Ir al contenido

Ir al índice

ÑA̱ NÁTÚʼUN XA̱ʼA̱

Xi̱kuni̱i̱ si̱íní koi̱

Xi̱kuni̱i̱ si̱íní koi̱

TÁ KU̱A̱ʼI̱N nu̱ú tá mar Mediterráneo xíʼin barcoi̱ tú xa̱a̱ yatání, xi̱níi̱ ña̱ ki̱xáʼa kíʼvi ku̱a̱ʼání ti̱kui̱í ininú, tasaá ni̱yi̱ʼvíníi̱. Ta ndeéní ki̱xáʼa kúun sa̱vi̱. Ni̱yi̱ʼvíníi̱ ta ni̱ka̱ʼi̱n xíʼin Ndióxi̱, ni xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ta̱ʼán keʼíi̱ ña̱yóʼo. ¿Nda̱chun xi̱ndika̱i̱ kán? Ná natúʼi̱n xíʼinndó.

Tá ndóondi̱ chí Brasil, tá kúúmiíi̱ u̱xa̱ ku̱i̱ya̱.

Ka̱kui̱ chí Países Bajos tá ku̱i̱ya̱ 1948. Tá ni̱ya̱ʼa iin ku̱i̱ya̱ nda̱kiʼi̱n ku̱a̱ʼi̱n koi̱ xíʼin na̱ veʼi̱ chí São Paulo (Brasil). Na̱ yivái̱ xi̱kutóonína ku̱ʼu̱nna veʼe-ñu̱ʼu ta saátu xi̱kutóoníndi̱ kaʼvindi̱ Biblia tá xi̱sandíʼindi̱ xi̱xixindi̱ xi̱ku̱aá. Ta tá ku̱i̱ya̱ 1959, nda̱kiʼinndi̱ ku̱a̱ʼa̱nndi̱ koondi̱ chí Estados Unidos, ta ni̱xa̱a̱ndi̱ chí estado ña̱ Massachusetts.

U̱na̱ xi̱kuundi̱ ti̱xin veʼi̱, xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo xi̱xiniñúʼu kachíñuní yivái̱ ña̱ va̱ʼa kundaara ndi̱ʼi̱. Xa̱a̱ síín síín chiñu xi̱keʼéra ti̱xin ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱: xi̱sikóra, xi̱kachíñura nu̱ú xi̱ ixava̱ʼana carretera, ta saátu xi̱kachíñura xíʼin iin compañía nu̱ú íyo avión tú xi̱xa̱ʼa̱n nda̱a̱ ndáaka país. Xi̱kusi̱íní-ini na̱ veʼi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kachíñu yivái̱ xíʼin na̱ compañía kán, saáchi va̱ʼa xi̱xa̱ʼa̱nndi̱ nda̱a̱ ndáaka ñuu.

Tá ni̱xi̱yo loʼi̱ xi̱ndakaniníxi̱níi̱ ndáaña keʼíi̱ tá ná kuchéei̱. Sava na̱ migoi̱ nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna kaʼvina universidad, ta inkana ni̱ki̱ʼvina xíʼin na̱ soldado. Soo yi̱ʼi̱ va̱ása níxi̱kunii̱ koi̱ soldado, saáchi va̱ása níxi̱kutói̱ na̱ái̱ xíʼin inkana, ta ni va̱ása níxi̱kutói̱ kanitáʼi̱n. Ña̱kán nda̱kiʼi̱n ku̱a̱ʼi̱n universidad, saáchi va̱ása níxi̱kunii̱ koi̱ soldado. Soo ña̱ xi̱kuni̱i̱ keʼíi̱ kúú ña̱ chindeétáʼi̱n xíʼin na̱ yiví, saáchi xi̱ndakanixi̱níi̱ ña̱ tá ná keʼíi̱ ña̱yóʼo saá kúú ña̱ kusi̱íní-inii̱.

TÁ XI̱KAʼVII̱ UNIVERSIDAD

Ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ na̱ndukúi̱ ña̱ sákusi̱í-inii̱.

