E vwiẹ vwẹ vwi Netherlands vwẹ ukpe ri 1948. Vwẹ ukpe rọ vwọ kpahọn, orua mẹ da kua vwo kpọ São Paulo vwẹ Brazil. Ọsẹ vẹ oni mẹ kpo ishọshi ọkieje, kerẹ orua, avwanre se Baibol na kuẹgbe kovwọnvwọn kovwọnvwọn avwanre da riemu nu. Vwẹ 1959 avwanre da rhoma kua vwo kpo United States, Massachusetts kọyen avwanre dia.

Ọsẹ mẹ wian mamọ rọ sa vwọ vwẹrote avwanre ẹrenren rehẹ orua na. Ọ ka wian kerẹ ọneki rode, ọ da rha wian vwẹ ikọmpani ri ruẹ idjerhe, ọ je wian vwẹ asan rẹ aroplani de won. Omavwerhan avwanre eje vwẹ orua na ọke rọ vwọ wian vwẹ asan rẹ aroplani de won kidie ọnana nẹrhẹ avwanre kpo asan sansan.

Me vwọ hẹ secondary sku ọkieje mi vwo roro, ‘Die mi che ru me da ghwanre nu?’ Igbeyan mẹ evo brorhiẹn rẹ ayen vwo kpo univasiti, efa kpo iruo ri sodje. Ẹkẹvuọvo vwọ kẹ vwẹ, mi che se kpo iruo ri sodje-e kidie unuẹkọ je vwe vwo, kẹ ọ re me vwọ họnre-e. Mi de brorhiẹn ri mi vwo kpo univasiti rere mi vwo jẹ iruo ri sodje ẹra. Vwọ kẹ vwẹ komobọ me guọnọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo efa kidie mi niro nẹ ọyen cha kẹ vwẹ omavwerhovwẹn.

Me vwọ hẹ univasiti, kidie nẹ me guọnọ riẹn kpahen oborẹ akpọ tonphiyọ wan, uyono kpahen ugboma rẹ ohworakpọ de jevwe mamọ. E yono avwanre nẹ arhọ mama rhe, ayen guọnọre nẹ avwanre se uyono na gbuyota. Vwọ kẹ vwẹ, iyono na ghwe fiotọ-ọ, ẹkẹvuọvọ, ayen guọnọre nẹ avwanre ghwe se ayen gbuyota ọtiọyen.

Vwẹ iklasi rẹ avwanre, e yono avwanre obo re se vwo vwo omamọ rẹ iruemu-u, ukperẹ ọtiọyen, obo ra sa vwọ wan edavwini rayen. Re vwo kpo parti je reyọ ihwuvwun egagan kẹ vwẹ omavwerhovwẹn, ẹkẹvuọvo, omavwerhovwẹn na tọ-ọn. Ki mi roro, ‘Oka rẹ akpọ vọ mi yerẹn na?’

Ọke vwọ yanran na, me da kua kpo Boston, me da ton isikuru phiyọ vwẹ oboyin. Rere me sa vwọ hwa osa ri sikuru mẹ, Ki mi ruiruo rẹ ubrọke vwẹ ọke ri họliday, ọke yena yen mi tu vwọ mrẹ Iseri ri Jihova. Ohwo me vẹ ọyen gba wian da vuẹ vwẹ kpahen aroẹmrẹ rẹ “ọke ighwrẹn” rọhẹ ọbe ri Daniẹl uyovwin 4 ji djefiotọ kẹ vwẹ nẹ avwanre yerẹn vwẹ ọke roba na re. (Dan. 4:13-17, NW ) Mi de rhi noso nẹ me da kerhọ vwọ kẹ eta rọyen na, e cha nẹrhẹ mi wene oka rẹ akpọ ri mi yerẹn na, ọtiọyena, me da kẹnoma kẹ kare kare.

Me vwọ hẹ univasiti, mi de yono vwọ kpahen obo ri mi se vwo ruiruo rẹ ukẹcha vwẹ South America. Mi rori nẹ me vwọ vwẹ ukẹcha vwọ kẹ ihwo efa cha kẹ vwẹ uvi rẹ omavwerhovwẹn vwẹ akpeyeren. Ẹkẹvuọvo, ọnana je sa kẹ vwẹ uvi rẹ omavwerhovwẹ-ẹn. Ofu de djevwe, me da dobọ rẹ isikuru na ji.

