Ndibaliwile ilambo ya Holanda yawa ya 1948. Yawa yo-arela, banja li-u latothamela wu São Paulo, Brazil. Anamabalanga tali atu odhivelela maningi igrejani wayecha i-yo, e-no namaulo aliothene namari-a udya, nanoleri Bibilya vamboni othene mubanja li-u. Natothama okoka dhowa wu Estados Unidos e-no nakalecha wu Massachusetts.

Baba anolaba basa mwathindhi ira aode samalela banja li-u mwali a-ima okwakwana 6. Liye ato-indavo mabasa o-iyana-iyana, ninga guli-a vyoguli-a, saka-edha marapa na thitho oimelela ipreza inango ya ndeka va vyamalonda. Othenene natosangalala baba adhafwanye basa iprezani ya ndeka na mwasa oi natokaana ngari yowenda visa vinjinji.

Ndingali usegundariya, hora dhinjinji ndanodhifukecha ira, ‘N’nga miyo ndadhaulukula funa ndidhalabengan’ni?’ Afwanga enango tasakunle dhowa universidade, enango tavolowile unyathoropa. Miyo chipo kandathuulelecha vyodhowa makala nyathoropa namwasaoi kandadhiveliwana vyokangana venango vyokomana. Moi ee-no tasakunle dhowa universidade. Mbwenye vathi varima ndanothuulela vyokamianga atu namwasa oi ndathuulela ira vyevi vingandiiri-idhe kaana ingumi yokaana yothapulela.

Ndingali wu universidade, ndatosakula funjedha vyofunjedha vyoonga atu namwasa oi ndanofunechecha idhiwa ira ingumi yi-u yaromile a-vi. Nafunji-iwa ira vyongo vyate chinjeya kumela va vyongo vinango, e-no nadedi-edhiwa ira ndiroromelenga ira vyevyo pyaimbarimbari. Mbwenye wa miyo makundo enango katandivweela pama moi ndarumelela kalangani n’nga ndaire a-vi, na mwasa oi vyevyo pyo-iyana na siyensiya voi aliwa unofuna ira mutu aroromelenga yongo yokaana umboni wapama.

Kalasini kanafunji-iwa makundo apama. Nawandeliwa ira niirenga vyothene vinaode i-yo ira niodenga passari va universidadenivo. Ndanosangalala dyanao vambo-i mafesta na indi-edha basa mirombwe yododomi-a urongodhi, mbwenye sangalalawee kwaadimbela. Ndatodhifuka ira, ‘Ndinokaladi muingumi yokaana yothapulela?’

Moi e-no ndatothamela musidade la Bostan wadhowile miyo maroma funjedha universidade inango yaweo. Ira ndiodenga kaana kobiri dhopagalela xikolaniwo, nda-inda basa hora yamaferia va limburo n’nango varomile miyo gumana na Mboni dha Yohova fendo yoroma. Mutu mwinango walabana miyo basa, atondiwandela vya ulosi unofwanyeya va kapitulo 4 la bukhu la Danieli oonga vya “maora 7” liye atoonga ira mwachineneeva ninokala muhora yakomonikomonidi. (Dan. 4:13-17) Ndatozindiela ira akala ndidhowanave thapanya na liye va mysa yen’na, novi-ela vavwaloreni ndinochinja ingumi yanga. Ndanomrambela fwanguo moda uliwethene waodela miyo.

Universidadiwo, ndasakunle vyofunjedha vyoi vingandikami-idhe fwanya basa lodhivelela América do Sul. Ndaona ira ndaira e-no ndinodha kaana ingumi yokaana yothapulela ndinga ndikami-enga atu enango volaba mabasa ovwela atu tangaranga. Vadhavire hora ndatoroma kaikela maninga akala ira vyevi vingandikami-idhe kaana ingumi yokaana idedi-edho. Namwasa osukwala, ndato-iya funjedha universidade hora yofunga xikola idhafiye.

Mu Maio yawa ya 1970, ndatothamela wu Amsterdam, wu Holanda, walaba miyo basa iprezani ya ndekha walabecha babanga. Vyevyo vyatondiiri-a ira ndisimbwenga wendela vilambo vyau Afrikca, America, Europa na wu Asia. Moi e-no ndatozindiela ira vilambo vyothene mwawendile miyo, atu tanogumanana nyarwa dhilukulu moi e-no kalivo aoneya ira unooda mali-a nyarwadho. Voi ndanofunechecha ndingakwakwaneli-edhe yongo inango vaingumi yanga, ndatothuulela vyowelela wu Estados Unidos dhowa maroma funjedha okoka va xikola ya universidade wafunjecha miyoule wu Boston.

