Ba tɛnɛ mɛ ka ya ni

Gwe ka abɛli tɛnɛ

PANDƐ TI DUNGƆ LƐ NGƐ̃́

Mbi ndo gindó dungɔ lɛ gɛ̃́ mɛ na tina

Mbi ndo gindó dungɔ lɛ gɛ̃́ mɛ na tina

NGOI mɛndó mbi ndo li voyagɛ ka ndo lɛ tɛ ti kotani ti Mediterane ko, mbi kamwandó hĩngangɔ ya, ngu ndo li ya masuwa tɛ mbi, ngu ni ndo lindó gba nvɛ̃ni. Yá ti kpengbani ndo yándó. Mbi mandó mbɛtɔ kpengbani, wa mbi li ngandó sambela, ni dundó sambela tɛ mbi ti uzu mɛ mbi li na pɛ abulu gba. Ngasia la kpale niko asindo na mbi nɛ? Zia mbi kambisa hɛ̃ ĩ akpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi bandangɔ na ebandeli.

Ngoi mɛndó mbi na bulu mbala mbala ko, mbi na ndasewa tɛ mbi e ndo dundó ka Brazil

Adũndó mbi na bulu ti 1948 ka Pays-Bas. Bulu kɔi na gesi, ndasewa tɛ e adirindó ka São Paulo mɛ ka Bresil. Awa dũngɔ mbi adundó azi mɛ ndo hɛ̃ tɛrɛ gba na ya kpale ti sambela, wa e ndo di ngandó Ngbangɔ ngoi zu na pɛ tɛngɔ ye. Na bulu ti 1959, e dirindó ka Etats-Unis, e du ndó ka kɔdɔrɔ ti Massachusetts.

To e ndo lindó kwa kpengbani ti kokisangɔ gwɛ̃ ti ndasewa tɛ e mɛndó na azi ka da mwambe. Lo lindó kwa ti kangɔ aye, lɛkɛngɔ atalége, lo li nga kwa kaya kɔ̃pani ti aviɔ̃ mɛndó ndo nɔ nɔ na ndo lɛ gigi zu. Bɛ e zu adendó gba na ngoi mɛndó lo lua kwa ni na lo mɛ ya, ni na lingɔ ya, e banda lingɔ voyage gba.

Na ngoi mɛndó mbi dɛ mbi li kalasi ko, mbi ndo hũndandó tɛrɛ mbi ngoi zu na ndo ya, ‘Ye mɛ mbi na lingɔ se mbi ti kangba nɛ?’ Ambanga afɔ̃ mbi mɛndɛ̃ apɔna tɛ la ndó gwengɔ univɛrsite, kanda ambɛge ni mɛndɛ̃ agwendó kwa ti soda. Ta mbi ndo yendó kwa ti soda ma, na lo mɛ ya ta mbi ndo ye pangɔ pa na tiringɔ to ma. Mbi pɔnandó gwengɔ univɛrsite ti nɛngɔ ya, ta mbi gwe kwa ti soda ma. Kanda mbi ndo yendó zangɔ azi na lo mɛ ya, mbi ndo hũndó ya, ni na lingɔ ya, mbi du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ na tina.

DUNGƆ LƐ NGƐ̃́ TƐ MBI KA UNIVƐRSITE

Na ya abulu gba, mbi ndo gindó dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ na tina

Ka universite ko, mbi ndo yendó cour ti Antropologie gba, na lo mɛ ya, mbi ndó na gwɛ̃ ti hĩngangɔ ndenge mɛndó dungɔ lɛ ngɛ̃́ abanda na ni. Ando handó na e kpale ti évolution, wa apandó hɛ̃ e ya, e ye bo lo ni na lo mɛ ya, ni la du mbilimbili. Kanda tɛ mbi ko, ambanga akpale mɛndɛ̃ mɛndó aha na e, ta adundó mbilimbili ma, wa ta mbi lengbindó ti yengɔ lo ni bo ngaso zangangɔ aye mɛ ndo fa ya, ni du mbilimbili ma.

