Ochan ta banti te bintik yichʼoje

Baan ta sleojiʼbal

ARTÍCULO YUʼUN ESTUDIO 44

¿Bin swentail te skʼuxul yoʼtan te Jehová te ma x-ijkitaywan?

¿Bin swentail te skʼuxul yoʼtan te Jehová te ma x-ijkitaywan?

«Halbeyahic wocol te Jehová, como lec stuquel, como sbahtel qʼuinal ay scʼuxul yoʼtan» (SAL. 136:1).

KʼAYOJIL 108 Te skʼuxul yoʼtan te Jehová

¿BIN YA KILBEYTIK SKʼOPLAL? *

1. ¿Bin ya stij koʼtantik ta spasel te Jehová?

BAYAL ya smulan yakʼel ta ilel Jehová te kʼuxul oʼtanil te ma x-ijkitaywan (Os. 6:6). Ya stijbey yoʼtan te j-abatetik te jichuk ya yakʼik ta ilel-euk. Ta swenta te j-alwanej Miqueas, te Dios la yal te kʼuxuk ta awoʼtan «te cʼuxultaywanej» (Miq. 6:8). Yuʼun ya xjuʼ kuʼuntik spasel, ya skʼan ya jnaʼtik bin-a te talelil ini.

2. ¿Bin-a te kʼuxul oʼtanil te ma x-ijkitaywan?

2 Te kʼopil kʼuxul oʼtanil te ma x-ijkitaywan 230 buelta ya yichʼ alel ta La Biblia. Traducción del Nuevo Mundo. ¿Bin-a te kʼuxul oʼtanil te ma x-ijkitaywan? Te glosario yuʼun te Biblia ini jich ya yal: «Te kʼuxul oʼtanile jaʼ ya stij koʼtantik ta yakʼel ta ilel ta swenta te jich kalojtik, te jun koʼtantik ta stojol te Jehová sok te ma xkijkitaytik. Jaʼ ya yalbey skʼoplal te kʼuxul oʼtanil ya yaʼiy te Jehová ta stojol te ants winiketik, jaʼnix jich jaʼ ya yalbey skʼoplal te kʼux ya yaʼiy sbaik te ants winiketik». Te Jehová jaʼ te mukʼul ejemplo te ya yakʼ ta ilel te kʼuxul oʼtanil. Ta artículo ini, ya kilbeytik skʼoplal bin-utʼil te Jehová ya yakʼ ta ilel te kʼuxul oʼtanil te ma x-ijkitaywan ta stojol te ants winiketik, ta yan artículo ya kiltik bin-utʼil te j-abatetik yuʼun Jehová ya stʼunbeyik stalel kʼalal talel kʼaxel kʼux ya yaʼiy sbaik.

TE JEHOVÁ «MERO MUCʼ SCʼUXUL YOʼTAN»

3. ¿Bin la yal te Jehová ta stojol te Moisés?

3 Kʼalal lokʼ te israeletik ta Egipto, akʼbot snaʼ te Moisés yuʼun te Jehová te sbiil sok te taleliletik yuʼun. Jich la yal: «¡Jehová! ¡Jehová! te ay bayel scʼuxul yoʼtan soc te ay yutsil yoʼtan, ma orahuc ya xʼilin, mero mucʼ scʼuxul yoʼtan soc stalel jun yoʼtan, ay scʼuxul yoʼtan ta stojol bayel ta mil, ya spas perdón yuʼun te bin chopol, te toybahil, soc te mulile» (Éx. 34:6, 7). Ta swenta te kʼopetik-abi, kiltik bin la yakʼ ta naʼel te Jehová ta stojol te Moisés ta swenta te skʼuxul yoʼtan.

4, 5. 1) ¿Bin la yal te Jehová ta stojolnix? 2) ¿Bin jojkʼoyeletik ya kakʼbeytik sujtib?