Ndingawelele xikolani, vo-odembuwa ndatozindiela ira kandinofwanya vyowakula va vyofuka vyanga vyokuza ingumi. Namwasa o-okaana joira, ndatom’fuka porofeta unango ira andiva-e malangi-o. Ndatodabwa vinjinji na vyevyo vyandiwakunle liye voonga ira: “N’nga mwasiwa ngwan’ni unodhowanave funjedha? N’nga weira i-yachi?” Malangi-o enala tatondisangalali-a vinjinji moi kaafuneele onga fendo vili. Moi e-no ndatokumamo universidade kandawelenleove.

Mbwenye Ndaonave ira Ingumi yanga chaana yothapulela, moi e-no ndatovolowa mugurupu n’nango lelo la-airana miyambo yaatu thitho laoneya ira lanolimbi-a rendele na udhivela. Miyo naafwanga enango nanowenda mumatatamo o-iyana i-yana kumela wu Estados Unidos fiedha fiya wu Acapulco, wu Mexico. Nakalecha naatu enao ta-a-arela malamulo enao atu enango ta-arela aliwa  thitho vyaoneya ira ninga tanokala muingumi yapama thitho yo-ovikumbanyedha. Mbwenye mo-odembuwa ndatozindiela ira ingumi yaatwala chaana yothapulela thitho katakami-a atu enango ira takaena imwerumweru yokatheya. Ndatoona ira atu anjinji amugurupu leli tali onama thitho o-ororomeleya.

Va-navire hora injinji, ndatoroma thuulela vyevyo vyalakalakecha miyo ndangali mwana. Ndanofuna udhakala osogolela alimbo wendi-a barku. Ira vyevi viodeye, ndanofuneela kaana barku yaangene. Voi mfwanga unango dhinalee Tom an’na vifunelo ninga vyaanga, ndatothuulela vyowendanga vambo-i na liye dhowanga mumatatamo o-iyana i-yana availamboyi. Ndanofuneela fwanya isuwa inango yobaleya wewo wakalenga miyo mo-owendelanga malamulo ali othene.

Miyo na Tom natodhowa wu Arenys de Mar, vakwikwi na Barcelona, wu Espanya. Wewo natogula barku inango yolapa mamethuru okwakwana (mameturu 9,4) yoitaniwa Llygra. Ee-no natoroma isaka-edha ira vikale vyoodheya wendana vabarani. Voi ulendwi-u kwaali ombaranya vinjinji, natothuulela vyokumi-amo mothori ira ikaena limburo lokwakwanela lolokotedhamo ma-inje omwa. Ira niodenga imela mowambuwela mung’ono mung’ono, nato-ela vyowendi-ana vinli vyolapa vyokwakwana makono meli na manyalo-16 (mameturu 5) nidhaire e-no natoroma wenda ulendo odhowa wu Seychelles, virana wu bara ya Oceano Indiku. Ifunelwi-u ali ira nivirena chereerani mwabara wu mavirelo adhuwa a Afrika dhowa mafiya wu Cabo da Boa Esperança, wu ilambo ya Afrika de Sul. Na-arelecha nyenyedi, vo-indi-edha basa mapa thitho mafwarameto enango ira na-a-olowe. Vyanondiiri-a kaana chidwi ona ira nanooda idhiwa pama ulimburo wewo uli i-yo.

Va-anavire hora injinji, natozindiyela ira barkwi-u yawale, chaali barku yapama yowendanee vabarani. Barkwila yatopovowa moi mwanovolowa ma-inje vakwikwive malithuru (22 L) vahora imbo-i. Ninga mwaongele i-yo ndulimu, lipevo lakopolo lingaromile vabaranivo, ndatoroma oova moi vaulendo oroma muvyawa vinjinji, ndatolobela nom’lanyedha Nlungu ira akala ndinovulumuwa ndinodha dhilimbi-edha ira ndim’mwidhiwe. Moi e-no lipevo lakopololo latoimela thitho ndatosikimiza rima kwakwaneli-edha vyevyo vyalanyedhile miyo vyo.

Ningali vari vabaravo, natoroma leri Bibilya. Kathuulelani mwemo mwakalele aliwa vyova-a chidwi kala vari vabara ya Mediterranea, kumani o-ooneya navang’onovene, onanga somba dho-iyana i-yana baa-i dhilupalupanga baranimo. Nama-iyu ndanokaana chidwi na nyenyedi dhinjinji dhedho dhaoneya thitho vyevyo vyatondiiri-a sikimizela ira Nlungu wenuo unothuulela atu utokalao.

