NDZIMA YA CIGONDZO N.° 44
U vhunekisa kuyini hi lirandzo li nga mbheliko la Jehovha?
‘A wuxinji ga [Jehovha] ga kala kupindzuka.’ — LIS. 136:1.
LISIMU 108 A lirandzo la Nungungulu a li mbheli
LEZVI HI TO GONDZA *
1. Jehovha i hi kuca ku maha yini?
JEHOVHA i zvi randza nguvhu a ku kombisa lirandzo li nga mbheliko. (Hos. 6:6) I lava ku hinawu malandza yakwe hi maha zvezvo. Lomu ka Mhaka yakwe, i hi kuca a ku hi gi nyika nguvhu lisima a tshamela legi. (Mika 6:8) Kanilezvi, na hi nga se maha lezvo, zvi lava ku hi ranga hi ku tiva ku cini a lirandzo li nga mbheliko.
2. Cini a lirandzo li nga mbheliko?
2 Cini a lirandzo li nga mbheliko? A magezu “lirandzo li nga mbheliko” ma kumeka cipimo ca 230 wa makhati ka Wuhundzuluseli ga misava yiswa. Kanilezvi, a maBhibhiliya yo kari, a ku patsa ni A Biblia Go Basa, ma hundzulusela a gezu ga ciHebheru gi wulako ku “lirandzo li nga mbheliko” maku wuxinji kutani tipswalo. Hikwalaho, ka mavhesi ma nga ka ndzima leyi, loku u kuma ku “wuxinji” kutani “tipswalo” ma wula lirandzo li nga mbheliko. Makunu, cini a lirandzo li nga mbheliko? A “Tlhamuselo wa magezu ya Bhibhiliya” ka Wuhundzuluseli ga misava yiswa, wu wula lezvaku loku a munhu a hi ni lirandzo li nga mbheliko hi wokari, i mu randza laha ka ku a simama ku mu randza ka zviyimo zvontlhe niku i tsumbeka ka munhu loye a nga mu tsiki hambu zvo yini. A kutala ka zvikhati ku wuliwa lirandzo leli Jehovha a nga nalo hi vanhu. Hambulezvo, a vanhu vonawu va kombisa lirandzo lelo ka van’wani. Jehovha hi yena cikombiso ca ci nene nguvhu laha ko kombisa lirandzo leli. Ka ndzima leyi, hi ta wona lezvi Jehovha a kombisisako zvona a lirandzo leli ka hina. Ka leyi yi landzelako, hi ta wona lezvi hina malandza ya Jehovha hi nga mu pimanyisisako zvona hi ku kombisa a lirandzo li nga mbheliko ka van’wani.
JEHOVHA HI YENA CIKOMBISO CA CINENE NGUVHU LAHA KO KOMBISA LIRANDZO LI NGA MBHELIKO
3. Zvini lezvi Jehovha a nga byela Mosi xungetano hi yena wutsumbu?
3 Na ku nga se hundza cikhati co leha a vaIzrayeli na va humile Gibhite, Jehovha i no mu byela zvokari Mosi xungetano hi vito gakwe ni matshamela yakwe. I te: ‘Jehovha, Jehovha, Nungungulu wa wuxinji ni tipswalo, loyi a nonokako ku zangara, loyi a teleko hi wuxinji ni kutsumbeka; loyi a nga ni wuxinji ka khume ga mazana, loyi a tsetselelako munhu wa kubiha, ni wa kuhambuka ni kuwonha.’ (Ekso. 34:6, 7) Hi magezu lawa yo saseka, Jehovha i tivisile nchumu wa lisima nguvhu ka Mosi xungetano hi lirandzo lakwe li nga mbheliko. I nchumu muni walowo?
4-5. (a) Jehovha i ti tivekisile hi ndlela muni? b) Zviwutiso muni hi to bhula hi zvona?
