Naavyaliilue mu kyalo kya Uholanzi mu 1948. Muaka waakonkelepo, lupua lwetu lwaakuukiile ku São Paulo, mu Brazili. Baviazi bane baali ni mute saana wa kuya ku kanisa, kabili lingi lupua lwetu lwaali lwasoma Bibilia pamo kisia kulia kyakulia kya kyungulo. Mu 1959 twaafumine ku Brazili ni kuya kwikala ku États-Unis mu Massachusetts.

Baba wane waali wabomba saana eevi kwemena lupua lwetu lwa bantu munane. Mu miaka ingi waali wasuluzia waendooka, miilo ya kutengenezia misebo, kabili waabombele waali mukulu emaniine miilo ya bulendo bwa ma avio bwa kuya mu byalo paleepale. Fwe bonse mu lupua, twaasekeleele musita baba lwaapatile ezio miilo, paantu yaatulengiizie twaluke ni fuasi ya kwenda saana.

Lumbanga naali ku masomo a sekondere, lingi mbanga naaiipuzia eevi: ‘Nakakita ki musita unakaaluka mukulu?’ Bange babibuza bane baasaakuile kuya ku iniversite, ni bange baasaakuile kuya mu miilo ya bulukale. Inzi neene nsyaatonene kwingila mu miilo ya bulukale, paantu nsyaali natona kusasana ni kuluana. Naapinguile kuya ku iniversite eevi te kunti ngingile mu miilo ya bulukale. Inzi, naali natonene saana kukwasia bantu, paantu naali natontonkania nangue keekio kili kulengia buikazi bwane bwaluke ni mana.

Ku iniversite naali natona saana lisomo lilandiile buikazi bwa muntu, paantu naali natonene saana kumana vyaatendekele bukose. Baali batusambilizia nangue bukose bwaatendekelesie buine kupitila kwaluluka aluluka, kabili balimu baali batonene tuzumine nangue keekio ni kisinka. Inzi, neene naamwene bulondolozi bunge bila bwaunvuikilenke buino, kabili yaaloombele nzuminesie bebio bintu bila kwali kintu kisininkiziizie.

Kooko ku masomo kunaali, te tubanga twaasambiliziiwa mafunde aweeme palua biweeme ni bibiipile. Inzi, twaali twasambiliziiwa kukita byonse bituli kuviinda kukita eevi tupate ku masomo a iniversite. Naali natona kupisia musita pamo ni babibuza lubaali baisaansamusia ni kwezia kubombia miti ili yakolana, inzi nsaansa ezio te yaali yatwalilila. Naatendekele kwiipuzia eevi: ‘Eba, paapo bobu i buikazi buli ni mana?’

Mu ozo wenka musita, naaile ku muzi wa Boston ni kuya kwileembesia ku iniversite ya kooko. Eevi nviinde kulipila masomo ane, naatendekele kubomba miilo ku fuasi imo kine twafunga masomo. Kooko i kunaasaakeene ni Bakasininkizia Bakue Yehova lya kuanza. Mubombi nane umo waambuilile bukabika bulandiile palua “nsita saba” buli mu kitabu kya Danieli katue ka buna ni kulondolola nangue tuli mu nsita ya mpeleezio. (Dan. 4:13-17) Naafikiile kwinika bila kukokola nangue kine natwalilila kulanda ni ozo muntu palua Bibilia, kabili kine nazumina palua bintu bindi mukusambilila, buikazi bwane buli kwaluluka. Pakaako naatendekele kukita maka ane onse eevi kumubutuka.

Ku iniversite, naakoonkele masomo a kunkwasia kwipeela eevi kuya kubombela mu Amérique du Sud. Naali natontonkania nangue kubakwasia bantu bintu bibakabiile kuli kulengia buikazi bwane bwaluke ni mana. Inzi, kisia naainikile nangue atasie kukita evio, te kwaandeteele buikazi buli ni mana. Naatiokele mutima ni kulekela kusoma iniversite kisia miezi sita.

Mu Muezi wa 05, 1970, naaile ku Amsterdam, mu Uholanzi ni kutendeka kubomba miilo yaali yabomba baba ya kwimanina bulendo bwa ma avio. Ezio miilo yaankwasiizie kwenda saana ni kuya mu byalo bya mu Afrika, mu Bulaya, mu Amerika ni mu Azia. Naafikiile kwinika bila kukokola nangue mu byalo byonse binaali nayamo, bantu bonse baali ni maavia akata kabili te kwaali muntu waali ni buviinde bwa kupuisia maavia azo. Pakaako, naapinguile kubuela ku États-Unis ni kutendeka kabili kusoma ku elia yenka iniversite ya ku Boston.

