Miyo kiyariwe Wolanda eyaakha ya 1948. Voottharana amusaaka yaathaamela oSão Paulo, oBrazil. Asitithaka yaari atthu yeetta okereja, ni amusi aka ootheene yannimusoma Biblya, oxekuwa namala vale otxa yootxa yoohiyu. Eyaakha ya 1959, naathaama-tho wanaaveeli, ekwaha ela naaronwe wEstados Unidos. Nnarowa okhala wEstado Massachusetts.

Apapaka yaanniilipihera vantxipale weera etxihe emusi ahu, yaakhalanne atthu athanu orwa araru. Yannivara miteko soohiyana-hiyana ntoko, namatumiha ooweetteetta, yannipaka misewe ni mutokweene a vendas para uma companhia aérea internacional. Amusi ahu yaahakalala vantxipale apaapa epatxerakaru ovara muteko ola, mwaha wooweera muteko ola yaavaraya, wanninivaha eparakha etokweene yooweetta mwaaviyaawuni.

Emaara miyo kaasomaaka oSenkundaariya, ikwaha sintxipale kannuupuwela ha, ‘Eheeni kinrowaaka opaka kunnuwa vale?’ Asinkhwaaka antxipale yaathanla orowa w’Univesidade mene akina yaathanla orowa muteko weetoropa. Wa miyo muteko weetoropa waari muteko kahaatthunaaka, mwaha wooweera miyo khawaakisivela onyakulihana naari mano owana. Nto weera kihirowe muteko weetoropa kaathanla orowa osoma w’Univesidade. Mene etthu waatthunaaya murima aka, waari  waakhavihera atthu akina. Nto kuupuwela weera opaka eyo, yaamukikhavihera ophwanya yootthuna ya ekumi aka.

Miyo kannitthuna vantxipale osuwela woohima sa ophattuwa wa ekumi. Mwaha wa yeeyo emaara kaasomaaka w’Universidade, wannikisivela vantxipale osoma ediscipliina ya Antropologia. Maprusoore aka yannikixuttiha voohima sa othatuwa ni yanneera weera hiyo naakhuleleke eyo. Wa miyo soohima ikana khasaakhala maakha, mutthu waakhulelela vaavale vaneeriwa, mwaha wooweera ittthu iyo khasaatthara mahimeriwo a ciyancia.

Emaara naasomaahu, hiyo khanaaxuttihiwa mikhalelo sookhala nnene mulaponi nto naaxuttihiwa okhala oovuwa. Weetta mfestani ni otxa mirette soohapaka sannikiwiihera ohakalala, mene ohakalala iwo khuwaapisa. Nto kanniikoha ha ‘Neereke ekumi yookhala ni yootthuna?’

Ehuhu ene yeele, miyo kaathaamela ecidade ya oBoston ni kiphiyakaru kaatthikela osoma w’Universidade. Vano weera kiwereke omuliva kursu aka kannavaramuteko ehuhu ya ifeeriya, mene waari omutekoni wuuwu kaapatxenraaka okumana ni mmoha a Anamoona a Yehova yoowo aari koleegaaka. Aahuuluma ni miyo voohima sa soolohera “sa ihuhu ithanu ni piili” eri va Daniyeli ekapiituli, [4] ni owo aakileela weera ninkhala mahuku oomalihera. (Dan. 4:13-17) Naananoru kaahoonelela weera kavirelela otthekula ni koleegaaka ole, kaamutxentxa makhalelo a ekumi aka. Nto kisempaka okhumelela eyo, miyo kaapaka ele kaaweraaka weera kihuulumeke ni koleegaaka ole omutekoni.

Itthu kaasomaaka w’univesidade, saakikhavihera orowa ovara muteko woowiivaherera wa América do Sul. Miyo kuupuwela weera orowa ovara muteko ole woowaakhavihera atthu, waamukiphwanyiha yootthuna ya mweekumini. Nto opwaha mwa yeeyo, makoho aka yannivirelela. Mene woona itthu saapakiwa, waakeeriha omuhiya Universidade ole okhwipi wa semester, (minyeeri mithanu namosa).

