Nabutirawa omo kihugho kye Hollande oko 1948. Omwaka owasubuka, ekihanda kyaghe mukyahumira omo muyi mukulu we São Paulo e Brezil. Ababuti baghe ibabeghere eriya oko kisomo n’omo kihanda itubeghere erisoma eBiblia. Oko 1959 mutwalua ewetu e Brezil twamahumira e Amerika omo kiharo kye Massachusetts.

Baba inyakakola kutsibu erikumbirira ekihanda ky’abandu munane. Inyakakola emíbírí mingyi-mingyi; inyakalabalaba akaghulya ebindu, mwahimba oko syondaki, kandi mwakola n’oko kombanyi y’amasu awakaya n’omo bindi bihugho. Obuli mundu omo kihanda mwatsema akakolera omo kombanyi eyo kundi lero twangabere n’akanya k’eribya tukaghenda-ghenda.

Inikine ekalasi, inyibeghere eriyibulya omo malengekania nyiti, ‘Ngasyabya nabya mukulu, ngasyakolaki?’ Abira baghe balebe mubasombola eriyasoma akali k’endata, n‘abandi oko mubírí w’obusuda. Aliwe ingye, sinabya nanzire obusuda kundi isindy’anza omwagha n’amalwa. Neryo monayisogha erisoma akalasi k’endata nitoke eritendibyamo akatima k’eriya oko mubírí w’obusuda. Aliwe ekyo nabyanyanzire kutsibu, iry’eriwatikya abandu kundi ingalengekanaya  nyiti kyanganaleka engebe yaghe iyabya n’omughaso.

Oko kalasi k’endata monatsemera erisoma emyatsi eyikakanaya oko bandu kundi nabya nanzire eriminya engebe nga yatsuka yiti. Ibakatukangiriraya ambu ebindu byayibutikira n’abaghalima ibakanza bati twikiriraye ngoko ko bine bitya. Aliwe okw’ingye emyatsi milebe yabya isiyowikire ndeke neryo ing’ikirirayayo nyitya n’omo ekyo isikihambene ne siyase.

Omo kalasi ketu, isibalitukangiriraya oko syokanuni sy’emighendere eyuwene. Aliwe, ibakatukangiriraya eriyikasa kutsibu imo twatoka akalasi ko ndeke. Ingatsema omughulu ngalabaya endambi n’abira baghe tukayitsemesya, n’omughulu ngakolesaya esyodawa silebe esikatamiraya, aliwe ibukabya butseme b’omughulu muke buyira. Ingayibulaya nyiti, ‘Eno yo na ngebe eyitolere?’

Munahumira omo muyi mukulu we Boston n’eriyihandikisyayo oko kalasi ky’endata. Eriliha akalasi, ingakola omo biro by’ekonze, neryo oko mubírí munahindana n’omughuma w’oko Bimiri ba Yehova engendo y’erimbere. Omulume mughuma oyo twabya tukakola naye mwanyikanirya oko buminyereri obulebirye “emigulu irinda” obuli omo kitabu kya Danieli esura 4 neryo mwambwira ati tuli oko mughulu w’omwiso. (Dan. 4:13-17) Munalunalangira ngoko namabilola embere eribya ngakania naye oko Biblia n’erikirirya ebyo ng’igha ikikendileka inabindula emyatsi milebe omo ngebe yaghe. Neryo munayikasa ngoko nangatoka eriyihighula oko mulume oyo.

Ekalasi eyo, munasombola erisoma amakangirirya awanganiwatikya eriyitegheka erikola emíbírí y’eriwatikya abandi omo Afrika y’Endina. Ingalengekanaya nyiti eriyiherera eriwatikya abateyitoka kyanganaleka engebe yaghe iyabya n’omughaso. Aliwe munaswalangira ngoko nibya n’erikola nyitya sikyangaleka engebe iyayira mughaso. Munabunika mutima n’erileka akalasi emisi 6 iyikisiya yahwa.

Omo 1970 oMwisi 5, munahumira e Amsterdam, omuyi w’omo kihugho kye Holande, eriyakolera omo kombanyi eyo baba waghe akoleramo. Omubírí oyo mwaleka inaghenda-ghenda kutsibu n’erihika omo bihugho bingyi omo Afrika, Amerika, e Bulaya, ne Azia. Omo bihugho byosi ebyo nahikamo, munalunalangira ngoko abandu bawite amaligho mangyi kandi sihali oyo wangatoka eribughagho. Nabya inyikinawite engumbu nene y’erikola omwatsi mulebe w’omughaso omo ngebe. Neryo manayisogha erisuba e Amerika n’eritaswayasoma akalasi kaye k’endata ako nabyangasoma kera omo muyi we Boston.