Ki̱xáʼíi̱ káʼvii̱ antropología, saáchi xi̱kuni̱i̱ kunda̱a̱-inii̱ ndáa ki̱ʼva ki̱xáʼa íyo na̱ yiví nu̱ú ñuʼú yóʼo. Na̱ maestro xi̱sanáʼa̱na ndi̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ evolución, ta xi̱kuni̱na ña̱ ná kandíxandi̱ ña̱yóʼo. Soo tá xi̱natúʼunna xíʼinndi̱ xa̱ʼa̱ sava ña̱ʼa xi̱ ixayo̱ʼvi̱níña xíʼi̱n kunda̱a̱-inii̱, soo xi̱ ixandúxana xíʼinndi̱ ña̱ kandíxandi̱ ña̱yóʼo.

Ti̱xin escuela va̱ása níxi̱sanáʼa̱na ndi̱ʼi̱ ndáaña kúú ña̱ va̱ʼa ta ndáaña kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa, soo xi̱sanáʼa̱vana ndi̱ʼi̱ ña̱ xíniñúʼu keʼéndi̱ nda̱a̱ ndáaka ña̱ʼa ña̱ va̱ʼa sandíʼindi̱ kaʼvindi̱ universidad. Ta ña̱ xi̱sakúsi̱íní-inii̱ kúú ña̱ ku̱ʼi̱n vikó xíʼin na̱ migoi̱ ta kuniñúʼi̱ droga, soo loʼova tiempo xi̱sakúsi̱í ña̱yóʼo inii̱. Ta xi̱ndakanixi̱níi̱: “¿Á ña̱yóʼo kúú ña̱ taxi ña̱ si̱í koi̱?”.

Tá tiempo saá nda̱kiʼi̱n ku̱a̱ʼi̱n koi̱ chí Boston, ta kán ki̱xáʼíi̱ káʼvii̱ ti̱xin inka universidad. Ta ña̱ va̱ʼa chaʼvii̱ escuela nu̱ú xi̱kaʼvii̱, ki̱xáʼíi̱ káchíñui̱ ta kán xi̱nitáʼi̱n xíʼin iin ta̱ testigo Jehová. Ta̱yóʼo na̱túʼunra xíʼi̱n xa̱ʼa̱ profecía ña̱ va̱xi nu̱ú Daniel capítulo 4, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ña̱ ndóoyó tiempo nu̱ú ndíʼi (Dan. 4:13-17). Kama ki̱ʼi̱n kuenta ña̱ tá ná ndakundeéi̱ kuniso̱ʼi̱ ña̱ nátúʼunra xíʼi̱n, ta kixáʼíi̱ kundi̱ʼi̱ka-inii̱ xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱n Biblia, xi̱niñúʼu nasamai̱ ndiʼi ña̱ va̱ása va̱ʼa xi̱keʼíi̱. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ki̱xáʼíi̱ kúxíkái̱ nu̱úra.

Ta saátu ki̱xáʼíi̱ káʼvii̱ nu̱ú xi̱sanáʼa̱na ndi̱ʼi̱ ndáa ki̱ʼva chindeétáʼanndi̱ xíʼin na̱ yiví na̱ ni̱xi̱yo chí América del Sur. Ta xi̱ndakanixi̱níi̱ ña̱ chindeétáʼi̱n xíʼin na̱ yiví kúú ña̱ sakúsi̱í-inii̱. Soo ki̱ʼi̱n kuenta ña̱ ni xi̱keʼévai̱ ña̱yóʼo va̱ása níxi̱kusi̱í-inii̱. Ta xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, i̱ñu̱ kuití yo̱o̱ xi̱ndika̱i̱ universidad ta ki̱tai̱.

