တၢ်မၤလိ ၄၄
ဘၣ်မနုၤအဃိ ပဘၣ်ပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီလဲၣ်
ယဟိဝၤယွၤ “အဘျုးအဖှိၣ် [“အတၢ်အဲၣ်လၢအတီ,” NWT] အိၣ်ဝဲ လီၤစိၤလီၤထီလီၤ.”—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၃၆:၁.
တၢ်သးဝံၣ် ၁၀၈ ယွၤအတၢ်အဲၣ်လၢအတီ
တၢ်မၤလိအံၤ အတၢ်တိာ်ပာ် *
၁. ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤလၢ ပကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်မနုၤလဲၣ်.
ယဟိဝၤယွၤ ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးဝဲ တၢ်သူၣ်ကညီၤသးကညီၤ လၢအမ့ၢ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ ဒိၣ်မးလီၤ. (ဟိၤၡ့ ၆:၆) ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါ အခ့အပှၤတဖၣ် လၢကအိၣ်ဒီး တၢ်အဲၣ်လၢအတီလီၤ. ယဟိဝၤယွၤသူဝဲ ဝံမံကၤ ဒီးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤလၢ ပက “အဲၣ်ဒိးတၢ်သးကညီၤ” လၢအအဲၣ်ဒိးတဲဝဲ ပကဘၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်အဲၣ်လၢအတီလီၤ. (မံကၤ ၆:၈) ဒ်သိးပကအိၣ်ဒီး တၢ်အဲၣ်လၢအတီအဂီၢ် အဆိကတၢၢ်န့ၣ် ပကဘၣ်သ့ၣ်ညါ တၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၂. တၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် အဲၣ်ဒိးတဲဝဲ တၢ်မနုၤလဲၣ်.
၂ တၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံ လၢကီၤလၤဝါကျိာ်အပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ အဘျီ ၂၃၀ ညါ. တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် လံာ်စီဆှံတနီၤ ကွဲးကျိာ်ထံဝဲလၢ “တၢ်သးကညီၤ” မ့တမ့ၢ် ‘တၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ်.’ အဃိ လၢတၢ်မၤလိတခါအံၤအပူၤ ဒီးလၢတၢ်မၤလိလၢခံတခါအပူၤ ပမ့ၢ်ထံၣ်တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “တၢ်သးကညီၤ” မ့တမ့ၢ် ‘တၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ်’ န့ၣ်အခီပညီမ့ၢ်ဝဲ တၢ်အဲၣ်လၢအတီလီၤ. တၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် အခီပညီ အိၣ်ဒ်လဲၣ်. “လံာ်စီဆှံ အတၢ်ကတိၤတဖၣ် အခီပညီ” လၢအအိၣ်လၢ ဟီၣ်ခိၣ်သီ တၢ်ကွဲးကျိာ်ထံလံာ်စီဆှံ လၢကီၤလၤဝါကျိာ်အပူၤ တဲဝဲလၢ “တၢ်အဲၣ်တကလုာ်အံၤ ပၣ်ဃုာ်ဒီး တၢ်သးတီလၢ အသဟီၣ်ဆူၣ်ဒိၣ်မးလီၤ. ကစၢ်ယွၤ အတၢ်အဲၣ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိ အဖီခိၣ်န့ၣ် ဘၣ်တၢ်ကိးအီၤလၢ တၢ်အဲၣ်လၢအတီ အိၣ်ဝဲအါဘျီ ဒီးပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိစ့ၢ်ကီး ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢတဂၤဒီးတဂၤ အဖီခိၣ်လီၤ.” ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဒိအတဲာ်လၢ အဂ့ၤကတၢၢ်လီၤ. လၢတၢ်မၤလိတခါအံၤအပူၤန့ၣ် ပကတဲသကိး ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိတဖၣ် အဖီခိၣ်ဒ်လဲၣ်. ဒီးတၢ်မၤလိ လၢခံတခါန့ၣ် ပကတဲသကိး ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤ အခ့အပှၤတဖၣ်န့ၣ် ကွၢ်လိမၤဒိး ယဟိဝၤယွၤသ့ ခီဖျိအပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢတဂၤဒီးတဂၤအဖီခိၣ်လီၤ.
ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤပာ်လီၤ တၢ်အဒိအတဲာ် လၢအဂ့ၤကတၢၢ်
၃. ယဟိဝၤယွၤ တဲဘၣ်စီၤမိၤၡ့ ဘၣ်ဃးဒီးအဂ့ၢ်ဒ်လဲၣ်.
