Ndinguwiya ku Netherlands mu 1948. Mu chaka chakulondopu, banja lidu lingusamiya mu tawuni ya São Paulo ku Brazil. Apapi ŵangu ayanjanga kuluta ku tchalitchi ndipu nge banja kanandi taŵerenganga Bayibolu asani tamaliza kurya chakurya chamazulu. Mu 1959 tingutuwaku ku Brazil ndipu tingusamiya ku United States kuchigaŵa cha Massachusetts.

Ada agwiranga ntchitu mwaphamphu kuti aphweriyengi banja lo lenga ndi ŵana 6. Yiwu agwiranga ntchitu ya kugulisa vinthu mumalu ngakupambanapambana, yakupanga msewu kweniso agwiranga ku kampani ya ndegi. Tosi mu banja mwidu tingukondwa ada ŵati asaniya ntchitu ku kampani ya ndegi chifukwa tatingi tiyendengi ukongwa.

Po ndenga ku sekondale kanandi ndaŵanaŵananga kuti, ‘Kumbi ndazamuchitanji asani ndakuwa?’ Anyangu anyaki angusankha kuluta ku yunivesite penipo anyaki angusankha kusere usilikali. Kweni ini ndenga wakuti ndingasere usilikali cha, chifukwa vakuyambana ndi vindewu venga kumazge. Ndingusankha kuluta ku yunivesite kuti ndileki kusere usilikali. Kweni cho ndakhumbanga ukongwa nkhovya ŵanthu chifukwa ndaŵanaŵananga kuti venivi vindiwovyengi kuti ndikondwengi.

Ku yunivesite ndakondwanga kusambira vakukwaskana ndi mo ŵanthu ajaliya, chifukwa ndakhumbisiskanga kuziŵa mo umoyu ukwambiya. Kwenuku atisambizanga kuti vinthu vikuchita kusambuka ndipu asambizi akhumbanga kuti tigomezgengi kuti venivi vauneneska. Kweni kwaku ini vinyaki vo akonkhoskanga venga vambula kuvwika ndipu ndakhumbikanga kuvigomezga kwambula ukaboni wewosi.

Mukilasi atisambizanga cha mijalidu yamampha. Mumalu mwaki, atichiskanga kuti tiyesesengi kuchita vosi vo tingafiska kuti tikweri mayesu. Ndakondwanga asani nde ndi anyangu ku mapate ndipuso asani ndigwiriskiya ntchitu munkhwala wakutimbanyiza wongu. Kweni likondwa lenili lalutanga patali cha. Ndingujifumba kuti, ‘Kumbi umoyu wenuwu ngwakukondwesa nadi?’

Pati pajumpha nyengu ndingusamiya mu tawuni ya Boston ndipu ndingwamba kusambira pa yunivesite ya kwenuku. Kuti ndisaniyengi fizi, asani sukulu zajala, ndagwiranga ntchitu ndipu kwenuku ndiku ndingukumana ndi Kaboni waku Yehova kakwamba. Kaboni mwenuyu yo ndagwiranga nayu ntchitu wangundikambiya vakukwaskana ndi uchimi wa “nyengu 7” wo usanirika mu buku la Daniyeli chaputala 4 ndipuso wangukonkhoska kuti tija mu mazuŵa ngakumaliya. (Dani. 4:13-17). Ndinguwamu mwaliŵi kuti asani tilutirizgengi kukambiskana venivi ndikwamba kuvigomezga, mbwenu ndisinthengi umoyu wangu. Mwaviyo, ndayesesanga kuchita vo ndingafiska kuti ndi mukhwechengi.

Ku yunivesite, ndingusambira vinthu vo vatingi vizindiwovyengi kuchigwira ntchitu ya kujipereka ku South America. Ndinguŵanaŵana kuti kuchita vinthu vinyaki vakovya ŵanthu kwatingi kuchitiskengi kuti ndikondwengi ndi umoyu. Kweni pavuli paki ndinguwamu kuti venivi vatingi vichitiskengi mbwenu cha kuti ndikondwengi. Ndinguguŵa ukongwa ndipu pakumaliya pa temu, ndinguleka masambiru ngaku yunivesite.

