalo byonse muji makatazho akatampe kabiji kafwako wakonsha kwiapwisha ne. Pano bino, natwajijile kukeba kubapo kintu kyanema mu bwikalo. Onkao mambo, nafuukwilepo kubwela jibiji ku United States na kukatendeka kufunda jibiji pa sukulu mukatampe mu muzhi wa Boston.

Pano bino, namwene kuba’mba byo nafunjilenga pa sukulu, kechi byankwashishenga kutaana mikumbu ya mepuzho o najinga nao pa mambo a bumi ne. Kechi nayukile bya kuba ne, onkao mambo, nafuukwilepo kwipuzha mufunjishi wafunjishanga pa bwikalo bwa bantu ne bisho kuba’mba ankwashe. Nakuminye bingi pa byo aambile. Wambuujile’mba: “Mambo ka o watwajijila na kufunda? Kileketu kufunda.” Nalondejile byo ambuujile. Onkao mambo, nalekele sukulu.

Byo namwene kuba’mba kafwako bibena kundetela lusekelo mu bwikalo ne, nafuukwilepo kukwatankana na jibumba ja bantu bakainenga bisho ne kutundaika mutende ne butemwe. Amiwa ne balunda nami bamo twapitañene mu kyalo kyonse kya United States kukafika ne ku Acapulco ku Mexico. Twaikelenga na bantu babula kulondela mizhilo kabiji bamwekelenga nobe kechi baji na makatazho ne bijikila ne. Bino byo naikelenga nabo, namwene kuba’mba kechi bwajinga bwikalo bwawama nangwa bwakonsheshe kulengela muntu kwikala na lusekelo lwa myaka ne. Bino nataaine kuba’mba aba bantu bavula kechi bajinga ba kishinka ne.

Pa kyo kya kimye, natendekele kulanguluka jibiji pa kintu kyo nakebekelenga kuba byo nakijinga mwanyike. Nakebelenga kwikala mukulumpe utangijila bendesha bwato. Jishindatu jimo jo nakonsheshe kubilamo bino ke kwikala na bwato bwa kyami kyami. Mulunda nami Tom naye naye byo byo akebelenga kuba. Onkao mambo, twafuukwilepo kwendela pamo mu bwato kuya mwaya ntanda. Nakebelenga kutaana jikuji jawama ko nakonsheshe kwikala saka nakasuluka ku mizhilo ya bantu.

Amiwa ne Tom twayile ku Arenys de Mar, kubwipi na muzhi wa Barcelona mu kyalo kya Spain. Byo twajinga kokwa, twapotele bwato bwalepele mamita 9.4 butelwa’mba Llygra. Twatendekele kwibuwamisha pa kuba’mba kitukwashe kwendanga bulongo pa kalunga ka mema. Na mambo a kuba’mba kafwako kyo twanyemejilenga ne, twafumishemo injinyi mu bwato ne kwalula momwa mo yafumine kwikala mwa kulamina mema a kutoma. Pa kuba’mba kitupelele kuvuwa bwato kuya ku biito, twajinga na bilapo bibiji byalepele mamita 5. Twatendekele lwendo lwetu kuya pa jikuji ja Seychelles, jiji pa kalunga ka Indian. Twakebelenga kuya na kupita ku muzhika wa Africa ne kuya na kupita ku mpunzha itelwa’mba Cape of Good Hope, ku South Africa. Pa kuba’mba twende bulongo ne kufika ko twayilenga, twalondejile tubangabanga, mapu, mabuku ne bingijisho bikwabo bitukwashishenga kubula kulubilamo. Nakuminye bingi pa kumona kuba’mba twafikile ku mpunzha ko twayilenga kwa kubula kulubilamo nangwa pachechetu ne.

Kechi pabanjile ne, twamwene’mba buno bwato bwa mapulanga bwa kala kechi bwajinga bulongo kwenda nabo pa kalunga ne. Bwatwezhezhenga mema avula bingi mu kimye kichechetu! Byonka byo naji kwamba ku ntendekelo ya jino jishimikila, kimye kyo kwajinga kipupu naumvwine bingi moyo, kabiji kyo kimye kitanshi kyo nalombele kwi Lesa mu bwikalo bwami. Namulayile Lesa kuba’mba inge tupuluke, nkeseka kufunda byavula pe aye pa kuba’mba nkamuyuke. Kipupu kyalekele, kabiji nalamine mulaye wami.

Natendekele kutanga Baibolo saka tuji pa kalunga ka mema. Akifwanyikizhai byo kyawaminepo saka naikala mu bwato bwami pakachi ka Kalunga ka Meditelanya. Saka mbena kumona masabi apusana-pusana ne mwaya kalunga mwamwekelengatu nobe jiulu jasambakana na mema. Mu kimye kya bufuku, naumvwinenga bulongo kumona mwala wanshansha mwiulu, kabiji kumona bino kwandengejile kushiinwa’mba Lesa koaji kabiji watemwa bantu.