Ka kalasi ni ndó ko, ta ando handó e na akpale mɛ aba lingɔ nzɔ̃ni bere kɛ̃ngɔ siɔ ye ma. Kanda ando pandó hɛ̃ e ya, elengbi ti lingɔ aye zu mɛ elengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, e longa ka kalasi. Mbi ndo mandó dengɔ bɛ na ngoi mɛndó mbi ndo du ndoni kɔi na akwa mbi, wa e ndo nyɔndó drɔgɛ, kanda dengɔ bɛ niko bondó ti pɛ ndunu ngoi. Mbi ndo hũndandó tɛrɛ mbi na ndo ya, ‘Ni la adu bɛta dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ na tina?’

Na ya ngoi niko, mbi hãndó da mbi diri ka gbata ti Boston, wa mbi bandandó lingɔ kalasi ka université ti kɔdɔrɔ niko. Ti nɛngɔ ya, mbi futa kalasi tɛ mbi ko, mbi ndo lindó kwa na ngoi mɛ ahɛ̃ e conger, ka lɛ kwa nikondó la mbi tengbi na Tɛmwɛ tɛ Yehova kɔi. Fɔ̃ mbi niko ti kwa akambisandó hɛ̃ mbi prɔfesi mɛ aba “ngoi mbala mbala” mɛ kaya mbeti tɛ Daniele shapitrɛ ti 4, wa lo pandó hɛ̃ mbi ya, e na olo na dungɔ lɛ ngɛ̃́ na ngoi ti ndangba bi. (Da. 4:13-17) Mbala kɔi, mbi hũndó ya, se mbi ngbã bo na tɛnɛngɔ tɛnɛ na lo, wa se ta mbi mu nga aye mɛ lo ndo ha na mbi na wele ma ko, mbi na gbinyangbingɔ akpale ti ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi. Ni la, mbi bandandó kpɛngɔ lo.

Ka universite, mbi pɔnandó mandangɔ aye mɛ na zangɔ mbi ya, mbi li kwa mabere tɛ vɔlɔ̃tɛrɛ ka Amerika ti Sud. Mbi ndo hũndó ya, lingɔ kwa so zangɔ azi mɛndɛ̃ na lingɔ li ya, mbi du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ na tina. Abɛse ngaso ko, ta ni lindó ya, mbi ti na dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ na tina ma. Na nzɛ̃ngɔ zu mbi ziandó gwengɔ universite.

MBI NGBÃNDÓ LÁ KWƐ GINGƆ DUNGƆ LƐ NGƐ̃ MƐ NA TINA ABƐSE KA KƆDƆRƆ MƐ YƆNGƆRƆ NI

Na nzɛ ti Kũ bulu ti 1970, mbi dirindó ka Amsterdam mɛ ka Pays-Bas, ti lingɔ kwa kaya kɔ̃pani ti aviɔ̃ mɛndó to mbi ali kwa ka da. Na lo ti kwa niko ko, mbi lindó avoyage gba, mbi gwendó ka kɔdɔrɔ ti Afrika, ti Amerika, ti Eropa nga na ti Aziya. Kanda mbi gbɔ̃ndó ndani ya, na ya akɔdɔrɔ zu mɛndó mbi gwe ka da ko, ala ndó na kpengba kpale mɛ ta zo kɔi alengbi ti onzingɔ ni ma. Mbi ndó na gwɛ̃ ti lingɔ ye kɔi ti kotani na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi, na lo ni la, mbi dirindó fãni mɛndɛ̃ ka Etats-unis, wa mbi dirindó mbi banda lingɔ kalasi ka universite ti Boston.