Inzi, naakitilesie musita uniini ni kwinika nangue iniversite te ili mukunkwasia kupata byasuko palua buikazi. Nsyaali namwene kintu kya kukita, pakaako naamuloombele mwalimu umo masoke. Ozo mwalimu waampapiizie musita lwaalandile eevi: “Juu ya ki utwaliliile ni masomo? Ale kulekelasie?” Naatonene saana kukoonka ozo musoko. Pakaako, naalekeele loonse iniversite.

Paantu naamwene nangue buikazi bwane te bwali na mana, naaiungile pamo ni kikundi kya bantu kyaali kyakaana kukoonka tubeelela twa bantu bengi. Kabili kikundi keekio kyaali kyamwenekele nangue kili kyakeba mutende ni ntono. Neene pamo ni babibuza bane, balalume basano ni banakazi babili, twaafumine ku États-Unis ni kuya ku Acapulco, mu Mexico. Twaaikeele pamo ni kikundi kya bantu kisiizi kukoonka mizilo ya bantu bengi, kabili kimwenekele kyali ni buikazi busili na maavia kabili bila kyaemooka. Inzi kisia kwikala naabo, naafikiile kwinika bila kukokola nangue buikazi bwabo, te bwaali na mana kabili te bwali na nsaansa  itwaliliile. Inzi, naafikile kwinika nangue bengi pakati ka babo bantu te baali baswapikikile kabili te baali ba kisinka.

Mu ozo musita naatendekele kutontonkania kabili palua kintu kinaali natonene kukita lunaali nakili mwanike. Naatonene kukita bulendo apana natwemuesie, inzi nali kapiteni. Pa kunti ngaluke kapiteni naali napalile kusita buato bwane. Paantu kibuza wane Tom, waali ni mipaango nga yane, twaapinguile kukita bulendo lwa menda mwaya kyalo. Naali natonene kupata kilila kilimo lyuza kya kuti twikalemo.

Tom pamo ni neene twaaile ku Arenys de Mar, peepi ni Barcelona, ku Uhispania. Lutwaafikile kooko, twaasitile buato bwa metre 9,4 buli bwakuutua Llygra. Twaatendekele kutengenezia buato bobo buniini eevi twende buino mu lyezi. Paantu lwendo lwetu lubanga lwaalisie lwa bukeebuke, twaafumiizie masini, ni kuteekapo menda a kumina paalia pa abanga aleele. Eevi tuye twapita buino mu ma poro aniini, twaaakebele nkafi ibili ya metre 5. Kupuako twaatendekele bulendo bwetu bwa kuya ku Seychelles mu lyezi lya Hindi. Mupaango weetu ubanga waali wa kwendela mu mbali ya kuzika koba kwa Afrika ni mu mbali Cap de Bonne-Espérance ku Afrique du Sud. Pa kunti tumane buino kwa kuya, tubanga twatungululua na ntanda, ma karte paleepale, bitabu ni biombo bileengele bya kututungulula kwa kuya. Naali napapa saana vitwaali twainika buino kutuli mukuya.

Kisia musita uniini, twaafikile kwinika nangue buato bwetu bwa kale bwa mbao te buviinda kwenda mu lyezi likata. Kisia nsa imo, buato bobo bwaali bwaingizia litre 22 eevi ya menda! Nga vinalandanga ku ntendeko, musita waabuukile mwela, naaunvuile muenzo ni kupepa lya kuanza mu miaka ingi, namulaya Leeza nangue kine twapusuka, nakaba kwikwinda kumumana. Mwela waatekameene, inzi naasyelesie nasuungile bulayo bwane.

Naatendekele kusoma Bibilia musita unaali mu menda. Tontonkanianke vikyaali kyasaansamusiizie kwikala mu buato bwane, naali kule saana ni musenga wa Lyezi lya Mediterania, kabili nazyungulukiilue na nsabi paleepale, ni kuya namwene kutula koba kwali kule. Busiku naali napapa kumona ntanda ingi mu muulu, ni kukila kwinika nangue kuli ni Leeza ali waemena bantu.

Kisia kukita milungu kampanda twali mu lyezi, twaafikile ku poro ya Alicante, mu Uhispania, kooko i kutwaatendekele kusungizia buato bwetu eevi tusiteko bunge buweeme. Kine buato bwetu bwaakokuele bila bwasitua, te kyakupapia, paantu bwaali bwa kale, bwabuzukile, kabili bila kwali masini! Inzi, ozo ubanga wali musita waweeme saana wa kusoma Bibilia yane.