4 Jehovha a nga ti tivekisangi ka Mosi kota munhu a nga ni lirandzo li nga mbheliko basi, kanilezvi i te i tele hi lirandzo li nga mbheliko. A magezu lawa ma kumeka 6 wa makhati ni ku hundza ka mavhesi man’wani lomu ka Bhibhiliya. (Mitse. 14:18; Neh. 9:17; Lis. 86:15; 103:8; Joe. 2:13; Jona 4:2) Ka makhati wontlhe lawo ku wuliwa Jehovha; a ku wuliwi vanhu. A zvo ku tiyisa lezvi Jehovha a ti tivekisako hi ndlela leyi lomu ka Bhibhiliya. Ha zvi wona ku a tshamela legi, a lirandzo li nga mbheliko, ga lisima nguvhu ka yena. * Makunu, a zvi hlamalisi lezvi Hosi Dhavhidha a nga kuceka ku wula lezvi: ‘Jehovha, a wuxinji ga wena gi chikele matilweni . . . gi randzekisa kuyini a wuxinji ga wena, o Nungungulu! A vana va vanhu va chavela lahasi ka tipapa ta wena.’ (Lis. 36:5, 7) Xana hinawu ha li nyika lisima a lirandzo li nga mbheliko la Jehovha a ku fana na Dhavhidha?
5 Kasi hi engetela ku zvi zwisisa ku cini a lirandzo li nga mbheliko, a hi bhuleni hi zviwutiso lezvi zva zvimbiri: Jehovha i kombisa lirandzo li nga mbheliko ka vamani? Hi nga vhunekisa kuyini hi lirandzo li nga mbheliko la Jehovha?
JEHOVHA I KOMBISA LIRANDZO LI NGA MBHELIKO KA VAMANI?
6. Jehovha i kombisa lirandzo li nga mbheliko ka vamani?
6 Kasi Jehovha i kombisa lirandzo li nga mbheliko ka vamani? A Bhibhiliya gi komba lezvaku hi nga randza zvilo zvo tala, zvo kota kurima, ni ‘vhinyu ni mafura’, ni ‘gondziselelo’, ni “wutivi” ni “wutlhari” — ku nga zvitsongwani zva kona. (Mav. 12:1; 21:17; 29:3) Kanilezvi, a lirandzo li nga mbheliko a li kombisiwi ka zvilo; li kombisiwa ka vanhu basi. Hambulezvo, Jehovha a nga kombisi lirandzo li nga mbheliko ka ni wihi munhu a mu kumako. I li kombisa ka lava va nga ni wunghana go tiya naye. Jehovha Nungungulu wa hina wa tsumbeka ka vanghana vakwe. I lava ku va mahela zvilo zva zvinene nguvhu cikhatini ci tako, niku a nga ta tshuka a tsika ku va randza.
Jehovha i va mahela zvilo zvo tala zva zvi nene a vanhu vontlhe, a ku patsa ni lava va kalako va nga mu khozeli (Wona paragrafo 7) *
7. Jehovha i kombisile kuyini lirandzo ka vanhu vontlhe?
7 Jehovha i kombisile lirandzo ka vanhu vontlhe. Jesu byelile wununa wa ku hi Nikodhemusi, aku: “Nungungulu i no randza nguvhu tiko [a vanhu vontlhe] laha ka kuza a nyikela N’wana wakwe a pswalilweko yece, kasi ni wihi loyi a kholwako kakwe a nga lovisiwi, kanilezvi a kuma wutomi ga pindzukelwa.” — Joh. 3:1, 16; Mat. 5:44, 45.
Ka lezvi Hosi Dhavhidha na muphrofeti Dhaniyeli va nga wula, hi wona lezvaku Jehovha i kombisa lirandzo lakwe li nga mbheliko ka lava va mu tivako, va mu kombisako cichavo, va mu randzako, va tlhela va simama ku hlayisa zvileletelo zvakwe (Wona paragrafo 8-9)
8-9. (a) Hikuyini Jehovha a kombisako lirandzo li nga mbheliko ka malandza yakwe? (b) Zvini hi to bhula hi zvona zvezvi?
