Enda ku bidi'mo

Enda ku kifunka

KISHINTE KYA KWIFUNDA 44

Le I Bika Byobwanya Kumwena mu Buswe bwa Ndamatyidile bwa Yehova?

Le I Bika Byobwanya Kumwena mu Buswe bwa Ndamatyidile bwa Yehova?

“Buswe [bwa Yehova] bwa ndamatyidile bulādilanga nyeke.”​—ÑIM. 136:1.

LWIMBO 108 Buswe bwa Ndamatyidile bwa Leza

BIDI MU KISHINTE *

1. Le Yehova witukankamika tulonge bika?

 YEHOVA uloelelwe buswe bwa ndamatyidile. (Hos. 6:6) Ukankamikanga bengidi bandi balonge muswelo umo onka. Leza witusoñanya kupityila kudi mupolofeto Mika, “kusanswa buswe bwa ndamatyidile.” (Mika 6:8, kunshi kwa dyani) Inoko, kumeso kwa kulonga namino tufwaninwe bidi kuyuka buswe bwa ndamatyidile bwine i bika.

2. Le buswe bwa ndamatyidile i bika?

2 Le buswe bwa ndamatyidile i bika? Bishima “kusanswa buswe bwa ndamatyidile” bitanwa misunsa 230 mu Bisonekwa Bijila—Bwalamuni bwa Ntanda Mipya. Le abo bwine i bika? Mungya Nshintulwilo ya Bishima bya mu Bible idi mu buno bwalamuni, kino kishima “kifunkila pa buswe butononwa na mulao, bululame, lulamato nansha kwilamata kwa binebine. I kingidijibwe divule mwanda wa kwisambila pa buswe bobasenswe bantu kudi Leza, ino ne pa buswe bwisenswe bantu abo bene na bene.” Yehova i kimfwa kiyampe bininge mu kulombola buswe bwa ndamatyidile. Kino kishinte kisa kwisambila pa muswelo ulombolanga Yehova buswe bwa ndamatyidile ku bantu. Kishinte kilonda’ko kikesambila pa muswelo otubwanya, batwe bengidi ba Leza, kwiula Yehova na kwilombola buswe bwa ndamatyidile.

YEHOVA I “MUYULE BUSWE BWA NDAMATYIDILE”

3. Le Yehova wēlombwele namani kudi Mosesa?

3 Mafuku matyetye pa kupita’po na pātambile bene Isalela mu Edipito, Yehova wēyukanya kudi Mosesa na kumulombola dijina dyandi ne ngikadila yandi. Wānenene amba: “Yehova, Yehova, Leza wa lusa ne kanye, wija pa kukwatwa bulobo kadi muyule buswe bwa ndamatyidile ne bubine, ulombola buswe bwa ndamatyidile ku tununu ne tununu, ulekela bilubo ne kujilula ne bubi.” (Div. 34:6, 7) Kupityila ku bino binenwa bikunka mutyima, Yehova wālombwele Mosesa kintu kya mvubu bininge kitala buswe bwa ndamatyidile. Le i kintu’ka?

4-5. (a) Le Yehova wēlombwele aye mwine namani? (b) Le i bipangujo’ka byotusa kwisambila’po?

4 Yehova wēlombwele amba kadipo’tu’nka na buswe bwa ndamatyidile, ino i “muyule buswe bwa ndamatyidile.” Bino bishima bitanwa misunsa mivule mu Bible. (Umb. 14:18; Neh. 9:17; Ñim. 86:15; 103:8; Yoe. 2:13; Yona 4:2) Ino misunsa yonso itelelwe bino bishima bifunkila enka padi Yehova, ke pa bantupo. Bine, i kya kutendelwa’po kashā kwivwana Yehova usāsula aye mwine ino ngikadila ya buswe bwa ndamatyidile! Ne kutatana kwine mpika, buswe bwa ndamatyidile i bwa mvubu kwadi. * O mwanda Mulopwe Davida wānenene amba: “A Yehova, buswe bobe bwa ndamatyidile bufikanga ne mūlu . . . Bine, buswe bobe bwa ndamatyidile i bulēme, abe Leza! Mwemba wa mapapa obe, o unyemenanga’mo bana ba bantu.” (Ñim. 36:5, 7) Le netu tufwijanga’ko Yehova bininge pa buswe bwandi bwa ndamatyidile pamo bwa Davida?