Aliwe nabere nasuba ekalasi, munalunalangira ngoko akalasi k’endata siketangwatikya n’akaikoto eribana ebisubiryo oko mabulyo awalebirye engebe agho nabya ngayibulya. Omw’ihandabuka munasaba obuwatikya oko mughalima waghe mughuma. Munasweka akanzubirya ati: “Ukinasoma kaki kwe? Si wangatwirirya k’aho?” Munatsema akanzubirya atya. Neryo munalunalekera akalasi k’endata k’aho olosi.

Kundi nabya inikinayowa ngoko engebe yaghe siriyayira mughaso, mon’ingira omo kikuto ky’abandu abatekwama emibere y’ebihanda n’ekyabya kikalangirika nga kikasondekanaya obuholo n’olwanzo. Ingye n’abira baghe balebe mutwalaba-laba omo kihugho kye Amerika twamayahika n’omo muyi we Acapulco, omo kihugho kye Mexico. Mutwikalayo n’abandu ababya bakayiwata ngoko banzire, kandi  ibakabya ngabawite engebe eyitemo amaligho n’erihangya-hangya. Aliwe, omw’ikala nabo eryo, munafumbula ngoko engebe yabo siyiri na mughaso kandi siyangaletera obutseme b’omughulu muli. Kandi, munalangira ngoko abangyi ba kubo si b’ekwenene kandi sibataleghula.

Oko mughulu oyo, munatsuka eritaswalengekania oko mwatsi owo nabya nanzire erikola inyikine mwana. Munanza nyiti ngambe inasyalaba-laba oko syongetse inyine omo bwato, butsira ng’oyukakolera mubo aliwe inaghendyabo ingyuwene-wene. Ekyo kyabya kitolere inayira oko bwato bwaghe-bwaghe. Kundi n’omwira waghe oyukahulawa mo Tom naye abya anzire erikola ngaye, neryo mutwayisogha eritimba-timba omo kihugho kyosi mo haghuma tukalaba oko syongetse. Nabya nanzire eribana ekisiwa ekiri ng’eparadiso eyo ngendikala butsira erikwama ebyalayiro by’erikala haghuma n’abandi.

Ingye haghuma na Tom mutwayisogha eriya e Arenys de Mar, hakuhi ne Barcelone, omo Espanye. Eyo mutwaghula obwato bw’esyometere 9,4 obwabya bukahulwa mo Llygra. Mutwatsuka eritaswakokotyabo tutoke erighenda mubo mo mbolere oko ngetse nene. Kundi sitwabya n’epakupaku y’erihika luba eyo tukaya, mutwalusyamo omotere n’erihira omo mwanya wagho mw’awandi maghetse w’erinywa. Erituwatikya erighendya obwato bwetu eyiri myalo mike-mike, mutwaghula esyongahya ibiri, obuli ngahya yabya n’obuli bw’esyometere 5. Oko nduli mutwatsuka olughendo lw’eriya e Seychelles, omo ngetse nene ye India. Twabya twanzire erihika oko luhande lw’amalengera lyuba lwe Afrika n’omo Cape de Bonne Esperance, omo kihugho kye Afrika y’Endina. Erihika eyo tukaya mutwaghendera oko syongununu, mtwakolesya ebitabu n’ehindi hyuma hike-hike. Munasweka tukaminya eyo twabya tukaya butsirihera.

Mutwalutwaminya ngoko obwato bwetu sibutolere oko ngetse nene-nene. Obuli saha ibukingiramo amaghetse awalingene n’esyolitre 22! Ngoko nyinalyabugha oko nzuko, ekihunga ekikalire kyabere kyahika, munasagha kutsibu n’erisaba engendo yaghe y’erimbere, ngalagha oMungu nyiti twamabilama ingendiyikasa erimuminya. Ekihunga mukyumbya, kandi munaberererya erilagha ryaghe.

Munatsuka erisoma eBiblia itukine omo ngetse. Terilengekania ngoko kyanguwana, ighune omo katikati k’engetse nene ye Mediterania, ukalangira emihanda mbiriri-mbiriri y’amahere, isuwangalangira n’omwiso w’engetse. Munatsemesibwa kutsibu n’esyongununu esyo nalangira n’ekyo mukyaleka inatasikirirya ngoko hane oMungu oyutsomene abandu.

