1. Jehovha a hi kuzeta ku hi maha txani?

JEHOVHA wa dhunda kukombisa lirando lo mbi guma. (Hos. 6:6) Ene a kuzeta vathu vakwe ti to ve maha ati ti fanako. Ngu kuthumisa Bhiblia Jehovha a hi kuzeta ku hi kombisa lirando lo mbi guma. (Mav. 3:3) Kambe, hi si se maha toneto hi fanete kukhata ngu kuziva ti to nji txani lirando lo mbi guma.

2. Nji txani lirando lo mbi guma?

² Nji txani lirando lo mbi guma? Dipswi di di ku “lirando lo mbi guma” di maneka ko na mu ka 230 wa makhambi ka Tradução do Novo Mundo da Bíblia Sagrada. Nji txani lirando lo mbi guma? Ngu kuya ngu Glossário dos termos bíblicos yi manekako ka Bhiblia yiya, ti womba “kuranda ngu ku tiningetela, kuthembeka ni kuranda ngutu. Dipswi diya di thumiswa ku txi wombwa ngu lirando ali Txizimu txi ku nalo ngu vathu, kambe vathu ni vo nava nga kombisana lirando liya.” Jehovha njikombiso txa hombe txa lirando lo mbi guma. Ka gondo yiya hi na wona nzila yi Jehovha a kombisako ngu yona lirando lo mbi guma ngu vathu. Ka ayi yi londiselako hi na ta bhula ngu ti to vathu va Txizimu va tekelelisa kutxani Jehovha ngu kukombisana lirando liya lo mbi guma ngu txawe.

3. Ngu tihi ati Jehovha a nga gela Mosi mayelano ni wuthu wakwe?

³ Msananyana kova Israyeli a di humile khe Egipta, Jehovha a ti kombekisile ka Mosi ngu kuwomba ditina dakwe ni tifanelo takwe. Ene a wombile a txi: “Mkoma Txizimu, Txizimu txa wumbilu ni kupfela, wo swela kuhenya kambe wo tala ngu wuha ni kuthembeka! Wo tala ngu lirando la hombe, kala ka magumi a mazana a tiveleko, wo divalela wubihi, kueyisa ni sionho.”  (Eks. 34:6, 7) Ngu mapswi yawa o tshura Jehovha a txi lava kukomba Mosi fanelo yimwani ayi yi lumbako ene dwe ayi yi tiswako ngu lirando lakwe lo mbi guma. Ngu yihi ya kona?

4-5. a) Jehovha m’thu wo zumbisa kutxani? b) Ngu sihi siwotiso asi hi no bhula ngu sona?

⁴ Jehovha kha gwiteli ko womba ti to ene a ni lirando lo mbi guma dwe. Kambe Bhiblia yi womba ti to ene “mbwa hombe ngu wumbilu,” a “tate ngu wunene,” a “tate ngu wumbilu.” (Mit. 14:18; Neh. 9:17; Mas. 86:15; 103:8; Joy. 2:13; Jona 4:2) Mapswi yawa ma maneka ka tindimana timwani amu ka Bhiblia. Ka otshe makhambi khu thumiswako mapswi yawa ma maneka ma kongoma ka Jehovha dwe i si nga vathu. Kha ti xamatisi kuva Jehovha a txi junyatisa fanelo yiya ya lirando lo mbi guma. * Phela lirando lo mbi guma nda lisima ngutu kwakwe. Ngu toneto Mkoma Dhavhidha a nga susumetelwa kubhala tiya: “Wumbilu wako, MKOMA, wu gulekile wu hoka ni nzumani . . . La xamalisa ngutu lirando lako, awe Txizimu! Hahatshi ka mabhapi ako, athu hi tipfa hi di kusisalani.” (Mas. 36:5, 7) Kufana ni Dhavhidha nanathu hi fanete kuninga lisima lirando lo mbi guma la Jehovha.

⁵ Ti to hi pfisisa kwati ati lirando lo mbi guma li wombako tona e bhule ngu siwotiso siya sa simbidi: Txo khata, mba mani ava Jehovha a va kombisako lirando lakwe lo mbi guma? Hi nga wuyeliswa kutxani ngu lirando lo mbi guma la Jehovha?

6. Mba mani ava Jehovha ava kombisako lirando?

⁶ Mba mani ava Jehovha a va kombisako lirando lo mbi guma? Bhiblia yi womba ti to athu hi nga sikota kuranda silo so tala so fana ni “vhinya ni mafura,” “kukawukwa,” “wuzivi” ni simwani. (2 Mak. 26:10; Mav. 12:1; 21:17; 29:3) Kambe, lirando lo mbi guma kha li kombiswi ka somaha, li kombiswa ka vathu dwe. Hambiketo, Jehovha kha kombisi lirando lakwe ka kwalkeri m’thu. Ene a kombisa dwe ka vale va ku ni wuxaka wo tsana ni nene. Txizimu txa thembeka ka vangana va txona. Ene a ni makungo o tsakisa ngu vona, ni ku kha mbi thuka e va tshotsha.