Maio a 1970, kaathaamela w’Amsterdam, Wolanda, kinarowa ovara wa ecompanhiya aérea, weiwo yaavaraayawo apapaka. Mwaha wa muteko ole kaavaraaka, miyo kaakhalano eparakha yooxikura ilapo sintxipale ntoko: w’Africa, w’America, w’Europa, ni Extremo ya Oriente. Nto kaahoonelela weera mpuwa mwa ilapo sootheene iye kaaxukunraaka, atthu yaakhalanne maxupo mamohamoharu ni khaavo aawera omaliha. Eyo yaakikhavihera ovirelela okhalano yootthuna yoowaakhavihera atthu akina. Mwaha wa yeeyo, kaatthikela w’Estados Unidos weera kahokoleele omusoma Universidade oBoston, weiwe kaavinnyaakawo.

Naari kaatthikenleene osoma, kaahoonelela weera nkaawera ophwanya waakhuliwa wa makoho aka a mweekumini. Nkoona yoopaka, kaaphiyera ovekela miruku waaprusoore aka yaawo yaakisomiha Antropologia. Nto kaatikiniheya ni waakhula waya. Awo yenre: “Mwaha wa heeni otthunaawe otthikela osoma? Heeni ohihiyaka osoma?” Aprusoore ale khayuulumme ikwaha piili. Miyo kaathanla ohiya osoma w’universidade.

Miyo nkaaphwannye yootthuna ya ekumi, mwaha wa yeeyo, kaahiivolinhera muttetthe woopaka hippies [egrupu ya atthu waanyoonya opuheriwa atthu]. Miyo ni asinthamwene aka kaakuxa ekaaro aka nneetteetta muttetthe w’Estados Unidos mpaka naaphiya o Acapulco, oMéxico. Naapatxera okhala mittetthe sa atthu saapaka hippies. Weiwo atthu yaakhalaaya ntoko khiyaano maxupo. Mene muhoolo mwaya kaahoonelela weera ekumi ya muttetthe ole, khuwaawiiha ohakalala. Opwaha mwa yeeyo, muttetthe ole waari woohiroromeleya.

Mwa ehuhu ene yeeyo, kaapatxera wuupuwelela etthu kiithanlenlaaka kireene mwaana. Miyo kaatthuna weetta mphareya, mene khaiyono ntoko anakhotto a mmaahini, mene ntoko muhooleli aya. Ni moota woowera opaka eyo, waari okhalano baarku akeene. Nthamwene aka oneeriwa Tom, aakhalano tho yootthuna emoharuha, nto miyo ni owo naahiithanlela weetta vamoha. Miyo kaatthuna ophwanya eparadiso, va ilhani, [etxurupa] vaavo kaarowaaka okhala moorakamelana ni atthu.

Tom ni miiva, naaheetta ekwaha mmaahini, waattamela oBarcelona, wEspanha. Niphiyakaro iwo, naamuthuma baarku ahu aakhalanne imeetru ithanu niixexe (9.4 m) aalempwale nsina noowera lygra. Hiyo namphela ipeesa weera awereke weetta ikwaha. Woona weera hiyo khanaatthimaka weera niphiye nipuro nri poothe. Hiyo namphela mutooro baarku nipuronenenne naahiyavo maahi oowura. Weera niwereke ompittikuxa barku ole mportu ikhaanini, naakhalano misompo miili seiyo saakhalanne imeetru mithanu (5 m). Omamaliheroni, barku ole aakwanela ni naaheetta nrowaka oSeychelles, wOceano Índico. Yootthunaahu waari weetteetta ecosta yootheene ya w’Africa ni orukurera oCabo da Boa Esperança, w’Africa do Sul. Nto weera niwereke woona woowini naarowaahuwo, hiyo nannavarela muteko sextante [ekaruma enkhavihera ophima ekwaha] itthenyeeri, mapa ni abuukhu. Miyo kannakhala ootikhiniheya moota naaweraahu woonelela nipuro nooreerela naarowaahu.

