Nakwasilwe mu 1948 ku Netherland. Umwaka wuno wakonsilepo twacintizile ku São Paulo, mu Brazil. Awakwasi wane wawomile nkaninyene ku calici. Swinya lyonsinye pansizi yakulya icakulya camanguzi, twawazizyanga Baibolo ponga nu lupwa. Ne mu 1959 twizile atucintila ku United States, kuno twayile mukwikala mwi tawuni lino wakakwita ukuti Massachusetts.

Twalinji 8 pa ng’anda. Wasongo wane awonsi watatu, umuzuna wane umonsi, nu mwanaci wenga e nkwangu. Tata wawombesyanga nkaninye pa kutusakamala. Wawombanga incito izilekane lekane. Wawomvilepo ku kupanga imisewo, uwusimabizinesi wakupita mu zya nsi nga nakukampani ka ndeke. Swensinye mu lupwa twivwile icete nkaninye pano watalisile ukuwombela ku kampani ka ndeke. Amuno calinji nukulenga twapitana mu nsi izilekane lekane.

Pano nalinji ku sukulu nayikolowozyanga lyonsinyene ukuti ‘Uzye ndiwawomba vyani nga nakula?’ Iviwuza vyane wamwi wasolangapo ukuya ku universiti ne wamwi wasolangapo ukutalika ukuwomba incito ya wusoja. Lelo nene ntalondanga nanti katicinye ukutalika incito ya wusoja. Amuno napasile nkaninye ulombwa nu kulwisyanya na wantu. Acino nasozilepo ukuya ku universiti ukucila ukuya ku ncito yawusilika. Nanti acakuti nasozilepo ukucita wo-o, cino navwambisyanga sana akwavwa awantu. Amuno namanyile ukuti ukucita wo-o kwalinji nukulenga ndawa ni nsansa muwumi wane.

Pano nalinji pa universiti natemilwe sana icisambililo cino calanda pe vino ivintu vizile aviwako. Amuno navwambisyanga sana ukumanya kuno ivya wumi vyonsinye vyafumile. Awasambilizya watusambilizyanga ukuti ivintu vyapilusilevye. Swinya walondanga nukuti tuzumile ukuti co-o calinji acisinka. Lelo vimwi vino walondololanga ntavivwicisyanga. Swinya vimwi vyawanga avyakuzumilavye ukwasowa nu kumanya ivisinka icete cete.

Awasambilizya wonsinye wano wansambilizyanga watalandangapo pa visinka vino vikalanda pakumanya icizima ni ciwipe. Lelo watusambilizya ukuti tuzipizile ukucita icili consinye cino tukulonda pakuti tupase. Nawanga ni nsansa nga cakuti tuli ponga ni viwuza kuma pate swinya tukuwomvya ni miti yino wawinda. Lelo zyo-o insansa zitatwalililanga. Acino lyonsinye nayikolowozya ukuti ‘Uzye wonye wo-o avino nzipizilevye ukuwakwikala pakuti indawa ni nsansa?’

Mukupita kwa mpindi nizile incintila kwi tawuni lino wakakwita ukuti Boston. Swinya nizile intalika ukusambilila pa universiti yakulyanye. Nga twiyala nawombangako akancito kamwi pakuti indayilipilila ku sukulu. Konye ku ncito akuno nayile indanzyanya ne Nte ya kwe Yehova pa muku wakutalicilapo. We-e Nte wino twawombanga nawe, walanzile pawusesemo wuno wukalanda “pa myaka munenula mbali” (7) uwa mwe Daniel icipandwa 4. Swinya walondolozile nukuti tukwikala mu manda yakulecelezya. (Dan. 4:13-17) Nizile injelenganya ukuti nga natwalilila ukulanzyanya ivya mu Baibolo nawe umuntu, ndipilula uwumi wane. Acino nizile intalika ukwelezya na maka yane yonsinye pakuti ntalanzyanya na we-e umuntu.