8 Kota lezvi zvi wulilweko, Jehovha i kombisa lirandzo li nga mbheliko ka lava va nga ni wunghana go tiya naye basi — ku nga malandza yakwe. Lezvo zvi woneka ka lezvi a nga wula Hosi Dhavhidha na muphrofeti Dhaniyeli. Hi cikombiso, Dhavhidha i te: “Engetela a wuxinji ga wena ka lava va ku tivako.” A tlhela aku: ‘A wuxinji ga Jehovha ga kala kupindzuka ka vona lava va mu chavako.’ Dhaniyeli i te: ‘Hosi, Nungungulu wa hombe, loyi a hlayisako a civhumelwano ni tipswalo ka lava va mu randzako, ni lava va hlayisako zvileletelo zvakwe.’ (Lis. 36:10; 103:17; Dan. 9:4) Hi kuya hi magezu lawa, Jehovha i kombisa lirandzo li nga mbheliko ka malandza yakwe hakuva ma mu tiva, ma mu kombisa cichavo, ma mu randza, ma tlhela ma hlayisa zvileletelo zvakwe. Makunu, Jehovha i kombisa lirandzo li nga mbheliko ka lava va mu tirelako hi ndlela ya yi nene basi.
9 Na hi nga se sangula ku tirela Jehovha, hi wa kuma lirandzo lakwe leli a kombisako ka vanhu vontlhe. (Lis. 104:14) Hambulezvo, kota vakhozeli vakwe, hi tlhela hi vhuneka hi lirandzo lakwe li nga mbheliko. Hi lisine, Jehovha i tiyisekisa malandza yakwe, aku: “A tipswalo ta mina ti nga ta suka ka wena.” (Isa. 54:10) Kunene, zvi tshamisile lezvi Dhavhidha a nga wula, zvaku: “Jehovha i ta mu mahela zvilo zvo hlawuleka loyi a tsumbekako ka yena.” (Lis. 4:3, NM) Lezvo zvi fanele ku hi kuca ku maha yini? A mutsali wa tisimu i wulile lezvi: ‘Loyi a tlharihileko wa ehlekete hi lezvi zvilo, a pimisisa a wuxinji ga Jehovha.’ (Lis. 107:43) Na hi alakanya wusungukati legi ga gi nene gi tako hi ka Jehovha, a hi bhuleni hi tindlela tinharu leti Jehovha a kombisako hi tona a lirandzo li nga mbheliko ka hina, ni lezvi hi vhunekisako zvona hi lirandzo lelo.
LEZVI HI NGA VHUNEKISAKO ZVONA HI LIRANDZO LI NGA MBHELIKO LA JEHOVHA
Jehovha i va nyika zvilo zvin’wani zva zvi nene lava va mu khozelako (Wona paragrafo 10-16) *
10. Hi vhunekisa kuyini hi ku tiva lezvaku Jehovha a nga tshuki a tsika ku hi randza? (Lisimu 31:7)
10 A lirandzo la Jehovha hi hina a li mbheli. A mhaka leyi xungetano hi lirandzo la Jehovha yi wuliwa 26 wa makhati lomu ka Lisimu 136. Ka vhesi go sangula ku wuliwa lezvi: ‘Dhumisani Jehovha, hakuva mu nene, hakuva a wuxinji gakwe ga kala kupindzuka.’ (Lis. 136:1) Ka vhesi 2 kala 26 ku phindaphindiwa magezu lawa yaku: ‘A wuxinji gakwe ga kala kupindzuka.’ Loku hi simama ku lera mavhesi lawa man’wani ya lisimu leli hi hlamala nguvhu hi tindlela to tala leti Jehovha a kombisako hi tona a lirandzo lakwe li nga mbheliko — lezvo a li kombisa a nga tsiki. A magezu lawa yaku ‘a wuxinji gakwe ga kala kupindzuka’ ma hi tiyisekisa lezvaku a lirandzo li nga mbheliko la Nungungulu hi malandza yakwe a li cici. A zvo ku tiyisa a ku tiva lezvaku Jehovha a nga tshuki a tsika ku randza malandza yakwe! Kanilezvi, loku a sangula ku randza munhu a mu tirelako, i simama ku mu randza kala rini, nguvhunguvhu loku a kumana ni zvikarato. Hi vhunekisa kuyini? A ku tiva lezvaku Jehovha wa hi randza, contlhe cikhati zvi hi nyika litsako ni ntamu wu lavekako kasi hi lwisana ni zvikarato zva hina hi tlhela hi simama ku mu tirela. — Lera Lisimu 31:7.
