1. Ngimba Yehova ikutukasya ukubomba isyafiki?

YEHOVA ikuketa ukuti ulughano ulusubiliwa lwakulondiwa fiyo kumyake. (Hos. 6:6) Umwene ikubakasya ababombi bake ukuti bope babombeghe mwakufwana itolo. Ukwendela munsololi Mika, Kyala witu ikutukasya ukuti, ‘tunangisyeghe ulughano ulusubiliwa.’ (Mika 6:8.) Loli bo tukali ukubomba isi, tukulondiwa ukumanya isi ulughano ulusubiliwa lukusanusya.

2. Ngimba ulughano ulusubiliwa findu fiki?

² Ngimba ulughano ulusubiliwa findu fiki? Amasyu aghakuti “ulughano ulusubiliwa” ghikwaghiwa amalo aghakufwana 230 mu Baibolo ilya Malemba Ghakupatulika mu Mang’anamuliro gha Charu Chiphya. Ngimba ulughano ulusubiliwa findu fiki? Linga umundu ali nulughano ulusubiliwa, ikungana fiyo umundu yumo kangi ikukindilila ukunnangisya ulughano nu kukolelana nawe. Utubalilo twingi amasyu agha ghikukolelana nulughano lwa Kyala ku bandu loli abandu bope bikunangisya ulughano ulu. Yehova yo kifwanikisyo kinunu pa nkhani iyakunangisya ulughano ulusubiliwa. Mu nkhani iyi, tukuya pakumanyila muno Yehova ikunangisyila ulughano ulusubiliwa ku bandu. Mu nkhani iyakukongapo, tukwisa pakuyobesania muno ababombi ba Kyala babaghile ukunkongela Yehova mwakunangisania ulughano ulusubiliwa.

3. Ngimba Yehova alimbulile isyafiki Mose isyakufwana numwene?

³ Bo Abaisraeli basokile itolo nkisu kya Egiputi, Yehova alimbulile Mose ikindu kimo ikyakufwana ningamu kangi nu tuyilo twake. Umwene atile: ‘Une ne Yehova Kyala wa kibabilisi nuwa kisa, ne ndikukalala mbibimbibi ne niswile nikibabilisi nubwanaloli, nikubanangisya abandu aba elifu (1,000) bingi itolo ikisa kyangu,  pakubahobokela imbibi syabo kangi ndikuleka itolo ukubafunda abandu.’ (Kuso. 34:6, 7) Namasyu aghakukasya aghakuyoba isya tuyilo twake, Yehova alimbulile Mose ikindu kimo ikya padela ikyakufwana nulughano lwake ulusubiliwa. Ngimba kyali kindu kiliku?

4-5. (a) Ngimba Yehova ikwilingania bulebule? (b) Ngimba malalusyo ghaliku agha tukuya pakuyobesania?

⁴ Yehova ikwiyoba mwene ukuti akaya itolo nulughano loli umwene ‘kifwanikisyo kinunu pa nkhani iyakunangisya ulughano ulusubiliwa.’ Amasyu agha ghikwaghiwa amalo aghakukinda 6 mu Baibolo. (Kuba. 14:18; Nehe. 9:17; Sal. 86:15; 103:8; Yoe 2:13; Yona 4:2) Utubalilo twingi amasyu agha ghikuyoba isya Yehova mwene komma abandu. Syakuhobosya fiyo ukuti utubalilo twingi Yehova ikwilingania mwene mu njila bo iyi mu Baibolo. Kisita kukayika, tubaghile ukuketa ukuti ulughano ulusubiliwa lwakulondiwa fiyo kumyake. * Yonongwa yake Umwalafyale Davidi atile: ‘We Yehova, ikisa kyako kyo kikulumba kyo kiyile kufika na kumwanya . . . We Kyala, bo bupala buki ikisa kyako, abandu bikwibilila nkipepo kya mapiko ghako.’ (Sal. 36:5, 7) Mwakufwana itolo na Davidi, ngimba tukundaghisya ulughano ulusubiliwa ulwa Yehova?

⁵ Ukuti tupilikisye kanunu isi ulughano ulusubiliwa lukusanusya, isagha tuyobesanie amalalusyo mabili agha: Ngimba bo banani aba Yehova ikubanangisya ulughano ulusubiliwa? Kangi ngimba tubaghile ukusayiwa bulebule na muno Yehova ikunangisyila ulughano ulusubiliwa?