Byo papichile milungu saka tuji pa kalunga, twafikile ku kitulu kya Alicante ku kyalo kya Spain, ko twafuukwilepo kupotesha bwato bwetu pa kuba’mba tupoteko bwawama. Kyakatezhe bingi kutaana muntu wa kupota bwato bwa kala bwa mapulanga bwabujile injinyi kabiji bwatwezhezhenga mema. Bino kino kyajinga kimye kyawama kya kutanga Baibolo saka tubena kupembelela bakupota bwato.

Byo natwajijile kutanga Baibolo, natendekele kumona’mba ke buku muji mafunde awama akonsha kunkwasha kwikala na lusekelo mu bwikalo. Naumvwine bingi bulongo pa byambo byawama byo nataaine mu Baibolo byaamba pa kwikala ba butooto ne kwikala na byubilo byawama. Onkao mambo, nakuminye byo nalangulukile pa bantu bavula betela’mba bena Kilishitu, kubikapotu ne amiwa kyo tubujila kulondela byaamba Baibolo.

Nafuukwilepo kwibikako kupimpula byubilo byami. Onkao mambo, nalekele kwingijisha bizhima. Nalangulukile kuba’mba kwafwainwa kwikala bantu balondela byaamba Baibolo, kabiji nakebelenga kumonañana nabo. Nalombele kimye kya bubiji kwi Lesa, kuba’mba ankwashe.

Nafuukwilepo kuba’mba nafwainwa kuyanga mu machechi apusana pusana pa kuba’mba ntaane bupopweshi bwa kine. Byo naendelenga mu mikwakwa iji mu muzhi wa Alicante, nataaine bishimikwa byavula bya machechi. Bino na mambo a kuba’mba byavula pajinga bankishi, kyankwashishe kuyuka’mba bwajinga bupopweshi bwa bubela.

Juba jimo pa Mulungu mabanga, najinga patuntama saka mbena kutala ku kiito, aku na kutanga kinembelo kya Yakoba 2:1-5, kyaamba’mba kechi kyawama kunemekako munonshi kukila muyanji ne. Byo nabwelelenga kwajinga bwato bwetu, napichile kwajinga kishimikwa kyamwekelenga nobe bobilamo bya bupopweshi. Peulu ya kibelo banembelepo’mba: “Nzubo ya Bufumu ya Bakamonyi ba kwa Yehoba.”

Nalangulukile’mba, ‘Lekai ngeseke babo bantu, mmone byo basakuntambwila.’ Onkao mambo, natwelele mu Nzubo ya Bufumu maulu panshi, na bwevu, kabiji saka navwala mutañanyika wasabaika. Asha wantwajile kuya na kwikala pajinga nyenga wa kikulumpe wankwashishenga kutaana binembelo byatongwelenga ñambi amba tutange. Kupwila byo kwapwile, bonse batambwijile bingi na lusekelo ne kuñimuna. Mwanamulume umo wangichile kuya ku nzubo yanji na kwisamba, bino na mambo a kuba’mba kechi napwishishe kutanga Baibolo ne, namubuujile’mba, “Nkemubuula inge nenengezha.” Kufumatu kyo kya kimye, natendekele kutanwa ku kupwila konse.

Pa milungu yavula, nayanga ku nzubo ya uno mwanamulume kabiji wakumbwile mepuzho ami a mu Baibolo. Mulungu walondejilepo, wampele kyola mwajinga bivwalo byawama. Wambujile’mba mwine mwina bino bivwalo bamukashile mu kaleya na mambo kukookela mukambizho wa mu Baibolo waamba pa kwitemwa atweba bene na bene ne kubula kufunda kulwa nkondo. (Isa. 2:4; Yoa. 13:34, 35) Nashiinwe kuba’mba nataana kintu kyo nakebelenga, ko kuba’mba bantu bakookela byaamba Baibolo ne kwikala na byubilo byawama. Nekilekele kukeba jikuji jiji nobe paladisa ne kutendeka kufunda Baibolo pa kuba’mba ngyuke byavula. Onkao mambo, nabwelele ku Netherlands.

Naendele moba ana pa kuba’mba nkafike mu muzhi wa Groningen, mu kyalo kya Netherlands. Nafwainwe kukeba nkito pa kuba’mba ngikale na mwakumwena bya mu bwikalo. Nayile na kukeba nkito mu kishimikwa mo bengila mingilo ya bukalipentala. Bampele pepala wajinga na mepuzho avula, kabiji bwipuzho bumo bwajinga bwa kunemba bupopweshi bwami. Nanembelepo mba, “Bakamonyi ba kwa Yehoba.” Mwina uno kampanyi byo atangile bino byambo, mwekelo ya kilungi kyanji yapimpwile. Waambile’mba, “Nkakutumina foni.” Bino kechi wantumijile ne.

