1. Yehova ua tu kaniamesa ku linga vika?

YEHOVA ua haka seho ya kama ku cilemo ca ya-ye. (Hoz. 6:6) Kaha ua kaniamesa vangamba veni ku lingamo. Ku hitila muli kapolofeto Mika, Njambi yetu ua tu kaniamesa “ku lema ngozi” ni nguetu, cilemo ca ya-ye. (Mika 6:8) Mua vusunga, ntsimbu kanda tu lingemo, tua pande ku tantekeya vika via pua cilemo ca ya-ye.

2. Vifua vika vimo via kuata ku cilemo ca ya-ye?

² Vika ca lomboloka cilemo ca ya-ye? Lizi “cilemo ca ya-ye” lia soloka lua ku pua 230, mu Mbimbiliya ya Tradução do Novo Mundo. Vimo viMbimbiliya via langulula lizi lia ciHevelu cilemo ka ce ku hua, nguavio, ngozi ni cikeketima. Ngeci mukemuo, vinimbu via mu Mbimbiliya vili mu cilongesa cino neci ci na hatako, via pangesa lizi ngozi ni cikeketima, mu ku imanena cilemo ca ya-ye. Vuno cilemo ca ya-ye, ca pua cika mpundu? Kuliya na “Glossário de Termos Bíblicos” ya kala mu Mbimbiliya yaco, lizi “cilemo ca ya-ye” liemanena cilemo cize ca hitukila ha vifua ngeci mua, ku lihana, vuoloke, lukakatela, na ku likata. Vintsimbu via vingi cifua caco, ve ku ci setekesa ku cilemo ce ku vuila Njambi vantu. Vunoni vintsimbu vikuavo ve ku ci setekesa vene na ku cilemo ci ve ku limuesa vantu. Yehova ikeye lungano lua kama mu ku muesa cilemo ca ya-ye. Mu cilongesa cino, tu simutuila vati Yehova ue ku muesa cilemo ca ya-ye ku vantu. Kaha mu cilongesa ci na hatako, tu ka simutuila ha vati yetu vangamba veni tu hasa ku mu tambuluisa, mu ku limuesa cilemo ca ya-ye umo na mukuavo.

3. Vati Yehova ua lisoluele kuli Mosesa?

³ Mu nima ya ntsimbu ya indende, tunde ha va tundilile vaIsaleli ku Ingito, Yehova ua lisoluele kuli Mosesa mu ku litumbula ha lizina na ku tumbula vifua vieni. Ngueni: “Yehova, Yehova, Njambi mukua cikeketima na mukua kavumbi, a livandeka ku vutenu, ua lana ngozi na vusunga; a niunga ngozi ku makulukazi, a ecela vuhenge na vivulumuna na vipi.” (Ezu. 34:6, 7) Ku hitila mu mezi aa a ku tovala, Yehova ua soluele kuli Mosesa umo mutamba ua ku lifuila, ua cilemo ceni ca ya-ye. Mutamba uka?

4-5. (a) Vati Yehova ua li lomboluele ivene? (b) Vihula vika tu simutuila?

⁴ Yehova ka litumbuile lika ngueni, ua kala na cilemo ca ya-ye, vunoni ngueni, “ua lana ngozi” ni nguetu cilemo ca ya-ye. Lizi liaco, va litumbula naua vintsimbu vikuavo via ku pua 6 mu Mbimbiliya. (Vinie. 3:32; Visa. 69:13; 103:8; 106:7; Yoele 2:13; Yona 4:2) Kaha ha vintsimbu viaco viose, lizi liaco va litumbuila lika Yehova, kati vantu. Ci tu komouesa ku mona ngecize Yehova ua tsindika cikuma ha cifua ca cilemo ceni ca ya-ye, ni vati? Mua vusunga, eci ca muesa ngecize cilemo ca ya-ye ca pua ca seho kuli Ikeye. * Ngeci Ndaviti ua vuile cizango ca ku handeka ngueni: “Ngozi yove, A Yehova, ili ku melu . . . Ngozi yove, A Njambi, i li na seho ya kama cikuma, houe vene! Kaha vana va vantu va tinina muintsi ya cimbembe ca mavava ove.” (Visa. 36:5, 7) Ngeci mua Ndaviti, vuno netu tua haka seho ya kama ku cilemo ca ya-ye ca Njambi ni?

