Pular para conteúdo

Pular para sumário

IHANTISI

Wiikurumica waka utotha ukumi womaana

Wiikurumica waka utotha ukumi womaana

IKWAHA imoca, kari niikalawaaka iriyari ipahari yo Mediterrâneo. Masi wahokiphwanya ututhuwa wonnyaaka nlikitti iriyari ikalawa ni maaci menci yakelaka. Woohipica, ahancera uwuka naphuvu. Woova waka wahotepa ni phimaana kahonlompa Nluku, itthu yahaapankaaka myaakha cene uttuli. Kaawile cani nno nihukunno kikhalaka iriyari ipahari? Kinaattonkaca caapacenryaaya.

Ukati waarinaaka myaakha 7, mi naamucyaaka naakhala u Brasil

Mi kiyariye u Holanda mwaakha wo 1948. Mwaakha nkiinooyo, amucyaaka yahothamela isittatti yo São Paulu, u Brasil. Apaapa ni amaama khayaalova urwaa ukereeca ni amucyaaka otheene yansoma Ibiiblya khula uhiyu namalihaka ulya. Mwaakha wo 1959, nahothamela-tho nipuro nikiina, masi ula nkwahoola nathamenle u Estados Unidos, isittatti yo Massachusetts.

Apaapa yaanaavara nteko cinene wiira akhitiri uwaana iyoolya watthokoni wihu yaatthu 8. Ayo yahovara miteko cinci. Toko wootumihaca, uteka iparapaara ni namawehaweha impereesa yaarina matteeke. Ula phaari nteko amucyaaka waacivela cinene kontha naanaakela ntteeke mahala neerwaaka weettakaca ilapo cikhwaawe.

Ukati waasomaaka usekuntaariya, ikwaha cinci kaaneekohaka co: ‘Isiyani inhalaaka upanka koonuwaka?’ Asimpwanaaka enci yahothanla usoma icikola cuulupale ni akhwaawe ukhala natoropa. Masi mi akaapheela mena vakaani itoropa. Mi khawaakicivela waanihana naakhunanaka, ni hataa vakaani uwaattakanana. Phimaana, wiira kihirwee utoropani, kahothanla urwaa usoma icikola yuulupale. Masi wanrimani waka, itthu yaapheelaaka cinene waari waakavihera akhwaaka kontha kooniha wiira upanka commo phaahala ukikavihera ukhalana ukumi womaana.

WAASOMAAKA ICIKOLA YUULUPALE

Kihoviriha myaakha cinci kitothaka ukumi womaana

Nenne nokhalayi mi kaanaapheela ucuwela mananna ukumi ciphattuwacilyaaya, phimaana wankicivela usoma ile ineehaniya antropologia yeetthucihiya wacikolani yuulupale yaasomaaka. Mapurusoore yaahimya wiira ukumi khuwumpiye ni Nluku masi uphattuwacile veekha, ni yaapheela wiira anacikola otheene akupali iyo itthwiiyo khampa ikhweeli. Masi citthu caataphulelaaya cankirika ukupali, kontha caari citthu cahaacuwannya umuruni waya ni umettoni waya ni khacaarina nlipihero wiira ikhweeli.

Ucikolani, hi khaneetthucihiya ukhalana meettelo omaana. Masi itthu yaatepeehu wiitthucihiya waari urweehela uhoolo usoma wihu. Urwaa mmafestani ni ulyaalyaaca citthu coohapala waakhala toko phi citthu caakitteeliha nrima, masi nwo utteeliyanwo khawaapica nuumala. Mi kaaneekohaka co: ‘Niireke ukumi ihaavo itthu yumpeleliyaaya?’

Uyo ukatyuuyo mi kahothamela isittatti yo Boston ni kaheecantikhiha wiira kancere usoma icikola ikhwaawe yuulupale. Wiira kikhalane nsurukhu woohala uliva ucikola, kahancera uvara nteko ukati waakhalanaaka ifeeriya. Kivaraka uyo ntekooyo phaapacenryaaka uwoopana mwaha Masaahiti a Yehova. Nanteko nkhunanaka ahokoopana mwaha waahimya inatiri yo nlivuruni ya Daniele ikapiitulu 4 ni ahokittonkacera wiira hi ninkhala ukati wookhicera wo iyo inatiriiyo. (Dan. 4:13-17) Woohipica mi kahoona wiira kaahihiyerereke woopa mwaha nuuyo ni ukupali citthu ceetthucaaka, kahaana kirukunusaka makhalelwaaka. Phimaana, ukhuma nno nihukunno kaanaapanka yotheene yaakhitiryaaka wiira kihimoonanane-tho uyo nlopwanooyo.

