Olole evideo ziriho

Olole emyanzi erimwo

ENGANÎRO Z’AKALAMO K’ABANTU

Okulonza Kwani Omuhigo gw’Akalamo

Okulonza Kwani Omuhigo gw’Akalamo

ERHI ndi navugama [kusôza] omu kagarhi k’Enyanja nene y’e Méditerranée nakanguka omu kubona oku obwarho bwani bwalikola bulimo omurhule n’oko kwarhuma amishi garhondera okuja omu ndani. Buzinda omulaba gwayisha. Nayoboha bwenene nasalira, olo lusiku bo bwali burhanzi nsalira kurhondera mbusirwe. Gurhi nahikiraga aho? Mwe mukasinga mumpe oluhya mbaganirire kurhondera aha murhondero.

Erhi ngwerhe myaka nda, nie n’omulala gwani rhwalilamire e Brésil

Naburhiragwa e Pays-Bas omu mwaka gwa 1948. Omwaka gwakulikiraga, omulala gwirhu gwahamira e São Paulo, omu Brésil. Ababusi bani bakagishibirira eb’idîni bwenene, na rhweshi omu mulala rhwakagisoma Ebibliya ngasi mango enyuma z’okulya ebiryo by’ebijingo. Kandi rhwacibihamira e États-Unis omu mwaka gwa 1959, rhwajilama e Massachusetts.

Larha akagikola bwenene ly’ashibirira omulala gwirhu gwalimo bantu munani. Akolire omu mabiro mberuluka g’abarhunzi b’omu bindi bihugo, g’abakantonié na buzinda akolera omu mabiro g’ekompanyi z’e aviyo. Rhweshi omu mulala rhwalishagalusire bwenene erhi ahâbwa ogo mukolo gw’okukola oku by’e aviyo bulya gwarhuhashisa okubalamira hantu hanji.

Erhi ndi oku masoma g’enyanya, nakacidosa ngasi mango ntya: ‘Bici nanajire amango naba muntu mukulu?’ Bîra bani baguma na baguma bacishoga okuja oku université abandi bacishoga okuja busoda. Cikone, niehe okuja busoda ntalikusimire, bulya ntamango nalongwire n’abandi erhi kulwa. Nahiga okuja oku université lyo nyaka okuja busoda. Cikone nalilonzize okurhabala abantu, bulya nakagirhanya oku oko ko kwakarhuma nabona omuhigo gw’akalamo.

AKALAMO K’OMU KAMPISE

Najijire myaka minji ndinalongereza omuhigo gw’akalamo

Oku université, nalishagalukire okuyiga akalamo k’omuntu bulya nakagilonza manye gurhi obuzine bwarhonderaga. Bakagirhuyigiriza oku ebintu byajire byahinduka-hinduka ci birhalemagwa n’abalimu bakagilonza okurhuyemeza oku ebyo byanali by’okuli. Cikone niehe, hali mahugûlo maguma na maguma ntakagihugûkwa ganalihûnyire okugayemera kone buzira ebiyerekine ntyo, n’obu okujira ntyo kwali lubero n’oku esiyanse eyigiriza.

Omu masomo goshi nageziremo, barhakagirhuyigiriza amakanuni g’olugenzi lwinja. Ebi bakagisegeza kwali kulonza rhugwarhe halama nyinji oko université. Okuja haguma n’abandi amango g’idinye n’okucilalusa kwakagiba nka nkupire omwishingo, cikone gurhakagilegerera. Nakagicidosa ntya: ‘Ka kobinali go muhigo gw’akalamo ogu?’

