Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

MUTWE WA KUFUNDA 44

Butemwe bwa Yehoba Bubula Kwaluka Bulumbulula ka kwi Anweba?

Butemwe bwa Yehoba Bubula Kwaluka Bulumbulula ka kwi Anweba?

“Butemwe [bwa Yehoba] bubula kwaluka bo bwa myaka ne myaka.”—SALA. 136:1.

LWIMBO 108 Butemwe bwa Lesa Bubula Kwaluka

BIJI MU UNO MUTWE *

1. Yehoba witutundaika kuba byepi?

 YEHOBA wanemeka bingi butemwe bubula kwaluka. (Ho. 6:6) Utundaika bakalume banji nabo kunemeka kino kyubilo. Kupichila mwi ngauzhi Mika, Lesa wetu witutundaika “kutemwa butemwe bubula kwaluka.” (Mika 6:8, tubyambo twa munshi.) Pano bino, saka tukyangye kuba bino, twafwainwa kuyuka butemwe bubula kwaluka byo buji.

2. Butemwe bubula kwaluka bebulumbulula’mba ka?

2 Butemwe bubula kwaluka bo butemwe bwa mutundu ka? Byambo bya kuba’mba “butemwe bubula kwaluka” bitanwamo bimye 230 mu Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya. Abuno butemwe bulumbulula ka? “Mutanchi wa Byambo bya mu Baibolo” uji mu yenkawe Baibolo, waamba’mba ke “butemwe bwikala na muntu na mambo a kwipana, bulumbuluke, bukishinka ne kukakachila ku kintu. Javula bekingijisha kwamba pe Lesa byo atemwa bantu, kabiji kilumbulula ne butemwe bwitemwa bantu.” Yehoba ye mwine umwesha butemwe bubula kwaluka. Mu uno mutwe, tusakwisamba pe Yehoba byo amwesha butemwe bubula kwaluka ku bantu. Mu mutwe walondelapo, tukesamba pe atweba bakalume ba Lesa byo twakonsha kwimweshanga atwe bene na bene butemwe bubula kwaluka byonka byuba Yehoba.

YEHOBA “WAVULA BUTEMWE BUBULA KWALUKA”

3. Yehoba wisolwele byepi mwine kwi Mosesa?

3 Bena Isalela byo bafumine mu Ijipita, Yehoba wisolwele mwine kwi Mosesa byo aambile jizhina janji ne byubilo byanji. Waambile’mba: “Yehoba, Yehoba, Lesa wa lusa ne kifyele, ubanda kuzhingila, wavula butemwe bubula kwaluka ne bukine, umwesha butemwe bubula kwaluka ku biumbi bya bantu, ulekela mambo bantu balubankanya, mizhilulwila ne bundengamambo bwabo.” (Lupu. 34:6, 7) Na bino byambo byawama bingi byaamba pa byubilo byanji, Yehoba wasolwele kwi Mosesa kintu kimo kyanema bingi pa butemwe bwanji bubula kwaluka. Ñanyi kintu kyonkakyo?

4-5. (a) Yehoba wilumbulwile byepi aye mwine? (b) Ñanyi mepuzho o tusakukumbula?

4 Yehoba kechi wilumbulwiletu mwine amba uji na butemwe bubula kwaluka ne, bino waambile’mba “wavula butemwe bubula kwaluka.” Ino ndumbulwilo beyambapo ne pa bimye bikwabo bitanu na kimo mu Baibolo. (Bala. 14:18; Ne. 9:17; Sala. 86:15; 103:8; Yoe. 2:13; Yona 4:2) Pa bino bimye byonse, abino byambo bebingijisha kulumbululatu Yehoba kechi bantu ne. Nanchi kino kechi kintu kyanema bingi Yehoba mwine byo alumbulula kyubilo kyanji kyanema kya butemwe bubula kwaluka nenyi? Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, butemwe bubula kwaluka bwanema bingi kwi aye. * O ene mambo Mfumu Davida o aambijile’mba: “Anweba Yehoba, butemwe bwenu bubula kwaluka bwafika mwiulu . . . Anweba Lesa, butemwe bwenu bubula kwaluka byo bwawamapo! Mu kimfutele kya byapi byenu, baana ba bantu mo mo bafyama.” (Sala. 36:5, 7) Nanchi ne atweba twanemeka butemwe bwa Lesa bubula kwaluka byonka byaubile Davida nyi?