၃ ဖဲပှၤအံၣ်စရ့လးဖိ ဟးထီၣ်လၢ ကီၢ်အဲၤကူပတူးအပူၤ ဝံၤအလီၢ်ခံ တယံာ်ဘၣ်ဒီး ယဟိဝၤယွၤ တဲဘၣ်စီၤမိၤၡ့လၢ အမံၤဒီးအတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါတဖၣ် အဂ့ၢ်လီၤ. အတဲဝဲလၢ “ယွၤ, ကစၢ်ယွၤလၢအသးအိၣ်တၢ်, ဒီးသးကညီၤတၢ်, သးထီၣ်ကီ, ဒီးအဘျုးအဖှိၣ် ဒီးအမ့ၢ်အတီအိၣ်ဝဲအါမးလီၤ. ဟံးဃာ်တၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ် လၢပှၤကထိတဖၣ်အဂီၢ်, ပျၢ်တၢ်အၢတၢ်သီ ဒီးတၢ်သရူးတၢ်ကမၣ် ဒီးတၢ်ဒဲးတူာ်တၢ်ဒဲးဘးလီၤ.” (၂ မိၤၡ့ ၃၄:၆, ၇) ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်ကတိၤအံၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ အတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါတဖၣ်အဂ့ၢ် ဒီးအပာ်ဖျါထီၣ်န့ၢ် စီၤမိၤၡ့လၢ အတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါ လီၤလီၤဆီဆီတခါ လၢအမ့ၢ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီလီၤ. အဃိ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၄-၅. (က) ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်လၢ အမ့ၢ်ပှၤဒ်လဲၣ်. (ခ) ပကတဲသကိး တၢ်သံကွၢ်မနုၤတဖၣ်လဲၣ်.
၄ ယဟိဝၤယွၤ တတဲဝဲထဲ အအိၣ်ဒီးတၢ်အဲၣ်လၢအတီဘၣ်, အတဲဝဲလၢ “အဘျုးအဖှိၣ် . . . အိၣ်ဝဲအါမး” လၢအအဲၣ်ဒိးတဲဝဲ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီ အိၣ်အါမး. လၢလံာ်စီဆှံအပူၤ တၢ်ကတိၤအံၤအိၣ်ဝဲအါန့ၢ် ဃုဘျီဒံး. (၄ မိၤၡ့ ၁၄:၁၈; နဃ့မယၤ ၉:၁၇; စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၈၆:၁၅; ၁၀၃:၈; ယိၤအ့လး ၂:၁၃; ယိၤနါ ၄:၂) အဃိ လၢလံာ်စီဆှံပူၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါလၢအမ့ၢ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ အါဘျီ. ဒီးပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ တၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် အရ့ဒိၣ်လၢအဂီၢ် ဒိၣ်မး. * စီၤပၤဒၤဝံးတဲဝဲလၢ “ယွၤဧၢ, နဘျုးနဖှိၣ် အိၣ်လၢမူခိၣ်, ဒီးနကလုၢ်တီန့ၣ် တုၤလၢမူကပိာ်လိၤန့ၣ်လီၤ. . . . နဘျုးနဖှိၣ် မ့ၢ်တၢ်လုၢ်ဒိၣ်ပှ့ၤဒိၣ်ဆံးဒိၣ်လဲၣ်, ကစၢ်ဧၢ. ဒီးပှၤကညီဖိ သန့ၤအသးလၢ နဒံးဆ့အကဒုပူၤလီၤ.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၆:၅, ၇) ဒ်စီၤဒၤဝံးအသိး ပပာ်လုၢ်ပာ်ပှ့ၤ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီ ကသ့ဒ်လဲၣ်.
၅ ဒ်သိး ပကနၢ်ပၢၢ်ထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီအဂီၢ် ပကကွၢ်သကိး တၢ်သံကွၢ်ခံဖျၢၣ် လၢအမ့ၢ်ဝဲ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢမတဂၤ အဖီခိၣ်လဲၣ်. ခီဖျိလၢ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢပဖီခိၣ်အဃိ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးဒ်လဲၣ်.
ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢမတဂၤအဖီခိၣ်လဲၣ်
၆. ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢမတဂၤအဖီခိၣ်လဲၣ်.
၆ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢမတဂၤ အဖီခိၣ်လဲၣ်. တၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် ပှၤပာ်ဖျါထီၣ်အီၤသ့ ထဲလၢပှၤကညီအဖီခိၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် တပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢပှၤကိးဂၤဒဲး အဖီခိၣ်ဘၣ်. အဝဲပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီထဲလၢ ပှၤလၢအအိၣ်ဒီး တၢ်ရ့လိာ်သးဒီးအီၤ ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်တဖၣ် အဖီခိၣ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် တီဒီးအခ့အပှၤတဖၣ်. ဒီးအဝဲဟ့ၣ်လီၤ အခ့အပှၤတဖၣ် တၢ်မုၢ်လၢ်လၢအဂ့ၤဒိၣ်မး ဒီးအဲၣ်အဝဲသ့ၣ်ထီဘိ.
ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိခဲလၢာ်ဃုာ်ဒီး ပှၤလၢအတဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤတဖၣ်ဒၣ်လဲာ် ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်လီၤအဝဲသ့ၣ် တၢ်လၢအဂ့ၤအါမး (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၇) *
၇. ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢပှၤကိးဂၤဒဲး အဖီခိၣ်ဒ်လဲၣ်.
၇ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢ ပှၤကိးဂၤဒဲး အဖီခိၣ်လီၤ. ယ့ၣ်ၡူးတဲဘၣ် စီၤနံၤကဒ့မူးလၢ “ယွၤအဲၣ်ဟီၣ်ခိၣ်ဖိ တုၤအဟ့ၣ်လီၤကွံာ် အဖိခွါအိၣ်တဂၤဃီ, ဒ်သိးကယဲၢ်ပှၤလၢ အစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤအီၤတဂၤလၢ်လၢ်န့ၣ်, အသုတဟးဂီၤတဂ့ၤဒီး, ကန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မူအထူအယိာ်လီၤ.”—ယိၤဟၣ် ၃:၁, ၁၆; မးသဲ ၅:၄၄, ၄၅.