Lunaali naya nakila kusoma Bibilia, naali nakila kwinika nangue keekio i kitabu kilimo malaizio a kutukwasia kwaluka ni buikazi buli ni nsaansa. Naapapile kumona bulanzi bunvuikile buino palua kwikala buikazi buweeme kabili busili bwa nkeni. Kabili, naatendekele kwiipuzia juu ya ki bantu bengi, pamo ni neene wenka, bali baikuuta Bakristu, inzi bila kuya bamanine bintu bili byalandua mu Bibilia.

Naapinguile kukwata bupinguzi bukata bwa kuswesia buikazi bwane. Pakaako naalekeele kubombia miti ili yakolana. Naatontonkaniizie nangue kupalile kuya kwali ni bantu bali bakoonka beelia bili byasambilizia Bibilia, kabili naatonene kubamona. Naapepele lya bubili eevi Leeza ankwasie kubapata.

Neene naali namwene nangue eevi mpate diini ya kisinka mpalile kuya natoosia diini imo imo mpaka nfikiile  kupata iine ya kisinka. Musita unaali naienzia mu misebo ya Alicante, naamwene bikuulua bingi bya tunisa. Inzi paantu tunisa twingi pakati ka tooto tunisa tunamwene tubanga twaliko mikisi, naafikiile kwinika nangue tetuviinda kuya twali twa diini ya kisinka.

Nsiku ya Saba imo, mu nsita ya kyungulo, mbanga naali pa fuasi ilendukile nakentele ku poro, nali mukusoma lileembo lya Yakobo 2:1-5, lilandiile palua kutiina kubamona banoonsi kuya baali ba mana saana kuliko bantu bange. Musita unaali nabuela ku buato bwetu namwene kikuulua kyapaleene ni fuasi ili yalonghaaninapo bantu ba diini, pali ni masomo pa muulu muliango. Pabanga paleembele eevi: “Nsesi ya Bukolo ya Bakasininkizia Bakue Yehova.”

Naatontonkaniizie eevi: ‘Mpalile kumonanke ni baaba bantu vibali. Elenke mone vibali kumpokelela.’ Pakaako, naaingiile mu Nsesi ya Bukolo bila navuele bilato, nali ni ndevu ingi kabili navuele kasapato. Moomo muntu umo waantweme ni kuya kunteeka peepi ni nkazi umo wa kikulu. Ozo nkazi waali wankwasia buino kupata maleembo mu Bibilia aali azimbulua na mulanzi. Kisia kulonghaana, naapapile saana kumona buwaame bunalangiliilue na bantu bonse baaizile kumpozia. Mwalalume umo waankupile tuye ku nsesi yakue eevi tulondolole, inzi paantu mbanga naali nsinapue kusoma Bibilia naamwanine nangue “nakakubuila kine naiteania.” Kubambila paapo, naatendekele kuya ku kulonghaana konse.

Kisia milungu ingi kupita, naaile kumwendela olia muntu waankupile ku nsesi yakue, kabili waampeele byasuko bya biipuzio byane palua Bibilia. Kisia mulungu umo, waampeele kafunda kalimo maubo aweeme saana. Waambuilile nangue muine wa azo maubo akakilue juu ya kukindika malaizio a Bibilia alandile palua kutonana ni kukaana kwiingizia mu miilo ya kuluana. (Is. 2:4; Yoan. 13:34, 35) Naafikiile kwinika kakiine nangue i vinakipata kintu kinakiba nakeba, i kulanda bantu bali banakila beelia bilandile Bibilia palua kwikala buikazi buswetele kabili busili bwa lwendo lwa nkeni! Mupaango wane te ubanga wakili kabili wa kufika ku kilila kili nga paradiso inzi waalukile wa kusambilila ni kumana buino Bibilia. Pakaako naabuelele ku Uholanzi.

Naakitile lwendo lwa nsiku ina eevi nfike ku Groningen, mu Uholanzi. Kooko kunaaile, yaaloombele nkebe miilo ya kunkwasia mu buikazi. Naaloombele miilo mu fuasi imo mu baali batengeneziizia biombo bya mbao, inzi naapeelue lipapie lilipo biipuzio bingi. Kiipuzio kimo kibanga kyaloombele mbiikepo diini yane. Naaleembelepo nangue diini ya “Bakasininkizia Bakue Yehova.” Mukulu wa ezio miilo lwaasomene leelio lipapie, naamwene waalulula lukebu lwakue. Waalandile eevi: “Nakaba kukukuuta.” Inzi taankuutile kabili.

