1. Kumbi Yehova watitichiska kuchitanji?

 YEHOVA wakondwa ndi chanju chambula kumala. (Hose. 6:6) Iyu wachiska so ateŵeti ŵaki kuti achitengi viyo. Kuziya mwa mchimi Mika, Chiuta widu watitipempha ‘kuti tije akugomezgeka.’ (Mika 6:8) Kweni techendachiti venivi, tikhumbika kuziŵa vo chanju chambula kumala ching’anamuwa.

2. Kumbi chanju chambula kumala ching’anamuwanji?

² Kumbi chanju chambula kumala ching’anamuwanji? Mazu ngakuti “chanju chambula kumala” ngasanirika maulendu 230 mu Bayibolu la Charu Chifya la Malemba Ngakupaturika la Chingelezi. Mwakukoliyana ndi “Mazu nga mu Bayibolu ngo Ngakonkhoskeka,” ngo ngasanirika mu Bayibolu lenili, chanju chambula kumala “ntchanju cho munthu watichilongo mwakujipereka ukongwa, ndi mtima wosi, mwakugomezgeka ndipuso mwakutuliya pasi pa mtima. Kanandi Chiuta ndiyu walongo ŵanthu chanju chenichi, kweniso ŵanthu nawu alongorana.” Yehova ntchakuwoniyapu chamampha ukongwa pa nkhani yakulongo chanju chambula kumala. Mu nkhani iyi, tikambiskanengi mo Yehova walongore chanju chambula kumala ku ŵanthu. Ndipu mu nkhani yakulondopu, tazamukambiskana mo isi ateŵeti aku Chiuta, tingamuyezge pa nkhani yakulongo chanju chambula kumala kwa anyidu.

3. Kumbi Yehova wangujivumbuwa wuli kwaku Mozesi?

³ Pati pajumpha nyengu yimanavi kutuliya po Ayisirayeli angutuliya mu charu cha Ijipiti, Yehova wangujivumbuwa kwaku Mozesi mwakukamba zina Laki kweniso mijalidu yaki. Iyu wangukamba kuti: “Yehova, Yehova, Chiuta walisungu kweniso wawezi, wambula kukwiya liŵi ndipuso wakuzaza ndi chanju chambula kumala kweniso uneneska, walongo chanju chambula kumala ku ŵanthu  masawuzandi, wagowoke ŵanthu wo ananga, wo achita vinthu viheni ndipuso wo abuda.” (Eki. 34:6, 7) Ndi mazu ngakuchiska ngenanga ngakukwaskana ndi mijalidu yaki, Yehova wanguvumbuliya Mozesi chinthu chinyaki chapade chakukwaskana ndi chanju Chaki chambula kumala. Kumbi ntchinthu wuli?

4-5. (a) Kumbi Yehova wangujikonkhoska wuli? (b) Kumbi tikambiskanengi mafumbu nanga?

⁴ Yehova watijikonkhoska ŵaka kuti we ndi chanju chambula kumala cha kweni kuti ‘ngwakuzaza ndi chanju chambula kumala.’ Mazu yanga ngazumbulika maulendu ngakujumpha 6 mu Bayibolu. (Nume. 14:18; Nehe. 9:17; Salimo 86:15; 103:8; Yowe. 2:13; Yona 4:2) Maulendu ngosi ngenanga mazu yanga ngakamba vakukwaskana ndi Yehova pe, ŵanthu cha. Kumbi vakukondwesa cha kuti Yehova watijikonkhoska mwakusimikiza kuti we ndi chanju chambula kumala? Ivi vilongore limu kuti chanju chambula kumala ntchakukhumbika ukongwa kwaku iyu. * Ndichu chifukwa chaki fumu Davidi yinguchiskika kukamba kuti: “Yimwi Yehova, chanju chinu chambula kumala chifika kuchanya . . . Yimwi Chiuta, chanju chinu chambula kumala ntchakuzirwa ukongwa! Mu mduzi wa mapapa nginu, ndimu mubisama ŵana a ŵanthu.” (Salimo 36:5, 7) Nge mo Davidi wanguchitiya, kumbi tiwona kuti chanju chambula kumala chaku Chiuta ntchakukhumbika ukongwa kwaku isi?

