1. Urhebro ọgo yi Jehova ọ yẹrẹ ọwan?

OMA ọ merhen i Jehova ro no dje ẹguọlọ atamwu phia. (Hos. 6:6) O ji jirie rẹn idibo yi nẹ aye i djeyi phia. Nyoma ọmẹraro Micah, Jehova nọ ta rẹn ọwan ne vwo “ẹguọlọ kpahen ẹguọlọ atamwu.” (Mic. 6:8, ekete ra djokarhọ.) Itiọrurhomẹmro, bọmọke ana ki sabu ruẹ omaran, o fori ne rhe oborẹ ẹguọlọ atamwu o mevirhọ.

2. Me yẹ ẹguọlọ atamwu?

² Me yẹ ẹguọlọ atamwu? Ẹmro na “ẹguọlọ atamwu,” ọ homaphia ọgbọ 230 uvuẹn New World Translation of the Holy Scriptures. Me yo mevirhọ? Ohworho orho vwo ẹguọlọ atamwu, no dje obọdẹn ẹguọlọ phia rẹn ọreva ye, ji fuevwan daji kẹriẹ. Ọgbọ buebun, a haye ruiruo ọke re dje kpahen ẹguọlọ i Jehova o vwo kpahen ituakpọ, ọrẹn o ji mevirhọ ẹguọlọ ohworho o dje rẹn ọreva ye. Jehova yẹ udje rọ mai rhomu kparobọ kpahen ẹguọlọ atamwu. Uvuẹn urhomu-ẹmro ọnana, ene yono kpahen oborẹ i Jehova o ru dje ẹguọlọ atamwu phia rẹn ituakpọ. Uvuẹn urhomu-ẹmro rọ ha kpahiẹn, ene yono oborẹ idibo i Jehova ine ru hẹrokelie dje ẹguọlọ atamwu rẹn owuowọnwan.

3. Marhẹ i Jehova o ru dje omayen rẹn Moses?

³ Ọke emọ Israel a ghwai nẹ Egypt hin, Jehova no dje omayen rẹn Moses nyoma rọ ta kpahen odẹ ye ọrhẹ iruemru ro vwori. Nọ tare: “Jehova, Jehova, Osolobrugwẹ arodọmẹ ọrhẹ aruẹdọn, ọ vwọ kiki tuekwẹre-e, ọ vuọnren rhẹ ẹguọlọ atamwu ọrhẹ urhomẹmro, ro dje ẹguọlọ atamwu rẹn uriusionrin buebun, rọ harhomu orusọ, ogbegbon, ọrhẹ ọdandan.” (Ex. 34:6, 7) Rhẹ ẹmro irhorhomu erana kpahen iruemru Enẹyen, Jehova no dje rẹn Moses  emru ọghoghanren ro sekpahen ẹguọlọ atamwu Ọnẹyen. Ọrana i me?

4-5. (a) Marhẹ i Jehova o dje omayen rhọ? (b) Enọ ego ye ne yono kpahen?

⁴ Jehova o dje omayen rhiẹ ohworho ro vwo ẹguọlọ atamwu ọvo-o, ọrẹn ọ “vuọnren rhẹ ẹguọlọ atamwu.” Ẹmro ọrana ọ homaphia vrẹn ọgbọ erhan uvuẹn i Baibol na. (Num. 14:18; Neh. 9:17; Ps. 86:15; 103:8; Joel 2:13; Jonah 4:2) Ọsoso ọke ra hunute aye, aye e dje kpahen Jehova ọvo, aye i vwa ta kpahen ituakpọ-ọ. Orhiẹ emru omamerhomẹ taghene Jehova ọvo yo dje omayen omaran uvuẹn i Baibol na. O vwo ẹfro-o, ẹguọlọ atamwu ọ ghanren riẹn. * Ọrana yọ soriẹ Orodje David ọ ta: “O Jehova, ẹguọlọ atamwu ọnọ o te idjuwu na . . . Ẹguọlọ atamwu ọnọ ọ ghanranren omamọ, O Osolobrugwẹ! Uvuẹn otọre ophie ibekpe enọ, yẹ emọ ituakpọ ina zẹ ro.” (Ps. 36:5, 7) Jerẹ i David, ọwan e dje ọdaremẹro okokodo phia kpahen ẹguọlọ atamwu i Jehova?

⁵ Na sabu vwẹruọ ẹguọlọ atamwu kodorhọ, jene yono kpahen enọ eva: Ayọmo yi Jehova o dje ẹguọlọ atamwu riẹn? Marhẹ ene ru mẹrẹn erere nẹ irueruo ẹguọlọ atamwu i Jehova?

