1948 watapim nacerqani Paises Bajos nacionpi. Qatiqnin watallatam ripukurqaniku Brasil nacionpi São Paulo llaqtaman. Tayta-mamayqa sapa kutim iglesiaman riqku, chaymi cenayta tukuruspayku bibliata leeq kaniku. 1959 watapiñataqmi Estados Unidos nacionpi Massachusetts sutiyuq llaqtamanña ripukurqaniku.

Llapaykuqa pusaqmi karqaniku, chaymi papayqa mantienewanankupaq anchata llamkarqa. Qallariypiqa llamkarqa callepi rantikuspanmi, chaymantañataqmi carreterata ruwaypi, chaymanta qipatañataqmi llamkapakurqa aeropuertopi. Aeropuertopi papay llamkasqanraykum maytapas viajaq kaniku, chaymi kusisqa karqaniku.

Warmacha kaspaymi niq kani: “¿Imatataq ruwasaq hatunyaruspayqa?”, nispay. Wakin amistadniykunaqa universidadpi estudianankupaqmi tantiakururqaku, wakinñataqmi militar kanankupaq. Ñuqañataqmi mana haykapipas peleayta munasqayrayku militar kaytaqa mana munarqanichu, chaymi universidadpi estudianaypaq tantiarurqani. Sunquypiqa runamasiykuna yanapaytam  munaq kani, chaywan kusisqa kawsakuyta piensaspay.

Tukuy imakunapas imayna rikurimusqanmanta yachayta munaspaymi antropología nisqanta estudiayta qallaykurqani. Profesorniykuqa monomanta rikurimusqanchiktam yachachiwaqku. Nisqanku mana cierto kachkaptinpas chayllapi creenaykutam munarqaku.

Chay estudiasqaykupiqa manam yachachiwaqkuchu allin runa kanaykupaqqa, aswanqa tukuy imayuq kanallaykupaqmi. Universidadpi estudiaqmasiykunawanqa kusisqa kayta munaspaykum fiestakunallapi hinaspa drogakuyllapi kaq kaniku, ichaqa ratullam kusisqa kayniykuqa pasaruq. Ñuqaqa sapa kutillam nikuq kani: “¿Kayna kaspaychu kusisqa kawsakusaq?”, nispay.

Chaymantam Boston llaqtamanña ripukurqani universidadman yaykunaypaq. Estudioykunata paganaypaqmi llamkapakurqani, chaypi huknin llamkapakuqmasiymi karqa Jehova Diospa testigon. Paymi willawarqa Daniel libropa tawa capitulonpi ‘qanchis watakuna’ kunan tiempopi cumplikusqanmanta (Dan. 4:13-17). Cuentatam qukururqani paywan hinalla rimaspayqa imayna kawsakuyniyta cambianayta. Chaymi paywan manaña rimanaypaq tukuyta ruwarqani.

Chay universidadpi kachkaspaymi America del Sur lawpi runakunata mana imallapaq yanapanaypaq tantiarurqani. Ñuqaqa piensarqani: “Chayta ruwaspachiki kusisqa kawsakusaq”, nispaymi. Ichaqa manam kusisqaqa kawsakurqanichu. Chaymi hukmanyasqallaña universidadmanta lluqsikurqani.

1970 watapa mayo killanpim Paises Bajos nacionpi Amsterdam llaqtaman ripukurqani papay hina aeropuertopi llamkanaypaq, chaypi llamkaspaymi Africa, America del Norte, America del Sur, Asia hinaspa Europa lawpi achka nacionkunata riqsirurqani. Ichaqa chay riqsisqay nacionkunapiqa tukuy mana allinkunallañam karqa. Chayna kaptinpas hinalla yanapakuyta munaspaymi Estados Unidos nacionpi Boston llaqtaman kutirqani universidadpi kaqmanta estudianaypaq.

Chaypi kachkaspaymi cuentata qukururqani universidadpi estudiayqa kusisqa kanaypaq mana yanapawananta. Mana ima ruwaytapas atispaymi profesorniyta tapukurqani, hinaptinmi payñataq niwarqa: “Mana kusisqa kaspaykiqa imapaqtaq estudianki, saqiruyá”, nispa. Chaynata niwaptinmi universidadmanta lluqsikururqani.

Hinalla hawka kawsakuyta munaspaymi kusisqa kawsakuyta munaq runakunaman hukllawakururqani (movimiento hippie). Chaypi wakin amistadniykuwanmi Estados Unidos nacionmanta gratislla apawanankupaq carrokunata sayachispayku Mexico nacionpi Acapulco llaqtaman chayarurqaniku. Chaypim ñuqayku hina piensaq runakunawan kawsakuyta qallaykurqaniku. Ichaqa cuentatam qukururqani chayna kawsakuspaykuqa mana kusisqa kanaykuta. Hinaspapas chaypi kaqmasiykunaqa manam confianapaq runakunachu karqaku, mana allinkunatataqmi ruwaqkupas.