Mu May 1970, ndingusamiya mu tawuni ya Amsterdam, ku Netherlands kuti nkhagwirengi ntchitu pa kampani ya ndegi nge mo ada achitiyanga. Chifukwa cha ntchitu yeniyi, ndayendanga ukongwa ndipu ndinguluta ku vyaru va ku Africa, America, Europe kweniso ku Asia. Ndinguwamu mwaliŵi kuti charu chechosi cho ndingulutaku, ŵanthu wosi akumananga ndi masuzgu ngakulu ndipu pengavi yo wawonekanga kuti wasaniya nthowa zakungamalisiya. Ndakhumbanga mbwenu kufiska chinthu chinyaki chakuzirwa pa umoyu wangu. Mwaviyo, ndinguwere so ku United States kuti nkhayambi so masambiru ngangu ku yunivesite ya ku Boston.

Ndati ndawere pasukulu ndinguwamu liŵi kuti vo ndasambiranga vandiwovyanga cha kumuka mafumbu ngakukwaskana ndi umoyu. Ndaziŵanga cha chakuti ndingachita, mwaviyo ndingufumba ulongozgi kwa msambizi wangu. Iyu wangundiziziswa ukongwa wati wakamba kuti: “Ntchifukwa wuli ulutirizga kusambira? Walekiyanji kuleka ŵaka?” Ndi mtima wosi ndingukoliyana ndi vo wangundikambiya. Mwaviyo, ndinguleke limu masambiru nga ku yunivesite.

Chifukwa ndakhumbanga mbwenu kukondwa ndi umoyu, ndingusere kagulu ko kakananga midawuku ndipu kawonekanga nge kuti kachiska chimangu kweniso kwanjana. Ini ndi mabwezi ngangu nganyaki, tingwenda mucharu cha United States mpaka kuchifika ku Acapulco ku Mexico. Ndajanga ndi ŵanthu wo akananga marangu ngo ŵanthu atenere kwende ndipu awonekanga kuti aja umoyu wambula masuzgu pamwenga kufipa mtima. Kweni ndati ndaja nawu, ndinguwamu mwaliŵi kuti umoyu wawu ngwambula phindu pamwenga upaska likondwa chayilu cha. Mumalu mwaki, ndinguwona kuti anandi mwaku yiwu achitanga vinthu mwauneneska cha kweniso mwambula kugomezgeka.

Pa nyengu iyi, ndingwamba so kuŵanaŵana vo ndakhumbanga kuzichita asani ndazikuwa. Ndakhumbanga kwenda panyanja, nge munthu wakwenda ŵaka panyanja cha kweni nge mura wa akwendesa sitima. Kweni ndatingi ndifiskengi kuchita venivi, mwakugula boti langu. Pakuti ini ndi mubwezi wangu Tom, tenga ndi maŵanaŵanu ngakuyanana, tingukoliyana kuti tiyambi kwenda panyanja kuti tizunguliyi charu chosi chapasi. Ndakhumbanga kusaniya chirwa chakutowa ko ndatingi ndiyendiyengi maŵanaŵanu nga ŵanthu cha.

Tom ndi ini, tinguluta ku Arenys de Mar, kufupi ndi Barcelona ku Spain. Te kwenuku, tingugula boti la mamita pafufupi 9, zina laki Llygra. Tingwamba kulinozga so kuti liŵi lakwenere kwenda panyanja yikulu. Pakuti tathaŵiriyanga cha kuchifika ko talutanga, tingutuzamu injini ndipu penapa tinguŵikapu maji nganandi ngakumwa. Kuti boti liyendengi kuchifika ku mtunda, tenga ndi nkhafu ziŵi za mamita 5. Pakumaliya, tingwamba ulendu widu wakuluta ku Seychelles, ku Indian Ocean. Takhumbanga kwenda mumphepeti mwa nyanja kuzambwi kwa Africa ndi kuchizunguliya ku Cape of Good Hope, ku South Africa. Tagwiriskiyanga ntchitu nyenyezi, mapu nganyaki, mabuku kweniso vipangizu vinyaki kuti vitiwovyi kuluta ku malu ngakwenere. Ndinguzizwa mo tinguziŵiya malu chayingu ngo takangaku.