Muli ago mango nahamira omu vile y’e Boston nanaciyandikisa oku université. Lyo nkalipa amasomo nakakola akasanzi k’amafungo, n’ago mango lyo narhimananaga n’Abahamirizi ba Yehova oburhanzi. Owirhu munyakazi anganirira lugenda obulebi bw’ “orhusanzi nda” buli omu citabu ca Daniyeli cigabi ca 4 anampungulira oku rhulamire omu nsiku nzinda. (Dan. 4:13-17, NWT) Nahugûkwa ho n’aho oku erhi nakagendekeza enshambalo za ntyo n’okuzirhôla kwa buzibu-zibu, nanashanja oku nalikola ndamire. Ho n’aho najira okwani koshi lyondeka okukomêrana n’oyo munyakazi.

Oku université, nasoma amasomo gakanteganyize okugendikahâna oburhabale e Amérique du Sud. Nakagirhanya oku okurhabala abandi bali omu bulagirire kwanaha akalamo kani omuhigo. Cikone nayishibona oku okujira ntyo nako kurhampashisize mbe n’akalamo kagwerhe omuhigo. Ntacimanyaga ebi nshinganine njire, narhenga oku université, erhi n’eprograme y’okusoma ehacihwa.

OKULONZA KWANI OMUHIGO GW’AKALAMO KWAGENDEKERA ERHI NDI OMU BIHUGO BYA KULI

Omu Mwezi gwa 5, 1970, nahamira e Amsterdam, omu Pays-Bas lyo nkola oku kompanyi y’e aviyo larha akagikolako. Enyanya z’ogo mukolo, nahasha okubalama bwenene, n’okulambagirira ebihugo by’omu Afrique, Amérique, Europe n’e Extrême-Orient. Nahikira aha nahugûkwa oku ebyo bihugo byoshi byalimo mazibu manji, na nta muntu wakahashire okugayusa. Omu kulonza okuhikiriza kantu kalebe ka bulagirire omu kalamo kani, nahiga okucibigaluka e États-Unis lyo ncibiciyandikisa kw’erya université y’e Boston naliko.

Cikone hisanzi hisungunu erhi ncibigaluka emasomo, nahugûkwa oku ntasagibona amashuzo oku madoso nkacidosa lugenda akalamo. Erhi nyabirwa n’ebi nakajira, nadosa profesere muguma gurhi nakajira. Nasomerwa bwenene erhi ambwira ntya: “Bulya gurhi ogendekire wasoma? Ka ciru orhakarhenzire buno?” Nacibwira erhi bwagwa bwagwarha akaba k’onambwizire ntyo nankolaga narhenga oku masomo. Na ntyo narhenga oko université ntanacikugalukaga.

Akalamo kani kagendekera okubonekana oku karhagwerhi muhigo, na ntyo nahiga okuja omu cikundi c’abantu bakagiciderha mpu bali balonza omurhula n’obuzigire. Nie na bîra bani baguma na baguma rhwagera omu e États-Unis yoshi kuhika rhwaja e Acapulco, omu Mexique. Rhwalama haguma n’ecigusho c’abantu bakagiderhwa ba hippies, abo bantu barhakagishibirira eby’akalamo. Cikone erhi rhulama haguma nabo nabona oku akalamo kabo karhagwerhe muhigo karhanakagihâna omwishingo gw’okunali. Lubero n’oko, nabona oku akalamo kabo karhali ka bwikubagwirwa.

OKULONGEREZA KWANI OMUHIGO GW’AKALAMO KWAGENDEKERA OMU BWARHO

Haguma n’omwîra wani, nakalonza ecirhwa ciri nka paradizo

Muli ago mango nacibirhondera okurhanya lugenda ebi nakagirhanya amango naciri mwana. Nalilonzize nkavugama nka kapitene w’obwarho ci arhali nka marin wa ntya-ntya kone. Lyo mpikira okuba kapitene byalihûnyire mbe n’obwani bwarho. Bulya omwîra wani wakagihamagalwa Tom naye agwerhe antanya za ntyo rhwahiga okubalama omw’igulu lyoshi haguma naye. Nalonza okubona ecirhwa cinja ciri nka paradizo lyo ntagirhegekwa n’abantu.