7. I ngu nzila yihi Jehovha a nga kombisa lirando ka votshe vathu?

⁷ Jehovha a kombisile lirando ka votshe vathu. Jesu a gete tiya dijaha dimwani di nga dhanwa ku i Nikodhemo: “Txizimu txi kombile lirando ka vathu, ahawa txi nga za txi ningela Mwanana wa txona wa Mmweyo ekha,  kufela ku, votshe va va no kholwa kwakwe, va si lovi, aniko va na mana wutomi wo mbi guma.”—Joh. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.

8-9. a) Ngu kutxani Jehovha a txi kombisa lirando lo mbi guma ka sithumi sakwe? b) Ngu tihi ati hi no bhula konkuwa?

⁸ Nga ha hi nga ti wona ngu kona Jehovha a kombisa lirando lakwe lo mbi guma ka vale va ku ni wuxaka wo tsana nayo, i ku sithumi sakwe mwendo ku ava va mu thumelako. Atiya hi nga ti wona ka ti Mkoma Dhavhidha ni mprofeti Dhaniyeli va nga womba. Ngu txikombiso mprofeti Dhaniyeli a wombile tiya: “Engetela lirando lako ka vale va kuzivako.” “Lirando la MKOMA kha li nga ni magwito ka vale va m’thavako.” Dhaniyeli nene a wombile tiya: “Yowe! MKOMA! Txizimu txa hombe, txo thaviseka, awe u xayisako txitumelelano ni wumbilu, ka vale va kurandako, va xayisako sirumo sakwe.” (Mas. 36:10; 103:17; Dhan. 9:4) Ngu kuya ngu mapswi yawa, Jehovha a kombisa lirando lo mbi guma ka sithumi sakwe, nguko va mu thava, va mu xonipha ni kuvekisa sirumo sakwe. Ngu ditshuri, Jehovha wa kombisa lirando lo mbi guma ka sithumi sakwe, i ku vale va mu khozelako ngu ditshuri.

⁹ Hi si se khata kuthumela Jehovha ene a txi hi kombisa lirando ali a kombisako ka votshe vathu. (Mas. 104:14) Kambe, kota sithumi sakwe, ha wuyelwa ngu lirando lakwe lo mbi guma. Phela Jehovha wa hi tsanisa ngu ku hi gela tiya: “Wumbilu wangu kha wu na mbi ku vayilela.” (Isaya 54:10) Nga ha Dhavhidha a nga ti wona ngu kona, “MKOMA wa maha sidiwukiso ka wule a mu randako.” (Mas. 4:3) Hi nga kombisisa kutxani ti to ha ninga lisima lirando lo mbi guma la Jehovha? Mbhali wa masalmo a wombile tiya: “Awule i ku wo ziva a na yi wonisisa mhaka yiya e pimisa lirando la MKOMA.” (Mas. 107:43) Konkuwa e wone tinzila tiraru ati hi wuyelwako ngu tona ngu lirando lo mbi guma la Jehovha.

10. Ngu yihi wuyelo hi yi manako ngu konaha ka lirando lo mbi guma la Jehovha? (Masalmo 31:7)

¹⁰ Lirando lo mbi guma la Txizimu nda kala kupinduka. Ka dibhuku da Masalmo 136 hi wona ti to lirando la Jehovha nda kala kupinduka. Mapswi ya ma ku “nda kala kupinduka” ma wombwa 26 wa makhambi ka kapitulo  yiya ya 36. Ka ndima yo khata ya masalmo yawa hi mana tiya: “Dhumisani MKOMA nguko ene mbwa mnene, nguko lirando lakwe nda kala kupinduka!” (Mas. 136:1) Ka mavhersikulo 2 kala 26 kuwuyeletetwe mapswi ya ma ku: “lirando lakwe nda kala kupinduka.” Mbimo yi hi lerako mavhersikulo otshe a masalmo yawa hi wona tinzila to tala ati Jehovha a kombisako ngu tona lirando lakwe lo mbi guma ka vathu vakwe. Mapswi ya ma ku: “Nguko lirando lakwe nda kala kupinduka” li hi tsanisekisa ti to lirando la Jehovha ngu vathu vakwe nda mbimo yotshe. Ta hi thavelela kuziva ti to Jehovha kha hi tshotshi, ene wa simama e randa ava va mu thumelako, ngutu-ngutu ka mbimo ya sikarato. Hi wuyeliswa kutxani: Kuziva ti to Jehovha kha hi tshotshi, ti hi ninga litsako ni mtamo wo hi wonisana ni sikarato ni kusimama hi tsimbila ka nzila ayi yi yisako wutomi.—Lera Masalmo 31:7.