4 Te Jehová ma jaʼuknax la yal te ay skʼuxul yoʼtan, la yal te «mero mucʼ scʼuxul yoʼtan». Te kʼopil-abi kʼaxem ta jukeb buelta ya yalbey skʼoplal te Biblia (Núm. 14:18; Neh. 9:17; 13:22; Sal. 86:15; 103:8; Joel 2:13; Jon. 4:2). Spisil-ora jaʼnax ya yalbey skʼoplal te Jehová, ma jaʼuk te ants winiketik. ¿Mabal jichuk te tʼujbil ta aʼiyel te bayal buelta ya yal te skʼuxul yoʼtan te Jehová? Chikan ta ilel te mukʼ skʼoplal ta yoʼtan te talelil-abi. * Jaʼ yuʼun, te ajwalil David jich tijbot yoʼtan ta yalel: «Te scʼuxul awoʼtan, Jehová, ya xcʼoht cʼalal ta chʼulchan [...]. ¡Bayel yutsil, Dios cuʼun, te scʼuxul awoʼtan! Ha scuentahil te ants-winiquetic ya snacʼ sbahic ta yaxinal axicʼ» (Sal. 36:5, 7). ¿Jaxan te joʼotik? ¿Mukʼbal skʼoplal ta koʼtantik te skʼuxul yoʼtan te Dios te ma x-ijkitaywan jich bitʼil te David?

5 Swenta ya xkʼot ta koʼtantik te bin ya skʼan ya yal te kʼuxul oʼtanil te ma x-ijkitaywan, ya kakʼbeytik sujtib te cheb jojkʼoyeletik ini: ¿Machʼatik ya yakʼbey yil Jehová te skʼuxul yoʼtan te ma x-ijkitaywan? Sok ¿bin-utʼil ya skoltayotik te skʼuxul yoʼtan te ma x-ijkitaywan?

¿MACHʼATIK YA YAKʼBEY YIL JEHOVÁ TE SKʼUXUL YOʼTAN TE MA X-IJKITAYWAN?

6. ¿Machʼatik ya yakʼbey yil Jehová te skʼuxul yoʼtan te ma x-ijkitaywan?

6 ¿Machʼatik ya yakʼbey yil Jehová te skʼuxul yoʼtan te ma x-ijkitaywan? Te Biblia ya yalbey skʼoplal te bayal bin ya xjuʼ te kʼux ta koʼtantik, jich bitʼil te «scuxlejal», «te sbihil», «te bin toj ta pasel» sok «te bin lec» (Sal. 34:12; 69:36; 99:4; Amós 5:15). Pero te kʼuxul oʼtanil te ma x-ijkitaywan, ma jaʼuk ya kakʼtik ta ilel ta stojol te biluketik; jaʼnax ta stojol te ants winiketik. ¿Yabal skʼan ya yal-abi te spisil te ants winiketik kʼux aʼiybilik yuʼun te Jehová? Maʼuk, jaʼnax ya yakʼbey yil te machʼatik jun-nax yoʼtanik ta stojol. Te Dios kuʼuntik jun yoʼtan ta stojol te yamigotak. Ay bin tʼujbil ya yakʼbey ta pajel chaʼbej sok maʼyuk bin-ora ya yijkitay.

Te Jehová bayal lekilal ya yakʼbey te ants winiketik, manchukme ma x-ichʼot ta mukʼ. (Ilawil te párrafo 7). *

7. ¿Bin-utʼil yakʼoj ta ilel te Jehová te skʼuxul yoʼtan ta stojol spisil te ants winiketik?

7 Te Jehová yakʼoj ta ilel skʼuxul yoʼtan ta stojol spisil te ants winiketik. Te Jesús jich la yalbey te Nicodemo: «Como hich cʼux ta yoʼtan Dios te bahlumilal te la sticon tal te hip jtuhl Snichʼan, scuenta yuʼun spisil te machʼatic ya schʼuhunic ma ba ya xchʼayic, ay scuxlejalic sbahtel qʼuinal yuʼun» (Juan 3:1, 16; Mat. 5:44, 45).

Te ajwalil David sok te j-alwanej Daniel la yalik te ya yakʼ ta ilel skʼuxul yoʼtan te Jehová ta stojol te machʼatik ya xnaʼbot sba yuʼun, te ya yichʼik ta mukʼ, te kʼux ta yoʼtanik sok te ya schʼuunbeyik te mantaliletik yuʼune. (Ilawil te párrafo 8 sok 9).