Khiyaavinre ehuhu yintxipale nttimulakaru, naahoonelela weera barku ahu ole amiri aathorowa, iliitru sookwanaka (22 L) sa maahi sannavolowamo vawoorani. Ntoko kihimmaaka woopatxerani, epheyo yaapatxera, miyo kaahoova vantxipale mpaka opaka nivekelonaka noopatxera na mweekumini mwaka. Kaamulanhera Muluku weera navuluwa, kaamweerera omusuwela owo. Epheyo yaamaala, nto kaamukwanihera nantiri aka ole kammannaaka.

Kaapatxera omusoma Biblya neettaka mmaahini. Yaari etthu yootepa oreera okhala eriyari ya ephareya Mediteraneo nirukureriweene ni ihopa sinntupha, sineeriwa igolfinho ni maahi yooneyaka rowi-rowii. Ohiyu kannahakala omoona Via Láctea, a sanrenyeene itthenyeeri, yoowo aakiroromeliha weera Muluku ookhala nave onnaapwattha atthu.

Sivinreene isemana neettaka mphareya, naaphiya oportu Alicante, wEspanha, iwe naahupuwela weera nimutumihe barku ahu nave nimuthume munyowani. Nto khawaakhwenñye weera nimphwanye mulipa eera amuthume. Mwaha wooweera barku ole, aari oowuuluvala, oonanara mutooro ni yannavolowa maahi! Nto ele, yaari ehuhu yooreerela yoomusoma Biblya aka.

Emaara kaamusomaaka Biblya, miyo kaahoonelela weera Biblya onnaakhavihera atthu okhalano ekumi yoohakalala. Kaakhala ootikhiniheya ni ele Biblya aahimaawe woohima sa okhalano ekumi yooreera. Miyo kanniikoha meekhaaka, mwaha wa heeni atthu antxipale—wiihela mpuwa miyo—aahimaaya weera makristu, noonaka weera awo khanvarela muteko ele Biblya onhimaawe.

Miyo kaahiithanlela okhalano ekumi yooreera, naari eyo yaataphulela opaka matxentxo mweekumini mwaka, nto kaahiya otxa mirette soohapala. Miyo kannuupuwela tho weera aakhala atthu akina aneerera okhala moovarihana ni miruku sa mBiblyani, ni miyo, kaatthuna waaphwanya atthu awo. Nto ekwahaaka ya naaveeli kanvekenlaaka Muluku, kanvekela weera akikhavihere waaphwanya atthu awo.

Miyo kuupuwela wi kiphwanye ettiini yeekhaikhai waari weetta ettiini ni ettiini. Vaavo keettaaka iphiro sa Alcante, kaavira ipreediyu sinntxipale sa ittiini. Mene waari  wookhweya osuwela ittiini soowootha mwaha wa ilataratho saakhanlaayano.

Othana wa edomingu, miyo kaakilanthi vattuttuwani ohoolo wa oportu, kimusomaka Yakobe 2:1-5, yoowo onhima sa woopiha waya waatthokorora alipa oohaawa mwa nthalu. Vaavo kaatthikelaaka nipuro aaraawe barku ahu, kaavira eprediyu emoha yeeyo yaakhala ntoko yaapakiwa mithukumano. Vasu va mulako, yaalempha ethoonyero ni masu ala: Empa ya Omwene ya Anamoona a Yehova [Salão do Reino da Testemunhas de Jeová].

