Nevyalika mu 1948 ku Netherlands. M’caka cokonkhapo, banja yasu yekukila mumzinda wa São Paulo, ku Brazil. Makolo ŵangu enzokonda kuluta ku chechi ndipo nthawi zinyinji tenzokonda kuŵelenga Baibo monga banja pavuli pakulya cakulya camcingulo. Mu 1959, tekukila ku United States ndipo teciyonkhala mumzinda wa Massachusetts.

Atata enzoseŵenza mwakhama kuti apeze zofunikila za banja yasu. Poyamba, enze elembewa nchito yogulisa zinthu. Pavuli pake eyamba kuseŵenza nchito yokonza miseu ndipo posilizhyila, eloŵa nchito ku kampani ya ndeke. Tonse tesangalala ngako peciyamba kuseŵenza ku kampani ya ndeke cifukwa tenkhala na mwai woyenda m’vyalo vosiyanasiyana.

Penenze ku sekondale, nenzokonda kuzikonsha kuti, ‘Kansi nikayambe kuseŵenza nchito yanji nikakula?’ Petesilizhya sukulu, ayangu ayakine esankha kuluta ku yuniveziti, koma ayakine esankha kuloŵa usoja. Neo nenzofuna lini kuloŵa usoja cifukwa nenzofuna lini kukangana na ŵanthu olo kuniatana. Tetyo, nesankha kuluta ku yuniveziti. Koma pansi pamtima nenzofuna kuyavya ŵanthu cifukwa nenzoona kuti niye zinganiyavye kunkhala na umoyo watanthauzo.

Penenze ku yuniveziti, nenzosangalala kuphunzila za cinkhalidwe ca ŵanthu cifukwa nenzofuna kuziŵa mweweyambila moyo. Tenzophunzisiwa soti kuti vinthu vecitoyaluka ndipo aziphunzisi ŵasu enzofuna kuti tikokhulupilila ciphunziso camene ici. Koma cenivuta kuti nikhulupilile cifukwa vinthu vinyinji veenzotiuzhya venzeve umboni.

M’kilasi mwasu, tenzonkhala umoyo wotailila ndipo aziphunzisi enzotiphunzisa lini mfundo za minkhalidwe iweme. M’malomwake, enzotiphunzisa kuti tingacite ciliconse catufuna malinga ngati tucita bwino pa mayeso. Nenzosangalala kucita maphwando pamozi na ayangu ndipo tenzoseŵenzesha mankhwala osokoneza tomfwe. Koma cisangalalo ici cenzonkhala tyala ca kanthawi katontho. Nthawi zinyinji nenzozikonsha kuti, ‘Kansi uyu niye umoyo watanthauzo wanufuna?’

Tetyo neleka maphunzilo yenenzocita pa yuniveziti iyi. Pavuli pake nekukila mumzinda wa Boston ndipo neyamba kucita maphunzilo pa yuniveziti iyakine kwamene uku. Kuti nikopeza ndalama zolipilila ku yuniveziti, neloŵa nchito yamene nenzoiseŵenza tyala pa holide ndipo pa nthawi iyi niye penekumana na wa Mboni za Yehova kwa nthawi yoyamba. Yove enifotokozela ulosi wonena za “nthawi 7” wamene upezeka m’buku ya Danieli capita 4 ndipo eniuzhya kuti tili m’masiku osilizhya. (Dan. 4:13-17) Pakaliyopita nthawi, nezindikila kuti ngati ningapitilizhye kunkhala na makambilano oteti na munthu uyu, niye kuti zinganipangishe kucinja umoyo wangu. Tetyo neyamba kucita zilizonse kuti nikomupewa.

Ku yuniveziti, nenzocita kosi yamene nenzoona kuti inganiyavye kuti nikayambe nchito yoyavya ŵanthu ku South America. Nenzoona kuti kuyavya ŵanthu amene enzofunikila thandizo sembe kweniyavya kunkhala na umoyo watanthauzo. Pavuli pake nezindikila kuti kosi iyi yenzoniyavya lini kunkhala na umoyo watanthauzo. Izi zenikhumudwisha ngako ndipo neleka kucita maphunzilo aŵa petevalila.

Mu May 1970, nekukila mumzinda wa Amsterdam, ku Netherlands ndipo neyamba kuseŵenza ku kampani ya ndeke kweenzoseŵenza atata. Cifukwa ca nchito iyi, nenkhala na mwai woyenda m’vyalo vosiyanasiyana va ku Africa, America, Europe na Asia. Koma nenzoona kuti ku calo kulikonse kwenelutako, ŵanthu enzokumana na mavuto ndipo paliye aliyense wamene enzokwanisha kusilizhya mavuto aŵa. Cifukwa cakuti nenzofunishisha kuyavya ŵanthu, ndipo nenzoona kuti pali caningacite kuti nisilizhye mavuto ŵao, neganiza zowelela soti ku United States ndipo neyamba soti maphunzilo pa yuniveziti ya ku Boston.