6. Ayọmo yi Jehova o dje ẹguọlọ atamwu riẹn?

⁶ Ayọmo yi Jehova o dje ẹguọlọ atamwu riẹn? Baibol na ọ tare taghene ana sabu vwo ẹguọlọ kpahen ekwakwa buebun, jerẹ “owian ikebi,” “enyo ọrhẹ ọfugbo,” “ọghwọghwu,” “irherhe,” “ẹghwanren”—ọrhẹ ekwakwa erọrọ. (2 Chron. 26:10; Prov. 12:1; 21:17; 29:3) Ọrẹn, e vwe dje ẹguọlọ atamwu rẹn ekwakwa-a; ihworho ọvo ye dje yi riẹn. Habaye, Jehova o vwo ẹguọlọ atamwu kpahen aruẹ ihworho ephia-an. Jehova o dje yi rẹn ihworho ri vwo oneyerẹnkugbe rọ kpẹnkpẹnren rhẹ ọye. Jehova o vwo atamwu kpahen igbehian yen. O vwo obọdẹn egbemwuo rẹn aye, ono ji rhe vwo ẹguọlọ kpahen aye.

7. Marhẹ i Jehova o ru dje ẹguọlọ rẹn ituakpọ ephian ne?

⁷ Jehova o dje ẹguọlọ rẹn ituakpọ ephian ne. Jesu nọ ta rẹn ọhworhare owu re se Nicodemus: “Osolobrugwẹ o vwo ẹguọlọ kpahen akpọ [ituakpọ] na omamọ, no dje Ọmọyen owu ọvo rẹ ọye o vwori rhe, neneyo kohworho kohworho  ro vwo esegburhomẹmro kpahiẹn arha ghwọghiẹ-ẹ, no no vwo arhọ i bẹmẹdẹ.”—John 3:1, 16; Matt. 5:44, 45.

8-9. (a) Mesoriẹ i Jehova o dje ẹguọlọ atamwu rẹn idibo yi? (b) Me ye ne yono kpahen?

⁸ Jerẹ oborẹ a hunute vrẹn ne, Jehova o dje ẹguọlọ atamwu ọnẹyen rẹn eri vwo obọdẹn onyerẹnkugbe rhẹ ọye, nọyẹ idibo yi. Ọnana o fiotọre nyoma ẹmro Orodje David ọrhẹ ọmẹraro Daniel i tare. Jerẹ udje, David ọrhọ ta: “Rhe dje ẹguọlọ atamwu rẹn eri rheruo.” “Ẹguọlọ atamwu i Jehova ọ havwiẹ bẹmẹdẹ rẹn ihworho ra zofẹn yen.” Daniel ọrhọ ta: “O Jehova Osolobrugwẹ urhomẹmro na, [ro] dje ẹguọlọ atamwu rẹn ihworho ri vwo ẹguọlọ kpahiẹn ra ji sẹrorẹ irhi enẹyen.” (Ps. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Sekpahen ẹmro erana, Jehova o dje ẹguọlọ atamwu rẹn idibo yi, fọkime aye i rherie, aye a zofẹn yen, aye i vwo ẹguọlọ kpahiẹn, aye a ji nyalele irhi enẹyen. Jehova o dje ẹguọlọ atamwu ọnẹyen rẹn era ga ye ọvo, ihworho enẹyen.

⁹ Bọmọke a ki tuẹn ogame i Jehova rhọ, ọwan i mẹrẹn erere nẹ ẹguọlọ ri Jehova o dje rẹn ituakpọ ephian. (Ps. 104:14) Ọrẹn, re rhiẹ idibo yi na, ọwan na ji mẹrẹn erere nẹ ẹguọlọ atamwu ọnẹyen. Itiọrurhomẹmro, Jehova ọ yẹ idibo yi imwẹro ọnana: “Ẹguọlọ atamwu mẹ ono lele are rhirhiẹ ye ọke ephian.” (Isa. 54:10) Jerẹ oborẹ i David o rhiẹromẹrẹn, “Jehova ọnọ hẹrote ihworho yi ri vwo atamwu izede oghẹnrensan.” (Ps. 4:3) Me yẹ ọnana ono mwu ọwan ru? Ọbo ijoro na ọrhọ ta: “Kohworho kohworho ro vwo ẹghwanren ono ni ekwakwa enana so ji dabu roro kpahen irueruo ẹguọlọ atamwu i Jehova.” (Ps. 107:43) Rhẹ urhebro ẹghwanren ọrana, jene yono kpahen izede esa rẹ idibo i Jehova e ru mẹrẹn erere nẹ irueruo ẹguọlọ atamwu ọnẹyen.