11. Hi kuya hi Lisimu 86:5, cini ci kucako Jehovha a ku a hi tsetselela?
11 A lirandzo li nga mbheliko la Jehovha li mu kuca ku hi tsetselela. Loku Jehovha a wona munhu a mahileko ciwonho na a ti sola a tlhela a tsika ku maha ciwonho, a lirandzo lakwe li nga mbheliko li mu kuca ku a mu tsetselela. Dhavhidha i wulile lezvi hi Jehovha: ‘A nga hi maheli nchumu hi lipimo la zviwonho zva hina, ge hambu ku hi tlhelisela maringano ni zvigoho zva hina.’ (Lis. 103:8-11) Dhavhidha i zvi zwile lezvi zvi bayisisako zvona a ku biwa hi livhalo. Kanilezvi, i tlhelile a zvi wona ku Jehovha i longile ku “tsetselela”. Cini ci kucako Jehovha a ku a hi tsetselela? A hlamulo hi wu kuma ka Lisimu 86:5. (Lera.) Kunene, kota lezvi Dhavhidha a nga wula ka mukhongelo wakwe, Jehovha i hi tsetselela hakuva a lirandzo lakwe a li mbheli ka lava va mu kombelako ku a va tsetselela.
12-13. Cini ci nga hi vhunako loku hilwa ni cikarato ca ku tizwa nandzu hi kota ya zvihoxo hi mahileko kale?
12 Loku hi maha ciwonho, zvi lavekile niku zvi nene a ku hi tizwa nandzu hi kota ya ciwonho leco. Lezvo zvi nga hi kuca ku hi ti sola hi tlhela hi maha lezvi zvi lavekako kasi ku lulamisa zvihoxo zva hina. Kanilezvi, a malandza yo kari ya Nungungulu malwa ni cikarato ca ku tizwa nandzu hi kota ya zvihoxo ma zvi mahileko kale. A mbilu yabye a yi tsiki ku va kona. Yi simama ku va kanganyisa yiku Jehovha a nga ta tshuka a va tsetselela hambu loku vo ti sola zvo kota kwihi va tlhela va tsika zviwonho lezvo. Loku ku hi ku wenawu u ti zwisa lezvo, u nga vhuneka nguvhu loku u zvi zwisisa khwatsi ku Jehovha i zvi lava nguvhu a ku kombisa lirandzo lakwe li nga mbheliko ka wena.
13 Hi vhunekisa kuyini? Hambu lezvi hi nga vanhu vo kala kumbhelela hi nga kuma litsako hi ku tirela Jehovha hi livhalo li basiseleko. Lezvo zvi koteka hi ku “a nkhata wa N’wana wakwe Jesu wa hi basisa zviwonhweni zvontlhe”. (1 Joh. 1:7) Loku u karateka hi kota ya zvihoxo zvo kari, alakanya lezvaku Jehovha i ti yimisele, ina, i zvi lava nguvhu a ku ku tsetselela loku u ti sola. Wona lezvi Dhavhidha a nga tsala xungetano hi kuyelana ka lirandzo li nga mbheliko la Jehovha ni kutsetselela. I tsalile lezvi: ‘Khwatsi hi lezvi a tilo gi tlakukileko hehla ka misava, zvi tano a wuxinji gakwe ka lava va mu chavako. Khwatsi hi ku tsawukana ka mutsuwuka-gambo ni mupela-gambo, i susile kule kota lezvo a zviwonho zva hina.’ (Lis. 103:11, 12) Hakunene, Jehovha i ti yimisele ku hi “tsetselela hi matsenya”.— Isa. 55:7.