KI̱XÁʼÍI̱ XÍKAI̱ KU̱A̱ʼÁNÍ ÑUU ÑA̱ VA̱ʼA SI̱Í KOI̱

Tá mayo ña̱ ku̱i̱ya̱ 1970, nda̱kiʼi̱n ku̱a̱ʼi̱n koi̱ chí Ámsterdam (Países Bajos), ña̱ va̱ʼa kachíñui̱ ti̱xin compañía nu̱ú xi̱kachíñu yivái̱. Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuumiíi̱ chiñu yóʼo, va̱ʼa ni̱xa̱ʼi̱n ku̱a̱ʼání ñuu ña̱ íyo chí África, América del Norte xíʼin Sur, Asia xíʼin Europa. Soo ki̱ʼi̱n kuenta ña̱ íyoní tu̱ndóʼo ti̱xin ndiʼi ñuu, ta kǒo na̱ kúchiñu sandíʼi-xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱yóʼo. Soo ni saá xi̱kunii̱ keʼíi̱ inkaka ña̱ʼa ña̱ va̱ʼa kusi̱í-inii̱, ña̱kán nda̱ndikói̱ chí Estados Unidos ta ki̱xáʼa tukui̱ káʼvii̱ ti̱xin universidad ña̱ íyo chí Boston.

Soo kama ki̱ʼi̱n kuenta ña̱ va̱ása chíndeétáʼan universidad xíʼi̱n ña̱ nda̱ni̱ʼíi̱ ña̱ kúnii̱ kunda̱a̱-inii̱ xa̱ʼa̱. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níxi̱kunda̱a̱-inii̱ á ndakundeíi̱ kaʼvii̱, ni̱ka̱ʼi̱n xíʼin ta̱ maestro ta̱ xi̱sanáʼa̱ yi̱ʼi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ Antropología ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼi̱n. Ta ta̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: “¿Nda̱chun káʼvikavíún, va̱ʼaka kitavaún?”. Tasaá ke̱ʼévai̱, sa̱ndákoi̱ universidad ta va̱ása níndandikókai̱.

Xa̱ʼa̱ ña̱ ki̱ʼi̱n kuenta ña̱ va̱ása si̱í íyoi̱, nda̱kutáʼi̱n xíʼin iin tiʼvi na̱ yiví na̱ xi̱ka̱ʼa̱nna hippie xíʼin, na̱yóʼo xi̱kuni̱na ña̱ viíní ná kundoo ndiʼi na̱ yiví, ta ná kuʼvi̱-inina kunitáʼanna. Miíi̱ xíʼin sava na̱ migoi̱ ke̱endi̱ chí Estados Unidos ta loʼo tá loʼo ni̱xa̱ʼa̱nndi̱ chí yichi̱, tasaá ni̱xa̱a̱ndi̱ nda̱a̱ chí Acapulco (México). Ta tá ni̱xa̱a̱ndi̱ kán nda̱kutáʼanndi̱ xíʼin inkaka na̱ hippie, ta na̱yóʼo kǒo tu̱ndóʼo níxi̱yo nu̱úna ta ni va̱ása níxi̱ndi̱ʼi̱-inina. Soo kama ki̱ʼi̱n kuenta ña̱ va̱ása si̱í níxi̱takuna, ta na̱ yiví yóʼo va̱ása níxi̱ka̱ʼa̱nna ña̱ nda̱a̱, ta saátu xi̱ ixakuíʼnána.

KI̱XÁʼÍI̱ XÍKAI̱ XÍʼIN IIN BARCO ÑA̱ VA̱ʼA SI̱Í KOI̱

Tá ki̱xáʼíi̱ nándukúi̱ iin isla ña̱ liviní xíʼin iin ta̱ migoi̱.

Xi̱kunii̱ saxínui̱ ña̱ xi̱kunii̱ keʼíi̱ tá loʼi̱: xi̱kunii̱ ku̱ʼi̱n nu̱ú mar xíʼin iin barco, ta miíi̱ kava túyóʼo. Ta ña̱ va̱ʼa keʼíi̱ ña̱yóʼo xi̱niñúʼu kuumiíi̱ iin barco. Ta iin migoi̱ ta̱ naní Tom xi̱kuni̱tura keʼéra ña̱yóʼo, ña̱kán chi̱kaa̱-inindi̱ ku̱ʼu̱nndi̱ iníísaá nu̱ú ñuʼú xíʼin iin barco. Ta xi̱kuni̱ndi̱ ndani̱ʼíndi̱ iin isla ña̱ liviní nu̱ú kǒo ley.