Iyo icikola yuulupale yaasomaakeeyo kaheetthuca mananna oovara nteko wo wiivaherera u América do Sul. Miiva kooniha wiira uvara miteko cowiivahereriya waanaahala ukikavihera ukhalana ukumi womaana. Masi akaahiya wiikoha khampa upanka iyo waanaahala ukiphwanyiha khweeliini ukumi womaana. Phimaana, khawaahiya ukiriipa nrima ni nlattu wo iyo kahohiya usoma iyo icikola yuulupaleeyo mwaakha uhinamala.

KAHORWAA UTOTHA UKUMI WOMAANA ILAPO CIKHWAAWE

Mweeri wo Maio wo 1970, kahothamela u Amsterdão, u Holanda. Nwo, kaarweele uvara nteko impereesa yaarina matteeke waavaraaya nteko apaapa. Uyo ntekooyo wankiiriha urwaa ilapo cinci co África, América, Europa ni co Extremo Oriente. Mi kahoona wiira nlaponi cotheene cootolaaka, atthu otheene yaarina masakha mamocaaru ni khaavo aakhitiri umaliha ayo masakhaayo. Iyo itthwiiyo yahokiiriha upheela upanka itthu yaahala ukikavihera khweeliini. Phimaana, kahoturuwela u Estados Unidos ni wiicantikhiha toothooni icikola yuulupale yo Boston.

Masi kaahooturuwelaru usoma, kahoona wiira makoho yaarinaaka khayaakhuliya. Akaacuwela-tho itthu yoopanka mpaka kahaalepela ankhili apurusooryaaka yaasomiha antropologia. Masi ayo yahokikoha co: “Unvirelani usomaka? Uhihiyaka?” Mi akaaweherenre ukuulumela imaara piili, kahohiya usoma ile icikola yuulupaleele.

Uvira waya ukati, nanlelo kaari kihinakhalana ukumi womaana toko caapheelaaka; phimaana, kaholakela waatakaneelana atthu yahaatthara malamulo o makuvernu. Mi ni asimpwanaaka naholakela weetta niikaarwiihu ilapo yo Estados Unidos yothene mpaka u México, isittatti yo Acapulco. Uphiya wihu nwo, nahancera ukhala ncoko waaphwanyannya ikhurupu yaatthu oohipheela weettela malamulo a kuvernu ni yahaawacera hataa itthu yaahala waakavihera ukhalana ukumi womaana. Masi akaapicile nuwoonelela wiira ayo makhalelwaayo khayaaphwanyiha utteeliya hataa vakaani. Uhiya commo, yaari makhalelo yaacivela unyonkanaciya ni yahahoolelihera ukhala ntthu ookhuluvelya.

UTOTHA UKUMI WOMAANA NIIKALAWA

Mi ni mpwanaaka naatotha nipuro nooreera khampa ipeephoni

Uyo uwakatyuuyo cahokiwa mmuru citthu caaphenlyaaka upanka cinene waaryaaka mwanhima. Mi kampheela weetta mpahari, kahi khampa nakhavoko masi khampa nhooleli o paketi. Wiira kikhitiri upanka iyo itthwiiyo, kahaana kikhalanaka ikalawaaka. Mpwanaaka neehaniya Tom, ciicammo aanaapheela cinene upanka iyo itthwiiyo. Phimaana ooyeeli cihu naholakela weetta mpahari nkhayi. Wanrimani waka kaapheela ukumanana nipuro nooreera khampa ipeephoni waahalaaka ukhala uttayi naatthu o mmasittattini.