10. Marhẹ e ru mẹrẹn userhumu fọkiẹ ẹguọlọ atamwu i Jehova rọ havwiẹ bẹmẹdẹ? (Psalm 31:7)

¹⁰ Ẹguọlọ atamwu i Jehova ọ havwiẹ bẹmẹdẹ. A hunute oghọn ọghoghanren ọnana ro sekpahen ẹguọlọ atamwu, ọgbọ 26 uvuẹn Psalm 136. Oghwẹmro ọrukaro na  orho se: “Kpẹmẹ i Jehova fọkime ọye omamọ ohworho; ẹguọlọ atamwu ọnẹyen ọ havwiẹ bẹmẹdẹ.” (Ps. 136:1) Uvuẹn oghwẹmro 2 riẹ 26, ọwan a mẹrẹn ẹmro na, “ẹguọlọ atamwu ọnẹyen ọ havwiẹ bẹmẹdẹ.” Ọke re se eghwẹmro ri hẹrhẹre uvuẹn psalm ọnana, oma ọ merhen ọwan kpahen izede buebun ri Jehova o ru dje ẹguọlọ atamwu ọnẹyen phia ọke ephian. Ẹmro na, “ẹguọlọ atamwu ọnẹyen ọ havwiẹ bẹmẹdẹ,” ọ yẹ ọwan imwero taghene ẹguọlọ i Jehova rẹn ihworho yi, o vwo wene-e. Orhiẹ emru omamerhomẹ taghene Jehova ọ vwọ kiki sẹrerhumuji idibo yi vwo-o! Ukpomaran, o dje ẹguọlọ ye phia rẹn era ga ye, ọ vwọ nyaji aye vwo uvuẹn ọke ebẹnbẹ-ẹn. Oborẹ e ru mẹrẹn erere: Re rhe taghene Jehova o dje atamwu rẹn ọwan, ọ yẹ ọwan aghọghọ ọrhẹ omẹgbanhon ra guọlọre na sabu nyerẹn ghele ebẹnbẹn, ji rha nya izede ro suẹn riẹ arhọ.—Se Psalm 31:7.

11. Lele oborẹ ọ ha Psalm 86:5, me yo mwu i Jehova harhomẹ?

¹¹ Ẹguọlọ atamwu i Jehova o mwuie harhomẹ. Ọke i Jehova orho ni oruọdandan rọ ghini ghwẹriẹ, ji tiẹn irueruo edandan yen, ẹguọlọ atamwu no mwu i Jehova harhomie. David ọrhọ ta kpahen Jehovah: “O vwo ru ọwan lele oborẹ edandan ọwan e havwọ-ọ, yanghene kwosa rẹn ọwan jerẹ oborẹ orusọ ọwan ọ havwọ-ọ.” (Ps. 103:8-11) Fọkiẹ omiamiamo i David o rhiẹromẹrẹn, o rhe oborẹ ẹhẹn iborhin ọ ghwa te. Ọrẹn, o ji yono taghene Jehova, o “mwuegbe rọ nọ harhomu.” Me yo mwu i Jehova harhomẹ? Ẹkpahenrhọ na ọ ha Psalm 86:5. (Seyi.) Jerẹ oborẹ i David ọ tare uvuẹn ẹrhomo, Jehova ọ harhomẹ fọkime o vwo ẹguọlọ atamwu kpahen era nekpẹn ẹharhomu mie yi.

12-13. Orhianẹ e vwo ẹhẹn iborhin fọkiẹ orusọ re ru vrẹn, me yọ nọ ha userhumu rẹn ọwan?

¹² Erhe ruẹ ọdandan, o fori, ọ tobọ serhọ nẹ oborẹ e ruru na ọ da ọwan. Ọrana ọnọ sabu mwu ọwan ghwẹriẹ, ji kparẹ idjaghwẹ ra na kpọ orusọ ọwan vi. Idibo i Jehova ezẹko, e vwo ẹhẹn iborhin fọkiẹ orusọ aye i ru vrẹn ne. Ẹhẹn iborhin aye ọ ta rẹn aye taghene Jehova ọ harhomu aye dẹ-ẹ—o toro oborẹ aye i ghwẹriẹ te-e. Orhianẹ we vwo aruẹ iroro ọrana, wu na  mẹrẹn userhumu orhianẹ we yono kpahen omwemẹ ri Jehova o vwori ro no dje ẹguọlọ atamwu rẹn idibo yi.

