Niyolik itech xiuit 1948 ompa Países Bajos. Se xiuit satepan, nochankauan mokaltalitoj São Paulo (Brasil). Notatuan nochipa yayaj tiopan, uan tayouak satepan ke titakuayaj nochipa tikixtajtoltiayaj Biblia. Itech xiuit 1959, oksepa timokaltalitoj okse altepet. Tiajkej Massachusetts, se xolal tein moajsi Estados Unidos.

Iniuan notatuan uan nokniuan katkaj tichikueyin. Nopopaj semi tekitia uan ijkon techixpanoltiaya. Kichiuak miak tataman tekimej: tanamakatinemia, tekitik keman mochijchiuayaj carreteras, uan tekitia kampa kisaj aviones. Semi tikuelitayaj nejin tekit tein kipiaya porin uelia tiayaj miakkan.

Keman katka niokichpilok, miakpa nimotajtaniaya toni niknekia nikchiuas keman nimoskaltiskia. Sekin akin kuali iniuan nimouikaya yajkej universidad, uan oksekin mochiujkej tateuianij. Nejua amo niknemilij nimochiuas tateuijkej porin amo nikuelitaya nimotajtolteuis iniuan oksekin nion nitateuis. Yejua ika nikixtalij nias universidad. Maski tein melauj, nejua niknekia nikinpaleuis taltikpakneminij, porin niknemiliaya ke nejon kichiuaskia maj niyolpaki.

Kemej niknekia nikmatis keniuj peuak ininnemilis taltikpakneminij, itech universidad peuak nimomachtia antropología. Ompa tamachtiayaj evolución, uan tamachtianij kinekiaj maj tikneltokanij. Sayoj ke seki taman tein tamachtiayaj amo taixejekol katka, uan monekia nikneltokas maski amo teyi kinextiaya ke melauj.

Ompa universidad amo techmachtiayaj maj tikchiuakan tein kuali, ta kijtouayaj ke monekia tikchiuaskej tein yeski komo tiknekiaj maj kuali techyoui. Maski nechpaktiaya nias iluimej iniuan akin kuali iniuan nimouikaya, uan nikuelitaya nikuis drogas, nejon yolpakilis amo uejkauaya. Nimotajtaniaya ox nejon yekmelauj kichiua maj se yolpaki.

Itech nejon tonalmej ninemito Boston, uan ompa niksentokak nimomachtij universidad. Keman nikpiaya vacaciones nitekitia. Uan ompa kampa nitekitia, yekinika nikixmatik se itaixpantijkauj Jiova. Ika nechnojnotsak tein kijtoua Daniel capítulo 4, kampa ika tajtoua “chikome xiuit”, uan nechiluij ke tinentokej itamian tonalmej (Dan. 4:13-17). Niman nikajsikamatik ke komo kisentokaya nechnojnotsaya ika Biblia uan nikneltokaya tein nechiluiaya, monekiskia nikpatas kemej ninemia. Yejua ika, niktemouaya amo iuan nitajtosok.

Ompa universidad nikixpejpenak nimomachtis seki tekimej tein ueliskia ika nitapaleuitiuj América del Sur. Niknemiliaya ke komo nikinpaleuiaya taltikpakneminij, niyolpakiskia. Sayoj ke nikitak ke nejon amo no kichiuaskia maj niyolpaki. Yejua ika, amo niksentokakok nimomachtij.

Itech metsti mayo, xiuit 1970 ninemito Ámsterdam (Países Bajos), porin no nitekitiskia kampa kisaj aviones kampa tekitia nopopaj. Ika nejin tekit uelik niixmatito miakkan, kemej África, América del Norte, América del Sur, Asia uan Europa. Sayoj ke nikitak ke itech nochi nejon altepemej, onkaya uejueyi kuejmolmej uan amo akin uelia kinyektaliaya. Maski ijkon, niknekiaok nikchiuas teisa tein yekmelauj tapaleuiskia. Yejua ika, nimokepak Estados Unidos uan oksepa nimomachtito universidad tein moajsi Boston.