Kanda mbi ngbɔ̃ndó ndani iɔ ya, ta universite alengbindó ti zangɔ mbi ya, mbi lua gbinya ti hũnda tɛ mbi na lo ti dungɔ lɛ ngɛ̃́ ma. Na lo mɛ ya, ta mbi hĩngandó ye mɛ mbi lengbi ti lingɔ ma ko, mbi hũndandó prɔfesɛrɛ tɛ mbi ti anthropologie ya, lo za mbi. Lo kamwisandó mbi na ngoi mɛndó lo pa hɛ̃ mbi ya: Ayɔ ya, mbi zia lingɔ universite ni. Na lo ni la, mbi ziandó universite ni ti bwai.

Ta dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi ndó na tina ma, ni la mbi mundó ekateli ti lingɔ kaya linɔ kɔi mɛ ili ni la, (flower power) mɛ afa ya, (ngunu tɛ afɛlɛlɛ). Mbi na ambanga afɔ̃ mbi mɛndɛ̃ e mundó ekateli ti gwengɔ dungɔ ka yɔngɔrɔni na Etatas-unis, wa e pɔnandó dungɔ ka Acapulco mɛ ka Mexico. E ndo dundó ndoni kɔi na azi ti hippies mɛ ala ndo hũndó ya, ani na dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ azanga pɛnɔ. Kanda na dungɔ ndoni kɔi na ala ko, mbi ga mbi hĩngandó ya, ta dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti ngaso na tina ma, wa ta ni ndo hɛ̃ nga bɛta dengɔ bɛ ma. Kutu mbi hũndó ya, ala na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti poloso ná zangangɔ mbilimbili.

MBI NGBÃNDÓ LÁ KWƐ GINGƆ DUNGƆ LƐ NGƐ̃́ MƐ NA TINA ABƐSE KAYA MASUWA

Ndoni kɔi ná kwa mbi, e ndo gindó zwá ti paradizo ti island

Na ya ngoi niko la, mbi bandandó dangɔ bɛ mbi na aye mɛndó mbi na gwɛ̃ ti lingɔ na ngoi mɛndó mbi dɛ nyingambi. Mbi ndó na gwɛ̃ ti nɔngɔ nɔ ka ndo lɛ ngu na masuwa, ta mabere wa kwa ti ya masuwa ma, kanda mabere kapitɛnɛ ti masuwa. Lége kɔi mɛndó mbi lengbi ti lingɔ na ni adu na vɔ̃ngɔ masuwa tɛ mbi nvɛ̃ni. Na lo mɛ ya, kwa mbi Tom ngandó na gwɛ̃ ti lingɔ ngaso ko, e mangbindó ya, e na lo e li voyage ndoni kɔi. Mbi ndó na gwɛ̃ ti hũngɔ zwá mɛ mabere paradizo ka island, ndo mɛndó mbi lengbi ti dungɔ yɔngɔrɔ ni na azi mɛ ndo le gbia.

Mbi ná Tom e gwendó ka Arenys kɔdɔrɔ mɛ ka gunda Barcelone mɛ ka Espagne. Kai e vɔ̃ndó masuwa kɔi mɛ ni na yɔngɔ ti 9,4 m mɛ ando ili ni ya, Llygra. E bandandó lɛkɛngɔ masuwa ni ti nɛngɔ ya, aza e, e li voyage nzɔ̃ni. Na hũngɔ ya, ta bɛ e ndó ndozu na lo ti singɔ ka ndo mɛ e ga e gwe da ma ko, e hãndó mɔteur ni e zi ti nɛngɔ ya, e lua ndo ti batangɔ na ngu ti nzɔ̃ni ti nyɔngɔ. Ti nɛngɔ ya, masuwa ni adɔ lo ka nyɔ tɛ mɛ yakere ko, e kpãndó agbi sɛ mɛ na yɔngɔ ti mɛtrɛ 5. E mundó lége ti gwengɔ ka Seychelles mɛ ka gunda Ocean Indien. E ndó na gwɛ̃ ti gwengɔ ti nyɔ tɛ nyɔ tɛ ti Afrika ti Ouest, wa e gĩni ka cap de Bonne-Espérance. E ndo e salelandó aparɛilɛ kɔi mɛ ando ili ni ya sextant, akartɛ mɛ ando fa se mɛ atongolo da, ná kaladrier mɛ azi mɛ ndo tamwisa masuwa ndo salela ti nɛngɔ ya, e hĩnga ndo mɛ e si na ni. Mbi ndo kamwandó na ndenge mɛndó e ndo hĩngandó nzɔ̃ni ndo mɛ e da ka lɛ tɛ.