Rhwe na Tom rhwabalamira e Arenys de Mar, hofi n’e Barcelone, omu Espagne. Erhi rhuja eyo munda rhwagula obwarho bwagwerhe bulîri bwa metre 9,4 bwakagihamagalwa Llygra. Rhwarhondera okucib’ibutengeneza buhyahya lyo bukagera oku mishi bwinja. Okubona rhurhali buhena bwenene bw’okuhika emunda rhwaja, rhwakûla omotere gwabo n’aho gubêra rhwahiraho amishi rhwakakolesa. Lyo rhugenda ebwa port nsungunu, rhwagwerhe ngasi (rame) ibirhi za metre 5. Buzinda rhwahika oku cirhwa c’e Seychelles, omu Océan Indien. Omuhigo gwirhu gwali gwakulambagira oku mishi kuhika rhuje olunda lw’e buzikiro bw’izuba bw’e Afrique n’olunda lw’e Cap de Bonne Espérance, omu Afrique du Sud. Rhwakagilambagirana ebyombo by’okurhuyereka aha rhwaja rhwagera, nk’enyenyezi, akarte n’ebitabu. Nakasomerwa gurhi rhwakagimanyamwo aha rhwagera.

Hisanzi hisungunu enyuma z’aho, rhwabona oku obo bwarho bw’empaho rhwakagibalamamwo burhaciri bwinja. Bwakagijamwo litre 22 z’amishi ngasi nsa! Nk’oku biyerekinwe oku morhondero, omu kasanzi kw’omulaba nayoboha bwenene nanashenga Nnâmahanga oburhangiriza omu kalamo kani, namubwira oku erhi rhwakacunguka nanajira okwani koshi lyo mumanya. Ogo mulaba gwahwa, na buzinda nahikiriza eco ciragane nahânaga.

Narhondera okusoma Ebibliya erhi rhunali omu nyanja. Orhanye gurhi byakabire byakusomeza okuba omu kagarhi k’Enyanja nnene y’e Méditerranée ozungulusirwe n’ensamaki nnenene n’ezindi murhanali mwabona emunda mwaja. Omu budufu nakashagalukira ecigusho c’enyenyezi nakagibona na ntyo nayishanahugûkwa bunyi-bunyi oku haba Nnâmahanga oshibirira bene bantu.

Enyuma za migobe milebe rhuli omu nyanja, rhwavugama lyo rhuhika oku port y’e Alicante, omu Espagne, eyo munda rhwalonza okuguza obwarho bwirhu lyo rhugula obuhyahya. Kurhali kulembu okubona owagula obo bwarho bwa mîra burhagwerhe motere bwanalimo omurhule. Cikone omu yindi njira, kwali kwinja bulya kaba kasanzi kani kinja k’okusoma Ebibliya.

Okunagendekeraga okusoma Ebibliya, ko nanarhondire okubona oku ciri citabu cakarhurhabala rhube n’omwishingo. Nashagalukira enderho ziri omu Bibliya ziyumvikine n’obwalagale lugenda okuca n’okuba n’olugenzi lucire, nacidosa bulya gurhi bantu banji ciru na nani niene rhunakaderha oku rhuli Bakristu cikone rhurhabarhumanyire ebi Ebibliya edesire.

Nahiga okujira okwani koshi lyo ncesa akalamo kani, na ntyo naleka okunywa amafumu g’okucilalusa. Narhanya oku hanaba abantu balama nk’oku amakanuni g’Ebibliya gadesire nanalilonzize okurhimanana nabo. Obwakabirhi nacibishenga Nnâmahanga oku antabale mumanye.

OKULONZA KWANI IDÎNI LY’OKULI

Nakabona nka kushinganine nje naja omu ngasi idîni lyo ndonza idîni ly’okuli. Amango nakagilambagira omu njira z’e Alicante, nakabona nyumpa nyinji z’idîni. Cikone bulya nyumpa nyinji z’amadîni zaliko ensanamu oko kwarhuma nahugûkwa oku garhali g’okuli.