Nayile mu kishimikwa kikwabo mo bengila mingilo ya bukalipentala, naipwizhe mwina kampanyi inge wakebelengako ba mingilo. Wañambijile’mba  namupe mapepala a kumwesha byo nafunda ne amwesha nkito yo naingilapo kala. Namulumbulwijile’mba naingilapo kala mwingilo wa kulungisha bwato bwa mapulanga. Nakuminye bingi byo afikenejiletu kuñambila’mba, “Wiye utendeke nkito mute uno, bino wafwainwa kulondela uno mukambizho. Kechi mbena kukeba amba uletenga makatazho ne, mambo amiwa ne Kamonyi wa kwa Yehoba kabiji ndondela mafunde a mu Baibolo.” Nakuminye bingi kabiji nakumbwile’mba, “Ne amiwa ne Kamonyi wa kwa Yehoba.” Pano na mambo a kuba’mba najinga na nsuki yalepa ne bwevu, wañambijile’mba, “Nanchi nsakukufunjishanga Baibolo.” Naswile. Namwene kuba’mba Lesa wakebelenga’mba ntaane nkito ku mulongo pa kuba’mba amfunjishenga Baibolo. Kyo kyalengejile yewa mwina kampanyi mutanshi kukana kuntwezha nkito. Yehoba wakumbwilenga milombelo yami. (Sala. 37:4) Naingijilenga nkito ku uno mulongo pa mwaka umo. Pa kino kimye kyo naikelenga nanji, wamfunjishenga Baibolo, kabiji nabatizhiwe mu January 1974.

Byo papichile ñondo umo, natendekele bupainiya, kabiji uno mwingilo undetela bingi lusekelo. Ñondo walondejilepo, navilukijile ku Amsterdam na kukwasha jibumba jalengelwe katataka ja mulaka wa Kisipanishi. Nasangalele bingi kufunjisha bantu Baibolo mu Kisipanishi ne Kipotogizi. Mu May 1975, bantongwele kwikala painiya wiikajila.

Juba jimo, nyenga wa jizhina ja Ineke kabiji painiya wiikajila waishile na kupwila ku kipwilo kyetu kya Kisipanishi pamo na ye afunjishanga wafumine ku Bolivia. Waubile bino pa kuba’mba ye afunjisha ayuke balongo ne banyenga bamba Kisipanishi. Amiwa ne nyenga Ineke twatendekele kwisamba kupichila mu kwitumina makalata pa kuba’mba twiyuke bulongo. Kechi pabanjile ne, kyatainwe kuba’mba atweba bonse babiji twajinga na bikonkwanyi bimo. Twatwelele mu masongola mu 1976 ne kutwajijila kwingila mwingilo wa bupainiya bwiikajila kufika mu 1982 kimye kyo betwichile kuya ku sukulu wa Gileada wa nambala 73. Twasangalele bingi byo betutumine kuya na kwingijila ku Musela wa Africa, ko twakengijile myaka itanu mu muzhi wa Mombasa mu Kenya. Mu 1987, betutumine kuya na kwingijila ku Tanzania, mambo kafulumende waswishishe jibiji mwingilo wa kusapwila. Twaikeleko myaka 26 saka tukyangye kubwela ku Kenya.

Kukwasha bantu bepelula kufunda bukine bwa mu Baibolo kwituletela bingi lusekelo mu bwikalo bwetu. Muntu mutanshi ye nafunjishanga Baibolo ku Mombasa wajinga mwanamulume ye namonañene nanji kimye kyo naingijilenga busapwishi bwa ku mvula bantu. Byo namupele magazini abiji, waambile’mba, “Inge napwisha kutanga ano magazini, ñanyi kintu kikalondelapo?” Mulungu walondejilepo natendekele kumufunjisha Baibolo mu buku wa kuba’mba You Can Live Forever in Paradise on Earth (Mwakonsha Kwikala Myaka ne Myaka mu Paladisa Pano pa Ntanda), ye balupwile mu mulaka wa Kiswahili pa kyo kya kimye. Mwaka walondejilepo, wabatizhiwe kabiji watendekele bupainiya bwa kimye kyonse. Kufumatu kyo kya kimye, aye ne mukazhanji bakwasha bantu pepi na 100 kwipana kwi Lesa ne kubatizhiwa.

Kimye kitanshi kyo nayukile ene mambo o twaikelako, naumvwinengatu nobe mupoteshi wataaine mangalite wawama kabiji kechi wakebelenga kumulekako ne. (Mat. 13:45, 46) Nakebeshe kwingijisha kimye kyami kukwasha bantu kuyuka kilengela kwikala bwikalo bwa lusekelo. Amiwa ne mwinakwami twimwena kuba’mba Yehoba ukwasha bantu banji kwikala bwikalo bwa lusekelo.