1. Yehowa ke siamisa beto na kusala nki?

ZOLA ya kwikama kele mfunu mingi sambu na Yehowa. (Ozea 6:6) Yandi ke zolaka nde yo vanda mpi mfunu mingi sambu na bansadi na yandi. Na nzila ya profete Mika, Yehowa ke siamisa beto na “kuzola zola ya kwikama.” (Mika 6:8, noti na nsi ya lutiti.) Kansi na ntwala ya kuzola yo, beto fwete zaba ntete ntendula na yo.

2. Zola ya kwikama ke tendula nki?

² Zola ya kwikama ke tendula nki? Bangogo “zola ya kwikama” kele kiteso ya 230 na Biblia—Mbalula ya Nsi-Ntoto ya Mpa. Yo ke tendula nki? “Bantendula ya Bangogo ya Biblia” ke tuba nde zola ya kwikama kele “zola ya me simbama na lusilu, kwikama, mpi kukangama ya ngolo. Bo ke sadilaka yo mbala mingi sambu na kutubila zola ya Nzambi sambu na bantu, kansi yo kele mpi zola yina bantu ke monisaka na kati na bo.” Yehowa kele mbandu ya kuluta mbote na yina me tala zola ya kwikama. Na disolo yai, beto ta tubila mutindu Yehowa ke monisilaka bantu zola ya kwikama. Na disolo ya ke landa, beto ta mona mutindu beto bansadi ya Yehowa lenda landa mbandu na yandi sambu na kumonisilana zola ya kwikama.

3. Inki mambu Yehowa songaka Moize?

³ Ntangu bantu ya Izraele basikaka na Ezipte, ntangu fioti na nima, Yehowa songaka Moize mambu ya mfunu mingi na yina me tala zina na yandi mpi bikalulu na yandi. Yandi tubaka nde: “Yehowa, Yehowa, Nzambi yina ke wilaka bantu mawa mpi ke fwilaka bo nkenda, yandi ke waka makasi nswalu ve mpi kele ya kufuluka na zola ya kwikama mpi kieleka, yandi ke monisilaka mafunda ya bantu zola ya kwikama, yandi ke lolulaka kifu, mambu ya mbi, mpi  disumu.” (Kub. 34:6, 7) Ntangu Yehowa songaka Moize mambu yina ya kitoko ya me tala bikalulu na yandi, yandi songaka Moize kima mosi ya kuluta mfunu ya me tala zola na yandi ya kwikama. Inki kele kima yango?

4-5. (a) Inki Yehowa tubaka sambu na yandi mosi? (b) Inki bangiufula beto ta tadila?

⁴ Yehowa tubaka nde yandi kele ve kaka ti zola ya kwikama kansi yandi tubaka nde yandi kele “ya kufuluka na zola ya kwikama.” Bangogo “ya kufuluka na zola ya kwikama” kele mbala kuluta sambanu na Biblia. (Kut. 14:18; Neh. 9:17; Nk. 86:15; 103:8; Yoe. 2:13; Yon. 4:2) Na bambala yina yonso sambanu, bangogo yina ke tadila kaka Yehowa kansi bantu ve. Yo ke benda kibeni dikebi na kumona nde mbala mingi Yehowa yandi mosi ke bula munsonso na zola na yandi ya kwikama. Yo ke monisa kibeni nde zola ya kwikama kele mfunu mingi sambu na yandi. * Yo yina ntotila Davidi tubaka nde: “O Yehowa, zola na nge ya kwikama ke kumaka tii na zulu . . . O Nzambi, zola na nge ya kwikama kele na mfunu kibeni! Na kivudi ya mapapu na nge, bana ya bantu ke kwisaka kutina.” (Nk. 36:5, 7) Keti zola ya kwikama kele mpi mfunu mingi sambu na beto mutindu yo vandaka mpi mfunu mingi sambu na Davidi?