5 Pa kuba’mba tumvwishe biji butemwe bubula kwaluka, twayai tukumbule ano mepuzho abiji: Bañanyi Yehoba bo amwesha butemwe bubula kwaluka? Kabiji twakonsha kumwenamo byepi inge Yehoba witumwesha butemwe bubula kwaluka?

BAÑANYI YEHOBA BO AMWESHA BUTEMWE BUBULA KWALUKA?

6. Bañanyi Yehoba bo amwesha butemwe bwanji bubula kwaluka?

6 Bañanyi Yehoba bo amwesha butemwe bubula kwaluka? Baibolo waamba’mba twakonsha kutemwa bintu nabiji, “bunjimi,” “binyu ne manyi,” “mafunde,” “maana a kuyuka bintu,” “maana,” ne bintutu bikwabo. (2 Moba 26:10; Maana 12:1; 21:17; 29:3) Pano bino, butemwe bubula kwaluka kechi bebumwesha ku bintu nangwa ku milanguluko ne; bebumweshatu ku bantu. Bino Yehoba kechi umwesha butemwe bubula kwaluka ku muntu yensetu ne. Wibumweshatu ku boba baji na bulunda bwakosa ne aye. Lesa wetu wa kishinka ku balunda nanji. Ukebobila bintu byawama, kabiji kechi ukaleka kwibatemwa ne.

Yehoba upa bantu bonse bintu byawama, kubikapotu ne boba babula kumupopwela (Monai jifuka 7) *

7. Yehoba wamwesha byepi butemwe ku bantu bonsetu?

7 Yehoba umwesha butemwe ku bantu bonse. Yesu wabuujile mwanamulume wa jizhina ja Nikodema amba: “Mambo Lesa watemenwe bingi ba pano pa ntanda kya kuba wapaine Mwananji yenkawa umotu, kuba’mba bonse bamwitabila kechi bakonaike ne, poso bakekale na bumi bwa myaka ne myaka.”​—Yoa. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.

Kwesakana na byambo byaambile Mfumu Davida ne ngauzhi Danyela, Yehoba umwesha butemwe bubula kwaluka ku boba bamuyuka, bamwakamwa, bamutemwa, kabiji balama mikambizho yanji (Monai mafuka 8-9)

8-9. (a) Mambo ka Yehoba o amweshesha butemwe bubula kwaluka ku bakalume banji? (b) Ñanyi bintu byo tusakwisambapo?

8 Byonka byo twaambapo kala, Yehoba umweshatu butemwe bubula kwaluka ku boba baji na bulunda bwakosa ne aye, ko kuba’mba bakalume banji. Kino kyamwekela mu byambo byaambile Mfumu Davida ne ngauzhi Danyela. Davida waambile’mba: “Twajijilai kumwesha butemwe bwenu bubula kwaluka ku boba bemuyuka.” “Butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka bo bwa myaka ne myaka ku boba bamwakamwa.” Kabiji Danyela waambile’mba: “Anweba Yehoba Lesa wa kine, [mumwesha] butemwe bubula kwaluka ku boba bemutemwa kabiji balama mikambizho yenu.” (Sala. 36:10; 103:17; Da. 9:4) Abino byambo byanembelwe na lutangijilo lwa mupashi wa Lesa, bimwesha kuba’mba Yehoba umwesha butemwe bubula kwaluka ku bakalume banji mambo bamuyuka, bamwakamwa, bamutemwa, kabiji balama mikambizho yanji. Yehoba umwesha butemwe bwanji bubula kwaluka ku bantu banji, bapopweshi ba kine.

9 Saka tukyangye kutendeka kwingijila Yehoba, Lesa witumwesheshe butemwe bonka bo amwesha bantu bonse. (Sala. 104:14) Nangwa byonkabyo, byo tuji bapopweshi banji, witumwesha ne butemwe bwanji bubula kwaluka. Yehoba walaya bakalume banji amba: “Butemwe bwami bubula kwaluka kechi bukafumapo pe obewa ne.” (Isa. 54:10) Kya kine, byonkatu bimwenejile Davida, “Yehoba ukalama bulongo muntu wanji wa kishinka.” (Sala. 4:3) Kino kyafwainwa kwitulengela kukeba kuba byepi? Nyimbi wa masalamo waambile’mba: “Yense uji na maana ukomvwina bino bintu kabiji ukalangulukishapo pa mingilo ya Yehoba ya butemwe bubula kwaluka.” (Sala. 107:43) Abino byambo byawama byafuma kwi Yehoba. Onkao mambo, tusakwisamba pa mashinda asatu Yehoba mo amweshesha butemwe bubula kwaluka ku bakalume banji, ne bakalume banji byo bamwenamo mu butemwe bwanji bubula kwaluka.