Miyo kaahuupuwela, ‘kinoovolowamo weera keerere kinrowa woona moota atthu anrowaaya okaakhelela.’ Nto kaavolowa empa ya Omwene ele, kihiwannre isapato, ni ireru soophipa sene, ni kinwanreene txiimisi oothaala. Namathoonyera aakoonihera nipuro kaarowaaka okilaathi waattamela nipuro akilanthaiyevo muthiyana oowuuluvala. Nto mwa nsivelo, muthiyana owo annikikhavihera waasa soolepa sa mBiblyani saahimmwa ni mulipa aapaka mwaha. Omalakaru muthukumano, kaakhala ootikhiniheya ni nsivelo atthu ale yaakonihenraaya vaavo yawaaya okuulumiha. Mpaka mulopwana mmoha aakiwopa weera kirowe owannyawe weera nuulume woohima sa nyaha sa mBiblyani, nto woona wi miyo nkammalinhe omusoma Biblya, kaamweerela ha: “Kakhala oolikana kimmooleelani.” Ehuhu ene yeele kaapatxera woonela mithukumano sootheene.

Sivinreene isemana sintxipale, miyo kaarowa owannyawe mulopwana ole, ni owo ahaakhula makoho aka ootheene moorweela mBiblyani. Evinreene esemana emoha, owo aakivaha murupa woosareya ikuwo sooreera. Owo aakileela weera mwaneene ikuwo iye, aarootthukiwa mwaha wooweera, iiwelenle miruku samBiblyani sa osivelana mukina ni mukhwaawe ni ohirowa okhottoni. (Yes. 2:4; Yoh. 13:34, 35) Vano miyo kanniroromela weera koophwanya ekhaikhai—mwaha woowoona atthu anvarela muteko ele Biblya onhimaawe voohima sa okhalano ekumi yooreera moovarihana ya mBiblyani! Vano yootthunaaka khoiyono yaari ophwanya eparadiso, tropical, mene omusoma Biblya moowiixera. Mwaha wa yeeyo kaatthikela Wolanda.

Evirakaru mahuku maxexe, keettaka mukaaroni kaaphiya ecidade ya Groningen, Wolanda. Kiphiyakaru iwe kannitthuna okhalano muteko weera kiwereke ophwanya yoowiikhuuriha. Kaaheerera waasaasa nipuro weera kivareke muteko wookalipinteero. Kiphiyakaru iwe, awo yaakivaha eformulaariyu emoha weera kikwanelihe. Nikoho nimoha naari nformulaariyuni mmo naakoha voohima sa etiini aka. Nto miyo kaalepa, “Namoona a Yehova.” Muneene ekalipintariya asomakaru, kaahoona weera owiitho wawe waatxentxeya. Nto owo aakeerela, “kinimooligarelani ewoora ekina.” Nto khanaligari tho.

Kaarowa ekalipintariya ekina ni kaakhoha wakhala weera mwaneene ekalipintariya ele annamutthuna namuteko. Owo aakikoha wakhala weera miyo kaakhalano Certificado [ethoonyero] weera kaasoma naari epaphelo yoonihera weera miyo kihinta ovara muteko ntoko  ole. Miyo kaahaakhula weera etthu kaapankaaka mweekumini mwaka waari omureherera barku amiri. Mootikhiniheya owo aakileela “pooti opatxera ovara muteko olelo va oxikuwa maxi mwaakiiwelelakaru. Miyo nkimmutthuna mutthu onwiihera manyakunyaku ekalipintariya aka mwaha wooweera miyo Namoona a Yehova ni kintthara miruku sa mBiblyani.” Nootteeliwa murima miyo kaanwehexexa vantxipale, “kaamweerela miyo tho Namoona a Yehova!” Mene woona weera miyo kaari ni mayihi oophipa ni ireru, mene owo aasuwela weera miyo nkaahiyono Namoona a Yehova. Owo aakeerela “Kinoomusoma Biblya ni nyuwo!” Miyo kaahaakhulela yoosoma ele nootteeliwa murima. Ehuhu ene yeele, kaahiiwexexa mwaha wa heeni mwaneene ekalipintariya yoopatxera kaavekenlaakavo muteko ahaakiligarenlaawe tho. Mwaha wooweera Yehova aakhula nivekelo naka nenne na omphwanya mutthu ontthara miruku sa mBiblyani, eyo-tiiyo, yootthuna ya murima aka. (Nsal. 37:4) Miyo kaavara ekalipintariya ya munna ole kaamusommaakano Biblya eyaakha emoha. Avinyaka vaavo kaaBatiziwa mweeri wa Janeiro eyaakha ya 1974.