Ta aningandó ma, e ga e hĩnga ya, masuwa niko tɛ e mɛndó ali ni na mabaya mɛ agbɛ̃, ta a lengbi ti zangɔ e ya, e li voyage na ndenge ti nzɔ̃ni ka ndo lɛ Ocean ma. Nda masuwa ni akolondó, wa ngu ndo li kaya ni bere litrɛ 22 na pɛ ngoi kɔi kɔi! Nga ma se mɛ fale mbi tɛnɛ na ni na ebandeli, mbi tindó na mbɛtɔ kpengbani, wa mbi lindó sambela hɛ̃ Nzapa ti fãni ti uzu na ya abulu gba, mbi pandó hɛ̃ lo ya, se ta mbi kpi ma ko, mbi na mandangɔ akpale gba na lo tɛ lo. Kpengba ya niko aziandó yangɔ, wa mbi kokisandó kpale mɛ mbi ko kapa ni.

Mbi bandandó dingɔ Ngbangɔ mbala kɔi na ngoi mɛndó e dɛ ka lɛ tɛ. Binga li mɔ na ndo se mɛndó mbi du kaya masuwa tɛ mbi mɛ ndo ɔ so ndo lɛ tɛ wa, mbi lengbindó ti hũngɔ asusu ndɛ̃ ndɛ̃ ndɛ̃. Na bi, mbi ndo kamwandó nvɛ̃ni na atongolo bulu bulu mɛndó mbi ndo hũ ni, ni zandó mbi ya mbi ye ya, Nzapa kɔi mɛ ndo da bɛ lo na azi da.

Na pɛ lingɔ apɔsɔ so lɛ ngu ko, e sindó ka nyɔ tɛ ti Alicante mɛ ka Espagne, kaindó la e ka masuwa niko tɛ e ti gã ti nɛngɔ ya, e vɔ̃ omɛ nzɔ̃ni. Ta adundó woni ti nɛngɔ ya, e lua zo mɛ na yengɔ vɔ̃ngɔ masuwa niko ti gã ma! Abɛse ngaso ko, ni dundó ngoi ti nzɔ̃ni ti nɛngɔ ya, mbi di Ngbangɔ.

Na lo mɛ ya, mbi ndo dindó Ngbangɔ gba ko, ni zandó mbi ya mbi hũ ya, ni du buku mɛ alengbi ti zangɔ e ya e du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti dengɔ bɛ nga ti tina. Mbi kamwandó gba na ndenge mɛ Ngbangɔ ndo tɛnɛ tɛnɛ yangondo na omɛ aba dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ vuruni. Wa mbi kamwa ngandó gba na ndenge mɛ azi gba abɛse mbi nvɛ̃ni nga, e ndo tɛnɛ ya, e du awakristo kanda ta e ndo tɔndɔ aye mɛ Ngbangɔ tɛnɛ ma.

Mbi mundó ekateli ti lingɔ aye zu mɛ mbi lengbi ti lingɔ ti nɛngɔ ya, mbi du na dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ vuruni, ni la mbi ziandó nyɔngɔ drɔgɛ. Mbi ndo tɛnɛndó ya, azi mɛndɛ̃ na kpãngɔ andia ti mbilimbili ti ya Ngbangɔ na kwa ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ ala, wa mbi ndó na gwɛ̃ ti tengbingɔ na ala. Mbi lindó sambela ti fãni sɛ, mbi yɔndó ka ti Nzapa ya, lo za mbi, mbi tengbi na ala.