Mi ni Tom nahorwaa mpaka nipuro nineehaniya Arenys de Mar, waattamela isittatti yo Barcelona, u Espanha. Nwo, hi nahothuma ikalawa yaasuulupaale yaarina meeturu 9, yeehaniya Llygra. Ukhala wiira naari nihinathanla nipuro naahaleehu urwaa, naholakela urehereraca ikalaweehu, toko ukumiha moothooru wiira nikhalane ikhato yaahaleehu usunka maaci oohala uwurya. Wiira nikhitiri urukunusa iyo ikalaweeyo mmaporto cankaani, naahaaverya mikhori miili awula ireemu co meeturu 5 wiira nikhitiri ucika ikalawa. Umaliha wihu urehereraca ikalaweehu, nipuro naapacenreehu urwaa waari u Seychelles. Itthu yaalakenleehu upanka waari ulapuwa mphantte wotheene unkela ncuwa wo África mpaka urukunuwa u Cabo da Boa Esperança, u África do Sul. Wiira nikhitiri ucuwela iphiro yoohala uvira, nahaana nivarelaka nteko ikaruma ineehaniya sextante, itthonttwa, maapa ni ilivuru cikiina. Ukati waakhitiriihu ucuwelela iphiro yoohala uvira, kaakhala kitikhinihiyaka.

Nihinarwaa uttayi cinene, nahoona wiira ikalaweehu khayaari saana ni khanaahala ukhitiri urwaa uttayi. Khula iwoora yaavira, ikalaweehu yaanaakela maaci iliituru 22! Khampa cuulumalyaaka wiipaceroni, ikwaha imoca waawukilyaawe naphuvu ninari iriyari ipahari kahoova cinene mpaka kahonlompa Nluku uvira waya myaakha cene uttuli kihinlompaka. Nno nihukunno, kahonkhuluveliha Nluku wiira noopwaaka, mi kaanaahala utotha uncuwela. Woohipica naphuvu ahovira, ni mi kahopanka itthu yankhuluvelihalyaaka Nluku.

Kahancera usoma Ibiiblya neettakoono mpahari. Muupuwele itthu yomaana toko ila: wonkoma nkalawani iriyari ipahari moonaka ihopa-coovava, asuuki awula golfinhos ni uhoolo wopahari wookhala toko khummalela! Vano weelaka, mi kaanaatepa utikhinihiya koonaka irimu niitthonttwa caya; nnyo citthunnyo cankikavihera ukupali wiira khweeliini haavo Nluku naapheelela apinaatamu citthu comaana.

Uvira waya isumana piili awula tthaaru, nahophiya iporto yo Alicante, u Espanha; nwo, nahancera utumiha ikalaweehu wiira nithume ikhwaawe yomaana. Masi tipani aahala uthuma ikalaweehu yowuuluvala, yoohimoothooru ni yoottemmwa? Hataa ukhalaka commo, uyo waari ukati wooreera cinene usoma Ibiiblya.

Waakhalaaka kisomaka Ibiiblya, kaanaatepa ukupali wiira iyo ikhanle ilivuru innikavihera ukhala ootteeliya. Itthu yaakivara nrima waari woona mananna Ibiiblya cinhimyeehaaya wiira nihaana nikhalanaka meettelo omaana. Mi kaaneekohaka: kontha isiyani miiva ni atthu enci aneehimya ukhala makristau khaneettela itthu inhimyaaya Ibiiblya?

Mi kaholakela ureherera ukumyaaka hataa ukhalaka wiira kahaana kirunusaka cinene makhalelwaaka; phimaana kahohiya ulyaalyaaca citthu coohapala. Mi kaanawuupuwelaka wiira atthunaka yahaavo atthu akhwaawe yeekurumica weettela inhimyaaya Ibiiblya ni kampheela cinene uwoonanana. Phimaana, kahonlompa Nluku ikwaha yonayeeli kinlepelaka wiira akikavihere waaphwanya ayo atthwaayo.

WIIKURUMICA WAKA UTOTHA ITTIINI YEEKHWEELI

Mi kooniha wiira itthu yaahala ukikavihera uphwanya ittiini yeekhweeli waari uvira kikelaka ittiini cotheene. Kahovira keettaka mmaparapaarani cowasittatti yo Alicante ni kahoona ikereeca cinci. Masi ukhala wiira ikereeca cinci coonaaka cahaanana ilatarato awula attontto ooswaleliya, khawaakirikale ucuwelela wiira caari ittiini cowootha.