⁵ Linga tu ivuisise vuino cilemo ca ya-ye ca Yehova, tu simutuilenu ha vihula vivali. Kuli veya Yehova ue ku muesa cilemo ca ya-ye? Kaha vati tu hasa ku uana vukuasi ku cilemo ca ya-ye ce ku tu muesa Yehova?

6. Kuli veya Yehova ue ku muesa cilemo ca ya-ye?

⁶ Kuli veya Yehova ue ku muesa cilemo ca ya-ye? Mbimbiliya ya muesa ngecize citava ku lema viuma via vingi, ngeci mua “vundimi,” “viniu na mazi,” “ku sungamesa,” “mana” na “mangana,” mu ku tumbulako lika via vindende. (2 Miz. 26:10; Visi. 12:1; 21:17; 29:3) Cilemo ca ya-ye, ka citava ku ci muesa ku viuma, noho ku vantu lika. Vunoni Yehova ke ku muesa cilemo ca ya-ye kuli uose-ouo. Ue ku ci muesa kuli vaze va likuata neni vusamba vua kama. Njambi ue ku muesa lukakatela ku vavusamba veni. Ua kala na vutumbe vua ku komouesa ku tuala hali vakevo, kaha na limo litangua liahi a ka va mbila kuti.

7. Vati Yehova ue ku muesa cilemo ku vantu vose?

 ⁷ Yehova ue ku muesa cilemo ku vantu vose. Yesu ua lekele umo yala ua lizina Nikondemu ngueni: “Njambi ua lemene vakua mavu [vantu] cikuma, ngecize ua hele Muaneni umo lika, linga uose a mu tsiliela kati a nonge, vunoni a kale na muono ka ue ku hua ua ya-ye.”—Yoa. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.

8-9. (a) Omo lia vika Yehova ue ku muesa cilemo ca ya-ye ku vangamba veni? (b) Vika tu simutuila vuovuno?

⁸ Ngue mu tu na ambele laza, Yehova ue ku muesa cilemo ca ya-ye kuli vaze va kala na vusamba vua cili neni, ni nguetu ku vangamba veni. Evi tu vi muena ku mezi a handekele Muangana Ndaviti na kapolofeto Ndaniele. Ca ku muenako, Ndaviti ua handekele ngueni: “A ci linge ngozi yove na vaze va ku tantekeya. Ngozi ya Yehova i kala fume ku laza na ku miaka yose kuli vaze va mu vuila vuoma.” Ndaniele ua handekele ngueni: “Sukulu, Njambi ua kama ua ku zuzuisa, mukua ku linga litavasiano na ngozi na vaze va mu lema na ku niunga masiko eni.” (Visa. 36:10; 103:17; Ndan. 9:4) Kuliya na aa mezi a ku huimina, Yehova ue ku muesa cilemo ca ya-ye ku vangamba veni, muomu va mu tantekeya, ve ku mu vuila liova, va mu lema, kaha ve ku niunga masiko eni. Yehova ue ku muesa lika cilemo ca ya-ye ku vantu veni, ni nguetu vakua ku mu lemesa mu vusunga.