⁵ Sambu na kubakisa mbote zola ya kwikama, beto tadila bangiufula yai zole: Banani Yehowa ke monisilaka zola ya kwikama? Mpi nki mambote beto ke bakaka ntangu Yehowa ke monisilaka beto zola ya kwikama?

6. Banani Yehowa ke monisilaka zola ya kwikama?

⁶ Banani Yehowa ke monisilaka zola ya kwikama? Biblia ke tuba nde beto lenda zola bima mingi mu mbandu, “kisalu ya bilanga,” “vinu mpi mafuta,” “ndola,” “nzayilu” mpi “mayele.” (2 Bans. 26:10; Bing. 12:1; 21:17; 29:3) Kansi bo ke monisaka ve ata fioti zola ya kwikama na bima; bo ke monisaka yo kaka na bantu. Yehowa ke monisilaka ve bantu yonso zola ya kwikama. Yandi ke monisaka zola ya kwikama kaka na bantu yina kele ti kinduku ya ngolo kibeni ti yandi. Nzambi na beto ke kangamaka na banduku na yandi. Yandi ke kana kusadila bo mambu ya mbote kibeni mpi yandi ta landa kaka kuzola bo.

7. Inki mutindu Yehowa me monisilaka bantu yonso zola?

⁷ Yehowa me monisilaka bantu yonso zola. Yezu songaka Nikodemo nde: “Nzambi zolaka nsi-ntoto [ya bantu] mingi kibeni yo yina yandi pesaka Mwana na yandi mosi kaka ya kubutuka, sambu konso muntu yina ke monisa lukwikilu na Mwana kufwa ve kansi kubaka luzingu ya mvula na mvula.”—Yoa. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.

8-9. (a) Sambu na nki Yehowa ke monisilaka bansadi na yandi zola ya kwikama? (b) Inki beto ta tubila ntangu yai?

 ⁸ Mutindu beto me mona yo, Yehowa ke monisaka zola ya kwikama kaka na bansadi na yandi yina kele banduku na yandi ya ngolo. Mambu yina ntotila Davidi mpi profete Daniele tubaka ke monisa yo pwelele. Mu mbandu Davidi tubaka nde: “Landa kumonisa zola na nge ya kwikama na bantu yina me zaba nge.” “Zola ya kwikama ya Yehowa kele mvula na mvula na bantu yina ke tinaka yandi boma.” Daniele tubaka nde: “O Yehowa Nzambi ya kieleka, [muntu yina] ke monisaka zola ya kwikama na bantu yina ke zolaka yandi mpi ke zitisaka bansiku na yandi.” (Nk. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Mutindu baverse yina ke monisa yo, Yehowa ke monisaka zola na yandi ya kwikama na bansadi na yandi sambu bo ke zabaka yandi, bo ke waka yandi boma, bo ke zolaka yandi mpi bo ke zitisaka bansiku na yandi. Yehowa ke monisaka zola ya kwikama kaka na bansadi na yandi ya kieleka.

⁹ Na ntwala nde beto yantika kusambila Yehowa, yandi vandaka kumonisila beto zola yina yandi ke monisilaka bantu yonso. (Nk. 104:14) Kansi ntangu beto kumaka bansadi na yandi, yandi me kumaka kumonisila beto mpi zola na yandi ya kwikama. Nkutu Yehowa ke ndimisa bansadi na yandi nde: “Zola na mono ya kwikama sambu na [beno] ta katuka ve.” (Yez. 54:10) Ya kieleka, mambu yina Yehowa sadilaka Davidi pusaka yandi na kutuba nde: “Yehowa ta sadila muntu na yandi ya kwikama mambu na mutindu ya kuswaswana.” (Nk. 4:3) Mambu yango fwete pusa beto na kusala nki? Muyimbi-bankunga tubaka nde: “Konso muntu yina kele mayele ta mona mambu yai, mpi yandi ta tadila mbote-mbote mambu ya Yehowa ya ke monisa zola ya kwikama.” (Nk. 107:43) Yehowa muntu tubaka mambu yina ya mbote. Ntangu yai, beto ta tubila mitindu tatu yina Yehowa ke monisaka zola na yandi ya kwikama mpi mutindu beto ke bakilaka yo mambote.