14. Dhavhidha i kombile ku a lirandzo li nga mbheliko la Jehovha li hi vhikelisa kuyini?
14 A lirandzo li nga mbheliko la Jehovha la hi vhikela hi tlhelo ga moya. Dhavhidha i khongele ka Jehovha, aku: ‘Wena u wuchavelo ga mina, wa ndzi londzowota zvikaratweni; u ta ndzi randzela hi tisimu ta kuponisiwa. . . . Loyi a tsumbako Jehovha i ta mahelwa wuxinji.’ (Lis. 32:7, 10) Zvikhatini zva kutsaliwa ka Bhibhiliya, va wa aka mimuro yi randzela dhoropa kasi ku vhikela vanhu lezvaku va nga dhumelwi hi valala. A lirandzo li nga mbheliko la Jehovha li nga fana ni muro wu hi vhikelako ni ka cihi ci nga wa ta wonha a wunghana ga hina naye. Ahandle ka lezvo, a lirandzo li nga mbheliko la Jehovha li mu kuca ku a maha wunghana na hina. — Jer. 31:3.
15. Hi kwihi kuyelana ku nga kona cikari ka lirandzo li nga mbheliko la Jehovha ni wuchavelo ni khokhola?
15 Dhavhidha i tirisile mufananiso wun’wani kasi ku komba lezvi Nungungulu a va vhikelisako zvona vanhu vakwe. I tsalile lezvi: ‘Nungungulu i khokhola ga mina, a Nungungulu loyi a ndzi mahelako wuxinji.’ I tlhelile a tsala lezvi xungetano hi Jehovha: ‘Hi yena tipswalo ta mina ni khokhola ga mina, i khokhola ga mina go tlakuka, tlhelo mutlhatlhisi wa mina, citlhangu ca mina, ni wuchavelo ga mina.’ (Lis. 59:17; 144:2) Hikuyini Dhavhidha a nga fananisa lirandzo li nga mbheliko la Jehovha ni wuchavelo ni khokhola? Ni kwihi laha hi nga kona misaveni leyi, Jehovha i ta hi vhikela hi hlayisa wunghana ga hina naye. Leci ci lavekako, ku simama hi mu tirela. A citiyisekiso leco hi ci kuma kambe ka Lisimu 91. Loyi a nga tsala lisimu leli i wulile lezvi: ‘Ndzi taku ka Jehovha: U wuchavelo ga mina ni khokhola ga mina.’ (Lis. 91:1-3, 9, 14) Mosi yenawu i tirisile wulawulela go fana kasi ku komba ku Jehovha wa vhikela. (Lis. 90:1) Laha Mosi a nga hi kusuhani ni kufa, i wulile zvin’wani zvo khumba mbilu xungetano hi mhaka leyi; i te: ‘Nungungulu wa pindzukelwa wuchavelo ga wena, ni laha hasi ku fumela a mawoko yakwe ya pindzukelwa.’ (Deut. 33:27) A magezu lawa yaku ‘a mawoko yakwe ya pindzukelwa’ ma hi komba yini hi Jehovha?
16. Jehovha i hi vhuna hi tindlela muni ta timbiri? (Lisimu 136:23)
16 Loku hi kholwa ku Jehovha i ta hi vhikela, a hi chavi nchumu. Hambulezvo, ku ta tshuka kuva ni masiku lawa hi mbhelako ntamu, zvi tlhela zvi hi karatela ku zvi hlula. Ka zvikhati lezvo, zvini a to hi mahela Jehovha? (Lera Lisimu 136:23.) I ta hi tlhateka mawokweni yakwe, a hi tlakusa khwatsanyana, a hi vhuna ku suka hi yima. (Lis. 28:9; 94:18) Hi vhunekisa kuyini? A ku tiva lezvaku contlhe cikhati Nungungulu i na hina, zvi hi vhuna hi tindlela timbiri. Yo sangula, ni kwihi laha hi nga kona, ha zvi tiva ku contlhe cikhati Jehovha i ta hi vhikela. Ya wumbiri, a Papayi wa hina wa lirandzo wa hi hlayisa khwatsi.