ဒ်စီၤပၤဒၤဝံး ဒီးဝံဒၤနံးယ့လး တဲဝဲအသိး ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢပှၤလၢအသ့ၣ်ညါအီၤ, ပျံၤအီၤ, အဲၣ်အီၤ ဒီးတိၢ်န့ၢ်အတၢ်မၤလိာ်တဖၣ် အဖီခိၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၈-၉)
၈-၉. (က) ဘၣ်မနုၤအဃိ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢအခ့အပှၤတဖၣ် အဖီခိၣ်လဲၣ်. (ခ) ပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၈ ဒ်ပပာ်ဖျါထီၣ်တ့ၢ်အသိး ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ ထဲလၢအခ့အပှၤ လၢအအိၣ်ဒီး တၢ်ရ့လိာ်သးဒီးအီၤ ဘူးဘူးတံၢ်တံၢ်တဖၣ် အဖီခိၣ်လီၤ. ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်ဂ့ၢ်အံၤန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ် တၢ်အုၣ်အသးလၢ စီၤပၤဒၤဝံး ဒီးဝံဒၤနံးယ့လး အတၢ်ကတိၤလီၤ. အဒိ, စီၤဒၤဝံးတဲဝဲလၢ “မၤယံာ်ထီၣ်နဘျုးနဖှိၣ်လၢ ပှၤလၢအသ့ၣ်ညါနၤအဂီၢ်, ဒီးနတၢ်တီတၢ်လိၤလၢ ပှၤအသးလိၤအဂီၢ်န့ၣ်တက့ၢ်.” “မ့မ့ၢ်ယွၤအဘျုးအဖှိၣ် ဘၣ်ပှၤလၢ အပျံၤအီၤတဖၣ်န့ၣ် လၢပျၢၤလၢကစၢၤ လီၤစိၤလီၤထီ” လီၤ. စီၤဒၤနံးယ့လး တဲဝဲလၢ “တၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ်လၢ ပှၤလၢအအဲၣ်အီၤ, ဒီးပှၤလၢအတိၢ်န့ၢ် အတၢ်မၤလိာ်တဖၣ်အဂီၢ်တဂၤ, ကစၢ်ဧၢ.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၆:၁၀; ၁၀၃:၁၇; ဒၤနံးယ့လး ၉:၄) ဒ်လံာ်စီဆှံအဆၢတဖၣ်အံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢအခ့အပှၤတဖၣ် အဖီခိၣ် မ့ၢ်လၢအခ့အပှၤတဖၣ်န့ၣ် သ့ၣ်ညါအီၤ, ပျံၤအီၤ, အဲၣ်အီၤ ဒီးတိၢ်န့ၢ်အတၢ်မၤလိာ်တဖၣ် အဃိလီၤ. ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢအခ့အပှၤလၢ အဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤ လၢကျဲမ့ၢ်ကျဲတီတဖၣ် အဖီခိၣ်လီၤ.
၉ တချုးလၢ ပကဲထီၣ်ပှၤလၢ အဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤဒံးဘၣ်အခါ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ်လၢ အပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပှၤကိးဂၤဒဲးအဖီခိၣ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၀၄:၁၄) ဘၣ်ဆၣ် ဖဲပကဲထီၣ် ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤအခါ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် အတၢ်အဲၣ်လၢအတီစ့ၢ်ကီးလီၤ. ယဟိဝၤယွၤ အၢၣ်လီၤအခ့အပှၤတဖၣ်လၢ “ယဘျုးယဖှိၣ် တဟးဘၣ်လၢနအိၣ်ဘၣ်.” (ယၡါယၤ ၅၄:၁၀) တကးဒံးဘၣ် စီၤဒၤဝံးအနီၢ်ကစၢ်ဒၣ်ဝဲ လဲၤခီဖျိဘၣ်ဝဲ ဒီးတဲဝဲလၢ “ယွၤပာ်လီၤဆီ အပှၤစီဆှံလၢ အဂီၢ်ဒၣ်ဝဲ” လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၄:၃) ယဟိဝၤယွၤ ကဟုကယာ်ပှၤလၢ ကျဲလီၤလီၤဆီဆီအဃိ ပဝဲစ့ၢ်ကီး ပကြၢးမၤဒ်လဲၣ်. ပှၤကွဲးထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ တဲဝဲလၢ “ပှၤလၢအကူၣ်တၢ်သ့န့ၣ် ကနၢ်ပၢၢ်တၢ်တဖၣ်အံၤ ဒီးကတိၢ်န့ၢ်ယွၤအဘျုးအဖှိၣ် တဖၣ်လီၤ.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၀၇:၄၃) တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်တခါအံၤ ဟဲလၢကစၢ်ယွၤအအိၣ် အဃိခဲအံၤ ပကတဲသကိး ဘၣ်ဃးဒီး ကျဲသၢဘိလၢ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီလၢ အခ့အပှၤတဖၣ်အဖီခိၣ်လီၤ. ဒီးယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီအဃိ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးဒ်လဲၣ်.