Koma pakaliyopita nthawi itali, nezindikila kuti maphunzilo yenenzocita yenzoniyavya lini kupeza mayankho ya makonsho yenenze nayo yokhuza umoyo. Nesoŵa cocita, tetyo nesenga aphunzisi ŵangu kuti anipaseko malangizo. Nedabwa peciniyankha kuti, “Ndaŵa yanji upitilizhya kuphunzila? Leka tyala.” Nekondwela ngako na zeciniuzhya ndipo nthawi yamene iyo neleka maphunzilo aya.

Cifukwa cakuti nenze nikaliyopeza umoyo watanthauzo, nejoina kagulu kamene kenzooneka monga kuti kenzocilikiza ŵanthu kuti akonkhala mwamtendele koma soti mwacikondi m’malo mokonkha miyambo yao. Neo na ayangu a m’kagulu aka teyenda mbali zosiyanasiyana za m’calo ca United States ndipo teciyofwika mpaka mumzinda wa Acapulco ku Mexco. Kagulu aka kenzonkhala na ŵanthu amene enzokana kukonkha malamulo acinkhalidwe ndipo enzooneka kuti enzeve mavuto olo nkhaŵa iliyonse pa umoyo wao. Pakaliyopita nthawi itali, nezindikila kuti umoyo wao wenze lini watanthauzo ndipo enzeve cimwemwe.  Anyinji mwa ŵanthu aŵa enze osaona mtima ndipo enze osakhulupilika.

Penenze mtontho nenze na colinga cakuti nikakula nikayende mbali zosiyanasiyana za calo poseŵenzesha boti. Pa nthawi iyi neyamba kuganizila za colinga ici, koma kuti nicikwanilishe nenzofunika kunkhala na boti yangu-yangu. Nenze na muyangu wa zina yakuti Tom ndipo naye enze na colinga cimozimozi. Tetyo, teyamba kuyendela pamozi pa maulwendo aŵa apamanzi. Nenzofuna kupeza cisumbu cokongola kutali na ŵanthu ayakine kuti osati nikovutika kukonkha malamulo acinkhalidwe.

Neo na Tom teluta ku Arenys de mar kufupi na mzinda wa Barcelona ku Spain. Petefwika, tegula boti yamene yenze itali mamita 9.4 ndipo teipasa zina yakuti Llygra. Pavuli pake teyamba kuikonza kuti ikakwanishe kuyenda pa nyanja. Pofwana kuti ulwendo wasu wenze lini wofulumila, tecosamo injini kuti tinkhale na malo akulu osungila manzi akumwa. Tegula vimiti viŵili voyendeshela boti vamene venze vitali mamita 5. Peteona kuti zonse zenze m’malo, teyamba ulwendo woluta ku Seychelles pa nyanja ya Indian. Colinga casu cenze cakuti tipite ku gombe ya kumcingulo kwa Africa mpaka kuyofwika ku Cape of Good Hope ku South Africa. Tenzoona nyenyezi ndipo tenze na mamapu, mabuku na makampasi kuti tisasoŵe. Nesangalala kuona mwamene zinthu izi zetiyavyila kuona bwino-bwino mwetenzofunika kuyendela.

Pakaliyopita nthawi itali, tezindikila kuti boti yasu yenze yotulika ndipo yenzoloŵesha manzi malita 22 pa awa imozi. Pakaliyopita nthawi itali kweyamba cimphepo camkuntho. Monga ni mwanafotokozela koyambilila kwa nkhani ino, necita wowa ndipo kwa nthawi yoyamba nepemphela kwa Mulungu nomulonjeza kuti ngati tipulumuke, niye kuti nicite zilizonse zaningakwanishe kuti nimuziŵe. Pavuli pake cimphepo camkuntho celeka ndipo nesunga lonjezo yangu.

Petenze tikali pa nyanja, neyamba kuŵelenga Baibo. Nenzosangalala ngako kuona nsomba zamitundu yosiyanasiyana apo n’kuti tili pakati pa nyanja ya Mediterranean. Ndipo nenzocita cidwi nikalolesha patali cifukwa mikumbi yenzooneka monga yukumana na manzi ya pa nyanja. Usiku, nenzocita cidwi na mlalang’amba wa Milky Way, ndipo izi zenisimikizhyila kuti kuli Mulungu wamene ocita cidwi na ŵanthu.

Pavuli ponkhala pa nyanja kwa mawiki, tefwika pa doko ya Alicante, ku Spain ndipo teyamba kuchacha boti yasu kuti tigule iyakine. Pepita nthawi kuti iguliwe cifukwa yenze yakale, yenzeve injini ndipo yenze yotulika. Tetyo, nenkhala na nthawi ikulu yoŵelenga Baibo.

