Itech 1948 onineski ompa Países Bajos. Se xiuitl satepan nofamilia ochantito São Paulo, Brasil. Notatajuan yokipiayaj inreligión uan nochipa omonechikouayaj, ik non, mojmostla ijkuak yiyouak otiktlajtoltiayaj Biblia. Itech 1959 otikijtojkej tiaskej okse altepetl uan otichantitoj ompa Estados Unidos, itech altepetsintli Massachusetts.

Otikatkaj chikueyi itech nofamilia, notajtsin sapanoua otekipanouaya para techmakas tlen ika timopanoltiskiaj. Ye tlatlamantli tekitl okichiuaya, otlanemakaya, otekipanouaya kanin okinchijchiuayaj carreteras uan otekipano para se empresa. Tinochtin otiyolpakiayaj porque okipiayaj non tekitl uan ijkon ueli oksekan otitlaixmatitoj.

Ijkuak onikatka nitelpochtli onechtekipachouaya tlen nikchiuaskia satepan. Sekimej iuan akinmej onimouikaya omomachtitoj universidad uan oksekimej omochijkej soldados. Ne amo onechpaktiaya nimoteuis nion iuan ikaj nimokualanis, ik non, amo onimochi soldado.  Onikijto nimomachtis universidad para amo nimochiuas soldado. Pero ne oniknekiaya nikinpaleuis oksekimej uan onimokuayejyeko tla ijkon nikchiuaskia niyolpakiskia.

Ijkuak onikatka universidad onechpaktiaya antropología porque oniknekiaya nikmatis akin okichi ma tiyoltokan. Noijki ompa otechmachtiayaj evolución uan okinekiayaj ma tikneltokakan tlen ompa otechmachtiayaj. Okinekiayaj ma nikneltoka maski amitlaj okiteititiaya melauak tlen ompa otlamachtiayaj.

Itech universidad amo onechmachtiayaj ma nikchiua tlen kuali. San okinekiaya okachi ma nimomachti. Onimokuayejyeko oniyolpakiaya ijkuak onikatka iuan noyolikniuan uan otiktekitiltiayaj drogas. Pero non amo onechpaleui nochipa ma niyolpaki. Onimotlajtlaniaya kox tlen onikchijtoka nechpaleuiskia melauak ma niyolpaki.

Pero satepan onichantito altepetl Boston. Ompa opejki oksepa nimomachtia universidad. Para uelis niktlaxtlauaskia kanin onimomachtiaya opejki nitekipanoua seki tonal ijkuak onikpiaya vacaciones, ijkuakon onikixmatki se iTlaixpantijka Jehová. Opejki iuan nitekipanoua uan ye onechtlapoui itech “chikome tiempos” tlen kajki itech amochtli Daniel tlamachtil 4, noijki onechtlapoui tikatej itlamian tonalmej (Dan. 4:13-17). Onikajsikamatki tla ok iuan nimotlapouiskia, nikneltokaskia tlen onechiluiaya uan omonekiaya nikpatlas nonemilis. Ik non, ayakmo oniknekiaya ma nechtlapoui.

Itech universidad onimomachti ken nikinpaleuiskia oksekimej ompa América del Sur. Onimokuayejyekouaya tla ijkon nikchiuaskia niyolpakiskia. Pero onikitak non amo okichiuaya melauak ma niyolpaki. Onimoyolkoko uan san tlajko xiuitl onimomachti.

Itech mayo 1970 onichantito Amsterdam, Países Bajos. Ompa nitekipanoskia itech empresa kanin achto otekipanouaya notajtsin. Ijkon ueli onikinmixmatito miakej altepemej tlen katej África, América del Norte uan del Sur, Asia uan Europa. Pero onikitak itech nonmej altepemej miakej otlajyouiayaj uan amikaj ueli okinpaleuiaya. Ok oniknekiaya nikchiuas itlaj para niyolpakis, ik non, oksepa onimomachtito ompa Boston.

Pero san niman onikajsikamatki maski onimomachtijtoka amo onechpaleuiaya ma nikmati tlen onimotlajtlaniaya. Amo onikmatiaya tlen nikchiuas, ik non, onikilui akin onechmachtiaya Antropología ma nechpaleui. Onimotlajtlachialti ijkuak onechilui: “¿Tleka ok timomachtia? Ayakmo ximomachti”. Onikchi tlen onechilui uan ayamo onimomachti universidad.

Ok onikmachiliaya amo oniyolpakiaya, ik non, opejki nimouika iuan akinmej okinmiluiayaj hippies, onikitak yejuan otetlasojtlayaj iuan nochtin kuali omouikayaj. Noyolikniuan uan ne ueli otipanotiajkej Estados Unidos porque otikintsakuiliayaj carros para ma techuikakan uan ijkon ueli otiajsitoj Acapulco, México. Ompa otichantiayaj iuan oksekimej hippies, omotayaj amitlaj  okintekipachouaya. Pero onikitak tlen yejuan okichiuayaj amo nechpaleuiskia melauak ma niyolpaki. Onikitak miakej tlen ompa okatkaj otlakajkayauayaj uan amo melauak otetlasojtlayaj.