U̱vi̱ saándi̱ nda̱kiʼinndi̱ ku̱a̱ʼa̱nndi̱ chí Arenys de Mar, ña̱ ndíka̱a̱ yatin Barcelona (España), ta kán sa̱tándi̱ iin barco tú káni̱ ki̱ʼva 9 metro tú naní Llygra. Nda̱saviíndi̱ túyóʼo ña̱ va̱ʼa ku̱ʼu̱nnú xíʼinndi̱ chí nu̱ú tá mar. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níndi̱ʼi̱-inindi̱ ña̱ xa̱a̱ndi̱ nu̱ú ku̱a̱ʼa̱nndi̱. Va̱ʼaka ta̱vándi̱ motor túyóʼo ña̱ va̱ʼa taánndi̱ ti̱kui̱í koʼondi̱. Saátu sa̱tándi̱ u̱vi̱ remo tú náni̱ 5 metro, ña̱ va̱ʼa kavandi̱ tú barco yóʼo tá ná xa̱a̱ndi̱ sava ñuu. Tasaá nda̱kiʼinndi̱ ku̱a̱ʼa̱nndi̱ chí océano Índico ña̱ va̱ʼa xa̱a̱ndi̱ Seychelles. Ña̱ xi̱kuni̱ndi̱ kúú ña̱ ya̱ʼandi̱ chí costa occidental ña̱ África, ta saátu ya̱ʼandi̱ chí Buena Esperanza (Sudáfrica). Ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inindi̱ ndáa mií ku̱ʼu̱nndi̱ xi̱xiniñúʼundi̱ iin ka̱a loʼo ña̱ naní sextante, xi̱xiniñúʼundi̱ ki̱mi, xi̱xiniñúʼundi̱ mapa xíʼin inkaka libro ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanña xíʼinndi̱ xa̱a̱ndi̱ nu̱ú ku̱a̱ʼa̱nndi̱. Ta xi̱ndakanda̱-inii̱ tá xi̱kunda̱a̱-inii̱ ndáa lugar kúú nu̱ú ñúʼundi̱.

Ki̱ʼinndi̱ kuenta ña̱ va̱ása kundeé tú barco yóʼo ku̱ʼu̱nnú xíʼinndi̱ nu̱ú ti̱kui̱í, saáchi xa̱a̱ yatánínú. Kamaní xi̱kiʼvi ti̱kui̱í ininú, ki̱ʼva 22 litro ti̱kui̱í xi̱kiʼvi ininú ti̱xin iin hora. Nda̱a̱ táki̱ʼva xa̱a̱ na̱túʼi̱n xíʼinndó tá xa̱ʼa̱, iin ki̱vi̱ ndeéní ku̱un sa̱vi̱ ta ni̱yi̱ʼvíníi̱, tasaá ni̱ka̱ʼi̱n xíʼin Ndióxi̱ ni xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ ta̱ʼán keʼíi̱ ña̱yóʼo. Ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra ña̱ chika̱i̱ ndee̱ sakúaʼi̱ xa̱ʼa̱ra tá ná sakǎkura ndi̱ʼi̱. Ni̱ya̱a̱va sa̱vi̱ kán, ta sa̱xínuvai̱ ña̱ ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra.

Nu̱ú mar kán ki̱xáʼíi̱ káʼvii̱ tu̱ʼun Ndióxi̱. Ndakanixi̱níndó ña̱ livikaví náʼa̱ nu̱ú ku̱a̱ʼi̱n xíʼin barco chí ma̱ʼñú tá mar Mediterráneo, ta íyokaví ti̱a̱ká, ta nda̱a̱ ndáaka nu̱ú xítoi̱ ti̱kui̱í kúú tá ndíka̱a̱va. Tá ñuú xi̱kutóokavíi̱ kotoi̱ ki̱mi, ta ña̱yóʼo sa̱xínu̱kaña-inii̱ ña̱ íyo iin Ndióxi̱ ta̱ ndíʼi̱-ini xa̱ʼa̱ ndiʼi na̱ yiví.