Lw’iyinga luguma enyuma z’emidi, nali oku ntondo yali hofi n’e port, nakagisoma olwandiko lwa Yakobo 2:1-5, luhanizize lugenda okuyereka abagale enzigirizi. Erhi rhukola rhwagaluka ebwa bwarho bwirhu, nagera aha nyumpa nguma yalishushire nka nyumpa y’idîni baliyandisire oku mulango ntya: “Nyumpa y’Entimanano y’Abahamirizi ba Yehova.”

Narhanya ntya: ‘Nahira aba bantu omu marhangulo. Nalola gurhi banyegereza.’ Naja omu Nyumpa y’Entimanano ntanayambirhi birata, nieshi nyunjwire manwa nanyambire ejine nsharhule. Owajaga wayegereza abantu ampeka oku citi natamalako ampira aha burhambi bwa mugikulu muguma wantabalaga okuja kwalonza Amandiko oli wageza ehotuba ali ahâna. Enyuma z’entimanano, nasomerwa n’oku abantu boshi bakagiyisha bali ndamusa. Mulume muguma andalika emwage lyo rhujiganira naye, cikone bulya ntaliciyusa okusoma Ebibliya, namubwira ntya: “Nacikubwira amango nayisha.” Cikone muli ako kasanzi, narhondera okukaja oku ntimanano zoshi.

Migobe minji enyuma z’aho, naja emw’olya mulume wampamagalaga emwage anashuza oku madoso gani goshi. Enyuma za mugobe muguma, ampa enshoho eyunjwire mishangi minji minjinja. Ambwira oku owali nn’eyo mishangi ali omu mpamikwa bulya arhumikire irhegeko ly’Ebibliya liyerekine oku rhukwanine rhuzigirane n’okurhacifunza ivita. (Iz. 2:4; Yn. 13:34, 35) Muli ago mango nayemera n’obwalagale oku nabwine ebi nakagilonza, k’okuderha abantu barhumikira ebi Ebibliya edesire lugenda okuca n’okuba n’olugenzi lucire! Omuhigo gwani gurhaciri gwakulonza ecirhwa cinja ciri nka paradizo cikone gwalikola gwakuyiga Ebibliya buzibu-zibu. Buzinda nagaluka e Pays-Bas.

NAJA NALONZA AKAZI

Byampuna ngende nsiku ini ndi naja omu mituga buzira kulipa lyo mpika omu vile y’e Groningue, omu Pays-Bas. Eyo munda nali omu bulagirire bw’okulonza akazi lyo nkahikiriza amalagirire gani. Omu ateliye nguma narhumagamo edemande y’okulonza akazi, hali amadoso gali kw’oko karadasi nayunjuzagya galidosize lugenda idîni lyani. Nayandika oku ndi: “Muhamirizi wa Yehova.” Erhi nn’eyo ateliye asoma aho, nabona agaya bwenene. Aderha ntya: “Nayishikuhamagala.” Cikone arhacimpamagalaga.

Naja okuyindi ateliye, nadosa nnayo erhi alagirire oku muntu w’akazi. Andosa diplome ehi ngwerhe n’amaruba gadesire oku nanakola aho. Namuhugûlira oku nakagijira omukolo gw’okulumula obwarho. Ansomeza erhi ambwira ntya: “Wanarhondera okukola enyuma z’emidi cikone hali irhegeko liguma nakuha. Ntalonzizi oyishirhuma napata amazibu omu ateliye yani bulya ndi Muhamirizi wa Yehova nankanalama kushimbana n’amakanuni g’Ebibliya.” Namulola erhi nansomirwe bwenene buzinda namubwira ntya: “Nani ndi Muhamirizi wa Yehova!” Buzira karhinda, enyanya z’ebiviri byani n’amanwa, ambwira ntya: “Nakayiga Ebibliya haguma na nawe!” Nayemera n’obushagaluke oko ambwiraga. Ago mango nahugûkwa bulya gurhi olya nn’erya ateliye ntanzi arhampamagalaga. Yehova akaginshoboza engalo omurhima gwani gwakagisengera. (Enna. 37:4) Nakola omu ateliye y’oyo mwene wirhu mwaka muguma. Na muli ako kasanzi nayiga Ebibliya haguma naye n’enyuma z’aho nabatizibwa Mwezi gwa 1, 1974.