6. Ngimba Yehova ikunangisya ulughano ulusubiliwa ku banani?

⁶ Ngimba bo banani aba Yehova ikubanangisya ulughano ulusubiliwa? Ibaibolo likuyoba ukuti tubaghile ukufighana ifindu fingi bo “ubulimi, ubwalwa nifyakulya ifinyafu, abafundiwa, ubumanyi, amahala.” Tuyobilepo itolo finandi. (2 Syambu. 26:10; Mbu. 12:1; 21:17; 29:3) Ulughano ulusubiliwa lutikunangisiwamo ku findu loli lukunangisiwa ku bandu bene. Kangi Yehova atikunangisya ulughano ulusubiliwa ku mundu aliwesa. Umwene ikulunangisya ku bandu bene aba bali pabumanyani ubwamaka numwene. Kyala witu nsubiliwa ku bamanyani bake. Umwene ali nubwighane ubununu ku bandu kangi atikuya pakuleka ukubanangisya ulughano.

7. Ngimba Yehova anangisye bulebule ulughano ku bandu?

⁷ Yehova anangisye ulughano ku bandu bosa. Yesu alimbulile Nikodemu ukuti: ‘Namanga bo akighanile bunobuno Kyala ikisu, ko kwenda nukukipa umwanake yumoywene unganiwa, bosa  aba bikumwitika ukuti bangapyutiwagha, loli babwaghe ubumi bwa bwila.’​—Yoh. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.

8-9. (a) Nongwa yafiki Yehova ikunangisya ulughano ulusubiliwa ku babombi bake? (b) Ngimba tukuya pakuyobesania isyafiki?

⁸ Bo muno tuyobile pakwanda, Yehova ikunangisya ulughano lwake ulusubiliwa ku bandu bene aba bali pabumanyani ubwamaka numwene. Tubaghile ukuketa ukuti ifundo iyi yabwanaloli ukufwana na isi ayobile Umwalafyale Davidi nu nsololi Danieli. Mwakifwanikisyo, Davidi atile: ‘Ukyendelesyeghe ikisa kyosa bwila itolo pali aba bakumenye uwe.’ ‘Loli ikisa kya Yehova kyo kiliko ukufuma ku bwandilo ukwakufika kubusita kumalika siku na siku ku aba bikuntila umwene.’ Kangi Danieli atile: “We Yehova Kyala, [uwe] kunangisya ulughano lwako kuli aba bakughanile uwe nukubomba isi kubabula.” (Sal. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Ukufwana na masyu agha, Yehova ikunangisya ulughano ulusubiliwa ku babombi bake panongwa yakuti bammenye, bikuntila, banganile kangi bikukindilila ukukonga indaghilo syake. Yehova ikunangisya ulughano ulusubiliwa ku bene aba bikumbombela mu njila inunu.

⁹ Bo tukali ukwanda ukumbombela Yehova, umwene ikunangisya ulughano ku mundu aliwesa. (Sal. 104:14) Loli pakuya babombi bake tukusayiwa kangi linga umwene ikutunangisya ulughano lwake ulusubiliwa. Umwene ikubasimikisyila ababombi bake ukuti: “Ulughano lwangu pamyinu lo lutisakumalikamo.” (Yes. 54:10) Davidi ayobile ukuti, “Yehova abasalile ngani aba bankyelile umwene.” (Sal. 4:3) Ngimba isi sikututula ukubomba isyafiki? Uwamasalimo atile: “Uyu linga ali namahala, yo aliyagha maso pali sisisi; abandu binong’oneghe nisya kisa kya Yehova.” (Sal. 107:43) Mwakwinong’onela ifundo iyi, isagha tuyobesanie injila sitatu isi sibaghile ukubatula ababombi ba Yehova ukuketa muno Yehova ikunangisyila ulughano lwake ulusubiliwa.

10. Ngimba tukutuliwa bulebule linga tusimenye ukuti ulughano ulusubiliwa ulwa Kyala lukuyako bwila na bwila? (Salimo 31:7)

¹⁰ Ulughano ulusubiliwa ulwa Kyala lukuyako bwila na bwila. Ifundo iyakulondiwa fiyo iyi yikwaghiwa amalo aghakufwana 26 pa Salimo  136. Mu vesi lyakwanda tukubelenga ukuti: “Amungwileghe ulupi Yehova, buno umwene yo nnunu; papo ikisa kyake kikuyako bwila.” (Sal. 136:1) Mu mavesi 2 mpaka 26, tukughagha amasyu aghakuti “papo ikisa kyake kikuyako bwila.” Linga tukubelenga amavesi agha ghasyele mu salimo ili, tubaghile ukuketa muno Yehova ikunangisyila ulughano lwake mu njila nyingi kisita kuleka. Amasyu aghakwandisania aghakuti: “papo ikisa kyake kikuyako bwila” ghikutusimikisyila ukuti ulughano lwa Kyala ku babombi bake lutikuchenja. Syakukasya fiyo ukumanya ukuti Yehova atikukatala mwanakalinga ukubanangisya ulughano ababombi bake. M’malo mwake, umwene linga andile ukunnangisya ikisa uyu ikumbombela, atikundeka fiyofiyo linga aghene ni ndamyo. Ngimba tukusayiwa bulebule? Panongwa yakumanya ukuti Yehova atikukatala nanuswe sikutupa ulusekelo namaka agha tukulondiwa ukuti tulimbaneghe ni ndamyo nu kukindilila ukwenda pa njila iyakubuka ku bumi.​—Belenga Salimo 31:7.