8, 9. 1) ¿Bin yuʼun ya yakʼ ta ilel te Jehová te skʼuxul yoʼtan te ma x-ijkitaywan ta stojol te j-abatetik? 2) ¿Bin ya jnopbeytik skʼoplal?

8 Jich bitʼil la kalbeytikix skʼoplal, te Jehová jaʼnax ya yakʼbey yil skʼuxul yoʼtan te ma x-ijkitaywan te j-abatetik te jun yoʼtanik ta stojol. Jaʼ jich ya xchiknaj ta ilel ta swenta te bin la yal te ajwalil David sok te j-alwanej Daniel. Te David jich ya stsʼibay: «Spisil ora acʼa scʼuxul awoʼtan ta stojol te machʼatic ya snaʼbat aba» sok «te scʼuxul yoʼtan Jehová sbahtel qʼuinal ay ta stojol te machʼatic ya yichʼic ta mucʼ». Jaʼnix jich te Daniel jich la yal: «Cajwal, mucʼul Diosat, te ayat ta xiʼel [...] soc yac acʼuxultay te machʼatic cʼuxat ta yoʼtanic soc te ya schʼuhunic spasel te mandariletic awuʼune» (Sal. 36:10; 103:17; Dan. 9:4). Te Jehová ya yakʼ ta ilel skʼuxul yoʼtan ta stojol te j-abatetik yuʼun, melel ya snaʼbeyik sba, ya yichʼik ta mukʼ, kʼux ta yoʼtanik sok ya schʼuunik spasel te mantaliletik yuʼun. Ya yakʼ ta ilel te talelil-abi ta organización yuʼun, ta stojol te machʼatik ya yichʼik ta mukʼ te bin-utʼil ya skʼan te Jehová.

9 Kʼalal mato x-abatinotik ta stojol-a te Jehová, kʼuxotikix ta yoʼtan-a (Sal. 104:14). Pero kʼalal jajchotik ta abatinel ta stojol, la yakʼbotik kiltik te skʼuxul yoʼtan te ma x-ijkitaywan. Te Jehová jich la yalbey te lum yuʼun: «Ma ba ya yihquitayat te scʼuxul coʼtan» (Is. 54:10). Te bin kʼax ta stojol te David la yakʼ ta ilel te yuʼun-nix smelelil-a te kʼopetik ini: «Naʼahic me te parte acʼbil yuʼun Jehová te machʼa jun yoʼtan ta stojol» (Sal. 4:3). ¿Bin ya stij koʼtantik spasel te bitʼil kʼuxotik ta yoʼtan te Jehová? Jtul salmista jich la yal: «Te machʼa ay spʼijil yoʼtan, acʼa yacʼ ta yoʼtan ini, soc acʼa snaʼ te smucʼul scʼuxul yoʼtan te Jehová» (Sal. 107:43). Ta swenta te bin la yal te Jehová, kiltik oxchajp bin-utʼil ya skoltayotik te skʼuxul yoʼtan te Jehová te ma x-ijkitaywan.

¿BIN-UTʼIL YA SKOLTAYOTIK TE SKʼUXUL YOʼTAN TE MA X-IJKITAYWAN?

Te Jehová ya yakʼbey bendición te machʼatik ya x-abatinik ta stojol. (Ilawil te párrafo 10 kʼalal ta 16). *

10. ¿Bin-utʼil ya skoltayotik te skʼuxul yoʼtan Dios te ma x-ijkitaywan? (Salmo 31:7).