Keman nietoyaya universidad niman nikajsikamatik ke ompa amo monankiliskiaj nonetajtaniluan. Kemej amo nikmatia toni nikchiuas, niktajtanij akin nechmachtiaya Antropología maj nechpaleui. Nikmoujkakakik kemej nechnankilij: “¿Uan keyej tiksentoka timomachtia? Okachi kuali xikaua universidad”. Niman nikchiuak tein nechiluij, uan amo kemanok nimokepak universidad.

Niksentokaya amo niyolpakia, yejua ika peuak nimouika iniuan seki taltikpakneminij akin kitemouayaj maj onka yolseuilis uan netasojtalis (oso hippies). Iniuan seki takamej uan siuamej akin kuali iniuan nimouikaya tikpanauijkej Estados Unidos uan tiajsikej hasta Acapulco (México). Amo titaxtaujkej, ta sayoj titajtantiajkej maj techuikanij. Tinemiaj iniuan okseki taltikpakneminij akin no katkaj kemej tejuan, akin moitaya ke amo teyi kintekipachouaya. Sayoj ke niman nikitak ke kemej nemiaj amo kichiuaya maj yekmelauj se yolpaki, ta nikitak ke miakej takajkayauayaj uan amo yekmelauj tetasojtayaj.

Satepan, peuak itech nitanemilia se taman tein niknekia nikchiuas keman katka niokichpilok. Niknekia yeski nicapitán uan ninentinemis itech ueyiat. Sayoj ueliskia nikchiuas nejon komo nikpiaya se barco. Kemej Tom, akin kuali iuan nimouikaya, no kinekia kichiuas nejon, tikixtalijkej tisenyajtinemiskej miakkan itech barco. Niknekia nikajsis se tal kampa semi takualtsinkan uan kampa amo onkaskiaj tanauatilmej.

Tom uan nejua tiajkej Arenys de Mar, tein moajsi kampa ika yetok Barcelona (España), uan ompa tikoujkej se barco tein kipiaya kemej chiknaui metro, tein kitokaytijkaj Llygra. Tikyektalijkej seki taman porin tiknekiaj maj kuali tekiti. Kemej amo tiijsiuiaj, tikixtilijkej motor porin tiknekiaj tikalakiskej okachi at tein ueliskia titayiskej. No tikoujkej ome remos tein kipiaya makuil metro, tein ika tikuikaskiaj barco kampa amo onkaya miak at. Keman tiktamiyektalijkej, tiajkej Seychelles, tein moajsi océano Índico. Tiknekiaj tikpanauiskej costa occidental de África uan tikyoualoskej cabo de Buena Esperanza (Sudáfrica). Tikmatiaj kanikauin tiaskiaj keman tikitayaj sitalimej, mapas, amatajkuilolmej uan okseki taman. Nikmoujkaitaya maj uelini tikmatinij kani tietoyaj.

Niman tikitakej ke tobarco tein chijchiujtoya ika kouit, amo taxikoskia itech ueyiat porin soltikya katka. Semi akalakia, kemej 22 litros itech se hora. Kemej nikijtoj yekinika, semi nimomoujtij keman peuak chikauak kiouaejeka, uan yejua ika nikchiuak se netataujtil, tein miak xiujmejya amo nikchiujtoya. Nikiluij Dios ke komo timakisayaj nimochikauaskia nikixmatis. Kiouaejekat motsakuilij uan nikchiuak tein nikijtojka.

Peuak nikixtajtoltia Biblia ompa itech ueyiat. Semi kualtsin katka nitokotsyetos itech nobarco itech ueyiat Mediterráneo. Onkayaj miak tataman amichimej, uan uejka kualtsin motachiaya. Youak semi nikuelitaya nikitas sitalimej, uan okachi nikneltokaya ke nemi se Dios akin ininka motekipachoua taltikpakneminij.

Seki semanas satepan tiajsikej Alicante (España), kampa tiktemojkej tiknamakaskej tobarco porin tiknekiaj tikouaskej okse tein okachi kuali. Ouij techkisak tikajsiskej akoni techkouiliskia, porin soltikya katka, amo kipiaya motor uan akalakia. Sayoj ke nejon kuali katka, porin nikpiaya tiempo nikixtajtoltis Biblia.