⁵ Kuti tivwisi umampha vo chanju chambula kumala ching’anamuwa, tiyeni tikambiskani mafumbu ngaŵi yanga: Kumbi mbayani wo Yehova watiŵalongo chanju chambula kumala? Nanga tingayanduwa wuli ndi ntchitu zaku Yehova zakulongo chanju chambula kumala?

6. Kumbi mbayani wo Yehova watiŵalongo chanju chambula kumala?

⁶ Kumbi mbayani wo Yehova watiŵalongo chanju chambula kumala? Bayibolu lizumbuwa kuti tingayanja vinthu vinandi nge “ulimi” “vinyu ndipuso mafuta,” “ulongozgi,” “kuziŵa vinthu,” “zeru” ndi vinyaki vaviyo. (2 Mbiri 26:10; Nthanthi 12:1; 21:17; 29:3) Kweni chanju chambula kumala, chilongoreka ku vinthu cha, chilongoreka ku ŵanthu pe. Kweni mbanthu wosi cha wo Yehova watiŵalongo chanju chambula kumala. Watichilongo ku ŵanthu wo ŵe pa ubwezi wakukho ndi iyu. Chiuta widu ngwakugomezgeka ku mabwezi ngaki. Iyu wakhumba kuŵachitiya vinthu vamampha ndipu walekengi cha kuŵayanja.

7. Kumbi Yehova wakuŵalongo wuli chanju ŵanthu wosi?

⁷ Yehova wakulongo chanju ku ŵanthu wosi. Yesu wangukambiya Nikodimu kuti: “Chiuta wakuchiyanja ukongwa charu, [ŵanthu] mwakuti wakupereka Mwana waki wapade, kuti weyosi yo wavwana mwaku iyu waleki kunangika, kweni waje  ndi umoyu wamuyaya.”—Yoha. 3:1, 16; Mate. 5:44, 45.

8-9. (a) Ntchifukwa wuli Yehova walongo chanju chambula kumala kwa ateŵeti ŵaki? (b) Kumbi tikambiskanengenji sonu?

⁸ Nge mo takambiyapu kali, Yehova walongo chanju chaki chambula kumala kwa ateŵeti ŵaki pe wo ŵe nayu pa ubwezi wakukho. Venivi viwoneke mu mazu ngo Fumu Davidi kweniso mchimi Daniyeli angukamba. Mwakuyeruzgiyapu, Davidi wangukamba kuti: “Lutirizgani kuŵalongo chanju chinu chambula kumala ŵanthu wo atikuziŵani.” “Chanju chambula kumala chaku Yehova ntchamuyaya mpaka muyaya kwaku wo atimuwopa.” Ndipu Daniyeli wanguti: “Yimwi Yehova Chiuta wauneneska, [yo] walongo chanju chambula kumala ku ŵanthu wo atimuyanja ndi kusunga marangu ngaki.” (Salimo 36:10; 103:17; Dani. 9:4) Mwakukoliyana ndi mazu ngakukambirika ngenanga, Yehova walongo chanju chambula kumala kwa ateŵeti ŵaki chifukwa chakuti atimuziŵa, atimuwopa, atimuyanja ndipuso asunga marangu ngaki. Yehova walongo chanju chaki chambula kumala ku ŵanthu ŵaki, ŵanthu wo atimusopa mwauneneska.

⁹ Techendayambi kuteŵete Yehova, tayanduwanga ndi chanju cho Chiuta walongo ku ŵanthu wosi. (Salimo 104:14) Kweni nge ateŵeti ŵaki, tiyanduwa so ndi chanju chaki chambula kumala. Mwakuti Yehova walayizga ateŵeti ŵaki kuti: “Chanju changu chambula kumala chazamutuzgikaku cha kwaku yiwi.” (Yesa. 54:10) Kukamba uneneska, nge mo Davidi wangujiwone yija, “Yehova wamuchitiyengi vinthu mu nthowa yapade munthu yo ngwakugomezgeka kwaku iyu.” (Salimo 4:3) Kumbi venivi vitenere kutichiska kuchitanji? Munthu munyaki yo wakulembaku buku la Masalimo wanguti: “Weyosi yo we ndi zeru wasungengi venivi ndipu waŵanaŵaniyengi mwakuphwere ntchitu zaku Yehova zakulongo chanju chambula kumala.” (Salimo 107:43) Po tiŵanaŵaniya ulongozgi wenuwu wakutuliya kwaku Yehova, tiyeni tikambiskani nthowa zitatu zo zilongo mo ateŵeti aku Yehova ayanduliya ndi ntchitu zaki zakulongo chanju chambula kumala.