Panguto nyengu yitali cha kutuliya po tinguziŵiya kuti boti lidu lakali la mathabwa, ndakwenere cha kwenda panyanja. Lazazanga maji malita pafufupi 22 pa ora limoza! Nge mo ndazumbuliya kukwamba kwa nkhani, chimphepu chati chaputa ndinguchita mantha ndipuso ndingupemphera kakwamba pa umoyu wangu, kulayizga Chiuta kuti asani wanditaskengi, ndamuyesesa kumuziŵa. Chimphepu chingutuna ndipu ndingufiska vo ndingulayizga.

Ndingwamba kuŵerenga Bayibolu nde panyanja. Ŵanaŵaniyani ŵaka kuja pa Nyanja ya Meditereniyani kutali ndi mtunda ndipu mumphepeti mwe somba za mitundu yakupambanapambana zo zidukaduka. Ndi usiku ndazizwanga kuwona mlambagomba wa nyenyezi ndipu ndingwamba kusimikiza ukongwa kuti kwe Chiuta yo waŵanaŵaniya ŵanthu.

Pati pajumpha masabata nganandiku te panyanja, tingufika pa dowoku la Alicante ku Spain. Ndipu te kwenuku, tingusaska boti lidu kuti tiguli lamampha. Kweni chenga chipusu cha kuti munthu waguli boti lenili chifukwa chakuti lenga lakali, lambula injini ndipuso lasuluwanga. Kweni kwaku ini, yeniyi yenga nyengu yamampha ukongwa yakuŵerenge Bayibolu.

Kuŵerenga ukongwa Bayibolu, kungundiwovya kuwona kuti ndi buku lo le ndi ulongozgi wo ungandiwovya pa umoyu wangu. Ndingukhorwa ndi ulongozgi wakuvwika umampha wa mu Bayibolu, wo ukamba vo ŵanthu akhumbika kuchita kuti ajengi ndi nkharu yamampha, ndipu ndinguzizwa kuti ntchifukwa wuli ŵanthu anandi kusazgapu ini, titijikamba kuti te Akhristu kweni tichita cha vo Bayibolu likamba.

Ndingusimikiza kusinthiya limu vinthu pa umoyu wangu. Mwaviyo, ndinguleka kugwiriskiya ntchitu munkhwala wakutimbanyizga wongu. Ndinguŵanaŵana kuti patenere kuti pe ŵanthu wo achita vinthu mwakukoliyana ndi fundu zamampha za mu Bayibolu ndipu ndakhumbanga kukumana nawu. Mwaviyo, ndingupemphera kachiŵi pa umoyu wangu, kuti Chiuta wandiwovyi kuŵasaniya.

Ndinguwona kuti mphakwenere kuti ndifufuzi chisopa chechosi pakuchija mpaka po ndasaniriya chisopa chauneneska. Ndichiyenda mumisewu ya ku Alicante, ndinguwona matchalitchi nganandi. Kweni chifukwa chakuti nganandi mwa matchalitchi ngenanga ngenga ndi vikozgu, ndinguziŵa kuti ngaboza.

 Zuŵa linyaki pa Sabata chakumazulu, po ndenga mumphepeti mwa phiri mwakulereskana ndi dowoku, ndaŵerenganga lemba la Yakobe 2:1-5, lo litcheŵeska kuti tikhumbika cha kwanjiya ŵanthu achuma. Ndichiwere ko kwenga boti lidu, ndingujumpha pamalu nganyaki po penga nyumba yo yawonekanga kuti ŵanthu asopiyamu ndipu pachanya pakhomu laki pangulembeka kuti “Nyumba ya Ufumu ya Akaboni aku Yehova.”