Ijkon kemej okachi nikixtajtoltiaya Biblia, okachi nikitaya ke kemej yeskia se amatajkuilol tein techiluia keniuj uelis tiyolpakiskej. Nikmoujkaitak ke Biblia senkis kijtoua keniuj moneki tinemiskej. Uan nimotajtaniaya keyej miakej akin kijtouaj kichiuaj kemej Cristo, kemej nejua nikijtouaya, amo kichiuaj tein Biblia tamachtia.

Nikixtalij nikpatas miak taman itech nonemilis, yejua ika nikauak drogas. Niknemilij ke xa moajsiaj taltikpakneminij akin kitakamatiaj tein Biblia kijtoua uan niknekia nikinajsis. Yejua ika, oksepa niktataujtij Dios uan niktajtanij maj nechpaleuiani maj nikinajsini.

Niknemilij ke komo niknekia nikajsis taneltokalis tein melauak, monekia nikitas toni kichiuaj itech sejse taneltokalis. Keman nietoya Alicante, nikitak miak kalmej kampa taueyichiuayaj taltikpakneminij.  Sayoj ke itech miakej onkayaj tiotsitsin, yejua ika niman nikmatik ke amo katkaj taneltokalis tein melauak.

Se domingo tiotak, nietoya itech se tepet kampa moitaya ueyiat. Nikixtajtoltijtoya Santiago 2:1-5, tein kijtoua ke amo kuali yetok maj okachi se kintasojta akin tominpiaj. Keman nimokepayaya kampa yetoya nobarco, nikitak se kali kampa moitaya ke taueyichiuayaj. Itech puerta kijtouaya: “Kali kampa Mosentiliaj iTaixpantijkauan Jiova”.

Niknemilij: “Nikitati keniuj nechseliaj nejin taltikpakneminij”. Yejua ika nikalakik. Amo nikpiaya zapatos, nikantsonej (oso niixijuiyoj) katka uan nopantalon tsajtsayaktik katka. Nechselij se takat uan nechiluij maj nimotaliani inakastan se siuat akin xiuejya katka uan semi kualtakat. Yejua nechpaleuij maj nikajsini tajkuilolmej tein kijtojtiaya akin tamachtijtoya. Keman tamik nechikol, nikmoujkaitak ke nochin akin nechtajpalokoj semi kualtakamej katkaj. Se takat nechyoleuak maj niani ichan porin kinekia maj ika titajtouanij Biblia. Kemej ayamo niktamiixtajtoltiaya, nikiluij: “Nimitsnauatis keman uelisya”. Sayoj ke peuak niouj nochi nechikolmej.

Miak semanas satepan niajki ichan nejon takat, uan yejua kinankilij ika Biblia nochi netajtanilmej tein nikpiaya. Se semana satepan nechmakak se bolsa tein kipiaya miak taken tein semi kualtsitsin katkaj. Nechiluij ke nejon taken katka iaxka se takat akin tsaktoya porin kitakamatia tein Biblia kijtoua: ke moneki se kintasojtas oksekin uan amo se tapaleuis itech neteuilis (Is. 2:4; Juan 13:34, 35). Nikajsikaya tein niktemojtoya: taltikpakneminij akin kitakamatij tein Biblia tamachtia. Amo niknekiaok nikajsis se tal kampa semi takualtsinkan, ta niknekia okachi nimomachtis Biblia. Yejua ika, nimokepak Países Bajos.

Oksepa nitajtantiajki maj nechuikanij hasta ke niajsik Groninga (Países Bajos) naui tonal satepan. Ompa peuak niktemoua tekit. Nitajtanik tekit itech se kali kampa koujxijximayaj uan nechmakakej se amat tein kipiaya netajtanilmej. Itech se netajtanil kijtouaya katiyejua katka notaneltokalis. Nikijkuiloj: “Itaixpantijkauj Jiova”. Keman takat kiixtajtoltij, nikitak ke amo kipaktij. Nechiluij: “Nimitsnotsas”. Sayoj ke amo keman nechnotsak.