A LIRANDZO LI NGA MBHELIKO LA JEHOVHA LI HI NYIKA KUTSUMBA
17. Zvini hi nga tiyisekako ka zvona hi kota ya lirandzo li nga mbheliko la Nungungulu? (Lisimu 33:18-22)
17 Kota lezvi hi zvi wonileko, loku hi kumana ni zvikarato, hi nga tiyiseka lezvaku Jehovha i ta hi vhuna ku simama hi tsumbeka ka yena. (2 Kor. 4:7-9) Muphrofeti Jeremiya i wulile lezvi: ‘Tipswalo ta Jehovha [lezvi hi kalako] hi nga se lova, hakuva a wuxinji gakwe a gi mbheli.’ (Miko. 3:22) Hi na ni cigelo ca ku tiyiseka lezvaku Jehovha i ta simama ku hi randza ni ka cihi ciyimo hakuva a Bhibhiliya gi hi byela lezvi: ‘A mahlo ya Jehovha ma tsonometa lava va mu chavako, ni lava va tsumbako a wuxinji gakwe’.— Lera Lisimu 33:18-22.
18-19. (a) Zvini hi faneleko ku tshama na hi zvi alakanya? (b) Zvini hi to bhula hi zvona ka ndzima yi landzelako?
18 Zvini hi faneleko ku tshama na hi zvi alakanya? Na hi nga se sangula ku tirela Jehovha, hi wa kuma lirandzo lakwe leli a kombisako ka vanhu vontlhe; kanilezvi kota vakhozeli vakwe, hi tlhela hi vhuneka hi lirandzo lakwe li nga mbheliko. A lirandzo lelo Jehovha a nga nalo hi hina, li mu kuca ku hi wukarela, a hi vhikela mawokweni yakwe. Contlhe cikhati i tava kusuhani na hina niku i ta hi mahela zvontlhe lezvi a hi tsumbisako. I lava ku hiva vanghana vakwe kala kupindzuka! (Lis. 46:1, 2, 7) Hikwalaho, hambu ho kumana ni cikarato muni, Jehovha i ta hi nyika ntamu wu lavekako kasi hi simama ku tsumbeka ka yena.
19 Hi wonile lezvi Jehovha a kombisisako zvona lirandzo li nga mbheliko ka malandza yakwe. I rindzela ku hinawu hi kombisa lirandzo lelo ka van’wani. Hi nga zvi mahisa kuyini? Ka ndzima yi landzelako, hi ta bhula hi mhaka leyi ya lisima.
LISIMU 136 “Nchachazelo wa hombe hi ka Jehovha”
^ par. 5 Cini a lirandzo li nga mbheliko? Jehovha i kombisa lirandzo li nga mbheliko ka vamani niku lava a va kombisako lirandzo lelo va vhunekisa kuyini? A mihlamulo ya zviwutiso lezvi hi ta yi kuma ka ndzima yo sangula ka tindzima timbiri ti wulawulako hi tshamela legi ga lisima. A maBhibhiliya yo kari, a ku patsa ni A Biblia Go Basa, ma hundzulusela a gezu ga ciHebheru gi wulako ku “lirandzo li nga mbheliko” maku wuxinji kutani tipswalo. Hikwalaho, ka mavhesi ma nga lomu ka ndzima leyi, loku u kuma ku “wuxinji” kutani “tipswalo” gi wula lirandzo li nga mbheliko.
^ par. 4 A mhaka leyi ya ku Jehovha i tele hi lirandzo li nga mbheliko ya wuliwa ka mavhesi man’wani kambe. — Wona Nehemia 13:22; Lisimu 69:13; 106:7; na Mikosi 3:32.
^ par. 54 TLHAMUSELO WA MIFOTA: Jehovha i kombisa lirandzo ka vanhu vontlhe, a ku patsa ni malandza yakwe. Lezvi zvi wonekako lomu ka marendonda lawa ma nga le hehla ka vanhu zvi komba tindlela to kari leti Nungungulu a kombisako hi tona a lirandzo. A ndlela ya lisima nguvhu ka tontlhe ku nyikela N’wana wakwe kasi a ta hi tlhatlhisa.
^ par. 62 TLHAMUSELO WA MIFOTA: Lava va mahako malandza ya Jehovha va tlhela va kholwa ka hakhelo ya kutlhatlhisa, Jehovha i va katekisa hi ndlela yo hlawuleka. Ahandle ka lirandzo leli Jehovha a kombisako ka vanhu vontlhe, vona va tlhela va ti buza hi lirandzo lakwe li nga mbheliko. A tindlela to kari a kombisako hi tona lirandzo lelo hi ti wona ka mifota leyi yi nga laha hehla.