¹³ Oborẹ e ru mẹrẹn erere: Udabọ ijẹgba ọwan, ana sabu ga i Jehova rhẹ aghọghọ kugbe ẹhẹn obrorhiẹn rọ fonron. Ọnana ọnọ sabu phia fọkime “ọbara i Jesu ro rhiẹ Ọmọyen, o ruru ọwan fon nẹ edandan ephian ne.” (1 John 1:7) Ẹhọn orho seriotọre fọkiẹ ijẹgba ezẹko, karorhọ taghene Jehova o mwuegbe, ee, o vwo omwemẹ rọ nọ harhomu oruọdandan rọ ghwẹriẹre. Djokarhọ oborẹ ẹguọlọ atamwu o ru surhobọmwu ẹharhomu ri David ọ ta kpahen. Ọrhọ ya: “Jerẹ oborẹ idjuwu na i rierun ghwẹ otọrakpọ na, omaran ẹguọlọ atamwu ro vwo kpahen ihworho ra zofẹn yen ọ do te. Jerẹ oborẹ ekete ọren na ọ va nẹ sa o sereri nẹ ekete orho se, omaran ọye o fiẹ orusọ ọwan seseri nẹ ọwan.” (Ps. 103:11, 12) Ọrẹ imwẹro, Jehova o mwuegbe rọ nọ “harhomu ọrẹ izede ọduado.”—Isa. 55:7.

14. Me yi David ọ ha dje usimi rẹ ẹguọlọ atamwu i Jehova ọ yẹ ọwan?

¹⁴ Ẹguọlọ atamwu i Jehova o simi ọwan. Uvuẹn ẹrhomo ri David ọ nẹ vwe i Jehova, ọrhọ ta: “Wẹwẹ ekete mie tiomanuẹ; wu na sẹrorẹ mẹ nẹ ukpokpoma. Wu na ha unuekoro aghọghọ usimi kinhariẹ mẹ. . . . Ẹguọlọ atamwu i Jehova o kinhariẹ ohworho rọ hẹrosuiẹ.” (Ps. 32:7, 10) Jerẹ oborẹ igbeyẹn ri kinhariẹ amwa ọke ahwanren, e simi ihworho re rhirhiẹ amwa na, omaran irueruo ẹguọlọ atamwu i Jehova o kinhariẹ ọwan, ro simi ọwan nẹ ekwakwa ri na sabu damu emevigbanhon ọwan ni. Habaye, ẹguọlọ atamwu i Jehova o mwu ọwan tikẹriẹ.—Jer. 31:3.

15. Marhẹ ẹguọlọ atamwu i Jehova o ru họhọ ekete ra zẹrua ọrhẹ ọkpoghwa?

¹⁵ David ọ ha ẹmro ọrọrọ dje usimi rẹ ihworho i Jehova a riamerhiẹn. Ọrhọ ya: “Osolobrugwẹ yẹ ekete mia zẹrua, Osolobrugwẹ ro dje ẹguọlọ atamwu mẹ.” David nọ ji ta kpahen Jehova: “Ọye yẹ ẹguọlọ atamwu mẹ ọrhẹ ọkpoghwa mẹ, ekete mia zẹrua ọrhẹ ọro simi mẹ, ikpọfia mẹ ọrhẹ Ohworho mi ha ruẹ ekete mia zẹrua.” (Ps. 59:17; 144:2) Mesoriẹ i David ọ ha ẹguọlọ atamwu i Jehova dje ekete ra zẹrua ọrhẹ ọkpoghwa? O toro ekete re rhirhiẹ uvuẹn otọrakpọ na-a, fọkime ọwan idibo i Jehova, ọye ọnọ yẹ ọwan usimi ra guọlọre na sabu sẹrorẹ onyerẹnkugbe ọghoghanren re vwori rhẹ ọye. Aruẹ imwẹro ọrana ọ ji ha Psalm 91. Ohworho rọ ya i psalm ọrana ọrhọ ta: “Mi na ta rẹn i Jehova: ‘Wẹwẹ yẹ ekete mia zẹrua ọrhẹ omẹgbanhon mẹ.’”(Ps. 91:1-3, 9, 14) Moses ọ ji ha aruẹ ẹmro ọrana kpahen ekete ra zẹrua ruiruo. (Ps. 90:1) Habaye, uvwre ehion akpenyerẹn yen, Moses nọ rionbọrhọ ẹmro ọrọrọ rọ rhuọnrhuọn oma. Nọ yare: “Osolobrugwẹ yẹ ekete ra zẹrua nẹ ọke ahwanren rhe, igbabọ i bẹmẹdẹ ye ọ ha obotọre are.” (Deut. 33:27) Mẹ yẹ ẹmro na, “igbabọ ye i bẹmẹdẹ i ha obotọre are,” ọ ta rẹn ọwan kpahen Jehova?