ခီဖျိလၢ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢပဖီခိၣ်အဃိ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးဒ်လဲၣ်
ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ ဟ့ၣ်လီၤအဝဲသ့ၣ် တၢ်လၢအဂ့ၤတဖၣ် အါန့ၢ်ဒံး ပှၤလၢအတဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤတဖၣ် (ကွၢ်လံာ်အဆၢ ၁၀-၁၆) *
၁၀. ပသ့ၣ်ညါလၢ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် အိၣ်ဝဲလီၤစိၤလီၤထီအဃိ မၤစၢၤပှၤဒ်လဲၣ်. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၁:၇)
၁၀ ကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် အိၣ်ဝဲလီၤထူလီၤယိာ်. ဖဲ စံးထီၣ်ပတြၢၤ အဆၢဒိၣ် ၁၃၆ အပူၤန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ တၢ်အဲၣ်လၢအတီအဂ့ၢ် ၂၆ ဘျီညါ. လၢ စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၃၆:၁ အပူၤန့ၣ်တဲဝဲလၢ “စံးထီၣ်ပတြၢၤယွၤတက့ၢ်. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, ဂ့ၤဝဲလီၤ. အဂ့ၢ်ဒ်အံၤ, အဘျုးအဖှိၣ် အိၣ်ဝဲ လီၤစိၤလီၤထီလီၤ.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၃၆:၁) တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “အဘျုးအဖှိၣ် အိၣ်ဝဲ လီၤစိၤလီၤထီ” န့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်အီၤလၢ အဆၢဖိ ၂ တုၤလၢ ၂၆ အပူၤ ကိးဆၢဒဲးလီၤ. ဖဲပဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ အဆၢတဖၣ်အံၤအခါ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢကျဲအဘိအါမး ဒီးအကတၢၢ်တအိၣ်ဘၣ်. ပထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “အဘျုးအဖှိၣ် အိၣ်ဝဲ လီၤစိၤလီၤထီ” အါဘျီအဃိ ဒုးနာ်န့ၢ်ပှၤလၢ ကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ်လၢ အခ့အပှၤတဖၣ်အဖီခိၣ်န့ၣ် တဆီတလဲဘၣ်. ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ တသးလၢာ်ပှၤ ညီညီဖိဘၣ်အဃိ ပဂံၢ်ပဘါထီၣ်ဒိၣ်မး. ဖဲကစၢ်ယွၤ အဲၣ်ဘၣ်ဝဲ ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤအခါ အတပာ်တ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်လၢၤဘၣ်. လီၤဆီဒၣ်တၢ် ဖဲအဝဲသ့ၣ် ထံၣ်ဘၣ် တၢ်ကီတၢ်ခဲ အဆၢကတီၢ်န့ၣ် ကစၢ်ယွၤ တပာ်တ့ၢ်ကွံာ် အဝဲသ့ၣ်ဘၣ်. ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးဒ်လဲၣ်– ပသ့ၣ်ညါလၢ ယဟိဝၤယွၤ တပာ်တ့ၢ်ပှၤ နီတဘျီဘၣ်အဃိ ပသးခု ဒီးပဂံၢ်ပဘါအိၣ်လၢ ပကလဲၤခီဖျိ တၢ်ကီတၢ်ခဲ ဒီးပကဆဲးလဲၤတၢ် လၢပတၢ်အိၣ်မူပူၤအဂီၢ်လီၤ.—ဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၁:၇.
၁၁. ဒ် စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၈၆:၅ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲအသိး တၢ်မနုၤ ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ လၢကပျၢ်ကွံာ်တၢ်ကမၣ် အဂီၢ်လဲၣ်.
၁၁ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီ ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်အီၤလၢ ကပျၢ်ကွံာ်တၢ်ကမၣ်အဂီၢ်. ဖဲယဟိဝၤယွၤ ထံၣ်ဘၣ်ဝဲလၢ ပှၤလၢအမၤကမၣ်တၢ်တဂၤ ပီၢ်ယၢ်လီၤအသး ဒီးပာ်တ့ၢ်ကွံာ် ကျဲလၢအကမၣ်အခါ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ်အီၤလၢ ကပျၢ်ကွံာ် ပှၤတဂၤန့ၣ် အတၢ်ကမၣ်လီၤ. ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ပှၤကွဲးထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ စီၤဒၤဝံးတဲဝဲလၢ “တမၤဘၣ်ပှၤဒ် ပတၢ်ဒဲးဘးအသိးဘၣ်. တဟ့ၣ်ကၣ်ပှၤဒ် ပတၢ်သရူးကမၣ်အသိးဘၣ်.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၀၃:၈-၁၁) ဖဲစီၤဒၤဝံး မၤကမၣ်ဘၣ်တၢ် ဝံၤအလီၢ်ခံ အသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ် မၤတံာ်တာ်အီၤအဃိ အတူၢ်ဘၣ်တၢ်နးဒိၣ်မး. ဘၣ်ဆၣ် အဝဲသ့ၣ်ညါဘၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် “ပျၢ်ကွံာ်တၢ်ညီ.” တၢ်မနုၤထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ် ယဟိဝၤယွၤလၢ ကပျၢ်ကွံာ် တၢ်ကမၣ်အဂီၢ်လဲၣ်. ပထံၣ်ဘၣ် တၢ်စံးဆၢဖဲ စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၈၆:၅ အပူၤလီၤ. (ဖး.) လၢစီၤဒၤဝံး အတၢ်ထုကဖၣ်အပူၤန့ၣ် အတဲဝဲလၢ ခီဖျိလၢ ကစၢ်ယွၤအိၣ်ဒီး တၢ်အဲၣ်လၢအတီအါမးအဃိ ပှၤလၢအဃ့ပျၢ်အတၢ်ကမၣ် လၢအအိၣ်တဖၣ်န့ၣ် အဝဲပျၢ်ကွံာ် အဝဲသ့ၣ်အတၢ်ကမၣ်လီၤ.