MBI BANDANDÓ GINGƆ SAMBELA TI MBILIMBILI

Ka tɛ mbi ko, ta adundó siɔni bangɔ asambela kɔi kɔi tee ka mbi lua omɛ mbilimbili ma. Ngoi mɛndó mbi ndo nɔ nɔ kaya kɔdɔrɔ ti Alicante ko, mbi ndo hũndó ada ti asambela gba. Kanda na lo mɛ ya, asambela niko ndó gba na angbilondo kaya da ni ko, adundó woni ya, mbi kɛ̃ ni mbala kɔi.

Lá yenga kɔi na ndɔ, mbi dundó ka ndo lɛ ngomba so wɛngɔ tɛrɛ mbi ko, mbi ndo dindó vɛrse ti Zaki 2:1-5, mɛ ni tɛnɛ ya, ta elengbi ti hɛ̃ngɔ azi ndima gba na lo mɛ ya, ala du awa ye ma. Lá kɔi mbi hũndó asu ka nyɔ da ya: “Da ti Lo-lengɔ Gbia tɛ Atɛmwɛ tɛ Yehova.”

Mbi pandó kaya mbi ya, ‘Ayɔ ya, mbi tara azi olo. Wa zia mbi ba se mɛ ala na yambangɔ na mbi.’ Ni la, mbi lindó kaya da ti Lo-lengɔ Gbia gɛrɛ mbi so zangangɔ yungɔ pɔrɔ, mbi ziandó ngbakpa tɛ mbi ako gba, wa mbi yu ngandó bɔngɔ mɛ asulu. Ngoi mɛndó azi mɛ ndo yamba azi ahũmbi ko, ala gwendó na mbi akpã mbi ka gunda wali kɔi mɛ ati kangba mɛndó lo za mbi ya mbi lua avɛrsɛ ti ya Ngbangɔ mɛndó zo mɛ ndo li diskur ndo di. Na pɛ bombi ko, mbi kamwandó na lo ti songo tɛ azi zu mɛndó ndo ga so gbɔ̃ngɔ ti mbi. Kɔli kɔi ka popo tɛ ala ailindó mbi ya, mbi ga ka tɛ lo e na lo e tɛnɛ tɛnɛ, kanda na lo mɛ ya, ta mbi dɛndó mbi onzi dingɔ Ngbangɔ ma ko, mbi pandó hɛ̃ lo ya, “Mbi na pangɔ hɛ̃ lo bi mɛ mbi na gangɔ se mbi lua ngoi.” Bandangɔ so ndoko ko, mbi bandandó gwengɔ abombi zu.

Apɔsɔ na gesi, mbi gwendó so bangɔ kɔli mɛndó aili mbi, wa lo hɛ̃ndó agbinya ti ahũnda mɛndó mbi na ni na lo ti Ngbangɔ. Pɔsɔ kɔi na gesi, lo hɛ̃ndó mbi sakosi kɔi mɛ asĩ na abɔngɔ ti nzɔ̃ni. Lo pandó hɛ̃ mbi ya, nvɛ̃ bɔngɔ ni ka da bɔlɔkɔ na lo mɛ ya, lo ye tɔndɔngɔ ndia ti ya Ngbangɔ mɛ atɛnɛ ya, e yengbi ka popo tɛrɛ e, wa ta e manda tiringɔ to ma. (Yis. 2:4; Yn. 13:34, 35) Bandangɔ so ndoko, mbi yendó ya, mbi lua azi mɛndó mbi ndo gi ala​—azi mɛ ndo kpã ndia tɛ Nzapa mɛ aba dungɔ na dungɔ lɛ ngɛ̃́ ti vuruni na kwa na ya dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ ala! Ta mɔkanɔ tɛ mbi adundó ti luangɔ zwá ti paradizo mɛ ka island ma, kanda ti dingɔ ngbangɔ na seni nvɛ̃ni. Ni la, mbi dirindó fãni mɛndɛ̃ ka Pays-Bas.