10. Kumbi tiyanduwa wuli ndi chanju chambula kumala chaku Chiuta? (Salimo 31:7)

¹⁰ Chanju chambula kumala chaku Chiuta ntchamuyaya. Mazu ngenanga ngazumbulika maulendu  26 mu Salimo 136. Mu vesi lakwamba tiŵerenga kuti: “Wongani Yehova chifukwa iyu ngwamampha; chanju chaki chambula kumala ntchamuyaya.” (Salimo 136:1) Mazu ngakuti “chanju chaki chambula kumala ntchamuyaya,” ngasanirika so mu vesi 2 mpaka 26. Asani tiŵerenga Salimo lenili tizukuma ndi nthowa zinandi zo Yehova walongore chanju chaki chambula kumala kwambula kulekeza. Mazu ngakuti “chanju chaki chambula kumala ntchamuyaya” ngo ngakambika mwakuwerezawereza, ngatitisimikiziya kuti chanju chaku Chiuta kwa ateŵeti ŵaki chisintha cha. Vakuchiska ukongwa kuziŵa kuti Yehova waleka liŵi cha kwanja ateŵeti ŵaki. Mumalu mwaki, iyu watanja ŵanthu wo atimuteŵete ndipuso watiŵaleka cha, ukongwa pa nyengu ya masuzgu. Mo tiyanduliya: Kuziŵa kuti Yehova watitileka cha kutitiwovya kuti tikondwengi kweniso kusaniya nthazi zo zititiwovya kukunthiyapu masuzgu ngidu ndi kulutirizga kwenda pa nthowa ya umoyu.​—Ŵerengani Salimo 31:7.

11. Mwakukoliyana ndi Salimo 86:5, kumbi ntchinthu wuli cho chichitiska kuti Yehova wagowokengi?

¹¹ Chanju chambula kumala chaku Chiuta chitimuchitiska kuti wagowokengi. Asani Yehova wawona kuti munthu yo wanguchita ubudi walapa kweniso waleka vinthu viheni vo wachitanga, chanju chambula kumala chitimuchitiska kuti wagowoki. Davidi yo wangulembaku buku la Masalimo wangukamba vakukwaskana ndi Yehova kuti: “Iyu watichitiya vinthu mwakukoliyana ndi maubudi ngidu cha, pamwenga kutiweze mwakukoliyana ndi mphulupulu zidu.” (Salimo 103:8-11) Vo Davidi wangukumana navu, vingumuwovya kuziŵa mo njuŵi yisuzgiya asani munthu wachita vinthu viheni. Kweni iyu wangusambira so kuti Yehova “ngwakunozgeka kugowoka.” Kumbi ntchinthu wuli cho chichitiska kuti Yehova wagowoke ŵanthu? Kumuka kusanirika pa Salimo 86:5. (Ŵerengani.) Kukamba uneneska, nge mo Davidi wangukambiya mupempheru laki, Yehova wagowoka chifukwa chakuti ngwakuzaza ndi chanju chambula kumala ku ŵanthu wosi wo adaniya paku iyu.

12-13. Asani titijimba mulandu ndi vo tingunangisa kuvuli, kumbi ntchinthu wuli cho chingatiwovya?