Pano nalinji pa universiti, nizile ntalika ukusambilila amasambililo yano yalinji nukulenga ntalike ukuwomba incito yakwavwilizya awantu ku South America. Nelenganyanga ukuti, nga cakuti natalika ukwavwa awantu wano wakulondeka ukuwavwilizya, ndiwawa ni nsansa mu wumi. Lelo naponye nizile intalika ukuvwilika nga cakuti ukucita wo-o kwalinji nukulenga imbe ni nsansa. Acino nizile ndeka ukusambilila pa universiti mu mwaka wakutalicilakonye.

Mu May 1970, nizile inja ku Amsterdam, mu Netherland, mukuwomba pa kampani ka ndeke incito iyili yonganye nayino tata wawombanga. Pamulandu ni ncito yino nawombanga napitanga mu nsi indekane lekane ndi vyo mu Africa, ku America, ku Europe, naku Asia. Lelo nizile inzana ukuti monsinye muno napitanga, awantu wawanga ni ntazi izikulu. Swinya kusi nanti wumwinyene wino wamanyile ivyakucita pakuti wacimvye zyozyo intazi. Nacilinji nkuvwambisya ukucita icintu icicindame mu wumi wane. Acino nasozilepo ukunyocela ku United State mukusambilila ku universiti yaku Boston nye.

Nomba na pano nanyocezile pa sukulunye nizile inzana ukuti vino nasambililanga vitanjavwanga ukuzana ivyasuko kumawuzyo yano nakweti pa wumi. Pamulandu wakuti ntamanyile ivyakucita, nizile inkolowozya wino watusambilizyanga pe vino ivintu vizile aviwako ukuti anjavwe. Canzungusizye nkaninye pano wanjasusile ukuti: “Nga cani cino ukwizila naku sukulu mukusambilila? Nga co utanga ulecelevye ukusambilila acani?” Ntalemile na kwisote ukukonka vino wanenile. Nafumile pa universiti swinya nsitela nyocelepo naswinya.

Naponye ntawangapo ni nsansa. Acino nizile injinjila mukaliwumba kano katakonkanga intambi zya muwikazi. Swinya ka-a kawungwe kalolekanga ngati kakatunjilila umutende nu lukundo munsi. Nene nawawunji wamwi wano twalinji nawo twizile atulambila mu United State nu kuya kwitawuni lino wakakwita ukuti Acapulco, Mexico. Natwalilizile ukwikala na wa-a awantu wano wakananga ukwivwa pavyakwikala na wantu muwikazi. Wano walolekanga ngati wawa ni nsansa swinya patawa na cino cikawacuzya mu wumi. Lelo pano nizile injikala nawo nazanile ukuti imikalile yawo yitalinji ayizima swinya insansa  zino wakweti zitatwalililanga. Cinji acakuti wa-a awantu watalinji ni cisinka.

Mukupita kwa mpindi nizile intalika ukwelenganya pe vino nalondanga ukucita pano nalinji ne mutici. Cino nalondanga, akuwapita muwato paluzi. Intalondanga ukuwomba incito yakupisya uwato, lelo cino nalondanga ukutungulula wakapisya wawato. Nomba pakuti nkumanisye ukucita wo-o, nazipizile ukuyikwatila uwato wane. Swinya pamulandu wakuti e wunji e Tom nawe walondanga ukucita ivili vyonga na vino nalondanga, twasozilepo ukutalika ukupita mu wato ukuzinguluka insi yonsinye. Cino navwambisyanga sana, akuya mukufika kuno kwalinji icilila icizima nkaninye pakuti ndakwikala nenga kuno kutawa amasundo ya munsi.