Penepitilizhya kuŵelenga Baibo, nezindikila kuti ili na malangizo amene angatiyavye kunkhala na umoyo wacimwemwe. Necita cidwi ngako kuona kuti Baibo yulaŵila mosapita m’mbali kuti tufunika kunkhala na minkhalidwe yabwino. Tetyo neyamba kuzikonsha kuti, ‘Ndaŵa yanji tunena kuti nise Akhristu koma tukonkha lini mfundo za m’Baibo?’

Izi zeniyavya kuti nipange masinthidwe pa umoyo wangu ndipo neleka kuseŵenzesha mankhwala osokoneza tomfwe. Nenzokhulupilila kuti pali ŵanthu amene okonkha mfundo za m’Baibo pa umoyo wao, ndipo nenzofunishisha kukumana nao. Tetyo, kwa nthawi yaciŵili pa umoyo wangu, nepemphela kwa Mulungu kuti aniyavye kupeza ŵanthu aŵa.

Kuti nikwanishe kupeza cipembezo cacendi, neona kuti cenze bwino kuti nikoluta ku machechi osiyanasiyana. Penenzoyenda mumzinda wa Alicante, neona machechi anyinji. Koma pa machechi  anyinji penze vifanizilo. Tetyo, nenzoonelatu kuti yangankhale lini cipembezo cacendi.

Siku iyakine pa Sondo mcingulo, nenze nenkhala m’mbali mwa kalupili kamene kenze m’mbali mwa doko, ndipo nenzoŵelenga lemba ya Yakobo 2:1-5, yamene yulaŵila kuti tufunika lini kukondela ŵanthu olemela. Penenzowelela ku boti, nepeza malo yamene yenzooneka monga ni chechi ndipo penze polemba kuti: “Ng’anda ya Ufumu ya Mboni za Yehova.”

Kuti niziŵe kuti ni cipembezo cacendi, neganiza zoŵayesa kuti nione mwati anilandilile. Neloŵa mu Ng’anda ya Ufumu apo n’kuti niliye nsapato, nenze niliyogele ndevu na sisi ndipo nenze nevwala trauzi yong’ambikang’ambika. Kalinde eniuzhya kuti nikankhale pafupi na amai acikulile ndipo amai aŵa eniyavya kupeza Malemba yeenzotomola wokamba nkhani. Pavuli pakuti misonkhano yasila, nedabwa ngako kuona cikondi cecinionesha ŵanthu amene enzowela kuzonipasa moni. Mkwasu muyakine enisenga kuti tilute ku ng’anda kwake kuti tikakambisilane za m’Baibo. Koma cifukwa cakuti nenze nikaliyosilizhya kuŵelenga Baibo pa nthawi iyi, nemuuzhya kuti nikamuuzhye nikayonkhala wokonzeka. Pakaliyopita nthawi itali neyamba kupezeka pa misonkhana yonse.

Pavuli pa mawiki, neluta ku ng’anda kwa mkwasu ula wamene enze eniitila ku ng’anda kwake ndipo eyankha makonsho yonse yenenze nayo. Pavuli pa wiki imozi enipasa cola camene cenze cozula na vovwala vabwino ngako. Ndipo yove eniuzhya kuti mwineco wa vovwala ivi enze m’jele cifukwa cokonkha malamulo akuti tufunika kukondana nopewa kucita nkhondo. (Yes. 2:4; Yoh. 13:34, 35) Apa nenkhala wosimikizhya kuti neŵapeza ŵanthu ŵenenzosakila amene oseŵenzesha mfundo za m’Baibo pa umoyo wao. Kuyambila pa nthawi yamene iyi, colinga cangu cecinja. Poyamba, nenzofuna kupeza cisumbu kuti nikonkhala kwaneka kwamene ŵanthu angonikakamizhya lini kukonkha malamulo. Koma pa nthawi iyi, neona kuti cofunika ngako ni kuphunzila Baibo noimvwishisha. Tetyo, neganiza zowelela ku Netherlands.

Zenitolela masiku 4 kuti nifwike mumzinda wa Groningen ku Netherlands. Penefwika, neyamba kusakila nchito kuti nikopeza zofunikila za pa umoyo. Penefwika pa shopu ya munthu muyakine wamene enzocita zaukalipentala, nemuuzhya kuti nenzosakila nchito. Yove enipasa pepa pamene penze makonsho osiyanasiyana. Imozi mwa makonsho aŵa yenze yakuti nilembepo zina ya cipembezo cangu. Nelembapo kuti, “N’ne wa Mboni za Yehova.” Peciŵelenga zenelemba, neona kuti cinso cake cecinja ndipo eniuzhya kuti, “Nikakuite.” Koma aliyoniite.