5 Pa kwivwanija biyampe buswe bwa ndamatyidile, twisambilei pa bino bipangujo bibidi: Le Yehova ulombolanga buswe bwa ndamatyidile ku bāni? Ne i muswelo’ka otubwanya kumwena mu bilongwa bya Yehova bya buswe bwa ndamatyidile?

LE YEHOVA ULOMBOLANGA BUSWE BWA NDAMATYIDILE KU BĀNI?

6. Le Yehova ulombolanga buswe bwa ndamatyidile ku bāni?

6 Le Yehova ulombolanga buswe bwa ndamatyidile ku bāni? Bible ulombola’mba tubwanya kuswa bintu bivule, kimfwa “kudima,” “vinyu ne māni,” “bulemununi,” “buyuki,” “tunangu”—ne bikwabo. (2Bi. 26:10; Nki. 12:1; 21:17; 29:3) Inoko buswe bwa ndamatyidile kebulombolwangapo ku bintu; ino bulombolwanga’nka ku bantu. Inoko Yehova kalombolangapo buswe bwa ndamatyidile ku muntu ye-yense. Ulombolanga’bo enka ku boba bapwene nandi kipwano kya pa bula. Leza wetu ulamatanga balunda nandi. Wibakwatyile’ko mpango ya kutendelwa kadi kakalekapo kwibasanswa nansha dimo.

Yehova upanga bantu bonso bintu biyampe bivule, enka ne boba kebamutōtapo bene (Tala musango 7) *

7. Le Yehova wālombwele namani amba usenswe bantu bonso?

7 Yehova usenswe bantu bonso. Yesu wālombwele mwana-mulume umo witwa bu Nikodema amba: “Leza byaasenswe ino ntanda [ko kunena’mba bantu] bikatampe mpata, wapēne wandi Mwana wa bunka, amba ense ulombola lwitabijo mudi aye kakyonakanibwa, ino amone būmi bwa nyeke.”​—Yoa. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.

Mungya binenwa byānenene Mulopwe Davida ne mupolofeto Danyele, Yehova ulombolanga buswe bwa ndamatyidile ku boba bamutyina, bamusenswe, ne balama mbila yandi (Tala musango 8-9)

8-9. (a) Mwanda waka Yehova ulombolanga buswe bwa ndamatyidile ku bengidi bandi? (b) I bika byotusa kwisambila’po?

8 Enka na motwekimwena, Yehova ulombolanga buswe bwa ndamatyidile enka ku boba bapwene nandi, ko kunena’mba bengidi bandi. Kino kimwekela ne mu binenwa byānenene Mulopwe Davida ne mupolofeto Danyele. Kimfwa, Davida wānenene amba: “Lombola nyeke buswe bobe bwa ndamatyidile ku boba bakuyukile.” “Buswe bwa ndamatyidile bwa Yehova i bwa nyeke ne nyekeke ku boba bamutyina.” Danyele nandi wānenene amba: “A Yehova Leza wa bine, Mwine mukatampe ne ulenga nzuba, ulamanga kipwano kyandi ne kulombola buswe bwa ndamatyidile ku boba bamusenswe ne balamine mbila yandi.” (Ñim. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Kukwatañana na bino binenwa bya ku bukomo bwa mushipiditu, Yehova ulombolanga buswe bwa ndamatyidile ku bengidi bandi mwanda bamuyukile, bamutyina, bamusenswe kadi balamanga mbila yandi. Yehova ulombolanga buswe bwandi bwa ndamatyidile enka ku boba bamutōta mwasakila.

9 Yehova wetulombwele buswe bwalombolanga ku bantu bonso kumeso kwa batwe kushilula kumwingidila. (Ñim. 104:14) Ino byotudi bengidi bandi tumwenanga ne mu buswe bwandi bwa ndamatyidile. Yehova ukulupija bengidi bandi amba: “Buswe bwami bwa ndamatyidile [kebukemutalulwapo.]” (Isa. 54:10) Enka na mwēmwenine’kyo Davida, “Yehova ukekala na muntu wandi wa lulamato mu muswelo wa pa bula.” (Ñim. 4:3) Le tufwaninwe kulonga bika pa kwikala kwikele netu Yehova uno muswelo? Mulembi wa mitōto wānene amba: “Yewa ense wa tunangu ukalama bino bintu kadi ukabandaula senene bilongwa bya Yehova bya buswe bwa ndamatyidile.” (Ñim. 107:43) Na ano madingi a ku bukomo bwa mushipiditu mu ñeni, twisambilei pa bintu bisatu bimwenanga bengidi ba Yehova mu bilongwa bya buswe bwa ndamatyidile bwa Yehova.