16. Izede eva ego ye ru mẹrẹn ebrurhọ? (Psalm 136:23)

¹⁶ Ọke i Jehova orho rhiẹ ekete ọwan a zẹrua, ne vwo omefuon. Ọrẹn, o ji vwo ẹdẹ ezẹko rẹ ẹhẹn ọwan o seriotọre, rọ ji bẹn ra mẹrẹn urhebro. Uvwre ọke ọrana, me yi Jehova ono ru rẹn ọwan? (Se Psalm 136:23.) Ono fi abọ ye rhẹ obotọre ọwan, kpare ọwan bibiesuọn vẹnrẹn, ji ha userhumu rẹn ọwan mẹrẹn urhebro.  (Ps. 28:9; 94:18) Oborẹ e ru mẹrẹn erere: Re rhe taghene ana sabu hẹroso userhumu i Jehova ọke ephian na, ọ lẹrhẹ ọwan karorhọ taghene ọwan a mẹrẹn ebrurhọ nyoma izede eva. Ọrukaro, e vwo ekete ra zẹrua, o toro ekete re rhirhiẹ-ẹ. Ọreva, Jehova o vwo ẹguọlọ okokodo kpahen ọwan.

17. Imwẹro ọgo ya na sabu vwo fọkiẹ ẹguọlọ atamwu i Jehova? (Psalm 33:18-22)

¹⁷ Jerẹ oborẹ e yono ne, arha dẹrughwaroghwu obẹnbẹn, ana sabu vwo imwẹro taghene Jehova ọnọ ha userhumu rẹn ọwan nyoma rọ nọ yẹ ọwan obẹhatua ra guọlọre na sabu sẹrorẹ emevigbanhon ọwan. (2 Cor. 4:7-9) Ọmẹraro Jeremiah ọrhọ ta: “Fọkiẹ ẹguọlọ atamwu i Jehova yọ soriẹ ame i vwe ji hwu, fọkime arodọmẹ enẹyen i vwe vwoba-a.” (Lam. 3:22) Ana sabu vwo imwẹro taghene ẹguọlọ atamwu i Jehova ono lele ọwan rhirhiẹ ye, jerẹ oborẹ i Baibol na ọ tare, “ukẹro i Jehova o ni ihworho ra zofẹn yen, ihworho ra hẹrhẹ ẹguọlọ atamwu ọnẹyen.”—Se Psalm 33:18-22.

18-19. (a) Me yo fori na karorhọ? (b) Me ye ne yono uvuẹn urhomu-ẹmro rọ ha kpahen ọnana?

¹⁸ Me yo fori na karorhọ? Bọmọke a ki tuẹn ogame i Jehova rhọ, a mẹrẹn erere nẹ ẹguọlọ ri Jehova o dje rẹn ituakpọ ephian. Ọrẹn re rhiẹ idibo yi na, ọwan a ji mẹrẹn erere nẹ ẹguọlọ atamwu ọnẹyen. Fọkiẹ ẹguọlọ ọrana, Jehova nọ sẹrorẹ ọwan rhẹ igbabọ usimi ọnẹyen. Ọnọ hẹrote ọwan ọke ephian, ji ha ive yi ri sekpahen ọwan te orugba. Ọ guọlọre taghene e rhiẹ igbehian yen bẹmẹdẹ! (Ps. 46:1, 2, 7) Omarana, o toro ebẹnbẹn re rhiẹromẹrẹ-ẹn, Jehova ọnọ yẹ ọwan omẹgbanhon ra guọlọre na sabu sẹrorẹ emevigbanhon ọwan.

¹⁹ Ọwan i mẹrẹn oborẹ i Jehova o dje ẹguọlọ atamwu rẹn idibo yi ne. Omarana, ọ guọlọre taghene ọwan i dje ẹguọlọ atamwu rẹn awọrọ. Marhẹ ene ru ruie? Urhomu-ẹmro uyono rọ ha kpahen ọnana ọnọ ta kpahiẹn.