၁၂-၁၃. ခီဖျိလၢ ပမၤကမၣ်ဘၣ်တၢ်လၢ အပူၤကွံာ်အဃိ ပမ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်လၢ ပတၢ်ကမၣ်အိၣ်ဒံးန့ၣ် ပကြၢးမၤတၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၂ ဖဲပမၤကမၣ်ဘၣ်တၢ်အခါ ပမ့ၢ်သးဘၣ်ဒိန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအကမၣ်ဘၣ်, အမ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်လီၤ. ပမ့ၢ်တူၢ်ဘၣ် ဒ်န့ၣ်န့ၣ် ကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပကပီၢ်ယၢ်လီၤပသး ဒီးပကဆီတလဲပသး အဂီၢ်လီၤ. ကစၢ်ယွၤအခ့အပှၤတနီၤန့ၣ် ခီဖျိလၢ အမၤကမၣ်ဘၣ်တၢ် လၢအပူၤကွံာ်တဖၣ်အဃိ အဆဲးတူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ အတၢ်ကမၣ် အိၣ်ဒံး. ခီဖျိလၢ အဝဲသ့ၣ်တူၢ်ဘၣ်ဝဲ ဒ်န့ၣ်အဃိ အမ့ၢ်ပီၢ်ယၢ်လီၤအသး ထဲလဲၣ်ထဲလဲၣ်သနာ်က့ အတူၢ်ဘၣ်ဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ တပျၢ်ကွံာ် အတၢ်ကမၣ် နီတဘျီဘၣ်. နမ့ၢ်တူၢ်ဘၣ်ဒ်အံၤန့ၣ် ဒ်သိးနတၢ်တူၢ်ဘၣ်အံၤ ကလီၤမၢ်အဂီၢ် မၤလိအါထီၣ်ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤ သးအိၣ်ပာ်ဖျါထီၣ် အတၢ်အဲၣ်လၢအတီလၢ အခ့အပှၤတဖၣ်အဖီခိၣ် ထဲလဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်.
၁၃ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးဒ်လဲၣ်– ပအိၣ်ဒီးတၢ်လီၤတူာ်လီၤကာ် အါမးသနာ်က့ ပဆဲးမၤယဟိဝၤယွၤ အတၢ်မၤလၢတၢ်သးခု ဒီးလၢသးလၢအသ့ၣ်ညါဒၣ်တၢ် အကဆှီအပူၤသ့လီၤ. တၢ်အံၤကဲထီၣ်အသးသ့ ခီဖျိလၢ ကစၢ်ယွၤ “အဖိခွါယ့ၣ်ၡူးခရံာ်အသွံၣ်န့ၣ် သ့စီကွံာ်ပှၤလၢပတၢ်ဒဲးဘးခဲလၢာ်” အဃိလီၤ. (၁ ယိၤဟၣ် ၁:၇) ဖဲနသးအဂံၢ်ဘါလီၤစၢ် ခီဖျိလၢ နတၢ်လီၤတူာ်လီၤကာ် တမံၤမံၤအဃိအခါ ဆိကမိၣ်ထံဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤ သးအိၣ်ပျၢ်ကွံာ် ပှၤလၢအမၤကမၣ်တၢ် လၢအပီၢ်ယၢ်လီၤက့ၤအသးတဖၣ် ထဲလဲၣ်န့ၣ်တက့ၢ်. တၢ်အဲၣ်လၢအတီဒီး တၢ်ပျၢ်တၢ်ကမၣ် ဘၣ်ထွဲလိာ်အသး ဒ်လဲၣ်န့ၣ် စီၤဒၤဝံးကွဲးဝဲလၢ “တုၤသိးမူခိၣ်ကစီၤထီၣ်ဝဲလၢ ဟီၣ်ခိၣ်အဖီခိၣ်အသိးန့ၣ် အဘျုးအဖှိၣ် ဒိၣ်ဝဲလၢ ပှၤလၢအပျံၤအီၤအဂီၢ် ဒ်န့ၣ်အသိးလီၤ. ဒ်မုၢ်ထီၣ်တခီယံၤဝဲဒီး မုၢ်နုာ်တခီအသိးန့ၣ် နဒုးယံၤထီၣ် ပတၢ်သရူးကမၣ်ဒီးပှၤလီၤ.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၀၃:၁၁, ၁၂) အဃိ ပထံၣ်ဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် “ပျၢ်တၢ်အါအါကလဲာ်” လီၤ.—ယၡါယၤ ၅၅:၇.
၁၄. ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီ ဒီသဒၢပှၤန့ၣ် စီၤဒၤဝံးပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲဒ်လဲၣ်.