MBI BANDANDÓ GINGƆ KWA

Mbi lindó bi siɔ ti nɛngɔ ya, mbi si ka Groningen, mɛ ka Netherlands. Kai, mbi ndó na gwɛ̃ ti lingɔ kwa kɔi ti nɛngɔ ya, mbi kokisa na gwɛ̃ tɛ mbi. Ka ndo ti lingɔ kwa ti mabaya (Menuiserie) mɛndó mbi gwe ti gingɔ kwa ko, gbia ti atelier ni hũndandó mbi ya, mbi su bere mbi ndo sambela ka wa. Mbi sundó ya, mbi du “Tɛmwɛ tɛ Yehova.” Na ngoi mɛndó lo di ni ko, mbi hũndó mbala kɔi ya, lɛ lo agbinyangbi. Lo pandó hɛ̃ mbi ya, “Mbi na ilingɔ mɔ.” Kanda ta lo di ilindó mbi ma.

Ka ndo mɛndɛ̃ mɛ ando li na kwa ti mabaya, mbi hũndandó gbia kwa ni ya, bere lo na dungɔ na gwɛ̃ tɛ zo kɔi ya, lo za lo. Lo hũndandó mbi ya, mbi su kalasi mɛ mbi li, kwa mɛndó mbi li, na aye mɛ mbi hĩnga lingɔ. Mbi kambisandó hɛ̃ lo ya, mbi lɛkɛndó masuwa mɛ ali ni na mabaya. Akamwasandó mbi na ndenge mɛndó, lo pa hɛ̃ mbi ya, “Mɔ lengbi ti bandangɔ kwa ndɛ na pɛ midi, kanda se mɔ ye tɔndɔ kpale kɔi. Ta mbi ye ya, mɔ gi tɛnɛ ge lɛ kwa tɛ mbi ma, na lo mɛ ya, mbi du Tɛmwɛ tɛ Yehova, wa mbi ndo tɔndɔ andia ti ya Ngbangɔ na ya dungɔ lɛ gɛ̃́ tɛ mbi.” Mbi bandó lo na kamwangɔ zu, wa mbi pandó hɛ̃ lo ya, “Mbi du nga Tɛmwɛ tɛ Yehova!” Na lo mɛ ya, kwa li mbi ná ngbakpa tɛ mbi akondó gba ko, ta lo yendó ma, lo pandó hɛ̃ mbi ya, “Se adu ngaso ko, mbi na bandangɔ mandangɔ na mɔ Ngbangɔ!” Na dengɔ bɛ zu mbi yendó. Na olo mɛ mbi hĩnga nda mɛndó agbia ti kwa ti lɛkɛngɔ mabaya mɛndɛ̃ ta ala ilindó mbi ma. Yehova ndo hɛ̃ndó agbinya ti asambela tɛ mbi. (Nz. 37:4) Mbi lindó kwa so tɛ nyita niko bulu kɔi. Na ya ngoi niko ko, lo mandandó na mbi Ngbangɔ, wa mbi mundó batisimɔ na nzɛ ti kɔi na bulu ti 1974.

MBI LUA NA OLO DUNGƆ LƐ NGƐ̃́ MƐ NA TINA!

Nzɛ kɔi na gesi, mbi bandandó lingɔ kwa tɛ wa sungɔ lége ti ngoi zu​—mɛndó ni hɛ̃ mbi dengɔ bɛ gba. Nzɛ kɔi so pɛni, mbi gwendó ka Amsterdam ti hɛ̃ngɔ ti mbi hɛ̃ grupɛ ti fãnani ti yanga ti Espagnole. Adundó dengɔ bɛ nvɛ̃ni mandangɔ na azi Ngbangɔ na yanga ti Espagnole ná Portugais! Na nzɛ ti Kũ na bulu ti 1975, mbi luandó nzɔ̃ tangɔ li gɛrɛ ti lingɔ kwa mabere tɛ wa sungɔ lége ti kotani.