TWAKONSHA KUMWENAMO BYEPI MU BUTEMWE BWA YEHOBA BUBULA KWALUKA?

Yehoba upana ne mapesho akwabo ku boba bamupopwela (Monai mafuka 10-16) *

10. Kuyuka kuba’mba butemwe bwa Lesa bubula kwaluka bo bwa myaka ne myaka kwitukwasha byepi? (Salamo 31:7)

10 Butemwe bwa Lesa bubula kwaluka bo bwa myaka ne myaka. Abuno butemwe bubula kwaluka bwatongolwa bimye 26 mu Salamo 136. Kyepelo kitanshi kyaamba’mba: “Musanchilai Yehoba, mambo wawama; butemwe bwanji bubula kwaluka bo bwa myaka ne myaka.” (Sala. 136:1) Mu byepelo 2 kufika ku 26, muji byambo bya kuba’mba “mambo butemwe bwanji bubula kwaluka bo bwa myaka ne myaka.” Byo tutanga uno salamo yense, tukumya bingi pa mashinda avula Yehoba mo amweshesha butemwe bwanji bubula kwaluka kwa kubula kuleka. Byambo byo babwezhabwezhapo bya kuba’mba “mambo butemwe bwanji bubula kwaluka bo bwa myaka ne myaka,” bitukwasha kushiinwa kuba’mba butemwe Lesa bo atemwa bantu banji kechi bupimpulwa ne. Kitutundaika bingi pa kuyuka’mba Yehoba kechi ufikenatu kuleka kutemwa bakalume banji ne. Pakuba inge watendeka kutemwa muntu umwingijila, kechi umusha bunke ne, kikatakata mu bimye bya makatazho. Byo tumwenamo: Kuyuka kuba’mba Yehoba kechi uketusha ne, kwituletela lusekelo ne kwitupa bulume bukebewa pa kuba’mba tuchinchike makatazho etu ne kutwajijila kwenda mu jishinda jaya ku bumi.​—Tangai Salamo 31:7.

11. Kwesakana na byaamba Salamo 86:5, ki ka kilengela Yehoba kulekela bantu mambo?

11 Butemwe bwa Lesa bubula kwaluka bumulengela kulekela bantu mambo. Inge Yehoba wamona ndengamambo walapila ne kuja nyenye, butemwe bwanji bubula kwaluka bumulengela kumulekelako mambo. Nyimbi wa masalamo aye Davida waambile pe Yehoba amba: “Kechi witubila monka mwayila mambo etu, nangwa kwitufweta monka mwayila bubi bwetu ne.” (Sala. 103:8-11) Davida wayukile byo kyumvwanyika kwikala na jiwi ja mu muchima jibena kukuzhachisha. Bino wayukile ne kuba’mba Yehoba ‘waswila jimo kulekela mambo.’ Ki ka kilengela Yehoba kulekela mambo? Mukumbu wanembwa pa Salamo 86:5. (Tangai.) Kya kine, byonkatu byaambile Davida mu mulombelo, Yehoba ulekela mambo bantu mambo umwesha butemwe bubula kwaluka ku boba beta pe aye.

12-13. Inge kya kuba twatwajijila kwizhachisha pa bintu byo twalubankenye kala, ki ka kiketukwasha kuleka kwizhachisha?

12 Inge twalenga mambo, kyawama kabiji kyayilamo kumvwa bulanda pa kyo twauba. Kumvwa bino kwakonsha kwitukwasha kulapila ne kupimpula byubilo byetu. Pano bino, bakalume ba Lesa bamo batwajijilatu na kwizhachisha pa bintu byo balubankenye kala. Muchima wabo wibazhachisha ne kwibalengela kumona nobe Yehoba kechi ukebalekelako mambo ne, nangwatu inge balapila kya kine. Kintu kyakonsha kwimukwasha kuleka kwizhachisha ke kuyuka kuba’mba Lesa ukebesha kumwesha butemwe bubula kwaluka ku bakalume banji.