¹² Asani tabuda, mphakwenere kweniso mbumampha kujivwiya chitima chifukwa cha vo tachita. Venivi vingatiwovya kuti tilapi kweniso kunozga vo tanangisa. Kweni ateŵeti anyaki aku Chiuta aleka cha kujimba mulandu chifukwa cha vinthu vo angunangisa kuvuli. Yiwu aŵanaŵana  mbwenu kuti Yehova wangaŵagowoke cha chinanga kuti akulapa. Asani venivi ndivu vitikuchitikiyani, kuziŵa kuti Chiuta ngwakukhumbisiska kulongo chanju chambula kumala kwa ateŵeti ŵaki, kungakuwovyani.

¹³ Mo tiyanduliya: Chinanga kuti te ambula kufikapu, tingamuteŵete Yehova mwalikondwa te ndi njuŵi yamampha. Venivi vichitika chifukwa “ndopa za Mwana waki Yesu zitititowesa ku maubudi ngosi.” (1 Yoha. 1:7) Asani mugongowa chifukwa cha vo mukunangisa, mukumbukengi kuti Yehova ngwakukhumbisiska kweniso ngwakunozgeka kugowoke munthu wakubuda yo walapa. Wonani kukoliyana ko Davidi wangukamba pakati pa chanju chambula kumala ndi kugowoke. Iyu wangulemba kuti: “Nge mo kuchanya kuliri pachanya kuphara charu, ndimu so ulili ukulu wa chanju chaki chambula kumala cho walongo ŵanthu wo atimuwopa. Nge mo ulili utali wa pakati pa ko kutuliya lumwi ndi ko liselere, ndimu so waŵikiya kutali maubudi ngidu ndi isi.” (Salimo 103:11, 12) Kukamba uneneska, Yehova ngwakukhumbisiska ‘kugowoke ukongwa.’​—Yesa. 55:7.

14. Kumbi Davidi wangukonkhoska kuti chanju chambula kumala chaku Chiuta chititivikiliya wuli?

¹⁴ Chanju chambula kumala chaku Chiuta chititivikiliya kuti ubwezi widu ndi iyu uleki kunangika. Davidi wachipemphera kwaku Yehova wanguti: “Yimwi ndimwi malu ngangu ngakubisamamu; mundivikiliyengi ku masuzgu. Mundizingilizengi ndi kudaniriza kwa likondwa la utaski.  . . Yo wathemba Yehova wazingilizika ndi chanju Chaki chambula kumala.” (Salimo 32:7, 10) Mu nyengu yakali, mipanda yo yazunguliyanga tawuni yavikiliyanga ŵanthu kwa arwani. Mwakuyanana ŵaka, ntchitu zaku Yehova zakulongo chanju chambula kumala, zititivikiliya ku vinthu vo vingananga ubwezi widu ndi iyu. Kusazgiyapu yapa, chanju chambula kumala chaku Yehova, chitimuchitiska kuti watindereze kwaku iyu.​—Yere. 31:3.

15. Kumbi pe kukoliyana wuli pakati pa chanju chambula kumala chaku Yehova ndi malu ngakuthaŵiyaku ndipuso ngakuvikilirika?

¹⁵ Davidi wangugwiriskiya ntchitu mazu nganyaki ngakuyeruzgiya kuti walongo mo Chiuta wavikiliya ŵanthu ŵaki. Iyu wangulemba kuti: “Chiuta ndi malu ngangu ngakuthaŵiyaku ngakuvikilirika, Chiuta yo watindilongo chanju chambula kumala.” Davidi wangukamba so vakukwaskana ndi Yehova kuti: “Iyu ntchanju changu chambula kumala kweniso malu ngangu ngakuvikilirika, malu ngangu ngakuthaŵiyaku ngakuvikilirika kweniso mtaski wangu, chishangu changu kweniso Yo ndibisamaku.” (Salimo 59:17; 144:2) Ntchifukwa wuli Davidi wanguyeruzgiya chanju chambula kumala chaku Yehova ndi malu ngakuthaŵiyaku kweniso ngakuvikilirika? Kwekosi ko tingaŵa chikulu te ateŵeti ŵaki, Yehova watipaskengi chechosi kuti wavikiliyi ubwezi widu wakuzirwa ndi iyu. Layizgu lenili lisanirika so pa Salimo 91, po pakamba kuti: “Ndikambiyengi Yehova kuti: ‘Ndimwi malu ngangu ngakuthaŵiyaku ndipuso malu ngangu ngakuvikilirika.’” (Salimo 91:1-3, 9, 14) Mozesi wangugwiriskiya ntchitu mazu ngakuyanana ŵaka ngakuyeruzgiya kuti walongo kuti Yehova watitivikiliya. (Salimo 90:1, mazu ngamumphata.) Kwati kwaja kamanavi kuti Mozesi wafwi, wangukamba mazu ngakuchiska ngakuti: “Chiuta ndi malu ngakubisamaku kwamba kali, manja ngaki ngamuyaya nge pasi paku.” (Doto. 33:27) Kumbi mazu ngakuti “manja ngaki ngamuyaya nge pasi paku” ngatitikambiyanji vakukwaskana ndi Yehova?