Ku̱a̱ʼá semana ni̱xa̱ʼa̱nndi̱ nu̱ú ti̱kui̱í ta ni̱xa̱a̱ndi̱ nda̱a̱ Alicante (España), ta kán ki̱xáʼandi̱ íxi̱kóndi̱ barcondi̱, ña̱ va̱ʼa satándi̱ inka tú va̱ʼaka. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ yatánínú ta kǒo motornú ta saátu xi̱kiʼvi ti̱kui̱í ininú, kǒo na̱ níxiin satánú. Soo ni̱xi̱yoníva tiempo nu̱úi̱ ña̱ kaʼvii̱ tu̱ʼun Ndióxi̱.

Tá xi̱kaʼvika̱iña ki̱ʼi̱n kuenta ña̱ va̱ʼaní chíndeétáʼanña xíʼin na̱ yiví ña̱ si̱í koona. Ta xi̱ndakanda̱ní-inii̱ xa̱ʼa̱ ña̱ káxiní káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ kini ña̱ va̱ása xíniñúʼu keʼéyó. Ta xi̱ndakanixi̱níi̱ nda̱chun ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ káʼa̱n ña̱ ndíku̱nna ta̱ Cristo, va̱ása kéʼéna ña̱ sa̱náʼa̱ra, ta nda̱a̱ mií va̱ása níxi̱keʼé ña̱yóʼo.

Ki̱xáʼíi̱ na̱samai̱ ña̱ kéʼíi̱ ta va̱ása níxi̱xiniñúʼukai̱ droga, nda̱kanixi̱níi̱ ña̱ íyova na̱ yiví na̱ ndíku̱n ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱, ta xi̱kuni̱i̱ ndani̱ʼíi̱ na̱yóʼo. Tasaá tuku ni̱ka̱ʼi̱n xíʼin Ndióxi̱ ña̱ ná chindeétáʼanra xíʼi̱n ña̱ va̱ʼa ndani̱ʼíi̱na.

KI̱XÁʼÍI̱ NÁNDUKÚI̱ RELIGIÓN ÑA̱ NDA̱A̱

Ña̱ va̱ʼa ndani̱ʼíi̱ religión ña̱ nda̱a̱, ki̱xáʼíi̱ xítoi̱ ndáa ki̱ʼva íyo ña̱ kéʼé iin tá iin religión yóʼo. Tá xíkai̱ ku̱a̱ʼi̱n chí calle ña̱ ñuu Alicante, xi̱nii̱ ku̱a̱ʼání veʼe nu̱ú ndátaka inkaka religión. Soo xi̱nii̱ ña̱ ku̱a̱ʼání veʼe yóʼo íyo imágen ti̱xinña, ña̱kán va̱ása ní ixayo̱ʼvi̱ña xíʼi̱n kunda̱a̱-inii̱ ña̱ su̱ví religión ña̱ nda̱a̱ kúúña.

Iin xi̱kuá ña̱ ki̱vi̱ domingo, íyoi̱ káʼvii̱ Santiago 2:1-5 chí xi̱ní iin xi̱kí ña̱ xítondaa chí mar. Texto yóʼo káʼa̱nña ña̱ va̱ása xíniñúʼu viíka keʼéyó xíʼin na̱ ku̱i̱ká nu̱ú na̱ nda̱ʼví. Tá nda̱ndikói̱ ku̱a̱ʼi̱n chí nu̱ú níndichi barcoi̱. Ni̱ya̱ʼi̱ yatin iin veʼe nu̱ú ndátaka iin religión. Ta yéʼé veʼe kán tíkaa iin letrero ña̱ káchi: “Salón del Reino de los Testigos de Jehová”.