Vwẹ May 1970, me da kua kpo Amsterdam vwẹ Netherlands, me da wian vwẹ asan rẹ aroplani de won kerẹ ọsẹ mẹ. Fikirẹ owian nana, ki me se kpo ẹkuotọ sansan kerẹ ubrakpọ ri Africa, America, Europe kugbe Asia. Ke me rhe mrẹvughe nẹ ẹkuotọ ejobi ri mi tere na vwo ebẹnbẹn jẹ ayen je sa rhe rhuẹrẹ ayen phiyọ-ọ. Kidie nẹ uvi rẹ akpọ re me guọnọ na ji rhi te vwe obọ na-a, mi de rhivwin kpo United States ra rhoma ton isikuru phiyọ vwẹ univasiti ri Boston.

Mi vwo rhivwin kpo isikuru nu, me da rhe mrẹ nẹ ayen je sa rhe kpahenphiyọ enọ mẹ kpahen akpeyere-en. Kidie nẹ me riẹn obo ri mi che ru-u, me da nokpẹn rẹ ukẹcha miẹ ogbu-ẹbe ro yono avwanre kpahen ugboma rẹ ohworakpọ. Ẹkpahọnphiyọ rọ vwọ kẹ vwẹ gbevwunu, ọ da nọ vwẹ: “Diesorọ wo ji vwo kpo isikuru? Diesorọ wọ rha dobọji enẹna-a?” Avwanre ghwa vwọ ta ota nu, me da dobọ rẹ isikuru ji.

Kidie nẹ me guọnọ obo ri mi se vwo yerin omamọ rẹ akpọ, me da vwomaba ẹko rẹ ihwo ri siẹn iruemu rẹ ẹkuotọ ji tite ufuoma kugbe ẹguọnọ. Mẹ vẹ igbeyan mẹ evo da ro ofan rẹ ọphẹ kpo asan sansan vwẹ United States tavwẹn avwanre ki rhi te Acapulco vwẹ Mexico. Avwanre vẹ ihwo ri nẹ akpọ fiẹ emu ọvo-o ke yen gba dia, ẹkẹvuọvo mi ji vwo nene ayen dia na, me da rhe mrẹvughe nẹ oka rẹ akpọ rẹ ayen yerẹn na ji vwo otọ-ọ, jẹ omavwerhovwẹn rọyen je cha tọ-ọn, mi de ji rhi noso nẹ ihwo nana dia ihwo re ta uyota-a, ayen je dia ihwo ri fuevu-un.

Vwẹ uvwre rẹ ọke nana me da rhoma karophiyọ obo re me guọnọ ru ọke me vwọ hẹ omotete. Me  guọnọ dia ohwo rọ gua okọ ghevweghe-e, ẹkẹvuọvo me guọnọ dia ohwo ro suẹn ihwo re gua okọ. Mi se vwo ru ọtiọyen, ko fori nẹ mi vwo okọ robọ mẹ. Kidie nẹ ugbeyan mẹ ọvo re se Tom ji vwo oka rẹ ẹwẹn ro rhe vwe na, avwanre ihwo ivẹ ke wian kuẹgbe. Me guọnọ ra dia asan ro vwo erhuvwun ro ji fuoma rẹ urhi rẹ ẹkuotọ vuọvo suẹ-ẹn.

Mẹ vẹ Tom de kpo Arenys de Mar rọ kẹrẹ Barcelona vwẹ Spain. Vwẹ oboyin avwanre da dẹ okọ ro gron te ichiyin 31 (9.4 m) re se Llygra. Avwanre da rhoma rhuẹrẹphiyọ rere a sa reyọ vwo ruiruo vwẹ abadi na. Kidie nẹ avwanre brokpakpa avwanre vwo te asan rẹ avwanre ra na-a, avwanre de mu engini rọyen no, mu ame rẹ avwanre cha da phiyọ ẹdia rẹ egini na. Avwanre sa vwọ nabọ bi okọ na, avwanre da dẹ uvi ivẹ ri gron tẹ ichiyin 16 (5 m). Avwanre da ton oyan phiyọ kpo Seychelles, rọhẹ Indian Ocean. Avwanre jẹ iroro rẹ avwanre vwo bi nene ẹbẹre rẹ ọnre she ra vwẹ Africa ji te ekogho rẹ Cape of Good Hope vwẹ South Africa. Avwanre vwẹ mapu, ẹbe vẹ ekuakua efa ọtiọyen vwo ruiruo rere avwanre se vwo te asan rẹ avwanre ra. O gbe vwe unu rẹ avwanre sa vwọ riẹn asan rẹ avwanre hepha dẹn.