11. Ngu kuya ngu Masalmo 86:5, nji txani txi susumetelako Jehovha ku e divalela?

¹¹ Lirando lakwe lo mbi guma li mu susumetela ti to he hi divalela. Ngako Jehovha a txi wona m’thu a nga maha txionho e ti sola e wuyela ka nzila yakwe ya yinene, lirando lakwe lo mbi guma li mu susumetela ti to e mu divalela. Mbhali wa masalmo Dhavhidha a wombile tiya ngu Jehovha: “Kha hi tshumeteli madingano ni sionho sathu kambe kha hi tsayisi madingano ni sionho sathu.” (Mas. 103:8-11) Dhavhidha a txi ti ziva to ti womba txani kudyisetwa ngu livhalo. Kambe ene a gondile ti to Jehovha “wa divalela.” Ngu tihi ti susumetelako Jehovha e divalela? Xamulo hi yi mana ka Masalmo 86:5. (Yi lere.) Dhavhidha a wombile ka mkombela a txi khene Jehovha wa divalela nguko a pfunetwe ngu lirando lo mbi guma ali a li kombisako ka votshe vale va mu khozelako.

12-13. Ngako hi txi dyisetwa ngu livhalo ngu konaha ka tiphazamo tathu, nji txani txi no hi vhuna?

¹² Ngako hi txi maha txionho kha ta biha ku hi tipfa mnandu nguko eto ti na hi maha hi teka mazambo o lulamisa tiphazamo tathu. Kambe vanathu vamwani va zumbela kutisotela ngu kona ha ka tiphazamo ti va nga maha kale. Se eto ti a maha ve ti wona nga Jehovha kha na ku va divalela hambi i di ti to se va tisote. Kambe kugonda ka nzila yi Jehovha a kombisako ngu yona lirando lo mbi guma ka vathu vakwe ti na kuvhuna ti to u wonisana ni txikarato txonetxo.

 ¹³ Hi wuyeliswa kutxani: Ti si nga ni mhaka ni tiphazamo ti hi ti mahako hi nga sikota kuthumela Jehovha hi di tsakile hi si thumeli kuzumba hi txi xaniswa ngu livhalo. Atiya ta koteka nguko “mnoha wa Jesu, Mwanana wa txona wa hi basisa ka sotshe sionho.” (1 Joh. 1:7) Ngako u txi godhola ngu kona ha ka tiphazamo to kari, khumbula ti to Jehovha a ti emisete kukudivalela ngako u txi ti sola. Dhavhidha a kombisile kuyelana ku kuho ka lirando lo mbi guma la Jehovha ni kudivalela mbimo a nga womba mapswi yawa: “Nguko, nga ti nzuma yi ku kule ngutu ni mafu ngu toneto ni lona lirando lakwe ka vale va mthavako. A tsulisa kule sihambunyeto sathu, nga ti Wutxani ku ku kule ni mswa-ditambo.” (Mas. 103:11, 12) Ngu ditshuri Jehovha mbwa “hombe ngutu mu ko divalela.”—Isaya 55:7.

14. I ngu nzila muni lirando la Jehovha li hi vhikelako?

¹⁴ Lirando lo mbi guma la Txizimu njivhikelo. Dhavhidha a wombile tiya ka mkombelo wakwe: “Awe u wuthavelo wangu; Awe wa ni xayisa kuxanisekani; Awe wa ni tsanisa ngu tindando. . . . Lirando la MKOMA, li ranganyeta avale va mthembako.” (Mas. 32:7, 10) Kufana ni maguma aya ma nga ti vhikela vathu ka madhoropa a kale, ngu toneto lirando lo mbi guma la Jehovha la hi vhikela ngako hi txi manana ni siemo so karata asi si nga dukako kuthembeka kwathu. I singeto dwe, lirando lo mbi guma la Jehovha la mu susumeta ti to e hi ndindetela kwakwe.—Jer. 31:3.