I MUSWELO’KA OTUBWANYA KUMWENA MU BILONGWA BYA YEHOVA BYA BUSWE BWA NDAMATYIDILE?

Yehova upanga boba bamutōta madyese a ntentekelo. (Tala musango 10-16) *

10. Le kuyuka’mba buswe bwa ndamatyidile bwa Leza bulādilanga nyeke kwitukwashanga namani tūminine?

10 Buswe bwa ndamatyidile bwa Leza bulādilanga nyeke. Bishima bukalādilanga nyeke i bitelwe misunsa 26 mu Ñimbo ya Mitōto 136. Tutanga mu vese mubajinji amba: “Fwijai’ko Yehova, mwanda i muyampe; buswe bwandi bwa ndamatyidile bulādilanga nyeke.” (Ñim. 136:1) Kushilwila mu vese wa 2 kutūla ku wa 26, tutana’mo kitundaijo “mwanda buswe bwandi bwa ndamatyidile bulādilanga nyeke.” Potutanga mavese a uno mutōto, tutulumukanga pa kumona miswelo mivule mulombola Yehova buswe bwandi bwa ndamatyidile kuleka’byo mpika. Kitundaijo “mwanda buswe bwandi bwa ndamatyidile bulādilanga nyeke,” kitukulupija’mba buswe bwa Leza bwasenswe bengidi bandi kebukapupo. Bine, bisangaja’po kashā kuyuka’mba Yehova kalekangapo bengidi bandi bukidibukidi. Ino ulamatanga boba bamwingidila, kupityidila mu bitatyi bya makambakano. Muswelo otumwena’mo: Kuyuka’mba Yehova witulamete nyeke kwitupanga nsangaji ne bukomo botusakilwa pa kukomena matompo ne kwendelela kumwingidila.​—Tanga Ñimbo ya Mitōto 31:7.

11. Kukwatañana na Ñimbo ya Mitōto 86:5, le i bika bilengejanga Yehova alekele?

11 Buswe bwa ndamatyidile bwa Leza bumulengejanga ekale na lulekelo. Shi Yehova wamone nonga-bibi wesāsa ne kuleka mwiendelejo wandi mubi, buswe bwa ndamatyidile bumutononanga amufwile lusa. Davida, mulembi wa mitōto wānenene amba: “Aye ketulongelepo mwendele bubi bwetu, nansha kwitulubwila kyokya kifwaninwe bilubo byetu.” (Ñim. 103:8-11) Davida wādi uyukile biyampe mususukilanga muntu udi na mutyima wa mundamunda umutopeka, kupityila ku byamutene. Ino kadi wēfundile’mba Yehova ‘kejengapo kulekela.’ I bika bilengejanga Yehova alekele? Malondololo atanwa mu Ñimbo ya Mitōto 86:5. (Tanga.) Bine, pamo’nka na mwānenene’kyo Davida mu milombelo, Yehova ulekelanga mwanda i muyule buswe bwa ndamatyidile ku bonso bamwisāshila.

12-13. Le i bika biketukwasha shi twitopeka pa bilubo byetu bya kala?

12 Shi tubalonga bubi i kyendele’mo​—kadi i kya kamweno—​twitopeke. Mwanda kubwanya kwitukwasha twisāse ne kwielela’ko kushinta mwiendelejo wetu. Inoko bengidi ba Leza bamo balēmenenwanga bininge na kwitopeka pa bilubo byabo bya pa kala. Mutyima ­wibatopekanga ne kwibakulupija’mba Yehova kakebafwilapo lusa​—nansha byobesāshile bubi bwabo. Shi nobe mo mowiivwaninanga, nankyo kwifunda mutyima udi na Yehova wa kulombola buswe bwandi bwa ndamatyidile ku bengidi bandi kukakukwasha.