Siku iyakine nefwika pa shopu ya kalipentala muyakine, ndipo nemuuzhya kuti nusakila nchito. Eniuzhya kuti nimuoneshe mapepa yoonesha  maphunzilo yenecita na nchito zenecitako kuvuli. Nemuuzhya kuti necitako nchito yokonza boti. Nedabwa ngako peciniuzhya kuti, “Ungayambe nchito mcingulo muno koma nikupase lamulo imozi. Nufuna lini mphumvya pa shopu pangu cifukwa n’ne wa Mboni za Yehova ndipo nukonkha mfundo za m’Baibo.” Nemuuzhya kuti, “Nane n’ne wa Mboni za Yehova.” Koma cifukwa cakuti nenze na sisi zitali na ndevu zosagela, yove eziŵa kuti nenze lini wa Mboni. Tetyo, eniuzhya kuti, “Niyambe kukuphunzisa Baibo.” Mwacimwemwe, nevomela kuti tiyambe kuphunzila Baibo. Neona kuti Yehova niye ecitisha kuti kalipentala woyamba asaniite kuti niyambe nchito kuli yove. Ndipo apa nepeza umboni wakuti Yehova enzoyankha mapemphelo ŵangu. (Sal. 37:4) Neseŵenza pa shopu ya mkwasu uyu kwa caka cimozi ndipo pa nthawi imozimozi nenzophunzila Baibo. Pavuli pake, nebatizika mu January 1974.

Pavuli pa mwezi umozi, neyamba kutumikila monga mpainiya wanthawi zonse. Utumiki uyu waniyavya kunkhala munthu wacimwemwe ngako. Mwezi wokonkhapo, neluta ku Amsterdam kuyocilikiza kagulu ka Cisipanishi. Zenze zosangalasa ngako kusogoza maphunzilo m’Cisipanishi na m’Cipotyugizi. Mu May 1975 neikiwa kunkhala mpainiya wapadela.

Siku iyakine, kalongosi Ineke wamene enze mpainiya wapadela ewela ku mpingo kwasu. Yove eleta wophunzila Baibo wake wa ku Bolivia kuti azeziŵane na akwasu na azilongosi a mumpingo wa Cisipanishi. Neo na kalongosi Ineke, tepangana kuti tiziŵane bwino, ndipo tenzolembelana makalata. Pavuli pake, tezindikila kuti tonse tenze na zolinga zolingana. Tetyo, telungulana mu 1976, ndipo tepitilizhya kutumikila monga apainiya apadela mpaka mu 1982 peteitiwa kuti tikaloŵe kilasi ya namba 73 ya Sukulu ya Giliyadi. Petesilizhya maphunzilo a sukulu iyi, tesangalala ngako pecitituma ku East Africa. Ndipo tetumikila mumzinda wa Mombasa ku Kenya kwa vyaka 5. Mu 1987, etituma ku Tanzania kwamene pa nthawi iyi, boma yenze yecosa lamulo yolesha nchito yasu. Tetumikila ku Tanzania kwa vyaka 26 ndipo pavuli pake, etiuzhya kuti tiwelele soti ku Kenya.

Kuyavya ŵanthu a maganizo oyenelela kuti aphunzile cendi cupezeka m’Baibo, kwaniyavya kunkhala na umoyo watanthauzo. Mwacisanzo, siku iyakine petenzocita ulaliki wa patuŵa mumzinda wa Mombasa, nekumana na munalume muyakine. Ndipo nemugaŵila magazini yaŵili. Pavuli pake, enikonsha kuti, “Kansi nikacite cinji nikayosilizhya kuŵelenga magazini aya?” Pavuli pa wiki imozi, neyamba kuphunzila naye Baibo poseŵenzesha kabuku kakuti Mungathe kukhala ndi moyo Kosatha M’Paradaiso pa Dziko Lapansi, kamene kenze kefumyiwa calombapano m’Ciswahili. Munalume uyu niye enze phunzilo yangu yoyamba ku Mombasa. Petephunzila Baibo kwa caka cimozi, yove ebatizika noyamba kutumikila monga mpainiya wanthawi zonse. Kuyambila nthawi yamene iyo, yove na mkazi wake ayavya ŵanthu pafupifupi 100 kuti azipeleke nobatizika.

Peneziŵa colinga ca umoyo, necimvwa monga ni mwecimvwila wamalonda wamene epeza ngale yamtengo wapatali ndipo enzofuna lini kuisiya. (Mat. 13:45, 46) Nenzofuna kuseŵenzesha moyo wangu wonse poyavya ŵanthu ayakine kunkhala na umoyo watanthauzo. Neo na mkazi wangu wokondeka taona umboni woonesha kuti Yehova oyavya ŵanthu kunkhala na umoyo watanthauzo.