Nitajtanik tekit okseko kampa no koujxijximayaj. Takat akin niktajtanij tekit nechtajtanij ox nikpiaya amamej tein kinextiaya ke nimomachtijka oso ke nitekitika okseko. Nikiluij ke nikyektalijka seki taman itech se barco tein chijchiujtoya ika kouit. Amo nikchiaya maj nechiluiani: “Uelis  peuas titekitis axkan tiotak. Sayoj ke amo nikneki xitakuejmolchiua, porin niitaixpantijkauj Jiova uan nikchiua tein Biblia tamachtia”. Nikmoujkakakik uan nikiluij: “Nejua no”. Sayoj ke kemej kiitak ke nitsonueueyak katka uan nikantsonej, nechiluij: “Komo ijkon, nimitsmachtis ika Biblia”. Nikiluij ke kemaj. Nikajsikamatik keyej okse takat akin niktajtanijka tekit amo nechnotsak. Jiova kinankilijtoya nonetataujtiluan (Sal. 37:4). Nitekitik iuan nejon tokniuj se xiuit. Uan itech nejon xiuit nechmachtij ika Biblia. Itech metsti enero xiuit 1974 nimoauij.

Se metsti satepan nimochiuak precursor, uan nejon kichiuani maj semi niyolpaki. Uan keman panok nejon metsti ninemito Ámsterdam, porin niknekia nitapaleuis itech se grupo tein yankuixtok kiixtalijkaj itech tajtol español. Semi nechyolpaktiaya nitamachtis ika Biblia itech tajtol español uan portugués. Itech metsti mayo xiuit 1975 nechixtalijkej kemej precursor especial. ¡Nejon katka se ueyi tatiochiualis!

Se tonal, se precursora especial akin monotsa Catharina yajki tonechikol porin kinekia maj tikixmatinij se siuat kayot Bolivia akin kimachtijtoya ika Biblia. Catharina uan nejua peuak timotajkuilouiliaj porin tiknekiaj okachi timoixmatiskej, uan niman tikitakej ke tiomen tiknekiaj okachi tiktekitiliskej Jiova. Timonamiktijkej itech xiuit 1976, uan titapaleuijkej kemej precursores especiales hasta xiuit 1982, keman techyoleujkej maj tikselikan tamachtilis tapoual 73 tein motemaka Galaad. Amo tikchiayaj maj techtitaninij África Oriental, sayoj ke semi techyolpaktij. Makuil xiuit titapaleuijkej Mombasa (Kenia). Itech xiuit 1987 techtitankej Tanzania, kampa tekiuanij kinkauayajya itaixpantijkauan Jiova maj tanojnotsakan uan maj mosentilikan. Titapaleuijkej ompa 26 xiujmej, uan satepan timokepkej Kenia.

Semi techyolpaktiani tikinpaleuiskej taltikpakneminij akin yolyemankej maj kiixmatikan tein Biblia tamachtia. Kemej neskayot, ompa Mombasa yekinika peuak nikmachtia se takat akin nikmakak ome revistas. Yejua nechiluij: “Uan keman niktamiixtajtoltis, ¿toni nikchiua?”. Se semana satepan peuak timomachtiaj ika amatajkuilol Usted puede vivir para siempre en el paraíso en la Tierra, tein yankuixtok kiska itech tajtol suajili. Se xiuit satepan moauij uan mochiuak precursor regular. Yejua uan inamik kinpaleuianij kemej 100 taltikpakneminij maj motemaktikan iuan Jiova uan maj moauikan.

Keman nikajsikamatik keyej tinemij, nimomachilij kemej tanamakakej akin kiajsik se perla tein semi patiyoj uan kinekik kikouas (Mat. 13:45, 46). Niknekia nikinpaleuis oksekin maj no kimatinij keniuj uelis yekmelauj yolpakiskej. Nonamik uan nejua tikitanij ke Jiova kinpaleuia itekitikauan maj yekmelauj yolpakikan.