Itominku imoca ucoocilo, mi kaari wattuttuni koonaka iportu. Uyo ukatyuuyo mi kaasoma mbiiblyani ilivuru ya Tiyaku 2:1-5, inhimya wiira inkhala itthu yoonanara waathanya amasikhini ni uciveliya nimathaciri paahi. Ukati waarwaaka nipuro neemesileehu ikalaweehu, kahoona nipuro naathukumanaaya atthu. Wankhora waya wantikhiye co: Isalau yo Umwene yo Masaahiti a Yehova.

Mi kahoopuwela co: ‘Kinaatteha ukela wiira koone cinhalaaka waakheleliya.’ Phimaana kahokela Nsalauni yo Umwene nnyaaru, woohimettha irori ni kinannwanre ciimisi oothaalaca. Ntthu aakhalenla wankhorani ahokithoonyihera nipuro naahalaaka wonkoma ni waaryaaya apwiyawe. Woohikithanya, ayo apwiyawaayo yahokikavihera uphwanya mbiiblyani iveerusu coopeliya mwaha. Umala waya nkutthaano, kahotikhinihiya cinene nifento naakooniheraaya atthu otheene yaawa ukuulumiha. Ni nlopwana mmoca ahokilattula urwaa wapuwani wawe wiira akoopane myaha co mbiiblyani, masi ukhala wiira miiva kaari kihinamaliha usoma Ibiiblya yotheene, kahomwiirela co: “Keetthenkacaka kinaahala wuuhimyerani.” Ukhuma nno nihukunno, akaalovale-tho urwaa umikutthaanoni.

Uvira waya isumana, kahorwaa uwannyawe ule nlopwanoole ni uyo ahaakhula makohwaaka otheene. Isumana ikiineeyo, uyo ahokivaha nrupa woocara ikuwo comaana cinene. Uyo ahokihimyeera wiira ikuwo caakivahilyaawe caari ca nlopwana aatthukeliye nkhattya nlattu wo wiiwelela nrumo no mbiiblyani nineera wiira nihaana naafentaka akhwiihu ni unyema ikhotto. (Isai. 2:4; Joau 13:34, 35) Vano kahaamini wiira kahophwanya itthu yaatothaaka—atthu yeettela nrumo no mbiiblyani ninhimya wiira nihaana nikhalanaka meettelo omaana! Itthu yaapheelaaka vano khawaari utotha nipuro nooreera khampa ipeephoni, masi waari utotha ucuweleeha itthu ineetthucihaaya Ibiiblya. Phimaana, kahoturuwela u Holanda.

UTOTHA NTEKO WOMAANA

Uvira waya mahuku macese kaakakhanihaka ikaaru, kahokhitiri uphiya isittatti yo Groningen, u Holanda. Uphiya waka nwo, kahokela utotha nteko woohala waakhela ipooso. Kaholepela nteko nkarpintariya ni kahovahiya nikhanta naahalaaka wantikha citthu caapheeliya ucuweliya. Itthu imoca yaapheliya ucuweliya yaari ittiinnyaaka; ni mi kahantikha: “Saahiti a Yehova.” Mwaneene ikarpintariya waasomilyaawe iyo, kahomoona wiira ahotthuka iyuucyaawe. Uyo ahokiirela: “Kinawuulikarela iwoora ikhwaawe.” Masi khaakilikarenle-tho.

Kahorwaa ikarpintariya ikhwaawe ni kahonkoha mwaneene khampa aanampheela nanteko. Uyo ahokilepela idocumentu cinthoonyera wiira kahosoma ni kahovara nteko mapuro makhwaawe. Mi kahomwiirela wiira itthu yaacuwelaaka waari paasi ureherera ikalawa cothaapwa. Vano uyo ahokiirela itthu yahaawehereraaka wiiwa. Enre co: “Pooti wancera uvara nteko ilelo uthana, masi akimpheela uwoonani munkumihacaka nanrokottole va, kontha mi ki Saahiti a Yehova ni kineettela mattharelelo o mbiiblyani.” Kinari ootikhinihiya, mi kahonweha ni kahomwiirela: “Mi ciicammo ki Saahiti a Yehova!” Masi ukhala wiira kaarina ikharari cuulupale ni akaamettha irori, uyo ahocuwela wiira akaari Saahiti a Yehova. Vano ahokiirela: “Paahi kinawancera wuusomihani Ibiiblya!” Mi kahotthuna wowaakuvyaaca. Ule ukatyuule, mi kahocuwela nlattuni mwaneene ikarpintariya yoopacera wahaakilikarenlyaawe-tho. Yehova aanawaakhula ulompa waka. (Isaa. 37:4) Mi kahoviriha mwaakha mmoca kavaraka nteko wakarpintariya yaamunnaale ni uyo ukatyuuyo ayo yahokisomiha Ibiiblya. Nuuwakatyaaya, mi kahopattisiya mweeri wo Janeiro wo 1974.