11. Ukufwana na Salimo 86:5, ngimba findu fiki fikumpangisya Yehova ukuti ahobokeleghe?

¹¹ Ulughano ulusubiliwa ulwa Kyala lukumpangisya ukuti ahobokeleghe. Linga Yehova aketile ukuti uyu abombile ubutulanongwa ubunywamu alapile nu kuleka utuyilo twake utubibi, ulughano lwake ulusubiliwa lukumpangisya ukuti anhobokele. Uwamasalimo Davidi ayobile isyakufwana na Yehova atile: “Atikutubombela uswe ukufwana nimbibi syitu, kangi atikutubukisya ukufwana nubuniongafu bwitu.” (Sal. 103:8-11) Davidi asimenye muno sikuyila linga umundu atulile ubutulanongwa ubunywamu kangi namuno amabyebye ghake ghabaghile ukubombela. Loli asimenye kangi ukuti Yehova “ikuhobokela.” Ngimba findu fiki fikumpangisya Yehova ukuti ahobokeleghe? Ansala ikwaghiwa pa Salimo 86:5. (Belenga.) Bo muno Davidi ayobile ndwiputo lwake, Yehova ikuhobokela panongwa yakuti umwene ikunangisya ulughano ulusubiliwa ku bosa aba bikusuma ukuti abahobokele.

12-13. Linga tukwiyipa inongwa kangi tukusulumania panongwa ya butulanongwa ubu twabombile kunyuma, ngimba findu fiki fibaghile ukututula?

¹² Linga tubombile ubutulanongwa ubunywamu tukusulumania. Isi sibaghile ukututula ukulapa nu kuchenja utuyilo twitu. Loli ababombi ba Yehova bamo, bikukindilila ukwiyipa inongwa nu kusulumania panongwa ya  butulanongwa ubu babombile kunyuma. Abene bikwinong’ona ukuti Yehova akabaghila ukubahobokela nalinga ukuti balapile. Linga mukulimbana na minong’ono bo agha, mwinong’oneleghe isya lughano ulusubiliwa ulu Kyala ikubanangisya ababombi bake na muno lubaghile ukubatulila.

¹³ Ngimba tukusayiwa bulebule? Nalinga ukuti tuli basitabugholofu, tubaghile ukuya balusekelo pakumbombela Yehova namabyebye amanunu. Isi sibaghile ukubombiwa panongwa yakuti “ilopa lya Yesu umwanake likutwelusya kumbibi syitu syosa.” (1 Yoh. 1:7) Linga tuwile amaka panongwa ya busitabugholofu, tukumbukeghe ukuti Yehova ikulonda fiyo ukutuhobokela linga tulapile. Keta ukukolelana uku Davidi ayobile pakati pa ulughano ulusubiliwa nu luhobokelo. Umwene atile: “Buno bo mumo ikya kumwanya kili pamwanya pa kisu kyapasi, mo mumo luyilile lope nulughano lwake kuli aba bikuntila. Bo mumo kubusokelo ilisuba kuyilile ubutali ukufuma kubuyongelo, mo muno ikusibikila nanuswe ingilanio syitu.” (Sal. 103:11, 12) Ukuyoba ubwanaloli Yehova ikulonda fiyo “ukutuhobokela.”—Yes. 55:7.

14. Ngimba Davidi alingenie bulebule muno ulughano ulusubiliwa ulwa Kyala lukutufighilila?

¹⁴ Ulughano ulusubiliwa ulwa Kyala lukututula ukuti tuye bakufighililiwa mwambepo. Bo ikwiputa kwa Yehova, Davidi atile: “Yo uwe bwibililo bwangu; kangi yo uwe kunyubatila ku butolwe. Yo uwe kunsyungutila nubupoki bwako. . . . Loli ikisa kyo kikunsyungutila uyu ikusubila mwa Yehova.” (Sal. 32:7, 10) Nkabalilo ka kunyuma, ifimato fyasyungutilagha akaya ukuti fibafighilile abandu ku balughu. Ulughano ulusubiliwa ulwa Yehova lufwene itolo nifimato ifi fikutufighilila ku kindu kilikyosa iki kibaghile ukonanga ubumanyani bwitu na Yehova. Mwakongelelapo, ulughano ulusubiliwa ulwa Yehova lukututula ukuti tusegheleleghe kumyake.​—Yere. 31:3.