Mexico nacionpi kachkaspaymi warmacha kaspay barcopi puriy munasqayta yuyarirurqani, hinaspaymi kikiy manejanaypaq barcota rantinaypaq tantiarurqani. Tom sutiyuq amistadniymi ñuqa hina puriyta munarqa, chaymi kuskayku suma-sumaq islata tariyta munaspayku barcowan viajayta qallaykurqaniku.

Tomwanmi rirqaniku España nacionpi Arenys sutiyuq llaqtata. Chaypim 9 metro largoyuq barcota rantirurqaniku. Chay barcoykupa sutinmi karqa Llygra. Chay barcotaqa allichaparqanikuraqmi. Hinaspapas motornintam hurqururqaniku tomana yakuta achkata apanaykupaq. Yakuta qachinaykupaqpas 5 metro sayayniyuqkunatam iskayta rantirurqaniku. Hinaspaykum Oceano Indico lawpi Seychelles llaqtaman viajayta qallaykurqaniku. Chayman chayanaykupaqqa Africa lawpi nacionkunapa kasqantam muyurirqaniku. Risqaykupi mana chinkarunaykupaqmi lucerokunata, mapakunata hinaspa aparatokunata qawaspayku viajarqaniku. Chaykunawanmi maypi kasqaykuta yachayta atirqaniku.

Chayna risqaykupim cuentata qukururqaniku laqla barcoykuqa manaña aguantananmanta. Qallariypi nisqayman hinam nisyullataña wayrakamuptin yakupas barcoman achkallaña yaykuyta qallakaykamurqa. Chaymi manchakuyllawanña kaspay mana haykapi mañakuchkaspaypas Diosta mañakurqani. Diostam prometekurqani chaypi mana wañuruspayqa payta riqsinaypaq. Wayra hawkayaruptinmi prometekusqayman hina ruwarqani.

Barcopi kachkaspaymi biblia leeyta qallaykurqani. Lamar quchapa chawpinpi hinaspa tukuy rikchaq challwakunapa kasqanpi bibliata leeyniyqa sumaqmi karqa. Tutankuna lucerokunata qawaspaymi ñuqanchikmanta nanachikuq Dios kasqanmanta astawanraq seguro karqani.

Iskay-kimsa semana qipatam chayarurqaniku España nacionpi Alicante llaqtaman. Chaypim barcoykuta munachirqaniku huktaña rantinaykupaq. Manam pipas rantiyta munawarqakuchu laqlaña, mana motorniyuq hinaspa uchkuña kasqanrayku. Ichaqa biblia leenaypaqmi tiempoy karqa.

Bibliata leespaymi astawan cuentata qukurqani kusisqa kanapaq yanapawasqanchikta. Ancha kusikuypaqmi karqa kusisqa kawsakunapaq bibliapa yachachikuyninkunaqa. Chaymi nikurqani “Diostam servini” niqkunaqa imanasqa chayman hina mana kawsakusqankuta.

Kusisqa kawsakuyta munaspaymi drogakuytapas saqirurqani. Bibliapa nisqanman hina kawsakuq runakuna kasqanta piensaspaymi maskayta qallaykurqani. Chaypim kaqmanta Diosta mañakurqani chayna kawsakuq runakunata tarinaypaq.

Chiqap religionta tarinaypaqqa manam lliw religionkunamanraqchu yaykunay karqa. Alicante llaqtapi purisqaypim achka iglesiakunata rikurqani. Ichaqa llapankum taytacha-mamachakunata yupaychasqaku, chaymi mana kaqpaqpas hapirqanichu.

 Huk domingo tardetam muqupi leechkarqani Santiago 2:1-5 nisqanta barcokunapa sayanan sitiota qawaspay. Chay textopim rimachkan apukunaman mana sayapakunamanta. Barcoypa kasqanman kutichkaspaymi Diosta serviqkunapa huñunakunanku wasita hina rikururqani. Chay wasipa punkunpim kaynata nisqa: “Salón del Reino de los Testigos de Jehová”, nispa.

Chaymi piensarqani: “Imaynatas kay runakuna chaskiwanqa”, nispay. Chaynata nispaymi yaykururqani qala chaki, barbasapa hinaspa lliki pantaloyuq. Hinaptinmi punkupi chaskiqqa pusaykuwaspan huk señorapa waqtanman tiyaykachiwarqa. Payqa kuyakuyllawanñam yachachimuqpa textokuna nimusqanta maskaysiwarqa. Huñunakuy tukuytam llapallanku chaypi kaqkuna kuyakuywan rimapayawaspanku saludawarqa. Chaypi huñunakuqkunamanta huknin runam wasinman invitawarqa bibliamanta rimanaykupaq. Ichaqa, enteron bibliata manaraq leeyta tukusqayraykum nirqani: “Biblia leeyta tukuruspay willasqayki”, nispay. Chaywanpas huñunakuykunamanmi rirqani mana faltakuspay.