Satepan oksepa opejki nimokuayejyekoua nikchiuas ijkon ken ijkuak onikatka nichokotsin: Amo san oniknekiaya nias itech barco, oniknekiaya ne nikyekanas. Uelis ijkon nikchiuaskia tla barco yetoskia noaxka. Se noyolikni tlen omotokayotiaya Tom noijki okinekiaya ijkon kichiuas, ik non, san sekan otiajkej. Oniknekiaya nikajsis se kualtsin isla kanin amikaj techiluiskia tlen omonekiaya tikchiuaskiaj.

Tom uan ne otiajkej Arenys de Mar tlen kajki ik altepetl Barcelona, España. Ompa otikojkej se barco tlen okipiaya kanaj 9 metros uan okixmatiayaj ken Llygra. Otikyektlalijkej para uelis tikuikaskiaj itech mar. Tiomej amo otiknekiayaj san niman tiajsitiuij, ik non, otikixtilijkej motor uan otiktemitijkej ika atl tlen tikoniskiaj. Noijki otikinkojkej ome remos tlen okipiaya 5 metros uan ijkon uelis tikuikaskiaj barco. Satepan otiajkej Seychelles océano Índico. Otikijtojkej tipanoskiaj itempa costa occidental de África uan tiaskiaj ik el cabo de Buena Esperanza Sudáfrica. Barco techuikaskia kanin omonekiaya tiajsiskiaj, otimopaleuiayaj ika sitlalimej, mapas amochmej uan seki teposmej. Onechtlajtlachialti porque kuali otikmatiayaj kanin otikatkaj.

San niman otikitakej tobarco amo uelis techuikaskia itech nochi océano porque ipan se hora okalakiaya kanaj 22 litros atl. Yonamechtlapoui sapanoua onimomojti ijkuak chikauak okiauik, onimotlatlaujti maski yiuejkika amo ijkon onikchiuaya. Onikilui toTajtsin Dios nimomachtiskia akin ye tla nechpaleuiskia amitlaj ma nechpano. Satepan ayakmo okiauik uan onikchi tlen onikilui.

Ijkuak otikatkaj itech mar opejki niktlajtoltia Biblia. Ximokuayejyeko tika itech mar Mediterráneo tikinmitaj tlatlamantli michimej uan uejka titlachia. Ijkuak yiyouak onechpaktiaya nikitas Vía Láctea uan non onechpaleuiaya ma nikneltoka kajki toTajtsin Dios tlen kitekipachoua tlen techpanoua.

Ijkuak otiayaj seki semanas itech barco otiajsitoj Alicante España, ompa otiknemakakej barco porque otiknekiayaj tikouaskej okse tlen okachi techpaleuiskia. Pero amo san niman otikajsikej akin kikouaskia porque ayakmo okipiaya motor uan okalakiaya atl. Pero ijkuak otimochixtokaj okachi oniktlajtolti Biblia.

Ijkuak opejki okachi niktlajtoltia Biblia onikitak ompa kijtoua tlen moneki tikchiuaskej para tiyolpakiskej. Onechtlajtlachialti porque noijki ompa kijtoua moneki tikpiaskej chipauak tonemilis, onikijtouaya tleka akinmej otikijtouayaj otikchiuayaj ken Cristo amo otikchiuayaj tlen kijtoua Biblia.

Onimochijchika nikpatlas nonemilis uan ayakmo oniktekitilti drogas. Onimokuayejyeko okatkaj akinmej kichiuaj tlen kijtoua Biblia uan ne oniknekiaya nikinmixmatis. Ik non, oksepa oniktlatlaujti toTajtsin Dios uan onikilui ma nechpaleui ma nikinmixmati.

Onimochijchika onikintemo akinmej melauak okiueyichiuayaj toTajtsin Dios. Ijkuak oninemiaya altepetl Alicante onikinmitak edificios pero okipiayaj teotsitsintin, ik non, onikijto ompa amo melauak okiueyichiuayaj toTajtsin Dios.

Se domingo tiotlak onikatka itech tepetl uan omotaya kanin okinketsaya barcos, ompa oniktlajtolti Santiago 2:1-5, kanin kijtoua amo kuali san ma tikinselikan akinmej kipiaj miak tomin. Ijkuak yonimokopaya itech barco onikitak se letrero kanin okijtouaya “Kali kanin monechikouaj iTlaixpantijkauan Jehová”.

Ijkuakon onikijto: “Nikinyejyekos uan nikitas kox kuali nechseliskej”, onikalak kanin omonechikouayaj, amo onikinuikaya nozapatos, onikpiaya notensomio uan amo kuali onitlakentijtoka. Se tlakatl onechuikak inauak se siuatl uan ompa onimotlalito, ye onechpaleui ma nikinmajsi textos tlen ompa okijtouayaj. Ijkuak otlanki otechmachtijkej onimotlajtlachialti porque nochtin kuali onechselijkej. Se tlakatl onechyole ikalijtik iuan ma nimomachtiti Biblia. Pero ayamo nochi oniktlajtoltiaya Biblia, ik non, onikilui: “Ne nimitsiluis ijkuak yiuelis timomachtiskej”. Onimochijchika nochipa nimonechikoti.