⁹ Tele kanda tu putuke ku mu pangela, Yehova ua kele na ku tu muesa cilemo cize ce ku muesa ku vantu vose. (Visa. 104:14) Vunoni mu tue ku putuka ku mu lemesa, Yehova ue ku tu muesa cilemo ceka ca ku lifuila, cilemo ca ya-ye. Kaha etu vangamba veni, ua tu kulahesa ngueni: “Ngozi yange ka i ka ku fuma.” (Isaya 54:10) Kaha cili vene, ngue mua limuenenene Ndaviti, Yehova ue ku “lihangunuina uze a mu lemesa.” (Visa. 4:3) Aa mezi a pande ku tu vuisa cizango ca ku linga vika? Mukua visamo ua handekele ngueni: “Uose mukua mangana a ka halakana viuma evi; Kaha va ka singanieka zingozi zia Yehova.” (Visa. 107:43) Linga tu puisemo eci cimamuna ca huimina Yehova, tu hilulenu vinjila vitatu vie ku mueselamo Yehova cilemo ca ya-ye ku vangamba veni na vukuasi vu tue ku uanaho.

10. Vati cilemo ca Yehova ca ya-ye ce ku tu kuasa? (Visa. 31:7)

¹⁰ Cilemo ca Njambi ca ya-ye. Ou mutamba ua seho ua cilemo ca Njambi, va u tumbula vintsimbu  via ku pua 26 ku Visamo 136. Ha cinimbu ca ku livanga va u sonekaho nguavo: “A! santselenu kuli Yehova; muomu ikeye ua viuka; Muomu ngozi yeni i kala ku miaka yose.” (Visa. 136:1) Kaha mezi “muomu ngozi yeni i kala ku miaka yose” va hilukila ha vinimbu viose, tunde ha cinimbu 2 ku tuala vene ha 26. Mu tue ku tanda evi visamo, tue ku komoka mua kama mu ku mona ku lana ca vinjila vie ku mueselamo Yehova cilemo ku vangamba veni. Ku hilukila ca mezi, “muomu ngozi yeni i kala ku miaka yose” ca tu hana vusunga ngecize cilemo ce ku muesa Njambi ku vangamba veni, ka ce ku aluluka! Mua vusunga, ce ku tu kaniamesa mua kama ku mona ngecize Yehova, ke ku tuntila ku mbila kuti vangamba veni. Vunoni ue ku va muesa lukakatela lua kama, kaha ke ku va seza na limo litangua liahi, cikuma-kuma ha vintsimbu via vikalu. Vukuasi vu tue ku uanaho: Ku tantekeya ngecize Yehova ke ku tu seza, ce ku tu vuisa ndzolela na ku tu kaniamesa linga tu hase ku kolesa mu visoti na ku tualelelaho ku endela mu njila ya ya ku muono.—Tandenu Visamo 31:7.

11. Kuliya na Visamo 86:5, vika vie ku lingisa Yehova ku pua mukua ku ecela?

¹¹ Cilemo ca ya-ye ca kala naco Njambi, ce ku mu lingisa ku pua mukua ku ecela. Yehova mue ku mona umo mukua vupi na aluluka, kaha na likela ku linga vupi, cilemo ceni ca ya-ye ce ku mu lingisa ku ecela muntu uaco. Mukua visamo Ndaviti, ua handekele ku tuala hali Yehova ngueni: “Ke ku linga netu ngue ku vipi vietu. Cipue ka tu lunguisile ngue ku milonga yetu.” (Visa. 103:8-11) Ndaviti, ua livuililile vulemu vua kala ha ku kala na citakutaku, vunoni ua tantekeyele naua ngecize Yehova ua kala “na vuasi mu ku ecela milonga.” Vika vie ku lingisa Yehova ku pua mukua ku ecela? Cikumbululo tu ci uana ku Visamo 86:5. (Tandenu.) Mua vusunga, ngue mua vundilile Ndaviti, Yehova ue ku ecela muomu ua lana ngozi kuli vose ve ku mu tambakana.

12-13. Nga ku livua mulonga ca vipi vi tua lingile laza ci li na ku tu lemuuisa, vika vi hasa ku tu kuasa?