BUZINDA NABA N’AKALAMO KAGWERHE OMUHIGO!

Mwezi muguma enyuma z’aho, narhondera omukolo gw’obupainiya, ogo mukolo gwampa omwishingo munji bwenene. Omwezi gwakulikiraga, nahamira e Amsterdam najirhabala ecikundi cihyahya c’olulimi lw’Eciespanyole. Nashagaluka bwenene okulongoza amafunzo g’Ebibliya omu lulimi lw’Eciespanyole n’omu lulimi lw’eci Portugais! Omu Mwezi gwa 5, 1975, nahâbwa olukengwa lw’okukola nka painiya wa pekee.

Lusiku luguma, mwali wirhu muguma wakagihamagalwa Ineke wali painiya wa pekee ayisha oku ntimanano rhwakagijira omu lulimi lw’Eciespanyole ly’arhuyereka omwanafunzi wage w’Ebibliya muburhwa w’e Bolivie ly’amanya bene wirhu na bali birhu baderha Eciespanyole. Ineke na nani rhwarhondera okushebana omu kukayandikirana amaruba lyo rhumanyana bwinja, n’oko kwayerekana oku rhwaligwerhe mihigo miguma. Rhwajira obuhya omu mwaka gwa 1976 rhwanagendekeza omukolo gw’obupainiya wa pekee kuhika omu mwaka gwa 1982, erhi barhulalika oku rhujisoma isomo lya 73 ly’Egileyadi. Rhwasomerwa bwenene n’okushagaluka erhi barhurhuma omu Afrique de l’Est, eyo munda rhwakolerayo kasanzi ka myaka irhanu omu eneo y’e Mombasa, omu Kenya! Omu mwaka gwa 1987, barhurhuma e Tanzanie, eyo munda omukolo gwirhu gurhacir’ihanzibweyo. Rhwayusa myaka 26 eyo munda embere rhucibigaluka e Kenya.

Okurhabala abantu b’omu Afrique de l’Est bayige okuli kw’Ebibliya, oko kwampa omwishingo munene nie na mukanie

Okurhabala abantu bamanye okuli kw’Ebibliya kwarhumire akalamo kirhu kaba n’omuhigo. Kwa lwiganyo, ifunzo lyani lirhanzi ly’Ebibliya lyali lya mulume muguma naganizagya e Mombasa amango nali omu mahubiri g’aha bantu banji. Enyuma z’okumuha gazeti ibirhi aderha ntya: “Hano nyusa okusoma ezi gazeti, bici nshinganine njire?” Omu mugobe gwakulikiraga rhwarhondera okuyiga Ebibliya haguma naye kugerera ecitabu Unaweza Kuishi Milele Katika Paradiso Duniani, calikola ciri omu Ciswahiri. Abatizibwa enyuma za mwaka muguma anaba painiya w’akasanzi koshi. Kuhika buno, ye na mukage bamakarhabala bantu hofi 100 bacihâne emwa Yehova banabatizibwe.

Ineke na nani rhwacibwinire gurhi Yehova agisha abakozi bage n’akalamo kagwerhe omuhigo

Erhi mpugukwa oburhangiriza omuhigo gw’akalamo, naciyumva nk’olya mulume murhunzi wabonaga igerha linjinja arhanacilonzagya aliheze. (Mt. 13:45, 46) Nalonza okugeza akalamo kani omu kurhabala abandi babone omuhigo gw’akalamo. Nie na mukanie, rhwacibwinire gurhi Yehova agisha abakozi bage n’akalamo kagwerhe omuhigo.