Vangavire masumana mangasi ningali vabaranivo, natofiya vowambuwela venango vaitaniwa Alicante, wu Espanya, wawo waromile i-yo ing’anechecha pama barkwi-u naifunelo yoi nigule barku n’nango lapama. Pyo-odabwi-a ira vyali vyorucha ira nifwanye mutu mwinango wen’ne agule barku li-u lawalelo, lo-okaana mothori thitho lopovowa. Mbwenye vyevi vyatondiva-a ngari ira ndidhowenave leri Bibiyla langa.

Vevo varomile miyo leri Bibilya maningi, paevo varomile miyo liwona kala bukhu lamalangi-o ena andikami-e kaana Ingumi yosangalala. Ndatokaana chidwi na mwemo Bibilya mwaongela aliwa movweya pama vamwasa okaana makalelo apama. E-no ndanodabwa ira mwasiwa ngwan’ni atu anjinji anoonga ira mbama Kristau, tangani-avo miyo, mbwenye kanino-arela vinoonga aliwavi?

 Ndatosikimizela rima ira ndichinje ingumiyanga, moi e-no ndato-iyachi i-ndi-edha basa mirombwe yododomi-a ugogo. Ndatothuulela ira apwase vatokala atu enango enao ano-arela makundo a Bibilyani thitho ndali ofunechecha agumanana. Fendo yanambili ndatolobela wa Nlungu ira andikami-e afwanya atu ninga enao.

Ndatoona ira ndinofwanela sakasaka vakada relijiau nlilothene va-oka ira ndifwanye relijiau laimbarimbari. Ndawendanga mumandhila au Alicante, ndanoona manyumba manjinji dholobelelamo. Mbwenye namwasa oi dhinjinji mwanyumbadhi dhanokaana vifwano, ndanoidhiwelatu ira enala kai maregiau aimbarimbari.

Dimingu n’nango nathana, ndatokaathi chereerani mwamwango oing’anana na vowambuwelavo ndaleri lemba la Tiyago 2:1-5, lelo linoonga ira dawa unodhiveliwa waatu ofuma. Ndiwelelanga wewo wali barkwi-u, ndavimrena limburo n’nango lelo laoneya ninga lolobelelamo, vanga e-liwile ikwangani yoi “Nyumba ya Umwene ya Mboni dha Yohova.”

Moi e-no ndatothuule ira, ‘N’nga ndaawesedhe enala? Ndione moda munandiwachelele aliwa.’ Moi e-no ndatodhowa mavolowa Nyumba yaumwenuo nda-ana sapato, ndingana ndevu thitho ndawarile djimisi ong’ambeya ng’ambeya. Wowachela alendo atondiva-a limburo lavakwikwi na i-yana unango oulula wenuo mooma rimee anondikami-a fwanya maversu enao aonga mulimbo onga mwasa. Migumano ingamadhi, ndatodabwa vinjinji naatu ooma rima enao tadha dandimwenyula. Mbwenye baba unango atondiitanela nyumbaniwee ira nimatapanye vyongo vinjinji. Mbwenye namwasa oi ndali nda-anamari-e leri Bibilya, Ndatoomwandela ira, “ndinodha uwandelani ndamala kozeela.” Va-anavire hora injinji, ndatoroma fwanyeyanga vamigumano yothene.

Vangavirile masumana mangasi, ndatodhowa nyumbani wababule thitho atowakula vyofuka vyanga vyokuza Bibilya. Vanduli vasumana limbo-i, babule atondiva-a pasta lodhala na vyowara vyapama manigi. Andiwandenle ira mwinyaa vyowaravyo ali angamangiwile namwasa ovwela malamulo a Bibilyani oi nidhiveliwengana thitho kaniwanenga khondo. (Esaya 2:4; Juwau 13:34, 35) Moi e-no ndatosikimizela ira ndatoafwanya atu enao ta-arela makundo ovweya pama a Bibilyani amakalelo apama. Voi e-no ifunelwanga kaalive sakasakanga isuwa yobaleya, mbwenye ali funjedha Bibilya ira ndilivwecheche pama. Moi e-no ndatowelela wu Netherlands.