¹² Nga tua vulumuna, ca pua ca cili ku livua mulonga, kaha ca tondeka vene. Muomu ci hasa ku tu kuasa ku ivua cizango ca ku lomba ku ecela, kaha na ku lihakela kapandi ka ku viana ku uila naua mu cisevuka caco. Vunoni vamo vangamba va Yehova, ka ve ku hasa ku vula visinganieka via ku livua mulonga ua vupi vu va lingile laza. Mitima yavo, ye ku tualelelaho  ku va lingisa va livue ngecize Yehova na limo litangua liahi a ka vecela, cipue va liveye vati. Nga mue ku pinda na visinganieka ngeci muevi, ku tantekeya ngecize Njambi ua kala na cizango ca ku muesa cilemo ca ya-ye ku vangamba veni, ci ka mi kuasa.

¹³ Vukuasi vu tue ku uanaho: Vutuhu ka tua tantulukile, tu hasa ku pangela Yehova na ndzolela kaha na mutima ua ku lela. Evi vie ku lipuisamo, muomu “maninga a Yesu Muaneni a tu vukisa ku vipi viose.” (1 Yoa. 1:7) Ngeci mukemuo, nga cimo cisevuka cenu cili na ku mi vuisa vusiua, vulukenu ngecize Yehova ali na cizango ca kama ca ku ecela vakua vupi ve ku liveya. Talenu via handekele Ndaviti ku tuala ha ku likata ca kala ha cilemo ca ya-ye na ku ecela. Ua handekele ngueni: “Muomu ngue melu a li helu cikuma lia mavu, ngecize mua neneha ngozi yeni kuli vaze va mu vuila vuoma. Ngue omo ku-iza ca litangua ca litepa na ku-ya ca litangua, ku laako ngecize na tu sondoluela vivulumuna vietu.” (Visa. 103:11, 12) Mua vusunga, Yehova ali na cizango ca ku “ecela ku vipi cikumakuma.”—Isaya 55:7.

14. Vati Ndaviti ua lomboluele cifua ci ce ku tu niungilamo cilemo ca ya-ye ca Njambi?

¹⁴ Cilemo ca ya-ye ca Njambi ce ku tu niunga mu lutsilielo. Ndaviti ua vundilile kuli Yehova ngueni: “Yove u vuvando vuange; u ka nji niunga ku kayando; U ka nji zingilika na miaso ya vuovoke. . . . Uze a tsiliela Yehova, ngozi i ka mu zingilika.” (Visa. 32:7, 10) Ku laza, vimbonge va kele na ku vi zingilika na vivumbe, kaha eci ca niungile vantu ku vitozi. Na vuno vene, cilemo ca ya-ye ca Yehova ca pua ngue civumbe, muomu ce ku tu niunga ku vusonde vuze vu hasa ku tsiha vusamba vuetu neni. Cikuavo naua, cilemo ceni ca ya-ye ce ku mu lingisa a tu lanie tu ize kuli ikeye.—Yele. 31:3.

15. Ku likata cika ca kala ha cilemo ca ya-ye ca Yehova, na vuvando kaha na cimpaka?

¹⁵ Ndaviti, ua pangesele cisetekeso cikuavo, mu ku muesa cifua ce ku niungilamo Njambi vangamba veni. Ngueni: “Njambi ikeye cimpaka cange ca ku tuntuka, Njambi ya cikeketima cange.” Ndaviti ua vuezeleko naua mezi akuavo ku tuala hali Yehova ngueni: “Ngozi yange, na mbonge yange, Ndzivo yange ya ku tuntuka, muovole uange; Ntelo yange, no uze kuli ikeye nji tinina.” (Visa. 59:17; 144:2) Omo lia vika Ndaviti ua setekesele cilemo ca ya-ye ca Yehova, na vutinino kaha na cimpaka? Muomu kuose-oko ku tua kala ha mavu, Yehova a ka tualelelaho ku tu niunga, linga vusamba vuetu neni kati vu-tse, muomu tu vangamba veni. Cikulaheso caco, tu ci uana naua ku Visamo 91. Samo yaco nguayo: “Nji ka tumbula Yehova nguange, Ikeye vutinino vuange na mbonge yange.” (Visa. 91:1-3, 9, 14) Ngue mu tua mono, Mosesa neni ua pangesele cimueso caco ca vutinino. (Visa. 90:1) Cikuavo naua, tele kua lisupu ntsimbu ya indende linga Mosesa a tse, ua pangesele naua cimueso cikuavo ca ku tovala. Ngueni: “Njambi uze ua ku miaka yose ikeye vukalo vuove, Kaha kuintsi kua kala mavoko aze ka e ku hua.” (Ndeu. 33:27) Vika mezi, kuintsi kua kala mavoko aze ka e ku hua, a tu longesa ku tuala hali Yehova?