Avwanre riẹnre jovwo nẹ okọrẹ avwanre nana rọ ghwore na fo okọ re biẹ vwẹ abadi-i. Omarẹ igogono rẹ ame esan (22 L) yen mwuavwan ruẹ okọ na vwẹ uvwre rẹ unọke ọvo. Kirobo ri mi djunute vwẹ ọtonphiyọ rẹ ikuegbe na, oshọ mu vwe mamọ me da nẹrhovwo vwẹ obọrẹsosuọ vwẹ ikpe buebun ọke rẹ ogiribo rode vwo dju, mi de ve kẹ Ọghẹnẹ nẹ avwanre de se sivwin rhọ, me cha davwẹngba vwo vughe phiyọ. Ogiribo na da fọ, ọna yen obọrẹsosuọ mi vwo ru nene ive mẹ.

Me da ton isese ri Baibol na phiyọ rẹ avwanre vwọ hẹ abadi na. Di vwẹ ẹwẹn roro obo rọ cha vwerhoma te wọ da hẹ uherevie rẹ abadi ri Mediterranean vẹ iyerin ri pho cha pho kpo vẹ abadi na ro phẹnphiyọ yanran. Me da mrẹ isio vẹ ọnre vwẹ ophephe na vwẹ ason, enana kẹ vwẹ omavwerhovwẹn je nẹrhẹ imuẹro mẹ ganphiyọ nẹ o vwo Ọghẹnẹ ọvo ro vwo ọdavwẹ rẹ ihworakpọ.

Udughwrẹn evo vwo wan nu vwẹ enu rẹ abadi na, avwanre de bi te asan rẹ okọ de muẹgbe vwẹ Alicante vwẹ Spain, etiyin avwanre de brorhiẹn rẹ avwanre vwọ shẹ okọ na vwọ dẹ omamọ ọfa. Ra vwọ mrẹ ohwo rọ dẹ okọ rẹ awanre ro vwo egini-i ro ji fiẹ na lọhọre kakaka-a! Ọnana gbe avwanre unu-u. Ẹkẹvuọvo, ọna ghwa uvi ọke vwọ kẹ vwẹ mi vwo se Baibol na.

Mi vwo se Baibol na, ke me rhe mrẹ kerẹ ọbe rọ sa chọn avwanre uko vwo yeren uvi rẹ akpọ. Oma vwerhen ovwe mamọ re me vwọ mrẹ oborẹ Baibol na vwọ nabọ djefiotọ obo re se vwo yeren uvi rẹ akpọ ro fiotọ. O gbevwunu rẹ ihwo buebun vwo se oma rayen nẹ ayen Inenikristi—te omẹvwẹ dede—jẹ ayen ruẹ nene oborẹ Baibol na tare na-a.

Mi de rhi vwo owenvwe re me vwọ jowọ vwo ru akpeyeren mẹ fon, ọtiọyena me da dobọ rẹ ihuvwun egangan ẹreyọ ji. Mi de roro nẹ, ọ sa dianẹ ihwo evo herọ ri ruẹ nene oborẹ Baibol na tare na, me guọnọ ayen mrẹ. Vwẹ obọ rivẹ, me da nẹrhovwo, me da rẹ Jihova nẹ ọ chọn vwẹ uko vwọ mrẹ ayen.

Vwọ kẹ vwẹ, me da rhe mrẹvughe nẹ o che yovwin siẹrẹ me da fuẹrẹn ẹga ọvuọvo ni me ke mrẹ  ọ rẹ uyota na. Me vwo yan vwẹ irhuvwun rẹ Alicante, me da mrẹ iwevwin rẹ ẹga buebun. Ẹkẹvuọvo kidie nẹ enana vwo ema vwẹ evun rayen, me da ghwa riẹn nẹ enana cha sa dia ẹga ruyota-a.

Vwẹ oghẹruvo ri Sunday ọvo, mi chidia kẹrẹ igbenu rehẹ orhoma rẹ urhie na, mi se ọbe ri Jems 2:1-5, ẹkpo ri Baibol yena tare nẹ a kẹnoma kẹ uruemu ra vwọ fẹnẹ ihwo fikiridie nẹ ayen feri. Ri mi vwo rhivwin kpo asan rẹ okọ rẹ avwanre hepha, me da mrẹ asan ọvo rọ họhọ uwevwin rẹ ẹga, vwẹ obenu rẹ ẹchẹ rọyen, e si phiyọ nẹ Ọguan Ruvie rẹ Iseri ri Jihova.