Ovirakaru mweeri mmoha kiBatiziwakaru, kaavolowa muteko—wa opioneiru—muteko ola waakiphwanyiha ohakalala otokotoko. Mweeri mukina waattharelana, kaathaamela o Amsterdã, weera kakhavihereke egrupu ya nuulumo na espanhol yeeyo yaahulelinwe vaanaanoru. Miyo kannihakalala vantxipale opakiha soosoma sa Biblya nnuulumo na espanhola navetho na ekunya! Maio a  1975, kaahaakhela ebarakha ya okhala pioneiru especial.

Nihuku nimoha, murokora mmoha pioneira especial oneeriwa Ineke, aahoowa woonela muthukumano ahu wa nuulumo na espanhola anwihaka namasoma awe a Biblya a oBolivia. Ineke ni miyo naahiithanlela osuwelana moorweela mwa ikaratta. Nlepelanaka ikaratta hiihaale, kaahoonelela weera owo ni miyo naakhalano sootthuna sa mweekumini imoharu. Nto eyaakha ya 1976 naathelaana, nave naavirelela ovara muteko wa opioneiru especial mpaka eyaakha ya 1982. Avinyaka vaavo, naawompwa weerela empari eturma ya 73 ya oGiladi. Naahakalala vantxipale vaavo naathanleliwaahu weera navareke muteko w’Africa Ocidental. Noovara iyaakha ithanu oMombaça, oKenya, (Quenia)! Eyaakha ya 1987, naavahiwa yoothanleliwa ekina nroihiwaka oTanzânia, weiwo miteko sa Anamoona a Yehova weeraaya omalamalaru okhoottihiwa. Nookhala oTanzânia iyaakha sookwana 26, avinyaka vaavo naatthikela oKenya, (Quenia).

Waakhavihera atthu oxuttera ikhaikhai sa mBiblyani, yookiphwanyiha yootthuna ya ekumi aka. Mwa ntakihero, namasomaaka oopatxera a Biblya a oMombaça, aari mulopwana yoowo kaamusuwenlaaka emaara kaalaleeraaka mapuro oowaattiwa. Miyo kanvaha irevista piili, nto owo aakikoha ha, “kamaliha vale osoma irevista iya atthwaala ekivanhaaya kipakeke eheeni?” Esemana yoottharana naapatxeriha yoosoma ya Biblya ninvarelaka muteko buukhu oneera, Poderá Viver Para Sempre no Paraiso na Terra, yoowo eera okumiheriwaru nnuulumo na esuaíli. Owo aaBatiziwa eyaakha yaattharelana avinyaka vaavo aakhala pioneiru a nthiti. Nto ovinyera vaavo owo ni amwaariye ahaakhavihera atthu ookwana ntxira nimoha (100), wiivaherera ni oBatiziwa.

Koonelelakaru yootthuna ya ekumi, kaakhala ntoko nanakoso aasa maluku oorika, aphwanyakaru aatumiha itthu sootheene anathuma nluku nna. (Math. 13:45, 46) Miyo kohiithanlela ovarela muteko ekumi aka weera kaakhavihera atthu akina, ophwanya yootthuna ya ekumi. Vamoha ni amwaaraka, ninnoona moota Yehova Muluku onnireelihaawe mweekumini mwahu.