10 Te skʼuxul yoʼtan te Dios te ma x-ijkitaywan ya xjalaj ta sbajtelkʼinal. Ta Salmo 136, ya yichʼ albeyel skʼoplal 26 buelta te kʼuxul oʼtanil te ma x-ijkitaywan. Ta sbabial versículo, jich ya yal: Halbeyahic wocol te Jehová, como lec stuquel, como sbahtel qʼuinal ay scʼuxul yoʼtan» (Sal. 136:1). Ta versículo 2 kʼalal ta 26, bayal buelta jich ya yal: «Sbahtel qʼuinal ay scʼuxul yoʼtan». Kʼalal ya jkʼopontik te salmo-abi, yan-nax ya kiltik-a te bayal bin-utʼil ya yakʼ ta ilel skʼuxul yoʼtan te Jehová sok te spisil-ora jich ya spas. Kʼalal ya yal «sbahtel qʼuinal ay scʼuxul yoʼtan» ya yakʼ ta ilel te ma xjelon te skʼuxul yoʼtan te Dios ta stojol te lum yuʼun. ¡Ya yakʼ smukʼul koʼtantik te bitʼil ma orauk ya yijkitay Jehová te j-abatetik yuʼun! Jaʼ ya skoltay te machʼatik ya x-abatinik ta stojol, kʼaxtoxan-a teme yakik ta kʼaxel ta wokol. ¿Bin lekilal ya jtatik? Kʼalal ya jnaʼtik te spisil-ora ya skoltayotik te Jehová ya yakʼ stseʼelil koʼtantik, kiptik yuʼun ya jsitintaytik te wokoliletik sok jun koʼtantik ya x-ayinotik ta be yuʼun kuxlejalil (kʼopona Salmo 31:7).

11. Jich bitʼil ya yal te Salmo 86:5, ¿bin ya xtijbot yoʼtan te Jehová ta spasel perdón?

11 Te skʼuxul yoʼtan te Dios te ma x-ijkitaywan jaʼ ya xtijbot yoʼtan ta spasel perdón. Jaʼ ya xtijbot yoʼtan te Jehová te skʼuxul yoʼtan te ma x-ijkitaywan swenta ya spasbey perdón te machʼa ya sujtes yoʼtan sok te ya spas tulan ta sjeltayel te stalele. Ta jun salmo, te David jich la yal ta stojol te Jehová: «Ma ba la spasbotic hich te bin utʼil ya scʼan te bintic chopol jpasojtic, ma ba la yaʼbotic jtoj jmultic hich te bin utʼil ya scʼane» (Sal. 103:8-11). Jich bitʼil kʼax ta stojol te David ya xkʼot ta yoʼtan te bin yaʼiyel ya yaʼiy sba te machʼa ay bin ya x-albot yoʼtan ta swenta te bin ma lek la spas. Pero jaʼnix jich snaʼoj te ya spas perdón te Jehová. Ta jun oración, te David la yakʼ ta naʼel te bin ya xtijbot yoʼtan te Jehová ta spasel perdón (kʼopona Salmo 86:5). Te machʼatik ya skʼoponik te Jehová kʼux ya x-aʼiyotik yuʼun.

12, 13. ¿Bin ya skoltayotik teme jkʼaxel ma lek ya kaʼiy jbatik ta skaj te ay bin ma lek la jpastik?

12 Teme ya xyalotik ta spasel mulil, snujpʼ te ma lek ya kaʼiy jbatik, jaʼ-abi ya skoltayotik yuʼun ya sujtes koʼtantik sok ya jpastik tulan ta sjeltayel te jtaleltik. Pero ay j-abatetik yuʼun Dios te jkʼaxel ma lek ya yaʼiy sbaik ta skaj te ay bin ma lek la spasik. Ya xkʼopoj yoʼtanik yuʼun ta skaj te bintik ma lek la spasik manchukme la sujtesix yoʼtanik, pero jich ya yaʼiyik te maʼyuk bin-ora ya xpasbotik perdón yuʼun te Jehová. Teme jich ya awaʼiy aba, yame skoltayat snaʼel te ya skʼan ya yakʼbat awil te skʼuxul yoʼtan te Jehová.