Semanakuna pasaytam invitawaqniy runapa wasinta rirqani. Payqa lliw tapukuyniykunamantam bibliapa nisqanman hina willawarqa. Chaymanta huk semana pasayllatam sumaq pachakunata quykuwarqa bolsa huntata. Paymi willawarqa chay pachakunaqa Diosta kasukusqanrayku carcelman aparusqanku runapa kasqanta (Is. 2:4; Juan 13:34, 35). Chayraqmá tarirurqani bibliapa nisqanman hina kawsakuq runakunataqa. Manañam munarqanichu suma-sumaq islata tariytaqa, aswanqa bibliata allinta estudiaytañam. Chaymi tantiarurqani nacesqay nacionman kutinaypaq.

Gratislla apawananpaq carrokunata sayachistinmi tawa punchawpi chayarurqani Paises Bajos nacionpi Groninga llaqtaman. Chayaruspaymi llamkay maskayta qallaykurqani. Huk carpinteriapim llamkapakunaypaq tapurqani, hinaptinmi papelta quykuwarqa. Chay papelpim nisqa ima religionniyuq kasqayta hinanaypaq. Hinaptinmi churarqani Jehova Diospa testigon kasqayta. Chay carpinteriapa dueñonñataqmi papelta leeykuspan niwarqa: “Qayamusqaykiñachiki”, nispan. Ichaqa manam haykapipas qayamuwarqachu.

Mana qayamuwaptinmi huk carpinteriayuqtaña llamkapakunaypaq nirqani. Payñataqmi tapuwarqa: “¿Imakunapitaq llamkarqanki?”, nispan. Ñuqañataqmi willarqani laqla barcoyta  allichasqaymanta, hinaptinmi niwarqa: “Qallaykuwaqmi llamkayta kunan tarde, ichaqa Jehova Diospa testigonmi kani, chaymi mana munanichu ima problemapas kay llamkaypi kanantaqa”, nispa. Chaynata niwaptinmi nirqani: “¡Ñuqapas Jehova Diospa testigonmi kani!”, nispay. Ichaqa chukchasapata hinaspa barbasapata qawaykuwaspanmi niwarqa: “Chaynaqa bibliamantachiki yachachisqayki”, nispan. Hinaptinmi kusikuspay “arí” nirqani. Chayraqmi cuentata qukururqani huknin carpinteriamanta imanasqa mana qayamuwasqanta. Jehova Diosmá chay llamkayta tarinaypaq yanapawarqa (Sal. 37:4). Chaypim huk wata llamkarqani. Chay tiempopim bibliata estudiachiwarqa, hinaptinmi 1974 watapa enero killanpi bautizakurqani.

Bautizakusqaymanta killallamanmi precursor kayta qallaykurqani. Qatiqnin killatañataqmi Amsterdam llaqtamanña rirqani castellano rimaypi yanapakunaypaq. Chaypi iñiqkunaqa asllaraqmi karqaniku. Castellanopiwan portugues rimaypi runakunaman bibliamanta yachachispaymi kusisqallaña karqani. 1975 watapa Mayo killanpim niwarqaku precursor especial kanaypaq, chaywanmi astawanraq kusikurqani.

Huk punchawmi iñiqmasinchik Catarina castellano rimaypi huñunakuyniykuman hamuspan Bolivia nacionniyuq biblia estudiaq warmita riqsichiwarqaku. Chaymantam Catarinawan cartantakama astawan riqsinakunaykupaq ninakurqaniku. Chayllam cuentata qukururqaniku Dios serviyniykupi iskayniyku chaynalla piensasqaykuta. 1976 watapim casarakururqaniku, hinaspaykum precursor especial karqaniku 1982 watakama. Chay watapim galaad escuelaman rinaykupaq invitawarqaku. Anchatam kusikurqaniku Africa Oriental lawman rinaykupaq niykuwaptinku. Pichqa watam yanapakurqaniku Kenia nacionpi Mombasa sutiyuq llaqtapi. 1987 watapiñataqmi Tanzania nacionman rinaykupaq niwarqaku. Chaypi 26 wata karuspaykum Kenia nacionman kutimurqaniku.

Achka runamasinchikkuna Diosta servinankupaq yanapasqaywanmi kusisqa tarikuni. Bibliamanta punta estudiachisqay runamasinchiktam tarirqani Mombasa llaqtapi willakuchkaspay. Iskay revistakunata quykuptiymi niwarqa: “¿Imatataq ruwasaq tukuruspayqa?”, nispan. Chaymi qatiqnin semanata biblia estudiayta qallaykurqaniku Usted puede vivir para siempre en el paraíso en la Tierra sutiyuq librowan. Chay libroqa suajili rimaypim chayllaraq lluqsiramurqa. Watallamanta bautizakuruspanmi precursor regular kayta qallaykurqa. Bautizakusqanmanta qipamanmi warmichanpiwan yaqa 100 runamasinchikkunata yanaparqaku Jehova Diospa testigon kanankupaq.

Diosmanta yachasqaywan kusisqa kaspaymi Jesuspa rimasqan ancha valorniyuq perlasta tariruq negociante hina tarikurqani (Mat. 13:45, 46). Hukkunatam yanapayta munarqani Diosta riqsispanku kusisqa kawsakunankupaq. Warmichaywan kuskam Jehova Diosta tukuy sunquwan servichkaniku. Diostam agradecekuniku kusisqa kanaykupaq bendeciwasqankumanta.