Lá kɔi nyita wali kɔi mɛ nga wa sungɔ lége ti kotani mɛ ili lo la, Ineke lo gandó ka bombi tɛ e ti yanga ti Espagnole so fangɔ na wali kɔi mɛ lo na lo ndo manda Ngbangɔ mɛ zo ti Bolivi na ayata mɛ ndo tɛnɛ Espagnole ti nɛngɔ ya, lo hĩngangbi nzɔ̃ni. Mbi na Ineke e mangbindó ya, e ndo sulu ambeti ti nɛngɔ ya, hĩngangbi nzɔ̃ni, ta aningandó ma, e zu sɛ e hũndó ya, e na mikanɔ kɔi. E lindó libala tɛ e na bulu ti 1976, wa e ngbãndó na lingɔ kwa tɛ awa sungɔ lége ti kotani tee na bulu ti 1982 bulu mɛndó aili e ya, e gwe kalasi ti mbala ti 73 ti Galaad. E kamwandó, wa e mangandó dengɔ bɛ gba na denge mɛndó apa hɛ̃ e ya, e na gwengɔ ka Est ti Afrika, e lindó kwa ka Mombasa mɛ ka Kenya bulu kũ! Na bulu ti 1987, a tondó e ka Tanzani, kɔdɔrɔ mɛ alo ti zingɔ lége hɛ̃ e ya e fa tɛnɛ kaya ni. E lindó ka Tanzani bulu 26 uzu ti nɛngɔ ya, e diri fãni mɛndɛ̃ ka Kenya.

Zangɔ azi mɛ ndo du ka Est ti Afrika ya, ala hĩnga mbilimbili ti ya Ngbangɔ ahɛ̃ndó mbi ná ya mbi dengɔ bɛ gba

Zangɔ azi ya ala hĩnga mbilimbili ti ya Ngbangɔ alindó ya, dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ e ati na tina. Na ndakisa, zo ti uzu mɛndó mbi manda na lo Ngbangɔ ka Mombasa adundó kɔli kɔi mɛ mbi tengbi na lo ka kwa ti fangɔ tɛnɛ. Na pɛ hɛ̃ngɔ lo ambeti sɛ ko, lo pandó hɛ̃ mbi ya, “Se mbi honzi dingɔ ambeti olo ko, ye mɛndɛ̃ mɛ mbi lengbi ti lingɔ nɛ?” Pɔsɔ ti gesi e bandandó mandangɔ Ngbangɔ na lége ti buku Okoki kozala na bomoi libela awa na mabele oyo ekobongwana paradizo, mɛndó alo ti singɔ na ni na yanga ti Swahili. Lo mundó batisimɔ na pɛ bulu kɔi, wa lo banda ngandó lingɔ kwa tɛ wa sungɔ lége ti ngoi zu. Bandangɔ so ndoko, lo ná ya lo azandó azi bere 100 ti nɛngɔ ya, ala hɛ̃ tɛrɛ la hɛ̃ Yehova, wa ala mu batisimɔ.

Mbi ná Ineke, e hũndó se mɛ Yehova ndo sulu na azi tɛ lo na hɛ̃ngɔ ala dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ na tina

Ngoi mɛndó mbi gbɔ̃ ndani ti fãni ti uzu se mɛ dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ na tina da ko, mbi mandó tɛrɛ mbi mabere tɛ wa dɛngɔ buze mɛndó lo lua lenge mɛ ngbondoni sĩ, wa lo lindó zu ti nɛngɔ ya, lo vɔ̃ ni. (Mat. 13:45, 46) Mbi mundó ekateli ti hɛ̃ngɔ dungɔ lɛ ngɛ̃́ tɛ mbi so zangɔ azi ya, ala hĩnga dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ na tina. Ndoni kɔi na ya mbi, mbi hũndó se mɛ Yehova ndo sulu na azi tɛ lo na hɛ̃ngɔ la dungɔ lɛ ngɛ̃́ mɛ na tina.