13 ¿Bin lekilal ya jtatik? Manchukme jmulawilotik, tseʼel koʼtantik ya x-abatinotik ta stojol te Jehová sok te maʼyuk bin ya yalbotik te koʼtantik. ¿Bin yuʼun? Melel «ha ya spocbotic loqʼuel spisil jmultic te schʼichʼel Jesús, te Snichʼane» (1 Juan 1:7). Teme chebajem koʼtantik ta skaj te ay bin ma lek la jpastik, ayuk ta koʼtantik te ya spasbey perdón Jehová te machʼatik ya sujtes yoʼtanik. Kiltik bin-utʼil te David la spajaltaybey skʼoplal te kʼuxul oʼtanil te ma x-ijkitaywan sok te spasel perdón. Jich la stsʼibay: «Hich te bin utʼil stoyolil chʼulchan ta stojol te bahlumilal, hich smucʼul te scʼuxul yoʼtan ta stojol te machʼatic ya xʼichʼot ta mucʼ yuʼune. Hich te bin utʼil snamalil yiloj sbahic banti ya xlocʼ tal cʼahcʼal soc te smahlib cʼahcʼal, hich la snamijtes bahel te jcʼaxun-mandar cuʼuntique» (Sal. 103:11, 12). Ya skʼan ya jnaʼtik te chapal ay te Jehová yuʼun ya spasbotik perdón sok yutsil yoʼtan (Is. 55:7).

14. ¿Bin-utʼil la yalbey skʼoplal te David te ya skanantayotik te skʼuxul yoʼtan te Dios te ma x-ijkitaywan?

14 Te skʼuxul yoʼtan te Dios te ma x-ijkitaywan ya skanantay te schʼuunel koʼtantik. Te David jich la yal ta oración: «Haʼat ahnibalat cuʼun; yac acanantayon ta jwocol soc yac ajoytayon ta cʼayojetic yuʼun aqʼuel ta libre». Sok jich la yalxan: «Te machʼa smucʼulinej yoʼtan te Jehová, joytaybil ta cʼuxul-oʼtanil» (Sal. 32:7, 10). Ta namey kʼinal, joytaybil te pueblo ta tsʼajkʼetik yuʼun ma x-ochik-a te skontratakik. Te tsʼajkʼetik jaʼ pajal sok te skʼuxul yoʼtan te Jehová te ma x-ijkitaywan te ya skanantay te schʼuunel koʼtantik. Jaʼnix jich te skʼuxul yoʼtan te Jehová jaʼ ya stij koʼtantik yuʼun ya xnoptsajotik ta stojol (Jer. 31:3).

15. ¿Bin yuʼun pajal sok anibal sok majkilal te skʼuxul yoʼtan te Jehová te ma x-ijkitaywan?

15 Te David ay yan bin-utʼil la spajaltaybey skʼoplal te bitʼil ya skanantay Dios te lum yuʼun. Jich la stsʼibay: «Haʼat ahnibalat cuʼun, haʼat Diosat cuʼun te cʼuxon ta awoʼtan». Sok jich la yalxan: «Ha jcʼuxultaywanej soc toyol tsʼahc cuʼun, ha ahnibal soc jʼacʼaw ta libre cuʼun, ha mahquilal cuʼun te smucʼulinej coʼtan» (Sal. 59:17; 144:2). ¿Bin yuʼun te David la spajaltaybey skʼoplal te skʼuxul yoʼtan te Jehová te ma x-ijkitaywan jich bitʼil anibal sok majkilal? Melel chikan banti yakotik ta kuxinel teme jaʼ j-abatotik yuʼun te Jehová, ya skanantayotik yuʼun jich jun koʼtantik ta stojol. Te machʼa la stsʼibay te Salmo 91 jich jamal la yal: «Hich me ya calbe te Jehová: Haʼat ahnibalat cuʼun soc toyol tsʼahcat cuʼun» (Sal. 91:1-3, 9, 14). Jaʼnix jich la spajaltaybey skʼoplal te Moisés (Sal. 90:1). Kʼalal nopol ya xlajix-a, ay bin la yal te ya stij koʼtantik. Jich la stsʼibay: «Ha ahnibal awuʼun te Dios te sbahtel qʼuinal ay, soc ta aweʼtal ay te scʼab te sbahtel qʼuinal ay» (Deut. 33:27). ¿Bin ya yakʼ jnoptik ta stojol Jehová kʼalal jich ya yichʼ alel «ta aweʼtal ay te scʼab te sbahtel qʼuinal ay»?