Nene ne Tom twapisile ukuya ku Arenys de Mar, insi yino yawela mupipi naku Barcelona, mu Spain. Konye ko-o akuno twayile atukala uwato wuno wakakwita ukuti Llygra wuno wakuzile amamita 9.4. Twalile twakala wo-o uwato, twatalisile ukupangamo akawato akatici pakuti twapita nako icete pa sumbi. Ne pamulandu wakuti tutasamalilanga ukuya mukufika kuno twayanga, twafumizye e injini muwato pakuti imfwasi pano tepali e injini twasunjilapo amizi ayavule ayakumwa. Acino pakuti twafuma icete pamalambwa amatici, twakazile imisiko [imizwa] yiwili iyakusicila uwato, yino yatalinfile amamita 5. Twizile atutalika uwulendo witu ukuya ku Seychelles, incende yino yawela pe sumbi wino wakakwita ukuti Indian Ocean. Twalondanga ukuya mukupita mupipi nakucilila caku kasika mu Africa na kucaku South Africa cino wakakwita ukuti Cape of Good Hope. Vino vyatwavwanga ukumanya kuno tukuya antanda, amamapu, na ma buku apano niviwombelo vinji ivicepe cepe. Canzungusizye nkaninye ukuzana ukuti twayile atufika palyanye pano twayanga.

Mukupita kwa mpindi twizile atuzana ukuti uwato witu wononesile swinya wutalinji nu kukumanisya ukupita pa sumbi. Aminzi yinjilanga mu wato ukufika kuma lita 22 pi awalavye lyonga. Ndivino ndazilepo kali pakutali, pano icimuza cakatusile nivwile intete nkaninye. Palyanye apano napefile kwe Leza pa muku wakutalicila mu wumi wane. Namulayile ukuti nga napusuka ndiyelezya na maka yane yonsinye ukumumanya. Icimuza calesile, lelo ntiwilizile vino nalayile e Leza.

Natalisile ukuwazya Baibolo lyo-o tucili tuli muwatonye. Yelenganyani ukuti muli muwato pakasi kaluzi luno wakwita ukuti Mediterranean Sea. Swinya co mukulolavye answi izilekane lekane nu mulundu lyo-o wukulolecela apatali nakuno muli. Uwusiku nazungusile nkaninye ukulola icipinda wusiku cino wakakwita ukuti Milky Way galaxy cino cikaloleka ni ntanda izivule. Co-o calenzile nsinincizye ukuti kwawa e Leza wino wawika sana amano ku wantu.

Pansizi yama sabata vye yatici twizile atufika pi lambwa lino wakakwita ukuti Alicante, ku Spain. Panye pa-a apano twizile atutalika ukukazya uwato witu uwukali pakuti tukale wunji uwupuma. Nomba kucawulanda, citalinji acipepuke ukuzana uwakuti akale wo-o uwato uwukali swinya uwufotoke wuno wutakweti ne injini. Ne kucalongo nazanile ukuti yonye yo-o ayili impindi iyizima iyakuti ndawazya Baibolo.

Nga cakuti nawazya sana e Baibolo, nayanga nkwiluka ukuti lyonye lyo-o alili ibuku muno mwawa vino vingalenga awantu wonsinye ukuwa ni nsansa mu wumi. Nivwilile icete nkaninye ukuwazya amazwi amazima yano yawa mu Baibolo. Yano yakalanda pe vino awantu wazipizile ukucita pakuti wawe awasanguluke swinya awamiwele imizima. Co-o calenzile ntalike ukwelenganya umulandu wuno awantu awavule ukuwikako nanenenye twalandilanga ukuti swe wina Klistu lelo twakananga ukukonka vino Baibolo yikalanda.

Natalisile ukupilula uwumi wane katici katici. Icakuti nalesile nukuwomvya imiti yino wawinda. Lelo nizile injelenganya ukuti kufwile kwawa awantu wamwi wano wakakonka vino Baibolo yikalanda. Acino natalisile ukuwavwamba. Swinya umuku wacitiwili  ukupepa nalenzile ukuti e Leza anjavye ukuzana wa-a awantu.

Naweni ukuti cino cinganjavwa ukuzana ukupepa kwa cisinka, akupita mwi calici conga naconga. Pano napitanga mutunzila utuvule utwamu Alicante, nalolanga ivikulwa vyama calici ivivule. Nomba pamulandu wakuti nazanangamo utuluwi mwe ya-a amacalici nalolanga ukuti asakupepa kwa cisinka.