13 Byo tumwenamo: Nangwa kya kuba twi bambulwa kulumbuluka, twakonsha kwingijila Yehoba na jiwi ja mu muchima jatoka. Kino kyakonsheka mambo “mashi a Yesu Mwananji etutokesha ku bundengamambo bonse.” (1 Yoa. 1:7) Inge mwalefulwa na mambo bintu bimo byo mulubankanya, vulukainga kuba’mba Yehoba waswila jimo, kabiji ukebesha kulekelako mambo ndengamambo walapila kya kine. Monai lukwatankano lwaambilepo Davida luji pa butemwe bubula kwaluka ne kulekela mambo. Wanembele’mba: “Mambo byonkatu jiulu byo jiji palepa na ntanda, byo byo bwabaya butemwe bwanji bubula kwaluka ku boba bamwakamwa. Byonkatu musela byo aji kwalepa na muzhika, byo byo abika kwalepa mizhilulwila yetu.” (Sala. 103:11, 12) Kya kine, Yehoba waswila jimo ‘kulekela mambo onsetu.’—Isa. 55:7.

14. Davida walumbulwile byepi butemwe bwa Lesa bubula kwaluka byo bwituzhikijila?

14 Butemwe bwa Lesa bubula kwaluka buzhikijila bulunda bwetu ne aye. Davida waambile mu lulombelo kwi Yehoba amba: “Anweba yenu mpunzha yami ya kufyamamo; mukanzhikijila ku bya malwa. Mukanzhokolosha na nyimbo ya lusekelo byo mukampokolola. . . . awa waketekela mwi Yehoba bamuzhokoloka ku butemwe bwanji bubula kwaluka.” (Sala. 32:7, 10) Byonka nsakwa byo yazhikijilanga bangikazhi mu mizhi ya kala, ne butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka bwituzhikijila ku bintu byakonsha konauna bulunda bwetu ne aye. Kabiji butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka bumulengela kwitufwenyesha kwipi ne aye.—Yele. 31:3.

15. Ñanyi lukwatankano luji pa butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka ne kya kufyamamo ne nsakwa yakosa?

15 Davida waingijishe ne ñambilo ikwabo pa kulumbulula Lesa byo azhikijila bantu banji. Wanembele’mba: “Lesa ye kya kufyamamo kyami kyakosa, Lesa ummwesha butemwe bubula kwaluka.” Kabiji Davida waambile pe Yehoba amba: “Aye ye butemwe bwami bubula kwaluka kabiji nsakwa yami yakosa, kya kufyamamo kyami kyakosa kabiji mupokolweshi wami, jikebo jami kabiji mwi aye mo mo mfyama.” (Sala. 59:17; 144:2) Mambo ka Davida o aesakenyejile butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka ku kya kufyamamo ne nsakwa yakosa? Konse ko twikala pano pa ntanda, inge twi bakalume banji, Yehoba uketuzhikijila ku bintu byonse byakonsha konauna bulunda bwetu ne aye. Uno mulaye wanembwa ne mu Salamo 91. Nnembi wa uno salamo waambile’mba: “Nkambila Yehoba namba: ‘Mwi kyami kya kufyamamo kabiji mwi nsakwa yami yakosa, Lesa wami ye naketekela.’” (Sala. 91:1-3, 9, 14) Mosesa naye waesakenye Lesa ku kya kufyamamo. (Sala. 90:1, tubyambo twa munshi.) Kabiji byo kwashajiletu pacheche kufwa, Mosesa waambile byambo byawama bingi. Wanembele’mba: “Lesa ye wa kufyamamo kufumatu ne kala, maboko anji a myaka akakukwasha.” (Mpitu. 33:27) Byambo bya kuba’mba “maboko anji a myaka akakukwasha” bitubuulapo ka pe Yehoba?

16. Yehoba witukwasha byepi? (Salamo 136:23)

16 Inge twashiinwa kuba’mba Yehoba kyo kya kufyamamo kyetu, tukayuka’mba twazhikijilwa. Pano bino, kwakonsha kwikala moba amo o twakonsha kupopomenwa ne kukankalwa kushinda ino milanguluko. Inge kyaikala bino, Yehoba ukoba byepi? (Tangai Salamo 136:23.) Maboko anji aketukwasha kuleka kupopomenwa. (Sala. 28:9; 94:18) Byo tumwenamo: Kuyuka kuba’mba Lesa wakonsha kwitukwasha kimye kyonse kwitukwasha kuvuluka kuba’mba tumwenamo mu mashinda abiji. Jitanshi, tuji na kya kufyamamo ku mpunzha konse ko twikala. Ja bubiji, Shetu wa butemwe wa mwiulu wituta bingi muchima.