Tasaá nda̱kanixi̱níi̱: “Ná kotondosói̱ na̱ yiví yóʼo, tasaá kotoi̱ ndáa ki̱ʼva ndakiʼinna yi̱ʼi̱”. Ña̱kán ni̱ki̱ʼvii̱ ini veʼe kán, kǒo ndu̱xa̱n ñúʼu xa̱ʼíi̱, ku̱un yixí yuʼíi̱ ta ni̱ta̱ʼnda̱ ndiʼi xatui̱. Ta̱ acomodador nda̱kiʼinra yi̱ʼi̱, ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ña̱ ná koi̱ sii̱n iin nána ñá xa̱a̱ chée. Va̱ʼaní-iniñá chi chi̱ndeétáʼanñá xíʼi̱n ña̱ ndani̱ʼíi̱ texto. Tándi̱ʼi reunión, nda̱kanda̱ní-inii̱ saáchi ndiʼina chi̱ndeéna yi̱ʼi̱, ta to̱ʼóní ni̱xi̱yona xíʼi̱n. Iin ta̱a ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ña̱ ná ku̱ʼi̱n xíʼinra veʼera ña̱ va̱ʼa natúʼunndi̱ xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱. Soo xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱ʼán sandíʼii̱ kaʼvii̱ iníísaáña, ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra: “Ka̱ʼa̱n miívai̱ xíʼún tá xa̱a̱ ná koo tu̱ʼvai̱”. Soo ni saá ki̱xáʼíi̱ xáʼi̱n ndiʼi reunión.

Tá ni̱ya̱ʼa ku̱a̱ʼá semana ni̱xa̱ʼi̱n veʼe ta̱ ta̱a kán, ta nda̱kuiinra ndiʼi pregunta ña̱ xi̱kuumiíi̱. Tá ni̱ya̱ʼa iin semana, ta̱xira iin bolsa ti̱ko̱to̱ ña̱ liviní ndaʼíi̱. Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n ña̱ kúúña ti̱ko̱to̱ iin ta̱a ta̱ ndíka̱a̱ veʼeka̱a xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níxiinra ku̱ʼu̱nra nu̱ú ku̱a̱chi, saáchi kándíxara ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱ (Is. 2:4; Juan 13:34, 35). Nda̱a̱ vitinví nda̱niʼíi̱ ña̱ xíkai̱ nándukúi̱, chi na̱ yiví yóʼo ndíku̱nna ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱. Va̱ása níxi̱kuni̱kai̱ ndani̱ʼíi̱ iin isla ña̱ liviní, saáchi ña̱ xi̱kuni̱ kúú ña̱ kaʼvikai̱ tu̱ʼun Ndióxi̱. Ña̱kán nda̱ndikói̱ chí Países Bajos.

KI̱XÁʼÍI̱ NÁNDUKÚI̱ IIN CHIÑU

Ti̱xin ku̱mí ki̱vi̱ xa̱a̱ síín xa̱a̱ síín carrona nda̱i̱ ña̱ va̱ʼa ni̱xa̱i̱ nda̱a̱ ñuu Groninga (Países Bajos). Ta ki̱xáʼíi̱ nándukúi̱ iin chiñu ña̱ va̱ʼa kachíñui̱. Ña̱kán tá ndu̱kúi̱ iin chiñu ti̱xin iin carpintería, ta̱xina iin tutu ña̱ sandákutúi̱, ta nu̱ú ña̱yóʼo xi̱niñúʼu kaʼyíi̱ ndáa religión kúi̱. Ta ka̱ʼyíi̱ ña̱ kúi̱ “testigo Jehová”. Tasaá nda̱taxii̱ña ndaʼa̱ ta̱ xíʼin kuenta carpintería kán. Ta tá ka̱ʼviraña, va̱ása va̱ʼa níkunira. Tasaá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: “Ka̱ʼa̱n miívai̱ xíʼún tá kachíñún”. Soo nda̱a̱ ni iin yichi̱ va̱ása níka̱ʼa̱nkara xíʼi̱n.