10. Inki mutindu kuzaba nde zola ya kwikama ya Nzambi ke zingaka kimakulu ke sadisaka beto? (Nkunga 31:7)

¹⁰ Zola ya kwikama ya Yehowa ke zingaka kimakulu. Bangogo yina kele mbala 26 na Nkunga 136. Nkunga 136:1 ke tuba nde: “Beno pesa Yehowa matondo, sambu yandi kele mbote; zola  na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu.” Banda na verse 2 tii na 26, bo ke vutukila mbala na mbala bangogo “sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu.” Kana beto tanga Nkunga 136, beto ta yituka na kumona nde Yehowa ke monisaka zola ya kwikama na mitindu mingi mpi yandi ke monisaka yo kukonda nsuka. Bangogo yai ya ke vutuka mbala na mbala: “Sambu zola na yandi ya kwikama ke zingaka kimakulu” ke ndimisa beto nde zola ya Nzambi sambu na bansadi na yandi ke sobaka ve. Kuzaba nde Yehowa ke yambulaka ve nswalu na kuzola bansadi na yandi ke pesa beto kibeni kikesa. Kansi yandi ke kangamaka ngolo na bantu yina ke sambilaka yandi mpi yandi ke yambulaka bo ve mingi-mingi na bantangu ya mpasi. Mambote yina beto ke bakaka: Beto me zaba nde Yehowa ke kangamaka ngolo ti beto. Yo ke pesa beto kiese mpi ngolo yina beto kele ti yo mfunu sambu na kulanda kukanga ntima na bampasi na beto mpi kulanda kusambila yandi.—Tanga Nkunga 31:7.

11. Mutindu Nkunga 86:5 ke monisa yo, nki ke pusaka Yehowa na kulolula?

¹¹ Zola ya kwikama ya Nzambi ke pusaka yandi na kulolula. Kana Yehowa me bakisa nde muntu yina salaka disumu me balula ntima mpi me soba, zola na yandi ya kwikama ke pusaka yandi na kulolula muntu yina. Muyimbi-bankunga Davidi tubaka mambu yai sambu na Yehowa: “Yandi me sadila beto ve mambu na kutadila masumu na beto, yandi me vutudila beto mpi ve mambu yina me fwana na bifu na beto.” (Nk. 103:8-11) Davidi bakisaka mbote nde yo ke salaka mpasi mingi mpi mawa kana kansansa ya muntu ke yangisa yandi sambu yo kuminaka yandi mpi. Kansi yandi bakisaka mpi nde Yehowa kele “ya kuyilama na kulolula.” Inki ke pusaka Yehowa na kulolula? Mvutu kele na Nkunga 86:5. (Tanga.) Ya kieleka, mutindu Davidi tubaka yo na kisambu, Yehowa ke lolulaka sambu zola na yandi ya kwikama kele mingi sambu na bantu yonso yina ke lombaka yandi pardo.

12-13. Kana beto me lemba nitu mpi beto ke kudiyangisa mingi sambu na bifu yina beto salaka nki ta sadisa beto?

¹² Kana beto me wa mpasi sambu na disumu yina beto me sala, yo kele mbote. Sambu yo lenda pusa beto na kubalula ntima mpi na kuvutukila yo diaka ve. Kansi bansadi ya nkaka ya Yehowa ke landaka kudiyangisa sambu na masumu yina bo me salaka. Bo ke landaka kuyindula nde  Yehowa ta lolula bo ve ata fioti ata nkutu bo balulaka ntima mpi bo me sobaka. Kana nge ke nwana ti bangindu ya mutindu yina, kana nge bakisa nde Yehowa ke monisilaka bansadi na yandi zola ya kwikama, yo ta sadisa nge na kukatula bangindu yina.