KIHOPHWANYA UKUMI WOOMAANA WAATOTHAAKA!

Uvira waya mweeri mmoca kapattisiyeru, kahancera uvara nteko weepiyoneeru. Uyo ntekooyo wahokitteeliha nrima cinene. Mweeri nkiinooyo, kahothamela u Amsterdão wiira kikavihere nloko nophiyaaru noluuka Espanhol. Waanaakitteela nrima cinene waasomiha atthu Ibiiblya niiluuka Espanhol ni niikunya! Mweeri wo Maio wo 1975, kahokhalana iparakha yo wancera uvara nteko weepiyoneeru owiivaherera.

Nihuku nimoca, piyoneera owiivaherera eehaniya Ineke, ahowa woona nkutthaano wanlokoni wihu noluuka Espanhola wiira anwaane nthiyana ansomihaawe Ibiiblya o Bolívia. Mi ni Ineke naholakela ucuwelana ratta ni nanveleeliheranaka iwarakha; woohipica, nahoonelela wiira mipika cihu co mminepani ceehelenleehu caanaalikanaca. Nahothelanaca mwaakha wo 1976 ni khanaahiile uvara nteko weepiyoneeru owiivaherera mpaka mwaakha wo 1982. Naholattuliya usoma iturma 73 yocikola yo Gileade. Wahonitteela nrima cinene ukati waaveleelihiyeehu u África Ocidental. Nahoviriha myaakha 5 navaraka nteko wasittatti yo Mombaça, u Quênia! Mwaakha wo 1987 nahorwaaniya u Tanzânia; uyo ukatyuuyo naatthuniheriye phiyaaru uvara ntekweehu woolalyeera iyo ilapweeyo. Nahoviriha myaakha 26 navaraka nteko nwo ni wahoolo nahoturuwela u Quênia.

Waakavihera atthu o África Ocidental wiitthuca Ibiiblya uhokitteeliha nrima mi ni amwaaraka

Waakavihera atthu ooreera nrima wiitthuca ikhweeli co mbiiblyani uhokikavihera ukhalana ukumi womaana. Wootakihera, ntthu aapacenryaaka unsomiha u Mombaça aari nlopwana aamuulumannyaaka ukati waalalyeeraaka nipuro ninviravira atthu enci. Ukati waamuulumannyaaka kahonvaha irevista piili ni uyo ahokiirela: “Kamalihaka usoma nnya irevistannya, kinhala upankani?” Isumana ikiineeyo, mi kahancera unsomiha Ibiiblya kivarelaka nteko ilivuru Poderá Viver Para Sempre no Paraíso na Terra masi yeeswaahili, yaakumiheriye mphiyaaruni. Uvira waya mwaakha mmoca kinsomihaka Ibiiblya, uyo ahopattisiya ni ahokhala piyoneeru owiicaaverya. Ukhuma uyo ukatyuuyo, uyo naamwaarawe ahaakavihera atthu 100 mpaka wanvaherenryaaya Yehova ukumyaaya ni upattisiya.

Mi ni amwaaraka nihoona mananna Yehova cinaavahaawe aswalyaawe ukumi womaana

Ukati woonalyaaka wiira kahophwanya ukumi womaana waatothaaka, kahiicoona khampa namatumihaca aaphwanyile nluku noopharela nofayita ni aapankile yotheene yaakhitinryaawe wiira hihaleele nno nlukunno. (Mat. 13:45, 46) Mi kiholakela uvarela nteko ukumyaaka wiira ciicammo kaakavihere akhwaaka uphwanya ukumi womaana. Ni wamoca naamwaaraka, kihoona mananna Yehova cinaavahaawe ukumi womaana aswalyaawe.