Ki mi roro, ‘Je me davwen ihwo nana ni se ayen che rhiabọreyọ ovwẹ.’ Ọtiọyena me da ro Ọguan Ruvie na vẹ owọ fefe, vẹ ẹtuegban mẹ kugbe jeans rọ bẹre ri mi kuphiyọ. Ọ rọ vwẹrote echidiotọ na de sun vwe re chidia kẹrẹ ọmare aye ọvo rọ chọn vwẹ uko vwọ guọnọ ẹkpo ri Baibol sansan rẹ ọtota na djunute. Uyono na vwo kuphiyọ nu, o gbevwunu mamọ rẹ ayen ihwo eje vwọ rhe de rhi yeren uvwe. Ọshare ọvo da tobọ durhie uvwe nẹ me rhe uwevwin rọyen avwanre ta ota kugbe, ẹkẹvuọvo kidie nẹ mi ji rhi se Baibol na re-e, me da vuẹ nẹ “Mi che jẹ ọ riẹn mi de mugbe re.” Dedena, mi kpo uyono ọkieje.

Udughwrẹn evo vwọ wan nu, me da kọn bru ọshare na ra, ọ da vwẹ Baibol na vwọ kpahenphiyọ enọ mẹ eje. Udughwrẹn ọfa ra vwọ wan nu, o de mu ekpu rẹ emwa iyoyovwin ọvo vwọ kẹ vwẹ. Ọ da vuẹ vwẹ nẹ, ohwo ro vwo emwa nana hẹ uwodi kidie ọ yan nene iji ri Baibol na rọ tare nẹ e dje ẹguọnọ phia vwọ kẹ ohwohwo rere a kẹnoma kẹ ofovwin. (Aiz. 2:4; Jọn 13:34, 35) Enẹna, o rhi mu vwe ẹro re nẹ me mrẹ obo re me guọnọ na re—Ihwo ri ruẹ nene iji ri Baibol, re kẹnoma kẹ ọfanrhiẹn vẹ ozighi-egbe! Me rha vwọ tua obo re me sa vwọ mrẹ asan oyoyovwin re me cha dia-a, ukperẹ ọtiọyen, obo re me sa vwọ nabọ vwo ẹruọ ri Baibol na phiyọ kọyen me guọnọ. Mi de rhivwin vwo kpo Netherlands.

Ọ reyọ ovwẹ ẹdẹ ẹne mi ke se te orere ri Groningen rọhẹ Netherlands. Mi vwo te oboyin, ko fori nẹ me guọnọ iruo me sa vwọ vwẹrote oma mẹ. Vwẹ asan ri capita ọvo me da nokpẹn ri iruo, ifọmu rọ vwọ kẹ vwẹ da nokpẹn rẹ ẹga mẹ, mi de si phiyọ nẹ “mẹvwẹ Oseri ri Jihova.” Ọke rẹ ohwo ro vwo iruo na vwo se mrẹ, mi de vwo oniso nẹ opharo rọyen weneri. Ọ da ta: “Mi che se we.” Ẹkẹvuọvo o re se vwe ọfa-a.

Vwẹ asan ọfa re de ruiruo ri capita, me da nọ ohwo ro vwo etiyin na sẹ ọ guọnọ ukẹcha. Ọ da nokpẹn rẹ ọbe ro djerephia si mi kpo isikuru kugbe iruo ri mi ji ru wan jovwore. Mi de djefiotọ kẹ nẹ mi  ruiruo rẹ okọ ẹrhuẹrẹ jovwore. O gbevwunu rọ vwọ tanẹ “Wọ sa tuẹ iruo phiyọ vwẹ oghẹruvo na. Ẹkẹvuọvo me guọnọ ohwo rọ cha suẹ okpetu kẹ vwẹ-e- kidie mẹvwẹ Oseri ri Jihova, mi yerẹn akpọ nene irhi ri Baibol na.” O gbevwunu mamọ, me da kpahen kẹ nẹ, “mẹvwẹ jẹ ọvo.” Aphro herọ-ọ fikirẹ ẹton igrongron mẹ kugbe ẹtuegban mẹ, ọ da ta: “Mẹ vẹ owẹ ke yono Baibol na!” Mi de rhiabọreyọ uyono ri Baibol na. Kẹsiẹna me ke rhe riẹn oboresorọ ọshare rẹsosuọ na se vwe rhivwi-in. Jihova ghwa kpahan phiyọ ẹrhovwo mẹ. (Une 37:4) Me wianre vwẹ ushoghwa rẹ oniọvo nana vwẹ ẹgbukpe ọvo. Vwẹ uvwre rẹ ọke yena, me vẹ ọyen de yono Baibol na, mi de rhi bromaphiyame vwẹ January 1974.