၁၄ ကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် ဒီသဒၢပှၤလၢနီၢ်သးတခီ. စီၤဒၤဝံး ဃ့ဘါထုကဖၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ် ဒီးတဲဝဲလၢ “နဲဒၣ်အံၤ နမ့ၢ်ယအိၣ်ခူသူၣ်အလီၢ်လီၤ. နကမၤပူၤဖျဲးယၤဒီး တၢ်ကိၢ်တၢ်ဂီၤ, ဒီးနကဒုးအိၣ်ဝးတရံးယၤလၢ တၢ်သးဝံၣ်ဘၣ်ဃးဒီး တၢ်မၤပူၤဖျဲးတၢ် . . . မ့မ့ၢ်ပှၤလၢ အသန့ၤအသးလၢယွၤန့ၣ် တၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ် ကအိၣ်ဝးတရံးအီၤလီၤ.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၂:၇, ၁၀) ဒ်ဝ့ၢ်ဒူၣ်လၢ အအိၣ်ဝးတရံးဝ့ၢ် ဒီသဒၢဝဲ ပှၤဝ့ၢ်ဖိတဖၣ်အသိးန့ၣ် ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီ အိၣ်ဝးတရံးပှၤ ဒီးအဒီသဒၢပှၤလၢ တၢ်လၢကမၤဟးဂီၤ ပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးအီၤ အဂီၢ်လီၤ. တကးဒံးဘၣ် ယဟိဝၤယွၤ မူၤဃီၤပှၤဆူအအိၣ် ခီဖျိလၢ အအိၣ်ဒီး တၢ်အဲၣ်လၢအတီအဃိလီၤ.—ယံးရမံယၤ ၃၁:၃.
၁၅. ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် လီၤဂာ်ဒီး တိာ်ဧိၤတာ်ဧိၤ ဒီးတၢးလၢအထီ ဒ်လဲၣ်.
၁၅ ဘၣ်ဃးဒီး ကစၢ်ယွၤ ဒီသဒၢအခ့အပှၤန့ၣ် စီၤဒၤဝံးတဲကဒီးဝဲလၢ “ယွၤမ့ၢ်ယလ့တဖျၢၣ်, ယဘျုးယဖှိၣ် အကစၢ်လီၤ.” ဒီးစီၤဒၤဝံး တဲစ့ၢ်ကီးဝဲလၢ ယဟိဝၤယွၤ “မ့ၢ်ဝဲလၢ ယဘျုးယဖှိၣ် ယတိာ်ယတာ်, ယတၢးထီၣ်ထီ, ဒီးပှၤမၤပူၤမၤဖျဲးယၤ, ယကတီၤတဘ့ၣ်, ဒီးပှၤလၢယသန့ၤယသးလၢအီၤ” လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၅၉:၁၇; ၁၄၄:၂) ဘၣ်မနုၤအဃိ စီၤဒၤဝံး ထိၣ်သတြီၤဝဲ ယဟိဝၤယွၤ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီဒီးတၢးထီ ဒီးတိာ်ဧိၤတာ်ဧိၤလဲၣ်. မ့ၢ်လၢ ပမ့ၢ်အိၣ်လၢ တၢ်လီၢ်တပူၤဂ့ၤတပူၤဂ့ၤ ပမ့မ့ၢ် ယဟိဝၤယွၤ အခ့အပှၤန့ၣ် အဝဲကဒီသဒၢပှၤ ဒ်သိး ပတၢ်ရ့လိာ်သးဒီးအီၤ သုတဟးဂီၤတဂ့ၤအဂီၢ်လီၤ. ဒ်န့ၣ်အသိး လၢ စံးထီၣ်ပတြၢၤ အဆၢဒိၣ် ၉၁ အပူၤစ့ၢ်ကီး ပှၤကွဲးထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ တဲဝဲလၢ “ယစံးလၢ ယွၤအဂ့ၢ်အကျိၤန့ၣ် မ့ၢ်ယတၢ်အိၣ်တဒၢအလီၢ်, ဒီးယတိာ်တဖျၢၣ်န့ၣ် မ့ၢ်ယကစၢ်လီၤ.” (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၉၁:၁-၃, ၉, ၁၄) စီၤမိၤၡ့စ့ၢ်ကီး တဲဝဲတၢ်ကတိၤလၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အိၣ်တဒၢအလီၢ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၉၀:၁) တကးဒံးဘၣ် ဖဲစီၤမိၤၡ့ ဘူးထီၣ်ကသံအခါန့ၣ် အဝဲကွဲးဝဲလၢ “ယွၤအထူအယိာ်န့ၣ် မ့ၢ်နအိၣ်နဆိးအလီၢ်, ဒီးတၢ်အစုအထူအယိာ်တဖၣ်န့ၣ် အိၣ်လၢနဖီလာ်.” လီၤ. (၅ မိၤၡ့ ၃၃:၂၇) တၢ်ကတိၤလၢအမ့ၢ် “တၢ်အစုအထူအယိာ်တဖၣ် . . . အိၣ်လၢနဖီလာ်” န့ၣ် အဒုးသ့ၣ်ညါပှၤ ဘၣ်ဃးဒီး ယဟိဝၤယွၤ အဂ့ၢ်ဒ်လဲၣ်.