¹³ Mambote yina beto ke bakaka: Ata beto ke salaka bifu, beto lenda sadila Yehowa na kiese yonso ti kansansa ya bunkete. Beto ta sala yo sambu “menga ya Mwana na yandi Yezu ke katula masumu na beto yonso.” (1 Yoa. 1:7) Kana nge me lemba nitu sambu na kifu mosi yina nge salaka, kuvila ve nde Yehowa kele ya kuyilama mpi yandi kele ti mpusa ya ngolo ya kulolula nge kana nge balula ntima. Davidi tubilaka kuwakana yina kele na kati ya zola ya kwikama mpi kikalulu ya Yehowa ya kulolula. Yandi tubaka nde: “Mutindu zulu kele ya kunanguka kuluta ntoto, mutindu mosi, zola na yandi ya kwikama kele nene sambu na bantu yina ke waka yandi boma. Mutindu kisika yina ntangu ke basikaka kele ntama ti kisika yina ntangu ke dindaka, mutindu mosi mpi, yandi me tulaka mambu na beto ya mbi ntama ti beto.” (Nk. 103:11, 12) Ya kieleka, Yehowa ke ‘lolulaka na luzolo yonso.’—Yez. 55:7.

14. Inki mutindu Davidi monisaka nde zola ya kwikama ya Yehowa ke taninaka beto?

¹⁴ Zola ya kwikama ya Yehowa ke taninaka beto na kimpeve. Davidi sambaka Yehowa mpi yandi tubaka nde: “Nge kele kisika ya kubumbana sambu na mono; nge ta tanina mono na bampasi. Nge ta ziunga mono na milolo ya kiese ya luguluku. . . . muntu yina ke tulaka ntima na Yehowa, zola na yandi ya kwikama ke ziungaka yandi.” (Nk. 32:7, 10) Na ntangu ya ntama, bibaka ya mbanza vandaka kutanina bantu na bambeni. Zola ya kwikama ya Yehowa kele mpi bonso kibaka yina ke taninaka beto sambu ata kima mosi ve kubebisa kinduku na beto ti yandi. Diaka, zola ya kwikama ya Yehowa ke pusaka yandi na kubenda beto pene-pene na yandi.—Yer. 31:3.

15. Inki mutindu zola ya kwikama ya Yehowa kele bonso kisika ya ngolo ya lutaninu?

¹⁵ Davidi tubilaka mutindu ya nkaka yina Yehowa ke taninaka bansadi na yandi. Yandi tubaka nde: “Nzambi kele kisika na mono ya mbote ya kubumbana, Nzambi yina ke monisilaka mono zola ya kwikama.” Davidi tubaka diaka nde: “Yandi kele zola na mono ya kwikama mpi kisika na mono ya ngolo ya lutaninu, kisika na mono ya mbote ya kubumbana mpi ngulusi na mono, kitaninu na mono mpi muntu yina mono me baka lutaninu na yandi.” (Nk. 59:17; 144:2) Sambu na nki Davidi fwanisaka zola ya Yehowa ti kisika ya kubumbana mpi ti kisika ya ngolo ya lutaninu? Konso kisika yina beto ke zinga, kana beto ke landa kusadila Yehowa, yandi ta tanina beto mpi yandi ta sadisa beto na kutanina kinduku na beto ti yandi sambu yo kele mfunu mingi. Nkunga 91 mpi ke tubila yo. Muntu yina sonikaka nkunga yina tubaka nde: “Mono ta tuba na Yehowa nde: ‘Nge kele kitininu na mono mpi kisika na mono ya ngolo ya lutaninu.’” (Nk. 91:1-3, 9, 14) Moize mpi tubaka mambu ya mutindu mosi sambu na kumonisa nde Yehowa ke taninaka beto. (Nk. 90:1, noti na nsi ya lutiti.) Ntangu fioti na ntwala nde Moize kufwa, yandi bendaka dikebi ya bantu na diambu mosi ya mfunu ya ke pesa kikesa. Yandi tubaka nde: “Nzambi kele kitininu katuka bantangu ya ntama, maboko na yandi ya kimakulu kele na nsi na nge.” (Kul. 33:27) Bangogo “maboko na yandi ya kimakulu kele na nsi na nge” ke longa beto nki sambu na Yehowa?