 Naaloombele kabili miilo pa fuasi inge pa baali batengenezia biombo bya mbao. Mukulu wa ezio miilo, waandoombele diplome ni bipapie bilangiliile miilo inaabombelepo kale lwa ntaanzi. Naamubuilile nangue naatengeneziiziepo kale ni buato bwa mbao bwinoonekele. Naapapile lwaanganine nangue: “Uli kutendeka miilo kyungulo kya leelo, inzi kulisie kintu kimo kyusipalile kukita. Nsitonene ukabe kundeetela mulandu ata umo mu fuasi yane ya miilo, paantu ndi umo wa Bakasininkizia Bakue Yehova kabili ndi nakoonka mafunde ali mu Bibilia.” Naapapile saana ni kumwasuka nangue “ni neene ndi Kasininkizia!” Paantu waamwene naali ni misisi yaleepele ni ndevu ingi, waainikile nangue nsili Kasininkizia. Pakaako waanganine eevi: “Nakaba kutendeka kusambilila Bibilia pamo ni weewe!” Naaitabiile nali ni nsaansa kaako kaalandile. Naafikiile kwinika kintu kyaalengiizie olia mukulu wa kuanza te kunti a nkuute kabili. Yehova waali waasuka mapepo ane. (Malum. 37:4) Naabombeele mu fuasi ya kutengeneziizia biombo bya mbao yakue ozo lupua mu kipindi kya muaka umo. Mu ozo musita wasaambiliile Bibilia pamo ni neene, kisia naabatiziiziwe Muezi wa 01, 1974.

Kisia muezi umo, naatendekele miilo ya bupainia. Ezio miilo yaandeteele nsaansa ingi. Muezi waakoonkelepo, naaile ku Amsterdam kukwasia kikundi kya leenu kya lulimi lwa Kihispania. Naasekeleele saana kutungulula masambililo a Bibilia mu lulimi lwa Kihispania ni Kireno! Mu Muezi wa 05, 1975, naapatile lisyuko lya kubombela naali painia ebeleele.

Busiku bumo, nkazi umo painia ebeleele ali wakuutua Ineke, waaizile kulonghaana kwetu mu lulimi lwa Kihispania, eevi amukwasie musambi wakue wa Bibilia wa ku Bolivia abamane balupua ni bankazi bali balanda lulimi lwa Kihispania. Neene ni Ineke twaapinguile kumanana kupitila kuleembelana mikanda. Mikanda ezio yaatukwasiizie kwinika bila kukokola nangue tuli ni mipaango imo. Twaaupeene mu 1976, ni kutwalilila kubomba twali bapainia beebeleele mpaka mu muaka wa 1982 muaka utwaakupilue kuya kusoma lisomo lya 73 lya Gileadi. Twaapapile, kabili twaasekeleele kutumua kutula koba kwa Afrika kutwaabombeele miaka isano ku Mombasa, mu kyalo kya Kenya! Mu 1987, twaatuminue kabili kuya kubombela ku Tanzania. Kooko, miilo ya kusimikila te ibanga yaakaniiziwe kabili nga lwa ntaanzi. Twaakitileko miaka 26 ntaanzi ya kubuela ku Kenya.

Kukwasia bantu bali ni mitima ifuukile basambilile Bibilia, kwaatukwasiizie kwaluka ni buikazi buli ni mana. Kwa mufuano, musambi wane wa Bibilia wa kuanza unaapatile, naasaakeene nakue musita utwaali twasimikila pa fuasi ya bantu bengi. Naamupeele makazeeti abili. Kisia waangipuziizie eevi: “Kine napua kusoma aza makazeeti, nakaba kukita ki kabili?” Mulungu waakoonkelepo, twaatendekele kusambilila mu kitabu Unaweza Kuishi Milele Katika Paradiso Duniani, kyaali kyafumiiziwesie buleenu mu Kiswahili. Ozo muntu waabatiziiziwe kisia muaka umo ni kwaluka painia wa loonse. Kutendekela paapo, weene pamo ni mukazi wakue baakwasiizie bantu bali mu peepi ni 100 bafikiile kwipeela ni kubatiziiwa.

Musita unaainikile lya kuanza buikazi buli ni mana, naaiunvuile nga olia musulu wali waendooka, waapatile libue lya mutengo ukata kabili asyaatonene kunti lizeeze. (Mat. 13:45, 46) Naatonene kupisia buikazi bwane bonse nakwasia bange kupata buikazi buli ni mana. Neene pamo ni mukazi wane mutonua, twaakifikiila kwimwena nangue Yehova ali wakwasia bantu bakue bafikiile kwaluka ni buikazi buli ni mana.