၁၆. ယဟိဝၤယွၤ မၤစၢၤပှၤလၢ ကျဲခံဘိဒ်လဲၣ်. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၃၆:၂၃)
၁၆ ပမ့ၢ်နာ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ကဒီသဒၢပှၤန့ၣ် ပကတူၢ်ဘၣ်လၢ ပအိၣ်ဘၣ် ဘံၣ်ဘံၣ်ဘၢဘၢလီၤ. ဘၣ်ဆၣ်တဘျီတခီၣ် ဖဲပသးဂံၢ်ဘါလီၤစၢ်အခါ ပကတူၢ်ဘၣ်လၢ ပဆၢထၢၣ်တန့ၢ်လၢၤဘၣ်. ဖဲန့ၣ်အဆၢကတီၢ် ယဟိဝၤယွၤ ကမၤစၢၤပှၤဒ်လဲၣ်. (ဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၃၆:၂၃, NWT. *) အကပာ်အစုလၢ ပဖီလာ် ဒီးကဝံၢ်ထီၣ်ပှၤကဖီလီဖိ ဒီးကမၤစၢၤပှၤဒ်သိး ပဆၢထၢၣ်က့ၤလၢပခီၣ် ကန့ၢ်အဂီၢ်. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၂၈:၉; ၉၄:၁၈) ပဒိးန့ၢ်ဘၣ်အဘျုးဒ်လဲၣ်– ပသ့ၣ်ညါလၢ ပသန့ၤပသးလၢ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်သ့ဝဲ ထီဘိအဃိ ကဲဘျုးဝဲလၢပဂီၢ် လၢကျဲခံဘိ. တၢတခါန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါလၢ ပမ့ၢ်အိၣ်လၢ တၢ်လီၢ်တပူၤဂ့ၤတပူၤဂ့ၤ ယဟိဝၤယွၤ ကဒီသဒၢပှၤထီဘိ. ခံခါတခါန့ၣ် ပသ့ၣ်ညါလၢ ပပၢ်လၢမူခိၣ် လၢအပှဲၤဒီးတၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံတဂၤန့ၣ် ကဟုကယာ်ပှၤဒိၣ်မး.
ပနာ်သ့သပှၢ်တၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ကဆဲးပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီလၢ ပဖီခိၣ်
၁၇. ခီဖျိလၢ ကစၢ်ယွၤ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီအဃိ ပနာ်န့ၢ် တၢ်မနုၤသ့လဲၣ်. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၃:၁၈-၂၂)
၁၇ ဒ်ပမၤလိဘၣ်အသိး ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ဖဲပထံၣ်ဘၣ် တၢ်မၤကွၢ်အခါ ယဟိဝၤယွၤ ကမၤစၢၤပှၤ ဒ်သိးပကဆဲးသးတီဒီးအီၤ အဂီၢ်လီၤ. (၂ ကရံၣ်သူး ၄:၇-၉) ဝံယံးရမံယၤ တဲဝဲလၢ “မ့ၢ်ယွၤအဘျုးအဖှိၣ်, မ့ၢ်အသးတတူာ်ဘၣ်သတးဒီး, ပတတုၤဘၣ်လၢတၢ်ဟးဂူာ်ဟးဂီၤဘၣ်လီၤ.” (သးသယုၢ်တၢ် ၃:၂၂) တကးဒံးဘၣ် ပှၤကွဲးထါစံးထီၣ်ပတြၢၤ တဲဝဲလၢ “ယွၤအမဲာ်အိၣ်လၢ ပှၤလၢအပျံၤအီၤအလိၤ, လၢပှၤလၢအကွၢ်လၢ် အဘျုးအဖှိၣ် အကျဲတဖၣ်န့ၣ်အလိၤ” လီၤ. အဃိ ပနာ်သ့သပှၢ်ကတၢၢ်လၢ ယဟိဝၤယွၤကဆဲးပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢပဖီခိၣ်လီၤ.—ဖး စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၃၃:၁၈-၂၂.
၁၈-၁၉. (က) ပအဲၣ်ဒိးသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ် တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. (ခ) တၢ်မၤလိ လၢခံတခါန့ၣ် ပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်မနုၤလဲၣ်.
၁၈ ပကဘၣ်သ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်လၢ တချုးလၢ ပကဲထီၣ်ပှၤလၢ အဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤဒံးဘၣ်အခါ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ်လၢ အပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ပှၤကိးဂၤဒဲးအဖီခိၣ်. ဘၣ်ဆၣ် ဖဲပကဲထီၣ် ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အီၤအခါ ပဒိးန့ၢ်ဘၣ် အတၢ်အဲၣ်လၢအတီစ့ၢ်ကီးလီၤ. တၢ်အဲၣ်လၢအတီအံၤ ထိၣ်ဟူးထိၣ်ဂဲၤထီၣ် ယဟိဝၤယွၤ လၢအကဒီသဒၢပှၤ လၢအစုဒုၣ်အဖီလာ်လီၤ. ယဟိဝၤယွၤ အိၣ်ဘူးဒီးပှၤထီဘိ ဒီးအဝဲကမၤလၢပှဲၤ အတၢ်တိာ်ပာ်လၢပဂီၢ် ထီဘိ. အဝဲအဲၣ်ဒိးလၢ ပကအိၣ်ဒီး တၢ်ရ့လိာ်သးဒီးအီၤ လီၤထူလီၤယိာ်လီၤ. (စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၄၆:၁, ၂, ၇) တကးဒံးဘၣ် ပမ့ၢ်ထံၣ်ဘၣ် တၢ်မၤကွၢ်ဒ်လဲၣ်ဂ့ၤဒ်လဲၣ်ဂ့ၤ ယဟိဝၤယွၤ ကဟ့ၣ်ပှၤ တၢ်ဂံၢ်တၢ်ဘါ ဒ်သိးပဆဲးတီဒီးအီၤ ကန့ၢ်အဂီၢ်လီၤ.