15. Ngimba kukolelana kuliku uku kulipo pakati pa lughano ulusubiliwa ulwa Yehova ni mbako nilinga?

¹⁵ Davidi abombile amasyu aghangi ukuti alinganie muno Yehova ikubafighilila ababombi bake. Umwene atile: “Kyala yo ilinga lyangu, we Kyala we kunangisya ikisa kyako.” Davidi ayobile kangi isyakufwana na Yehova atile: “Yo mbako yangu nilinga lyangu, uyu yo bwibililo bwangu numpoki wangu.” (Sal. 59:17; 144:2) Nongwa yafiki Davidi afwanikisye ulughano ulusubiliwa ulwa Yehova ni mbako nilinga? Kisita kwinong’onela kuno tukwikala, pakuya babombi ba Yehova, umwene ikuya pakututula ukuti tufighilile ubumanyani bwitu numwene. Ifundo iyakukasya iyi yikwaghiwa kangi pa Salimo 91. Undembi wasalimo ili atile: “Yo isakunjobagha Yehova isakutighi: ‘Yo uwe buponelo bwangu nukuti yo uwe ilinga lyangu.’”(Sal. 91:1-3, 9, 14) Mose abombile amasyu aghakufwana itolo ukuyoba isya buponelo. (Sal. 90:1.) Kangi bo asyele panandi ukufwa, Mose ayobile kangi amasyu aghakukasya. Umwene atile: “Kyala uyu aliko bwila yo mbako yako, amaka ghake amasita kumalika gho ghakubatile uwe.” (Kukumbu. 33:27) Ngimba amasyu aghakuti “amaka ghake amasita kumalika gho ghakubatile uwe” ghikutubula isyafiki isya Yehova?

16. Ngimba tukusayiwa mu njila sibili siliku? (Salimo 136:23)

¹⁶ Linga tukusubila ukuti Yehova ikuya pakutufighilila, tubaghile ukukasiwa fiyo. Loli utubalilo tumo tubaghile ukuwa amaka nukutoliwa ukuleka ukwipilika bo ulu. Pakabalilo bo aka, ngimba Yehova ikutubombela isyafiki? (Belenga Salimo 136:23.) Umwene ikutupimba na maboko ghake kangi isi sikututula ukuti tungawagha amaka. (Sal. 28:9; 94:18) Ngimba tukusayiwa bulebule? Tusimenye ukuti akabalilo kosa tukulondiwa ukunsubila Kyala. Isi sibaghile ukututula mu njila sibili. Iyakwanda tukuya bakufighililiwa kisita kwinong’onela kuno tuliko. Iyabubili, Tata witu uwalughano ikutupwelelela fiyo.

17. Panongwa ya lughano ulusubiliwa ulwa Yehova, ngimba tubaghile ukuya nulusubilo luliku? (Salimo 33:18-22)

¹⁷ Bo muno tumanyilile, linga twaghene ni ndamyo, tubaghile ukuya nulusubilo losa ukuti Yehova ikuya pakututula ukuti tukindilile ukuya pabumanyani ubununu numwene. (2 Kor. 4:7-9) Unsololi Yeremiya atile: “Ikisa kya Yehova nulughano lwake fyo fitikwaghamo siku.” (Ingu. 3:22) Tubaghile ukuya nulusubilo ukuti Yehova ikuya pakukindilila ukutunangisya ulughano ulusubiliwa panongwa yakuti Ibaibolo likutubula ukuti, “amaso gha Yehova ghali pa bandu aba bikuntila, aba bikusubila nkisa kyake.”​—Belenga Salimo 33:18-22.

18-19. (a) Ngimba tukulondiwa ukukumbuka isyafiki? (b) Ngimba mu nkhani iyakukongapo tukwisa pakumanyila isyafiki?

¹⁸ Ngimba tukulondiwa ukukumbuka isyafiki? Bo tukali ukwanda ukumbombela Yehova, umwene anangisyagha ulughano ku mundu aliwesa. Pakuya babombi bake tukusayiwa kangi panongwa ya lughano lwake ulusubiliwa. Panongwa ya lughano ulu, Yehova ikutubatila namaboko ghake. Utubalilo tosa, umwene ikututula ukuti tusegheleleghe kumyake kangi ikuya pakufwanisya ubwighane bwake ku myitu. Umwene ikulonda ukuti tuye bamanyani bake kwa bwila na bwila. (Sal. 46:1, 2, 7) Yonongwa yake kisita kwinong’onela isya ndamyo isi tukwaghana nasyo, Yehova ikuya pakutupa amaka agha tukulondiwa ukuti tukindilileghe ukuya basubiliwa ku myake.

¹⁹ Tuketile muno Yehova ikunangisyila ulughano ulusubiliwa ku babombi bake. Kangi umwene ikughulila ukuti nanuswe tunangisanieghe ulughano ulusubiliwa. Ngimba tubaghile ukubomba bulebule isi? Inkhani iyakukongapo yisapakulingania ifundo iyakulondiwa fiyo iyi.