Wanda wumwi umusanya pa Sabata, nalinji pa mwamba papela wuno walinji apapipi napi lambwa, lyo-o nkuwazya Baibolo pi waliko lya kwe Jemusi 2:1-5. Lyo-o iwaliko likalanda ukuti aciwipe ukumwamila ukuwika amano ku wantu pa mulandu vye wakuti awakankala. Pano nanyocelangamo ku wato, nizile inzana icikulwa cimwi icakupepelamo pano walemvile pamulyango ukuti: “Ing’anda ya Wufumu iya Nte zya kwe Yehova”.

Acino nelenginye ukuti, ‘kambelezye wa-a awantu indole vino wandi waponcelele.’ Nayile injinjila mu Ng’anda ya Wufumu lyo-o ntazwite ni vya kumanama, ntapezile nivilezu swinya lyo-o inzwite ne tolozi e jini umutolotoke. E kapyunga wayile antwala pacilimba pano palinji umwanaci umukote wino wanjavwangako ukuzana amawaliko nga cakuti e kalanda wilyasi walanda ukuti tuwazye. Pansizi yakulongana nazungusile nkaninye ukulola vino wano wizanga mukundamuka walinji ni cikuku. Umonsi wumwi wanjisile ukuti tuye nawe ku ng’anda kumwakwe pakuti tukalanzyanye. Nomba pamulandu wakuti ntamazile ukuwazya Baibolo, namunenile ukuti “ndimimanyisya nga cakuti nayipekanya.” Mukupita kwa mpindi nizile intalika ukuzanwa mukulongana konsinye.

Patili papitako amasabata yamwi, apano nayile intandalila we-e umonsi wino wanenile ukuti inje kung’anda kumwakwe. Pano namutandalizile wayile ayasuka amawuzyo yonsinye yano nalinji nayo pe Baibolo. Ne pansizi ye sabata vye wenga wayile ampa icola cavizwalo ivizima. Wanenile ukuti umweneco wevyo-o ivizwalo wamunyepa mucifungo pamulandu nukwivwila isundo lya mu Baibolo lino likati tuzipizile ukukundana swinya tutazipizile ukulwa inkondo. (Ayize. 2:4; Yoha. 13:34, 35) Pa-a peni nizile insinincizya ukuti nzanile cino navwambanga. Nazanile awantu wano wakakonka vino Baibolo yikalanda pa miwele imizima. Peyo impindi cino nizile ntalika ukuvwambisya sana akwivwicisya vino Baibolo yikalanda, asakuya kucilila kuno nalondanga ukuya mukwikala pakuti ndawa ni nsansa mu wumi. Acino nizile inyocela ku Netherland.

Papisile amanda 4 pakuti nkafike ku Groningen, mu Netherland. Nalile nafika, natalisile ukuvwamba incito pa kuti ndayisakamala. Wanda wumwi nayile mukuvwamba incito pacikulwa pano wakapanjila ivyakuwaza. Nomba aweneco weco icikulwa wampile icipepala pano palinji amawuzyo ayavule ayakwasuka. Peya amawuzyo palinji niwuzyo lino lyakolowozyanga ko nkapepa. Pe lyo-o iwuzyo nasusile ukuti ne “Nte ya kwe Yehova.” Pano napile umweneco  weco icikulwa icipepala, watilivye wawazya nawenivye icinso cakwe canyoka. Wanenile ukuti “Ndikwita linji.” Lelo asitela anjitepo.