Twabere twabugha amayenga malebe itune oko ngetse mutwahika oko mwalo we Alicante, omo Espanye, eyo twahira obwato bwetu b’oko beyi tutoke erighula obundi obuwene. Sikiriswekaya eribya imukyakala eribana oyukaghula obwato obukulire obo, obutemo omotere kandi obutobokire! Aliwe, okw’ingye munabana akatambi akatolere ak’erisoma eBiblia.

Ngoko nabya ngalola embere erisomo eBiblia munalangira ngoko ni kitabu ekirimo eby’erighenderako ebyangatuwatikya eribya n’obutseme omo ngebe. Munatsemera emyatsi eyo Biblia ikabugha oko mighendere eyuwene omo ngebe, kandi munayibulya nga niki kyo kikaleka abandu bangyi​—naghe inyineko​—itwayahulamo Bakristo kandi isitulighendera okw’ebyo yikabugha.

Munayisogha erikola emyatsi milebe nyitoke eryuwania engebe yaghe, neryo munumbya erifuta eloho.  Munalengekania nyiti hanganabya ihane abandu abakakolesaya esyokanuni sy’eBiblia, neryo munanza erisungana nabo. Munasaba engendo yaghe y’akabiri, munasaba oMungu nyiti anyiwatikaye erisungana nabo.

Okw’ingye, munalangira ikitolere eriyiteghererya obuli kisomo omo katambi kalebe imo nabana eky’ekwenene. Nabere nyinemulaba omo syombalo sye Alicante, munalangira ebisomo bingyi. Aliwe kundi ebingyi bya kubyo byabyako esyosanamu, mukyanyolobera eriminya ngoko si by’ekwenene.

Kiro kighuma omo yenga omo ritungyi, inyine oko singyi y’ekitwa ngaasamalira omwalo, munasoma Yakobo 2:1-5, eyibughire yiti si kyuwene erisolola abandu. Omo nzira ngasuba eyiri obwato bwetu, munalaba ahabya hakalangirika nga ni mwanya w’eriramiryamo oko mwingiriro ihahandikire: “Ekisenge ky’oBwami ky’Abimiri ba Yehova.”

Munayibwira nyiti, ‘Litolere inaterilebya abandu aba n’erilangira nga bak’inyangirira bati.’ Neryo muningira omo Kisenge ky’Obwami isinyambite ebiryato, inyine kw’ebireru, kandi inyimbite akafurungu akatulangikire. Oyukakokaya abandu mwanyitwala oko kitumbi ekikereko omukekulu oyo waniwatikaya omo lukogho eribana amasako omubuyi akahulagho. Emihindano yabere yahwa, munasweka ngalangira eritsomana ly’abosi abasyanyiramukaya. Omulume mughuma mwanyikokya ewiwe eriyakania oko Biblia, aliwe kundi nabya isindinabugha erisomayo, munamubwira nyiti, “Ulinde ngendikubwira nabiyiteghekania.” Ngalindirira, munatsuka erihindana oko mihindano yosi.

Enyuma w’amayenga malebe, munaya ew’omulume oyo kandi mwasubirya oko mabulyo waghe w’eBiblia. Enyuma w’eyenga nguma mwamba akafuko akoswire mw’esyongyimba esyuwene. Mwanyibwira ati omwenye syongyimba esyo ane omo ngomo busana n’erikwama ekihano ky’eBiblia eky’erianzana n’eritendiyingirya omo malwa. (Isa. 2:4; Yoa. 13:34, 35) Aho munaminya ndeke-ndeke ngoko nabiribana ekyo nabya ngasondya​—abandu abakakwama ndeke amahano w’eBiblia awalebirye emighendere eyuwene! Ekyo nabya nyilandamirire si kyabya eribana ekisiwa ekiri ng’eparadiso aliwe erigha eBiblia yo buli. Neryo monasuba omo kihugho kye Hollande.

Munabugha biro bini ngaghenda erihika omo muyi we Groningen, e Pays-bas. Eyo munalagha oko mubírí owanganyiwatikya eribana ebyo nyilaghireko. Munasaba omubírí ako kibanda kilebe ky’abasapate, neryo mubamba efomu eyabya kw’eribulyo nga nyiri w’omo kisomo kyahi. Munahandika nyiti, “Mwimiri wa Yehova.” Omwenye mubírí abere asoma ekyo,  munalangira ngoko obusu bwiwe bwamabinduka. Mwabugha ati, “Ngendikubirikira.” Aliwe mwatakola ekyo.