Seki semanas satepan onikitato tlakatl, ye onechnankili ika Biblia nochi tlen oniknekiaya nikmatis. Opanok se semana uan onechtliokoli itlaken se tlakatl tlen okitsakej porque okichiuaya tlen kijtoua Biblia, ompa kijtoua ma titetlasojtlakan uan amo ma tiakan itech guerras (Is. 2:4; Juan 13:34, 35). Non tonal onikinmixmatki akinmej okichiuayaj tlen kijtoua Biblia. Ayakmo oniknekiaya niktemos se isla, axkan oniknekiaya nikmatis tlen kijtoua Biblia. Ik non, oksepa onia Países Bajos.

Naui tonal onikintsakuili carros para ma nechuikakan, ijkon ueli oniajsito altepetl Groninga Países Bajos. Oniktemo se tekitl para nikpiaskia tlen ika nimopanoltiskia. Oniktlajtlanki tekitl kanin kuajxima, ompa onechmakakej se amatl kanin onechtlajtlaniayaj tlen religión onikpiaya. Onikijkuilo: “NiTlaixpantijka Jehová”. Akin okatka iaxka kanin okuaximayaj okitlajtolti amatl uan amo okipakti tlen ompa oniktlali uan onechilui: “Satepan nimitsnotsas”. Pero amo onechnotski.

 Satepan oniktlajtlanito tekitl kanin noijki okuaximayaj, tlakatl tlen ompa okatka onechtlajtlani kox onimomachti escuela noso tlen tekitl onikmatiaya nikchiuas. Onikilui onikmatiaya nikinyektlalis barcos. Onimotlajtlachialti ijkuak onechilui: “Uelis tipeuas nin tiotlak pero nikneki xitekipano uan amo xikchiua tlen amo kuali, ne niTlaixpantijka Jehová uan nikchiua tlen kijtoua Biblia”. Ijkuak ijkon onikkak onikilui: “Ne noijki niTlaixpantijka Jehová. Pero ijkuak okitak amo kuali onimotaya, onechilui: “Nimitsmachtis tlen ijkuilitok itech Biblia”. San niman onikilui kema. Onikajsikamatki tleka amo onechnotsayaj itech okse tekitl porque Jehová onechmakak tlen oniknekiaya (Sal. 37:4). Onitekipano iuan non tokni se xiuitI, ijkuakon ye onechmachtiaya uan onimoapolakti itech enero 1974.

Se metstli satepan onimochi precursor uan non onechpaleui ma niyolpaki. Okse metstli onikinpaleuito sekimej tokniuan tlen otlajtouayaj español. Onechyolpakti nikinmachtis sekimej ika tlajtoli español uan portugués. Itech mayo 1975 onikseli se kualtsin tlateochiualistli, opejki nitlapaleuia ken precursor especial.

Se tonal touan omonechikoto se precursora especial tlen omotokayotiaya Catharina, ye okiuikak se siuatl tlen okimachtiaya Biblia uan ialtepe okatka Bolivia. Catharina uan ne otikijtojkej tikmotitlaniliskiaj cartas uan ijkon okachi timoixmatiskiaj, san niman otikitakej tiome otiknekiayaj san se tlamantli tiktekichiuiliskej Jehová. Otimonamiktijkej itech 1976 uan otitlapaleuijkej ken precursores especiales hasta 1982, non xiuitl otechyolejkej ma timomachtitij ompa Patterson. Otiyolpakej ijkuak otechiluijkej titlapaleuiskiaj ompa África Oriental. Makuili xiuitl otitlapaleuijkej Mombasa, Kenia. Itech 1987 otechtitlankej altepetl Tanzania, ompa otechkauilijkej ma titetlapouikan. Otitlapaleuijkej 26 xiuitl uan satepan oksepa otimokopkej Kenia.

Sapanoua tiyolpakij yotikinpaleuijkej miakej ma kimatikan tlen kijtoua Biblia. Ompa Mombasa onikmachtiaya se tlakatl tlen onikixmatki ijkuak otitetlapouiayaj. Onikmakak ome revistas, ye onechilui: “¿Tlen nikchiuas ijkuak nitlamis nikintlajtoltis?”. Se semana satepan, otipejkej tikmachtiaj amochtli Usted puede vivir para siempre en el paraíso en la Tierra, tlen okiski ika tlajtoli suajili. Opanok se xiuitl uan omoapolakti uan omochi precursor regular. Ye uan isiua yokinpaleuijkej kanaj 100 ma motemakakan ixpan Jehová uan ma moapolaktikan.

Ijkuak onikajsikamatki tlen nechpaleuiskia ma niyolpaki, onikmachili ken tlakatl tlen otlasemanaya uan okajsik se tetl tlen kualtsin uan patio uan ye okinekiaya nochipa kipias (Mat. 13:45, 46). Oniknekiaya nikinpaleuis oksekimej para noijki ma kimatikan ken uelis yolpakiskej. Ne uan nosiua yotikitakej Jehová kinpaleuia itekipanojkauan ma yolpakikan.