Ndinguŵanaŵana kuti ‘ndiŵayesi ŵanthu ŵenaŵa kuti ndiwoni mo andilondiyengi.’ Mwaviyo, ndingusere mu Nyumba ya Ufumu kwambula kuvwala sapatu, mwembi pesa kweniso ndinguvwala buluku lajinzi lakukelukakeluka. Wakulonde alendu wangundilongo pakuja pafupi ndi ama anyaki akukota, wo andiwovyanga mwachanju kusaniya malemba ngo wakukamba nkhani wazumbuwanga. Maunganu ngati ngamala, ndinguzizwa ndi chanju cho ŵanthu wosi wo anditauzganga angundilongo. Kaboni munyaki wangundidaniya kunyumba kwaki kuti tikakambiskani vakukwaskana ndi Bayibolu, kweni chifukwa chakuti ndenga ndechendamalizi kuŵerenga Bayibolu, ndingumukambiya kuti, “Ndazakukukambiya asani ndanozgeka.” Pa nyengu yeniyi, ndingwamba kusanirika pa maunganu ngosi.

Pati pajumpha masabata nganandiku, ndinguluta kunyumba ya munthu mwenuyu ndipu wangumuka mafumbu ngangu ngakukwaskana ndi Bayibolu. Pati pajumpha sabata yimoza, iyu wangundipaska chikwama chakuzaza ndi malaya ngamampha ukongwa. Iyu wangundikambiya kuti mweneku wa malaya ngenanga wenga mujeri chifukwa chakuvwiya dangu la mu Bayibolu lakuti wayanjengi anyaki kweniso wangasambiranga so nkhondu cha. (Yesa. 2:4; Yoha. 13:34, 35) Yapa, ndingusimikiza kuti ndasaniya nadi vo ndapenjanga, ŵanthu wo agwiriskiya ntchitu fundu zakuvwika umampha za mu Bayibolu zakukwaskana ndi mijalidu yamampha! Sonu chilatu changu chenga chakusaniya so chirwa chakutowa cha, kweni kusambira Bayibolu kuti ndilivwisi. Mwaviyo, ndinguwere ku Netherlands.

Vingunditole mazuŵa nganayi kuti nkhafiki mu tawuni ya Groningen, ku Netherlands. Kwenuku ndakhumbikanga kusaniya ntchitu kuti yindiwovyengi kusaniya vakhumbika pa umoyu. Pa shopu yinyaki ya ukalipentala po ndingufumba ntchitu, limoza mwa mafumbu ngo ngenga pa fomu lenga lakuti nde wachisopa wuli. Ndingulemba kuti nde, “Kaboni waku Yehova.” Mweneku wa shopu wati waŵerenga venivi, ndinguwona kuti chisku chaki chingusintha. Iyu wangukamba kuti, “Ndazakukudana.” Kweni wangundidana cha.

Ndinguluta so pa shopu yinyaki ya ukalipentala ndipu ndingufumba mweneku asani pangasanirika ntchitu. Iyu wangundifumba vakukwaskana ndi masambiru ngangu kweniso ntchitu yo ndikugwirapu. Ndingumukonkhoske kuti ndikugwirapu ntchitu yakunozga boti la mathabwa. Ndinguzizwa wati wandikambiya kuti, “Ungaziyamba ntchitu mazulu nganu kweni pe chinthu chimoza cho ukhumbika kuziŵa. Ndikhumba cha kuti  uzitimbanyizgengi vinthu pa shopu yangu panu chifukwa chakuti ndini Kaboni waku Yehova ndipu nditende fundu za mu Bayibolu.” Ndingumulereska mwakuzizwa ndipu ndingumumuka kuti, “Nani so nde Kaboni waku Yehova!” Ndikayika cha kuti chifukwa cha sisi langu litali kweniso mwembi wo wenga pesa, iyu wanguti, “Mbwenu ndiyambengi kusambira nawi Bayibolu!” Ndinguzomera sambiru ndi mtima wosi. Sonu ndinguvwisa chifukwa cho munthu wakwamba yuwa wanguleke kundidana ku shopu yaki. Ndinguziŵa kuti Yehova wandipaskanga vo mtima wangu wakhumbanga. (Salimo 37:4) Ndingugwira ntchitu pa shopu ya mubali mwenuyu kwa chaka chimoza. Pa nyengu yeniyi, iyu wasambiranga nani Bayibolu, ndipu pavuli paki ndingubatizika mu January 1974.