16. Tua vezika mu vinjila vika vivali? (Visa. 136:23)

¹⁶ Nga Yehova ikeye Vutinino vuetu, tue ku livua ku lembama. Vutuhu ngoco, vintsimbu vimo tue ku ivua vusiua vua kama kaha ce ku tu kaluuila ku vu vula. Ha vintsimbu viaco, vika a ka tu lingila Yehova? (Tandenu Visamo 136:23.) A ka haka mavoko eni kuintsi lietu na ku tu zundula, ni nguetu ku tu kuasa ku vula vusiua. (Visa. 28:9; 94:18) Vukuasi vu tue ku uanaho: Ku tantekeya ngecize Yehova ue ku tu kuasa ntsimbu yose, ce ku tu kuasa ku vuluka ngecize tua vezika mu vinjila vivali. Ya katete, tua kala na vutinino vua cili, kuose-oko ku tua kala. Ya mu civali, Tatetu ua cilemo Yehova, ua tu haka seho ya kama.

17. Vusunga vuka tu hasa ku kala navuo omo lia cilemo ca ya-ye ca Njambi? (Visamo 33:18-22)

¹⁷ Ngue mu tua simutuila, nga tuli na ku hita mu ceseko, tu kalenu na vusunga ngecize Yehova a ka tu hana vukuasi vu tua tondeka, linga tu tualeleleho ku pua vakua vuoloke kuli ikeye. (2 Kol. 4:7-9) Kapolofeto Yelemiya ua handekele ngueni: “Omo zingozi zia Yehova ka tua nongele, Muomu vikeketima veni ka vie ku honoua.” (Vinie. 3:22) Tu kalenu na vusunga ngecize cili vene cilemo ca ya-ye ca Yehova ci ka kala hali yetu, muomu ngue mua handekele mukua visamo, “liso lia Yehova li li kuli vaze va mu vuila vuoma, Kuli vaze va lavelela ku ngozi yeni.”—Tandenu Visamo 33:18-22.

18-19. (a) Vika ka tu tondo ku suva? (b) Vika tu ka simutuila mu cilongesa ci na hatako?

¹⁸ Vika ka tu tondo ku suva? Ka tu tondo ku suva ngecize tele kanda tu putuke ku mu pangela, Yehova ua tu muesele cilemo ce ku muesa ku vantu vose. Vunoni, mu nima ya ku putuka ku mu pangela, ue ku tu muesa cilemo ca ya-ye. Cilemo caco, ce ku lingisa Yehova linga a tu vumbatele, mu ku tu niunga. Ntsimbu yose, a ka tu niungila ku hiehi neni na ku puisamo vutumbe vueni, ku tuala hali yetu. Muomu ua tonda tu pue vantu va ku vezika! (Visa. 46:1, 2, 7) Ngeci mukemuo, ambe tu hite mu vieseko via ku fua vati, Yehova a ka tu hana ngolo i tua tondeka linga tu niunge vuoloke vuetu kuli ikeye.

¹⁹ Tua mono vati Yehova ue ku muesa cilemo ka ce ku hua ku vangamba veni. Kaha ua tonda netu tu limuese cilemo ca ya-ye, umo na mukuavo. Vati tu hasa ku lingamo? Mu cilongesa ci na hatako, tu ka simutuila ha cimpande eci ca seho.