Tá ni̱ya̱ʼa tiempo, ni̱xa̱ʼi̱n nu̱ú iin ta̱a ta̱ kúúmií iin carpintería ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼíi̱nra á va̱ása kúni̱ra iin na̱ chindeétáʼan xíʼinra. Ta ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra yi̱ʼi̱ á kúúmiíi̱ certificado ña̱ escuela, á inkaka tutu ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ chiñu ña̱ xa̱a̱ kéʼíi̱. Soo ni̱ka̱ʼi̱n xíʼinra ña̱ sa̱ndáʼi̱ iin barco, ta nda̱kanda̱ní-inii̱ tá ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: “Kiviva kixáʼún kachíñún xi̱kuá vitin, soo íyo iin ña̱ kúnii̱ ka̱ʼi̱n xíʼún: va̱ása kúnii̱ keʼún nda̱a̱ ni iin ña̱ va̱ása va̱ʼa ti̱xin carpintería yóʼo, saáchi testigo Jehová kúi̱ ta íxato̱ʼíi̱ ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱”. Ta nda̱kuii̱n yuʼúra: “Testigo Jehová kúútu yi̱ʼi̱va”. Soo tá xi̱nira ña̱ náni̱ní yixí xi̱níi̱ xíʼin yixí yuʼíi̱, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: “Tá saá, kixáʼíi̱ sanáʼi̱ yóʼo xa̱ʼa̱ Biblia”. Ta ka̱ndíxavai̱ kaʼvira xíʼi̱n. Tasaá ku̱ndaa̱-inii̱ nda̱chun kúú ña̱ va̱ása nítaxina chiñu ndaʼíi̱ ti̱xin inkaka carpintería: saáchi mií Jehová kúú ta̱ ki̱xáʼa ndákuiin oración ña̱ xi̱keʼíi̱ (Sal. 37:4). Ki̱ʼva iin ku̱i̱ya̱ ka̱chíñui̱ ti̱xin carpintería ta̱ hermano kán, ta saátu ka̱ʼvira xíʼi̱n xa̱ʼa̱ Biblia, ta tá enero ña̱ ku̱i̱ya̱ 1974 nda̱kuchii̱.

NDA̱A̱ VITINVÍ NDA̱NI̱ʼÍI̱ ÑA̱ SÁKUSI̱Í-INII̱

Tá ni̱ya̱ʼa iin yo̱o̱, ki̱xáʼíi̱ kúi̱ precursor ta ña̱yóʼo sa̱kúsi̱íníña-inii̱. Ta tá ni̱ya̱ʼa inka yo̱o̱ saá ndakiʼii̱n ku̱a̱ʼi̱n koi̱ chí Ámsterdam, ña̱ va̱ʼa chindeétáʼi̱n xíʼin iin grupo nu̱ú káʼa̱nna tu̱ʼun sáʼán. Ta xi̱kusi̱íní-inii̱ tá xi̱sanáʼi̱ na̱ yiví xa̱ʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ tu̱ʼun sáʼán á tu̱ʼun portugués. Saátu ni̱kusi̱íní-inii̱ tá mayo ña̱ ku̱i̱ya̱ 1975, saáchi ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼi̱n ña̱ koi̱ precursor especial.