Pati pajumpha mwezi umoza, ndingwamba kuchita upayiniya wanyengu zosi ndipu upayiniya wenuwu wachitiska kuti ndikondwengi ukongwa. Mwezi wakulondopu, ndingusamiya ku Amsterdam kuti nkhawovyengi kagulu kasonu ka chineneru cha Chisipanishi. Ndakondwanga ukongwa kuchitiska masambiru nga Bayibolu mu Chisipanishi ndi Chiphwitikizi! Mu May 1975, ndingwamba kuteŵete nge mpayiniya wapade.

Zuŵa linyaki, mzichi munyaki mpayiniya wapade zina laki Ineke wanguza ku maunganu ngidu nga mu Chisipanishi kuti munthu wa ku Bolivia yo wasambiranga nayu Bayibolu waziŵi abali ndi azichi wo alongoronga Chisipanishi. Ineke ndi ini tingwamba kuziŵana mwakulemberana makalata, ndipu venivi vinguvumbuwa kuti te ndi vilatu vakuyanana. Tingutorana mu 1976 ndipu tingulutirizga kuteŵete nge apayiniya apade mpaka mu 1982, po angutidana kuti tikasere sukulu ya Giliyadi kilasi nambala 73. Tinguzizwa kweniso kukondwa ŵati atikambiya kuti tikateŵetiyengi ku East Africa, ko tinguteŵete kwa vyaka vinkhondi ku Mombasa, mucharu cha Kenya! Mu 1987, angutikambiya kuti tikateŵetiyengi ku Tanzania, ko ntchitu yidu yakupharazga yo yingukanizgika, yingwamba so. Tinguja kwenuku kwa vyaka 26 techendawere ku Kenya.

Kovya ŵanthu a mitima yamampha kuti asambiri uneneska wa mu Bayibolu kwachitiska kuti tikondwengi ukongwa. Mwakuyeruzgiyapu, sambiru langu lakwamba la Bayibolu ku Mombasa, wenga munthulumi munyaki yo ndingukumana nayu ndichipharazga. Ndati ndamugaŵiya magazini ngaŵi, iyu wangundifumba kuti, “Sonu asani ndachimaliza kuŵerenga, nkhachitenji?” Sabata yakulondopu, ndingwamba kusambira nayu Bayibolu mwakugwiriskiya ntchitu buku lakuti, Mungathe Kukhala ndi Moyo Kosatha M’Paradaiso pa Dziko Lapansi, lo lingutuzgika waka mu chineneru cha Chiswahili. Iyu wangubatizika pati pajumpha chaka ndipu pavuli paki wanguja mpayiniya wanyengu zosi. Kutuliya pa nyengu yeniyi, iyu ndi muwolu waki awovya ŵanthu pafufupi 100 kuti ajipereki kwaku Yehova kweniso kubatizika.

Ndati ndavwisa kakwamba vo munthu wakhumbika kuchita kuti wakondwengi ndi umoyu, ndingujivwa nge wamalonda wakwendakwenda yo wangusaniya ngali yapade ndipu wakhumbanga cha kuyitaya. (Mate. 13:45, 46) Pa umoyu wangu, ndakhumbanga kovya ŵanthu kuti asaniyi umoyu chayiwu wakukondwesa. Ini limoza ndi muwolu wangu wakwanjiwa, tajiwone tija ndi masu ngidu mo Yehova watumbikiya ŵanthu ŵaki kuti asaniyi umoyu chayiwu wakukondwesa.