၁၉ ပသ့ၣ်ညါဘၣ်လၢ ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်အတၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢအခ့အပှၤတဖၣ် အဖီခိၣ်. အဃိအအဲၣ်ဒိးဝဲလၢ ပကပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီလၢ တဂၤဒီးတဂၤ အဖီခိၣ်စ့ၢ်ကီး. ပမၤအီၤကသ့ဒ်လဲၣ်. တၢ်မၤလိလၢခံတခါန့ၣ် ပကတဲသကိး တၢ်ဂ့ၢ်လၢအရ့ဒိၣ်တခါအံၤလီၤ.
တၢ်သးဝံၣ် ၁၃၆ ယဟိဝၤယွၤဟ့ၣ်လီၤ “တၢ်အဘူးအလဲ”
^ လံာ်အဆၢ. 5 တၢ်အဲၣ်လၢအတီန့ၣ် မ့ၢ်မနုၤလဲၣ်. ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီ လၢမတဂၤသ့ၣ်တဖၣ် အဖီခိၣ်လဲၣ်. ဒီးပှၤလၢအဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီအံၤ ကဲဘျုးလၢ အဝဲသ့ၣ်အဂီၢ်ဒ်လဲၣ်. တၢ်သံကွၢ်တဖၣ်အံၤ အတၢ်စံးဆၢန့ၣ် ပကတဲသကိးအီၤလၢ တၢ်မၤလိတခါအံၤ ဒီးတၢ်မၤလိလၢခံတခါ အပူၤလီၤ. တၢ်မၤလိခံခါအံၤအပူၤန့ၣ် ပကတဲသကိး ကစၢ်ယွၤ အတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါ လီၤလီၤဆီဆီလၢအမ့ၢ် တၢ်အဲၣ်လၢအတီအဂ့ၢ်လီၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 4 ဘၣ်ဃးဒီး ကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ်လၢအတီ အိၣ်ဝဲအါမးန့ၣ် ပထံၣ်ဘၣ်အီၤလၢ လံာ်စီဆှံအဆၢလၢ အဂၤတဖၣ် စ့ၢ်ကီးလီၤ.—ကွၢ်လၢ နဃ့မယၤ ၁၃:၂၂; စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၆၉:၁၃; ၁၀၆:၇; ဒီး သးသယုၢ်တၢ် ၃:၃၂.
^ လံာ်အဆၢ. 16 “ဖဲပသးဂံၢ်ဘါလီၤစၢ်အခါ အဝဲသ့ၣ်နီၣ်ထီၣ်က့ၤပှၤ မ့ၢ်လၢ အတၢ်အဲၣ်လၢအတီ အိၣ်ဂၢၢ်ဆိးကျၢၤ လီၤထူလီၤယိာ်အဃိလီၤ.”—စံးထီၣ်ပတြၢၤ ၁၃၆:၂၃, NWT.
^ လံာ်အဆၢ. 55 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– ယဟိဝၤယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ် တၢ်အဲၣ်လၢပှၤကိးဂၤဒဲး အဖီခိၣ်, ပၣ်ဃုာ်ဒီး အခ့အပှၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး. တၢ်ဂီၤအံၤ ပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲလၢ ကစၢ်ယွၤ ပာ်ဖျါထီၣ်တၢ်အဲၣ်လၢ ပှၤကိးဂၤဒဲး အဖီခိၣ်လီၤ. တၢ်လၢအဟ့ၣ်ပှၤ အဂ့ၤကတၢၢ်အကျါတခါန့ၣ် မ့ၢ်ဝဲတၢ်ပှ့ၤက့ၤ.
^ လံာ်အဆၢ. 63 တၢ်တဲဖျါထီၣ်တၢ်ဂီၤ အခီပညီ– ပှၤလၢအကဲထီၣ် ယဟိဝၤယွၤအခ့အပှၤ ဒီးနာ်တၢ်ပှ့ၤက့ၤန့ၣ် ဒိးန့ၢ်ဘၣ်ကစၢ်ယွၤ အတၢ်အဲၣ်လီၤလီၤဆီဆီလီၤ. အဝဲသ့ၣ်ဒိးန့ၢ်ဘၣ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ်လၢ အပာ်ဖျါထီၣ်လၢ ပှၤဟီၣ်ခိၣ်ဖိကိးဂၤဒဲးအဖီခိၣ် တကးဒံးဘၣ် အဒိးန့ၢ်ဘၣ် ကစၢ်ယွၤအတၢ်အဲၣ်လၢအတီ ဒ်ပထံၣ်ဘၣ်အီၤလၢ တၢ်ဂီၤအံၤအသိးလီၤ.