13 Muswelo otumwena’mo: Nansha byotudi ba kubulwa kubwaninina, tubwanya kwingidila Yehova na mutyima wa mundamunda utōka. Kino kibwanikanga mwanda “mashi a Yesu wandi Mwana etutōkejanga ku bubi bonso.” (1 Yo. 1:7) Shi ubatyumukwa mutyima pa mwanda wa bukōkekōke kampanda, vuluka’mba Yehova usakanga bya binebine kulekela banonga-bibi besāsa. Tala muswelo wākwatañenye Davida buswe bwa ndamatyidile na lulekelo. Wālembele’mba: “Monka mwikadile madiulu peulu bininge kupita ntanda, mo mubaile ne buswe bwandi bwa ndamatyidile ku boba bamutyina. Monka mwikadile kutambanga dyuba kulampe na kuponanga dyuba, mo monka mwatūdilanga kujilula kwetu kulampe netu.” (Ñim. 103:11, 12) Na bubine, Yehova udi na mutyima wa ‘kulekela bya binebine.’​—Isa. 55:7.

14. Le Davida wālombwele namani mwitukingilanga buswe bwa ndamatyidile bwa Leza?

14 Buswe bwa ndamatyidile bwa Leza bwitukiñanga ku mushipiditu. Davida wālombwele Yehova mu milombelo amba: “Abe wi kifuko kyami kya kufyama’mo; ukandamanga ku tusua. Ukanjokoloja na nsadi ya tusepo twa bunyongolodi. . . . Yewa ukulupile mudi Yehova i mujokolokwe na buswe Bwandi bwa ndamatyidile.” (Ñim. 32:7, 10) Monka mwādi mukingilwa bantu na mumbu ya bibundi bya pa kala, mo mwitukingilanga ne bilongwa bya buswe bwa ndamatyidile bya Yehova ku bintu bibwanya kona bululame bwetu. Kadi buswe bwa ndamatyidile bwa Yehova bumulengejanga etukokele kwadi.​—Yel. 31:3.

15. Le buswe bwa ndamatyidile bwa Yehova budi pamo bwa kinyemeno ne kifuko kikomejibwe namani?

15 Davida wādingakenye kukingwa kwa bantu ba Leza na kintu kikwabo. Wālembele amba: “Leza i kinyemeno kyami kya mutyima-ntenke, Leza unombola buswe bwa ndamatyidile.” Kadi Davida wānenene monka pa mwanda wa Yehova amba: “Aye i buswe bwami bwa ndamatyidile ne kifuko kyami kikomejibwe, kinyemeno kyami kya mutyima-ntenke ne mukūdi wami, ngabo yami kadi mudi Aye e momfyeme.” (Ñim. 59:17; 144:2) Mwanda waka Davida wādingakenye buswe bwa ndamatyidile bwa Yehova na kinyemeno ne na kifuko kikomejibwe? Byotudi bengidi ba Yehova, nansha shi tushikatanga kwepi mu ino ntanda, uketukinga ku kintu kyo-kyonso kibwanya kona kipwano kyetu kilēme kyotupwene nandi. Ne kisonekwa kya Ñimbo ya Mitōto 91 nakyo kitukulupija uno mwanda. Mulembi wa uno mutōto wālembele amba: “Nkanenanga Yehova amba: ‘Abe wi kinyemeno kyami ne kifuko kyami kikomejibwe.’” (Ñim. 91:1-3, 9, 14) Mosesa nandi wāingidije kishima kinyemeno. (Ñim. 90:1, kunshi kwa dyani.) Ino dya ku mfulo kwa būmi bwandi, Mosesa wābwejeje’ko bishima bimo bikunka mutyima. Wālembele’mba: “Leza i kinyemeno tamba bitatyi bya kala, maboko andi a nyeke adi munshi mobe.” (Kup. 33:27) Le musemwa “maboko andi a nyeke adi munshi mobe” witulombola bika padi Yehova?

16. Le i mu myanda’ka ibidi motweselwe? (Ñimbo ya Mitōto 136:23)

16 Yehova byadi kinyemeno kyetu, ketutyinangapo kintu. Shako mafuku amo tubwanya kutyumukwa mutyima ne kuzoza. Le Yehova uloñanga namani mu bitatyi bya uno muswelo? (Tanga Ñimbo ya Mitōto 136:23.) Uketusela mu maboko andi, kwitulangula bityebitye ne kwitukwasha twimane. (Ñim. 28:9; 94:18) Muswelo otumwena’mo: Kuyuka’mba Leza uketukwatakanya nyeke kwitukwashanga tuvuluke amba twi beselwe mu myanda ibidi. Mubajinji, nansha shi tushikatanga kwepi, tudi mu kifuko kya mutyima-ntenke. Wa bubidi, Tata wetu wa mūlu witutele mutyima bininge.