Ne pano nayile pacikulwa cinji pano wawombanga incito iyili yonganye iyakuwaza, nazanile umweneco we co-o icikulwa nukumunena ukuti; nga palinji incito iyili yonsinye iyakuwomba. Wizile ankolowozya pamasambililo yane ni ncito yino nawombapo. Namunenile ukuti nawombapo incito yakulunjisya uwato wane. Kucakuzungusya we-e umuntu wanenile ukuti, “Ungatalika ukuwomba ilelonye umusanya. Kulivye icintu conga cino nkulonda uwakonka pano ukuwomba. Intakulonda intazi iyili yonsinye mucikulwa cane pano ukuwomba. Amuno nene ne Nte ya kwe Yehova, swinya nkakonka amasundo yamu Baibolo.” Namulolecesizye lyo-o cimpesizye amano, nu kumunena ukuti, “Nanenenye ne Nte!” Nomba pamulandu wakuti nalinji ninyele izitali, nivilezu, wanenile ukuti, “Fwandi twandi tutalike ukusambilila swensi e Baibolo!” Paponye, nazumizile. Ukufuma palyanye nizile injiluka cino calenzile ukuti weyo wino nayilepo pakutalika akane ukunjita. Nazanile ukuti e Yehova walondanga ukumpa cino umwezo wane walondanga. (Amalu. 37:4) Nawomvile pacikulwa ce we-e umwanawitu pa mwaka wonga. Swinya peyonye impindi apano wansambilizyanga e Baibolo. Icakuti mu January 1974 nizile imbatizwa.

Pansizi ya mwezi wonga nizile intalika ukuwomba wu payiniya. Wo-o umulimo walenga ndawa sana ni nsansa. Ne umwezi wuno wakonsilepo twizile atuya ku Amsterdam mukwavwilizyako kwi wumba ilipya ilyaci Spanish lino lyapanzilwe. Twawanga ni nsansa nkaninye ukutungulula amasambililo ye Baibolo mu ci Spanish nici Portuguese. Mu May 1975, wizile awansonta ukutalika ukuwomba wupayiniya uwuyiwele.

Wanda wumwi e Nkazi Ineke e payiniya umuyiwele, wizile kwi wungwe litu ilyaci Spanish mukumanyisya umusambi wakwe uwe Baibolo umu Bolivian ku wanawitu nawa nkazi. Twizile atupingulapo ukumanyana ne Ineke ukupitila mukulembezyanya amakalata. Mukupita kwa mpindi twizile atuzana ukuti twalondanga ukucita ivili vyonganye mu wumi. Acino twizile atutwalana mu 1976. Swinya twatwalilizile ukuwomba wupayiniya uwuyile mpaka mu 1982 pano watwisile ukuya mukuzanwa kwi sukulu lya Gilead mu kilasi lya namba 73. Twivwile icete nkaninye pano watutumile ku East Africa, kuno twayile atuwomba imyaka 5 mu Mombasa, ku Kenya. Mu 1987, wizile awatutuma ku Tanzania, lyo apano wazumilizyavye ukuwomba umulimo wakuwizya. Twawomvile ku Tanzania pa myaka 26 lyo-o tutani tunyocele ku Kenya.

Ukwavwa awantu awafuke ukusambilila icisinka camu Baibolo kwalenga tuwe ni nsansa mu wumi. Ku cakulolelako umusambi we Baibolo wino natalicizilepo ukutungulula ku Mombasa, amonsi wino twalanzinye nawe lyo nkuwizya kucintuwavule. Pano namupile wamagazini wawili wankolowozizye ukuti “Avyani vino njize ncite nga namala ukuwazya wa-a wamagazini?” E sabata wino wakonsilepo twizile atutalika ukusambilila mwi buku lyakuti Kuti Wayikala Kuli Penape pe Sonde, lyo-o apano lyafumilevye mu ciSwahili. Pansizi yamwaka wonga wizile abatizwa nukutalika ukuwomba wu payiniya wampindi zyonsi. Peyo impindi we umwanawitu nu muci wavwa awantu mupipi ne 100 ukuyipa nu kubatizwa.

Pamuku wakutalicilavye pano namanyile cino cingalenga imbe ni nsansa mu wumi, nivwile ngati amonsi wino wazanile e magariti swinya wino atalondanga ukumusovya. (Mat. 13:45, 46) Acino nalondanga ukuwombesya na maka yane yonsinye ukwavwa awantu ukumanya cino cingalenga wawe ni nsansa mu wumi. Nene ne wakwane twiza twazana apatiswenye ukuti e Yehova akakwavwa awawomvi wakwe ukuwa ni nsansa mu wumi.