16. Inki kele mitindu zole yina Yehowa ke sadisaka beto? (Nkunga 136:23)

¹⁶ Kana beto ke ndima nde Yehowa kele kisika na beto ya kubumbana, beto ta kudiwa na lutaninu. Ata mpidina, bantangu ya nkaka beto lenda lemba nitu mpi yo lenda baka bantangu mingi. Inki Yehowa ta sala sambu na kusadisa beto na bantangu ya mutindu yina? (Tanga Nkunga 136:23.) Yandi ta simba beto na maboko  na yandi, yandi ta telemisa beto na mawete yonso mpi yandi ta sadisa beto na kubaka diaka kikesa. (Nk. 28:9; 94:18) Mambote yina beto ke bakaka: Beto me zaba nde beto lenda tula ntima ntangu yonso na lusadisu ya Yehowa. Yo ke sadisa beto na kuvila ve nde Yehowa ke sadisaka beto na mitindu zole. Ya ntete, yandi ke taninaka beto konso kisika yina beto ke zinga. Ya zole, Tata na beto ya zola yina kele na zulu ke lungisaka bampusa na beto mbote-mbote.

17. Inki beto fwete ndima? (Nkunga 33:18-22)

¹⁷ Mutindu beto me mona yo, kana beto ke kutana ti bampasi, beto fwete ndima nde Yehowa ta sadisa beto na kulanda kuvanda ti kinduku ya mbote ti yandi. (2 Bak. 4:7-9) Profete Yeremia tubaka nde: “Kana beto me mana ve, yo kele sambu na zola ya kwikama ya Yehowa, sambu mawa na yandi ke sukaka ve.” (Bid. 3:22) Beto fwete ndima nde Yehowa ta landa kumonisila beto zola ya kwikama sambu muyimbi-bankunga ke ndimisa beto nde “meso ya Yehowa ke talaka bantu yina ke waka yandi boma, bantu yina ke vingilaka zola na yandi ya kwikama.”—Tanga Nkunga 33:18-22.

18-19. (a) Inki beto fwete vila ve? (b) Inki beto ta tadila na disolo ya ke landa?

¹⁸ Inki beto fwete vila ve? Na ntwala nde beto yantika kusambila Yehowa, yandi vandaka kumonisila beto zola yina yandi ke monisilaka bantu yonso. Kansi ntangu beto me kumaka kusambila yandi, yandi ke monisilaka beto mpi zola na yandi ya kwikama. Zola ya kwikama ya Yehowa ke pusaka yandi na kutanina beto. Yandi ta landa kusadisa beto ntangu yonso na kuvanda pene-pene na yandi mpi yandi ta lungisa mambu yonso yina yandi tubaka nde yandi ta sala sambu na beto. Yandi ke zolaka nde beto landa kuvanda banduku na yandi mvula na mvula. (Nk. 46:1, 2, 7) Yo yina ata beto kutana ti mpasi ya nki mutindu, Yehowa ta pesa beto ngolo yina beto kele ti yo mfunu sambu na kulanda kuvanda banduku na yandi.

¹⁹ Beto me mona mutindu Yehowa ke monisilaka bansadi na yandi zola ya kwikama. Yandi ke zolaka mpi nde beto monisilana zola ya kwikama. Inki mutindu beto lenda sala yo? Disolo ya ke landa ta tubila yo.