Oko kindi kibanda, munabulya omwenyeho ng’angananyiha akabiri. Mwanyisaba ebipapura byaghe by’akalasi n’ebikakanganaya nga nabirikola eyindi míbírí yahi. Munamubwira nyiti nabirikola oko mubírí w’erikokotya amato w’emiti. Ekyanyiswekaya, mwabugha ati, “Wanganatsuka erikola eritungyi lya munabwire, aliwe hali kindu kighuma. Sinyanzire ukanyiletera ebitsibu aho waghe hano kundi nyiri Mwimiri wa Yehova kandi ngaghendera oko syokanuni sy’eBiblia.” Inyinaswekire munamusamalira n’eribugha nyiti, “Naghe nyiri Mwimiri wa Yehova!” Busana n’esyonzwiri syaghe nyiri-nyiri n’ebireru, mwalu nyanibwira ati, “Kwesi, ngendikw’ighisya eBiblia!” Munaligha ekyo n’obutseme. Neryo munaminya ekyaleka omwenye mubírí w’erimbere inyatambirikira. Yehova abya akasubirya oko misabe yaghe. (Esy. 37:4) Munakolera omo kibanda kya mughala wetu. Oko mughulu oyo oyo mwanyighisya eBiblia, n’enyuma waho munabatisibwa omo Mwisi 1, 1974.

Enyuma w’omwisi mughuma, munatsuka omubírí muhya-muhya​—obupainia​—obwabirinyiretera obutseme. Omwisi owakwama, munahumira e Amsterdam eriyawatikya ekikuto kihya-kihya eky’omubughe we Kiespanyole. Bwabya butseme bunene erikangirirya abigha omo Kiespanyole n’eKiportigais! Oko Mwisi 5 1975, munabana olusunzo lw’erikola ng’omupainia w’embaghane.

Kiro kighuma, mwali wetu omupainia w’embaghane oyukahulawa mo Ineke mwasa oko mihindano y’endeko yetu y’omubughe we Kiespanyole erisyatukangania omwigha wiwe w’eBiblia owe Bolivi. Ingye na Ineke mutwayisogha eriminyana ndeke omw’ihandikirana esyobaruha, mughulu muke enyuma waho, mutwaminya ko tuwite ebyo twanzire erisyahikira bighumerera. Mutwatahania oko 1976 kandi mutwalola embere erikola obupainia bw’embaghane erihika oko 1982 omughulu twabirikirawa oko kalasi ke Gileadi ake 73. Mutwasweka n’eritsema tukatumwa oko luhande lw’Amatanga lyuba lwe Africa e Mombasa, omo kihugho kye Kenya, eyo twakolera omo myaka itano! Omo 1987, mutwatumwa e Tanzania, eyo omubírí wetu abya isyakighanisibwe. Mutwabughayo emyaka 26 embere tusube e Kenya.

Erighisya abandu abakasima b’eBiblia kyabirituha engebe eyiwite mughaso. Ng’eky’erileberyako, omwigha waghe w’erimbere eMombasa abya mulume oyo nabana ngatulira ahakabya abandu bangyi. Enyuma sy’erimuha esyogazeti ibiri, mwabugha ati, “Ngendibya nabugha esi, ngitasyakolaki?” Eyenga eyakwama mutwatsuka erigha ekitabu Unaweza Kuishi Milele Katika Paradiso Duniani, ekyabya imo kyanamahuluka omo Kiswahili. Enyuma w’omwaka mughuma mwabatisibwa n’eribya mupainia w’omughulu wosi. Eritsuka aho, iye na mukali wiwe babiriwatikya abandu hakuhi 100 eriyiherera oko Yehova n’eribatisibwa.

Nabere natsuka eriyilangirira omughaso w’engebe, munayowa ng’omutundi oyo wabana elulu y’obughuli kandi mwatanza eriheryayo. (Mat. 13:45, 46) Munanza erikolesya engebe yaghe eriwatikya abandi eribana engebe eyiwite mughaso. Haghuma n’omukali waghe mwanze, nabiriyilangirira ngoko Yehova akatsumula abandu biwe eribya n’engebe eyiwite mughaso.