Vatovira malambo 4 ira ndifiye ilambo ya Groningen wu Netherlands. Weo ndanofuneela fwanya basa ira ndifwanyenga vyofuneeleya va ingumi.  Ndingafukedhile basa limburo linango vevo va-indiwa basa losema, tatondiva-a forumulariyo ya limburo lafuna miyo lembavo Relingiau langa. Ndatolembavo ira, “Ndimiyo wa Mboni dha Yohova.” Mbwe- nye mwinyao limburolo angaoni vyevi, ndaoni kevee yatochinja. Adhaire ee-no liye atondiwandela ira, “Ndinodha uwitana.” Mbwenye kaandiitanile.

Ndatofiya limburo linango thitho va-indiwa basa losema, ndatofuka mwinyaa limburolo akala unofuna nabasa. Atondifuka ira ndimoni-e mandukumeto ofunja na basa lilabile miyo ndulimu. Ndatomwandela ira ndatolamba basa losaka-edha mwadeya wa matabwa. Ndatodabwa angandiwandele ira, “Udharome maulovano, mbwenye nivwelane yongo imbo-i. Kandinofuna uromi-e vyododomi-a valimburoni vano mwasiwa miyo ndili wa Mboni dha Yohova thitho ndino-arela makundo a Bibilyani.” Ndatosangalala vinjinji na vyevi. Ee-no ndatovwechecha pama ira mwinyaa limburo loromule vya-anditanele liye. Yohova ali awakulanga malobelwanga. (Sal. 37: 4) Ndatoroma laba basa limburo la balula thitho “atofunjedha Bibilya namiyo yawa imbo-i.” Vandulivee ndatobadiziwa mu Janeiro 1974.

Vangavirile mwendi mbo-i, ndatoroma upainiya wenuo wandikami-idhe kaana ingumi yokwakwanana vina miyo. Mwendi wo-arela, ndatothamela wu Amsterdam ira ndimakami-e gurupu la Chisipanishi lelo late kaathi-iwawene. Vyali vyosangalali-a vinjinji funji-a anamafunjedha Bibilya muiyongelo ya Chisipanishi thitho izungu! Mu Maio 1975, ndato-eliwa kala painiya wavakundu.

Dambo linango, rongola mwinango weniyo ali painiya wavakundu, dhinalee Ineke, atodha migumanoni yi-u na namafunjedhee Bibilya wau Bolivia ira taidhiwane na abali na arongola oonga iongelo ya Chisipanishi. Miyo na Ineke natothuulela ira niidhiwane pama voi nanolembelana makarta adhaire ee-no va-anavire hora, natoona ira natokaana vyofuna vimbo-ive. Natothelana mu yawa ya 1976 adhaire ee-no natodhowanave laba basa la upainiya wavakundu fiyedha mu 1982, vevo natooitaniwa ira nidhowe mavolowa kalasi numero 73 ya xikola la Giliyadi. Natosangalala vinjinji nangatumiziwile dhowa matumikela makumelo wadhuwa wu Africa thitho mwavyawa 5 natotumikela wu Mombasa, ilambo ya Kenya. Mu yawa ya 1987, natotumiziwa wu Tanzania weo basali-u kalakondi-iwa. Natokala weo vyawa 26 adhaire ee-no natowelela wu Kenya.

Kami-a atu odhievi-a funjedha imbarimbari ya Bibilyani utoiri-a ira nikaena ingumi yokaana yothapulela yiwa. Mofwanafwani-a, mutu oroma funjedhanee Bibilya wu Mombasa nagumane volaleela limburo vanofwanyeya atu anjinji. Ndangamva-idhe mabroxura menli liye atondifuka ira, “N’nga ndamala leri enala ndiire a-vi?” Sumana lo-arela, natoroma funjedha Bibilya vo-indi-edha basa Bukhu loi Mungathe Kukhala ndi Moyo Kosatha m’Paradaiso pa Dziko Lapansi, lelo late kumi-iwa wene mu Chiswahili. Vangavirile yawa imbo-i atobadiziwa adhaire ee-no atoroma upainiya okaatheya. Kumela hora yeniyo, liye na i-yanee tatokami-a atu vakwikwi na vakwikwi 100 ira tadhivelele wa Yohova no badiziwa.

Ndingavwechechile yolinga ya ingumi va hora yoroma. Ndanodhivwa ninga wamalonda owendawendule wene afwaidhe ngale yapereso yavadhulu thitho kaafunileve i-iyachi. (Mat. 13: 45, 46) Ndanofunechecha i-ndi-edha ingumi yanga vokami-a atu idhiwa imbarimbari ya ingumi. Miyo na odhiveliwiwa i-yananga, nitovionela okave mwemo Yohova munoraeli-edha liye atwee voakami-a kaana ingumi yokaana yothapulela.