TWAKONSHA KUSHIINWA’MBA LESA UKATWAJIJILA KWITUMWESHA BUTEMWE BUBULA KWALUKA

17. Na mambo a butemwe bwa Lesa bubula kwaluka, twakonsha kushiinwa’mba ka? (Salamo 33:18-22)

17 Byonkatu byo twafunda, inge tubena kupita mu meseko, twakonsha kushiinwa kuba’mba Yehoba uketukwasha kutwajijila kwikala ba kishinka kwi aye. (2 Ko. 4:7-9) Ngauzhi Yelemiya waambile’mba: “Na mambo a butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka, kechi twavila ne, mambo lusa lwanji lo lwa myaka.” (Jila. 3:22) Twakonsha kushiinwa kuba’mba butemwe bwa Yehoba bubula kwaluka bukatwajijila kwikala pe atweba, mambo witubuula’mba, “meso a Yehoba atalatala pa boba bamwakamwa, aba batengela butemwe bwanji bubula kwaluka.”​—Tangai Salamo 33:18-22.

18-19. (a) Ñanyi kintu kyo twafwainwa kuvulukanga? (b) Tukesamba pa ka mu kibaaba kyalondelapo?

18 Ñanyi kintu kyo twafwainwa kuvulukanga kimye kyonse? Saka tukyangye kutendeka kwingijila Yehoba, Lesa witumwesheshe butemwe bo amwesha bantu bonsetu. Pano bino, byo tuji bapopweshi banji, tumwenamo ne mu butemwe bwanji bubula kwaluka. Na mambo a buno butemwe, Yehoba wituzhikijila. Ukatwajijila kwitufwenyesha kwipi ne aye, kabiji ukafikizha milaye yo etulaya. Ukeba’mba tutwajijile kwikala balunda nanji myaka ne myaka. (Sala. 46:1, 2, 7) Onkao mambo, nangwa tupite mu meseko a mutundu ka, Yehoba uketupa bulume bukebewa pa kuba’mba tutwajijile kwikala ba kishinka kwi aye.

19 Twamona Yehoba byo amwesha butemwe bubula kwaluka ku bakalume banji. Kabiji ukeba’mba ne atweba twimweshenga butemwe bubula kwaluka atweba bene na bene. Twakonsha kuba byepi kino? Kibaaba kyalondelapo kikamba pa uno mutwe wanema.

LWIMBO 136 Yehoba ‘Emufwete Pakatampe’

^ jifu. 5 Butemwe bubula kwaluka bo butemwe bwa mutundu ka? Bañanyi Yehoba bo amwesha butemwe bubula kwaluka, kabiji aba bo amwesha buno butemwe bamwenamo byepi? Mikumbu ya ano mepuzho iji mu mitwe itanshi ibiji yaamba pa kino kyubilo kyanema bingi.

^ jifu. 4 Kishinka kya kuba’mba Lesa wavula butemwe bubula kwaluka bekyambapo ne mu byepelo bikwabo bya mu Baibolo.​—Monai Nehemiya 13:22; Salamo 69:13; 106:7; ne Majilo a Yelemiya 3:32.

^ jifu. 54 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Yehoba umwesha byo atemwa bantu bonse, kubikapotu ne bakalume banji. Tuyukilo tuji peulu ya jibumba ja bantu tubena kumwesha mashinda Lesa mo amweshesha butemwe. Jishinda jakilamo kunema ke lunengezho lwa kitapisho kya bukuzhi.

^ jifu. 62 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Aba bekala bakalume ba Yehoba ne kwitabila mu kitapisho kya bukuzhi bamwenamo ne mu butemwe bwa Lesa mu jishinda jikwabo. Kununga pa butemwe Lesa bo amwesha bantu bonse, bakalume ba Yehoba bamwenamo ne mu butemwe bwa Lesa bubula kwaluka. Tuyukilo tubena kumwesha mashinda o bamwenamo mu buno butemwe.