16. Kumbi titumbikika mu nthowa ziŵi nizi? (Salimo 136:23)

¹⁶ Asani Yehova ndi malu ngidu Ngakuthaŵiyaku titijivwa kuti te akuvikilirika. Kweni nyengu zinyaki tiguŵa ndipu vititisuzga kwamba so kuvwa umampha. Asani vaŵa viyo, kumbi Yehova wachitengi wuli? (Ŵerengani Salimo 136:23.) Iyu waŵikengi manja ngaki pasi pidu, kutinyamuwa umamphaumampha ndipu watiwovyengi kuti tiyambi so kuvwa umampha. (Salimo 28:9; 94:18)  Mo tiyanduliya: Kuziŵa kuti nyengu zosi tingathemba Chiuta kuti watiwovyengi, kutitiwovya kukumbuka kuti titumbikikika mu nthowa ziŵi. Chakwamba, te ndi malu ngakuvikilirika ngakuthaŵiyaku kwekosi ko tingaŵa. Chachiŵi, Awusefwi achanju akuchanya atitiphwere ukongwa.

17. Kumbi tingasimikizanji chifukwa cha chanju chambula kumala chaku Chiuta? (Salimo 33:18-22)

¹⁷ Nge mo tawone, asani tikumana ndi masuzgu, tingasimikiza kuti Yehova walutirizgengi kutiwovya kuti tilutirizgi kuja akugomezgeka. (2 Akori. 4:7-9) Mchimi Yeremiya wangukamba kuti: “Tamaliya limu cha chifukwa cha chanju chambula kumala chaku Yehova, pakuti lisungu laki limala cha.” (Chite. 3:22) Tingasimikiza kuti Yehova walutirizgengi kutilongo chanju chambula kumala chifukwa Bayibolu lititisimikiziya kuti: “Jisu laku Yehova lilereska ŵanthu wo atimuwopa, wo alindizga chanju chaki chambula kumala.”​—Ŵerengani Salimo 33:18-22.

18-19. (a) Kumbi tikhumbika kukumbukanji? (b) Kumbi mu nkhani yakulondopu tazamukambiskananji?

¹⁸ Kumbi tikhumbika kukumbukanji? Techendayambi kuteŵete Yehova, tayanduwanga ndi chanju cho Chiuta walongo ku ŵanthu wosi. Kweni nge ateŵeti ŵaki, tiyanduwa so ndi chanju chaki chambula kumala. Chifukwa cha chanju chenichi, Yehova watitivumbatiya ndi manja ngaki ngakuvikiliya. Iyu waŵengi nasi nyengu zosi ndipu wazamufiska vinthu vamampha vo wakutilayizga. Iyu wakhumba kuti vinthu vitiyendiyengi umampha. (Salimo 46:1, 2, 7) Mwaviyo, kwali tingakumana ndi masuzgu wuli, watipaskengi nthazi zo tikhumbikiya kuti tilutirizgi kuja akugomezgeka.

¹⁹ Tawona mo Yehova walongore chanju chambula kumala kwa ateŵeti ŵaki. Ndipu iyu wakhaza kuti nasi tilongolanengi chanju chambula kumala. Kumbi tingachita wuli venivi? Mu nkhani yakulondopu tazamukambiskana fundu yakukhumbika yeniyi.