Emeravwe ọvo vwọ wan nu, me da rhe ton oka rẹ owian kpokpọ ọfa phiyọ—rọ dia owian rẹ ọkobaro, ọnana kẹ vwẹ uvi rẹ omavwerhovwẹn. Vwẹ emeravwe rọ vwọ kpahọn, me da kua kpo Amsterdam ra vwẹ ukẹcha kẹ ẹko kpokpọ re vwo mu re jẹ ephẹrẹ ri Spanish. A mrẹ vwo dje omavwerhovwẹn rọ herọ ra vwọ vwẹ Baibol na vwo yono ihwo vwẹ ephẹrẹ ri Spanish vẹ Porteugues na-a! Vwẹ May 1975 mi de ri vwo uphẹn me vwọ ga kerẹ ọkobaro oghẹresan.

Vwẹ ẹdẹ ọvo, ọkobaro oghẹresan ọvo rọ dia oniọvo rẹ aye re se Ineke rhe omẹvwa rẹ avwanre ra da jẹ Spanish rhi dje ohwo ọvo rọ vwẹ Baibol yono rọ dia ohwo ri Bolivia vwọ kẹ avwanre. Mẹ vẹ Ineke de brorhiẹn rẹ avwanre vwo vughe ohwohwo phiyọ womarẹ ileta esio, avwanre da rhe mrẹvughe nẹ emu vuọvo yen avwanre ihwivẹ vwọ tua. Avwanre rọnvwọre vwẹ ukpe ri 1976, avwanre je ga kerẹ ekobaro rẹ oghẹresan rhi duvwẹ ukpe ri 1982 re vwo durhie avwanre kpo iklasi rẹ 73 ri isukuru rẹ Gilead. Omavwerhen avwanre mamọ, o ji gbe avwanre unu ra vwọ vuẹ avwanre nẹ avwanre ra ga vwẹ East Africa, rọ dia asan rẹ avwanre da ga vwẹ ẹgbukpe iyorin vwẹ Mombasa vwẹ Kenya. Vwẹ 1987 a da rhoma ji avwanre kpo Tanzania, rọ dia asan a da rhoma re rhọvwen nẹ e se ruiruo rẹ aghwoghwo na. Avwanre dia etiyin ẹgbukpe 26 tavwen avwanre ki rhivwin kpo Kenya.

Ra vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo re guọnọ uyota ri Baibol na riẹn kẹ avwanre uvi rẹ omavwerhovwẹn vwẹ akpeyeren. Kerẹ udje, owian aghwoghwo azagba yen me da mrẹ ohwo ri mi tu vwẹ Baibol na yono vwẹ Mombasa, me vwọ kẹ magazine ivẹ nu, ọ da nọ: “Mi de se ayen nu, kidie me che ru?” Vwẹ udughwrẹn rọ vwọ kpahọn, avwanre da ton uyono ri Baibol phiyọ vẹ ọbe na You Can Live Forever in Paradise on Earth, re ghwe siobọnu vwẹ Swahili. Ukpe rọ vwọ kpahọn, o de bromaphiyame ji ton iruo ọkobaro ọkieje phiyọ. Rhavwẹn ọke yena rhe, ọ vẹ aye rọyen vwẹ ukẹcha kẹ ihwo ri joma te 100 vwọ vwẹ omakpahotọ kẹ Jihova ji bromaphiyame re.

Mi ke vwo vwo ẹruọ rẹ oborẹ akpọ ghini mudiaphiyọ obọ, ke me ghwa họhọ ọneki rode rọ mrẹ erhu ọghanghanre rọ guọnọ kpahe kufia-a. (Mat. 13:45, 46) Me guọnọ ghwọrọ ọke mẹ eje vwọ vwẹ ukẹcha kẹ ihwo efa vwọ mrẹ oborẹ ayen se vwo yerin uvi rẹ akpọ. Mẹ vẹ aye mẹ rhiẹromrẹ oborẹ Jihova vwọ vwẹ akpeyeren rọ vọnre vẹ omavwerhovwẹn vwọ hwa osa kẹ ihwo rọyen.