15. Ngu kuhi kuyelana ku kuho ka lirando lo mbi guma la Jehovha ni wuthavelo ni mkhokhola?

¹⁵ Dhavhidha a thumisile sifananiso simwani a txi womba-womba ngu wuvhikelo awu wu manwako ngu vathu va Txizimu. Ene a wombile tiya: “Awe u mkhokhola wangu wa hombe, awe u Txizimu atxi txi ni randako.” Ene a tshumete e womba tiya: “Ene i Mthaveleli wangu, mkhokhola wangu, wuthavelo wangu; ngene mtiruli wangu ni m’vhikeli wangu, awu ni thembako kwakwe.” (Mas. 59:17; 144:2) Ngu kutxani Dhavhidha a di yelanisile lirando lo mbi guma la Jehovha ni wuthavelo ni mkhokhola? Phela, ti si nga ni mhaka ni mu hi ku kona, ngako hi txi mu thumela ene a na hi vhikela ngu tinzila totshe ti to hi sikota kuvhikela wuxaka wathu ni nene. Hi tshumela hi txi mana txitsaniso txi txi fanako ka Masalmo 91. Mbhali wa masalmo yawa a wombile tiya: “Ni na khani, MKOMA ngene Txizimu txangu, wuthavelo wangu, mkhokhola wangu.” (Mas. 91:1-3, 9, 14) Mosi nene a thumisile mapswi ya ma fanako mayelano ni wuthavelo ni mkhokhola. (Mas. 90:1) Ngu engetela keto, ati hafuhi ni kufa Mosi a wombile mapswi yawa o tsakisa ngutu: “Txizimu txa yotshe mbimo, mbuthavelo wako. Mawoko a txona nzivhuno sako kala kupinduka.” (Dhewut. 33:27) Mapswi ya ma ku “mawoko a txona nzivhuno sako kala kupinduka” ma hi gela txani mayelano ni Jehovha?

16. Ngu tihi tinzila ta timbidi ati hi wuyelwako ngu tona ngu kona ha ka kuvhunwa ngu Jehovha? (Masalmo 136:23)

¹⁶ Ngako hi txi khumbula ti to Jehovha wuthavelo wathu, hi na tipfa hi di vhikelekile. Hambiketo ku timbimo ti hi no tipfa hi di karatekile ngutu, ti hi karatela kusimama hi ya masoni. Ngu tihi ti Jehovha a no hi vhuna ngu tona ka timbimo toneto? (Lera Masalmo 136:23.) Ene a na wukarela ngu mawoko akwe e hi seteta e hi vhuna ku hi simama hi ya masoni. (Mas. 28:9; 94:18) Hi wuyeliswa kutxani: Kuziva ti to Jehovha a na hi vhuna mbimo yotshe ti hi khumbutisa ti to ha wuyelwa ngu tinzila timbidi i ku tiya: Yo khata, mbimo yotshe hi ni ko ya kona ti si nga ni mhaka ni mu hi hanyako kona. Ya wumbidi, mbimo yotshe Jehovha wa hi khatalela.

17. Ngu yihi themba yi hi ku nayo ngu kona ha ka lirando lo mbi guma la Jehovha? (Masalmo 33:18-22)

¹⁷ Nga ha hi nga tiwona ngu kona, ngako hi txi manana ni siduko hi nga tsaniseka ti to Jehovha a na hi vhuna ngu ku hi ninga txivhuno a txi hi txi lavako ti to hi simama hi di thembekile. (2 Vak. 4:7-9) Mprofeti Jeremiya a wombile: “Wumbilu wa Mkoma, ngu wona wu mahako ti to hi si fuviswi; nguko wumbilu wakwe kha wu na magwito.” (Sid. 3:22) Hi nga tsaniseka ti to lirando la Jehovha lo mbi guma li na zumba ni nathu, nguko nga mbhali wa masalmo a nga womba ngu kona “Mkoma ngene a xayisako ava va mthavako, avale va thembako wunene wakwe.”—Lera Masalmo 33:18-22.

18-19. a) Ngu tihi ati hi fanelako ku ti khumbula? b) Hi na ta bhula ngu txani ka gondo ayi yi londiselako?

¹⁸ Ngu tihi ati hi fanelako ku ti khumbula? Na hi si se khata kuthumela Jehovha, ene a txi hi kombisa lirando ali a li kombisako votshe vathu, kambe kota vakhozeli vakwe ha wuyelwa ngu lirando lakwe lo mbi guma. Lirando lonelo li susumetela Jehovha ti to e hi vhikela ngu mawoko akwe a mtamo. Ene a na simama e zumba hafuhi ni nathu ni ku a na hetisisa sikongomelo sakwe ngu ngathu. Ene a lava ti to hi humelela! (Mas. 46:1, 2, 7) Ngu toneto, ti si nga ni mhaka ni sikarato asi hi no manana naso, ene a na hi ninga mtamo wo hi wonisana ni sikarato soneso kasi ku simama hi di thembekile kwakwe.

¹⁹ Hi woni nzila ayi Jehovha a kombisako ngu yona lirando lo mbi guma vathu vakwe. Ngu toneto, ene a lava ti to hi kombisana lirando lo mbi guma ngu txathu. Hi nga mahisa kutxani toneto, gondo ayi yi londiselako yi na ta bhula ngu mhaka yiya.