Iin ki̱vi̱ ti̱xin iin reunión ni̱xa̱a̱ iin ñá precursora especial ñá naní Catharina xíʼin iin ñá ñaʼá ñá xi̱kaʼviñá xíʼin, ñá ñuu Bolivia. Saáchi xi̱kuni̱ñá ña̱ ná kuxini̱ ñá ñaʼá kán na̱ hermano na̱ káʼa̱n tu̱ʼun sáʼán. Ta tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo, ki̱xáʼíi̱ chíndaʼíi̱ carta ndaʼa̱ ñá Catharina ña̱ va̱ʼa kuxini̱ táʼanndi̱, tasaá ki̱ʼinndi̱ kuenta ña̱ inkáchi íyo ña̱ kúni̱ndi̱ keʼéndi̱. Tá ku̱i̱ya̱ 1976 ti̱ndaʼa̱ndi̱ ta xi̱kuukavandi̱ precursor especial, soo tá ku̱i̱ya̱ 1982 ka̱nana ndi̱ʼi̱ ña̱ ku̱ʼu̱nndi̱ clase 73 ña̱ Galaad. Nda̱kanda̱-inindi̱ ta ni̱kusi̱ítu-inindi̱ tá ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinndi̱ ña̱ ku̱ʼu̱nndi̱ chí África Oriental. U̱ʼu̱n ku̱i̱ya̱ xi̱ndoondi̱ Mombasa (Kenia). Ta tá ku̱i̱ya̱ 1987 chindaʼána ndi̱ʼi̱ ku̱a̱ʼa̱nndi̱ chí Tanzania, saáchi va̱ása níxi̱sasika na̱ chiñu nu̱ú na̱ ñuu Ndióxi̱ ña̱ natúʼunna xa̱ʼa̱ra. Ta kán ni̱xi̱yondi̱ o̱ko̱ i̱ñu̱ ku̱i̱ya̱, tasaá nda̱ndikóndi̱ chí Kenia.

Ña̱ sákusi̱íní-inii̱ xíʼin ñá síʼíi̱ kúú ña̱ chíndeétáʼanndi̱ xíʼin na̱ yiví na̱ íyo chí África Oriental, ña̱ sakúaʼana xa̱ʼa̱ Jehová.

Ña̱ chindeétáʼanndi̱ xíʼin na̱ yiví ña̱ sakúaʼakana xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ kúú ña̱ sákusi̱íníka-inindi̱. Tá kúú, tá ni̱xi̱yokandi̱ chí ñuu Mombasa na̱túʼi̱n xíʼin iin ta̱a, ta ta̱xii̱ u̱vi̱ revista ndaʼa̱ra ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼi̱n: “¿Ndáaña keʼíi̱ tá ná sandíʼii̱ kaʼvii̱ña?”. Ta tá ni̱ya̱ʼa iin semana, ki̱xáʼíi̱ káʼvii̱ xíʼinra libro ña̱ naní Usted puede vivir para siempre en el paraíso en la Tierra, ña̱ sa̱kán ka̱na tu̱ʼun suajili. Tá ni̱ya̱ʼa iin ku̱i̱ya̱, saá nda̱kuchira ta ni̱xa̱a̱ra ku̱ura precursor regular. Ta nani saá, miíra xíʼin ñá síʼíra xa̱a̱ chíndeétáʼanna xíʼin ki̱ʼva 100 na̱ yiví ña̱ ndataxina miína ndaʼa̱ Jehová, ta ndakuchina.

Miíi̱ xíʼin ñá Catharina, xa̱a̱ kíʼinndi̱ kuenta ña̱ ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa táxi Jehová ndaʼa̱ na̱ káchíñu nu̱úra ña̱ va̱ʼa sakúsi̱íra-inina.

Tá ki̱ʼii̱n kuenta ña̱ nda̱ni̱ʼíi̱ ña̱ ndixa sákusi̱í-inii̱, ndo̱ʼii̱ táki̱ʼva ndo̱ʼo ta̱ ta̱a ta̱ xíka nándukú iin perla. Ta tá nda̱ni̱ʼíra ña̱yóʼo, kama sa̱táraña (Mat. 13:45, 46). Xi̱kunii̱ chindeétáʼi̱n xíʼin inkana ña̱ ndani̱ʼína ña̱ ndixa sákusi̱í-inina. Miíi̱ xíʼin ñá síʼíi̱, xa̱a̱ kíʼinndi̱ kuenta ña̱ ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa táxi Jehová ndaʼa̱ na̱ káchíñu nu̱úra ña̱ va̱ʼa sakúsi̱íra-inina.