TUKULUPILE AMBA LEZA UKETULOMBOLA NYEKE BUSWE BWANDI BWA NDAMATYIDILE

17. Le i bika byotukulupile pa buswe bwa ndamatyidile bwa Yehova? (Ñimbo ya Mitōto 33:18-22)

17 Pamo enka na motwekimwenanga, shi tubatanwa na matompo, tukulupilei amba Yehova uketukwasha tulame bululame bwetu. (2 Ko. 4:7-9) Mupolofeto Yelemia wānenene amba: “Ketufwilepo pa mwanda wa buswe bwa ndamatyidile bwa Yehova, mwanda lusa lwandi keludipo na mfulo.” (Mad. 3:22) Tukulupilei amba Yehova uketulombola nyeke buswe bwa ndamatyidile mwanda, monka munenena’kyo mulembi wa mitōto, “diso dya Yehova ditalanga boba bamwakaminwe, boba batengele buswe bwandi bwa ndamatyidile.”​—Tanga Ñimbo ya Mitōto 33:18-22.

18-19. (a) Le i bika byotwashala nabyo mu ñeni? (b) Le i bika byotukesambila’po mu kishinte kilonda’ko?

18 Le i bika byotwashala nabyo mu ñeni? Kumeso kwa batwe kwikala bengidi ba Yehova, Leza wetulombwele buswe bwandi bwalombolanga bantu bonso. Inoko, batwe batōtyi bandi witulombolanga ne buswe bwandi bwa ndamatyidile. Buno buswe butononanga Yehova etukinge. Uketukokela nyeke kwadi kadi ukafikidija milao yandi milumbuluke yaetulaile. Usakanga twikale balunda nandi nyeke. (Ñim. 46:1, 2, 7) O mwanda nansha shi tubatanwa na matompo a muswelo’ka, Yehova uketupa bukomo botusakilwa mwanda wa tulame bululame bwetu.

19 Tubamone muswelo ulombolanga Yehova buswe bwandi bwa ndamatyidile ku bengidi bandi. Nandi witusakilanga twilombole buswe bwa ndamatyidile batwe bene na bene. Le tubwanya kwilombola’bo namani? Kishinte kilonda’ko kikesambila pa uno mwanda wa mvubu.

LWIMBO 136 “Mfutwa Mibwaninine” Itamba Kudi Yehova

^ mus. 5 Le buswe bwa ndamatyidile i bika? Le Yehova ulombolanga buswe bwa ndamatyidile ku bāni ne i bika bimwenanga’mo boba balombolwa buno buswe? Bino bipangujo bisa kulondololwa mu bino bishinte bibidi bibajinji bisa kubandaula ino ngikadila ya mvubu.

^ mus. 4 Mulangwe wa amba Leza i muyule buswe bwa ndamatyidile utanwa ne mu mavese makwabo a mu Bible.​—Nehemia 13:22; Ñimbo ya Mitōto 69:13; 106:7; ne Madilo 3:32.

^ mus. 54 NSHINTULWILO YA BIFWATULO: Yehova ulombolanga buswe bwandi ku bantu bonso, kubadila’mo ne bengidi bandi. Tubifwatulo tudi peulu pa bantu tulombola miswelo ilombolanga’mo Leza buswe bwandi. Muswelo mukatampe mu yonso i mukenga wapele bantu wa kumwena mu kinkūlwa.

^ mus. 62 NSHINTULWILO YA BIFWATULO: Boba bekala ke bengidi ba Yehova ne balombola lwitabijo mu mpangiko ya kinkūlwa, Yehova wikalanga nabo mu muswelo wa pa bula. Bengidi ba Yehova bamwenanga bidi mu buswe bulombolanga Leza ku bantu bonso, kupwa bamwenanga ne mu buswe bwandi bwa ndamatyidile. Tubifwatulo tudi kulu’ku tulombola miswelo mishileshile ya buno buswe bwa ndamatyidile.