16. ¿Bin cheb bendicionetik ya jmulantik? (Salmo 136:23).

16 Kʼalal ya xnoptsajotik ta stojol te Jehová, kanantaybil ya kaʼiy jbatik. Manchukme jich-abi, ayniwan ya xchebaj koʼtantik sok maʼyuk yip koʼtantik ya kaʼiytik. Teme jich ya kaʼiy jbatik, ¿bin ya spas te Jehová ta jtojoltik? (Kʼopona Salmo 136:23). Sok skʼuxul yoʼtan ya spetotik kʼoem te Jehová sok ya snitotik jajchel (Sal. 28:9; 94:18). ¿Bin lekilal ya jtatik? Kʼalal ya jnaʼtik te ya skoltayotik te Jehová ya sjultes ta koʼtantik cheb bendicionetik te ya jmulantike. Sbabial, chikan te banti yakotik ta kuxinel ay anibal kuʼuntik te ya skanantayotik. Schebal, te jTatik ta chʼulchan ay jkʼoplaltik ta yoʼtan.

¿BIN YUʼUN YA SMUKʼULIN KOʼTANTIK TE SKʼUXUL YOʼTAN DIOS TE MA X-IJKITAYWAN?

17. ¿Bin ya smukʼulin koʼtantik? (Salmo 33:18-22).

17 Jich bitʼil la kiltikix, kʼalal ya jsitintaytik wokoliletik, seguro ayotik te ya skoltayotik te Jehová swenta jun koʼtantik ta stojol (2 Cor. 4:7-9). Te j-alwanej Jeremías jich la yal: «Ha ta scuenta scʼuxul yoʼtan Jehová te ma ba lajemotic, como mayuc bin ora ya xlaj te scʼuxul yoʼtane» (Lam. 3:22). Ya xjuʼ ya smukʼulin koʼtantik te Jehová te spisil-ora ya yakʼ kiltik te skʼuxul yoʼtan, melel jich bitʼil la yal jtul salmista, «te sit te Jehová ay ta stojol te machʼatic ya yichʼic ya mucʼ, te machʼatic ha smucʼulinej yoʼtanic te scʼuxul yoʼtan» (kʼopona Salmo 33:18-22).

18, 19. 1) ¿Bin ya skʼan ayuk ta koʼtantik? 2) ¿Bin ya kilbeytik skʼoplal ta yan artículo?

18 Jich bitʼil la kiltikix, ¿bin ya skʼan ayuk ta koʼtantik? Kʼalal mato x-abatinotik ta stojol-a te Jehová, kʼuxotikix ta yoʼtan-a. Pero kʼalal jajchotik ta abatinel ta stojol, la yakʼ kiltik te skʼuxul yoʼtan te ma x-ijkitaywan. Te kʼuxul oʼtanil-abi jaʼ ya xtijbot yoʼtan yuʼun ya skanantayotik. Spisil-ora nopol ayotik ta stojol sok ya skʼotes ta pasel te bin yaloj ta jtojoltik. Melel ya skʼan te lekuk ay te jkuxlejaltik (Sal. 46:1, 2, 7). Jich yuʼun, chikan bin wokolil ya jsitintaytik, te Jehová ya yakʼ kiptik yuʼun jun koʼtantik ta stojol.

19 La kiltikix bin-utʼil te Jehová ya yakʼ ta ilel skʼuxul yoʼtan ta stojol te j-abatetik. Jaʼnix jich, ya skʼan te talel kʼaxel kʼux ya kaʼiy jbatik. Ta yan artículo, ya kiltik bin-utʼil ya xjuʼ ya jpastik.

KʼAYOJIL 136 Akʼa smajtantesat te Jehová

^ parr. 5 Ta artículo ini sok ta yan ya kilbeytik skʼoplal jun talelil te kʼax mukʼ skʼoplal: jaʼ te kʼuxul oʼtanil te ma x-ijkitaywan. Ta sbabial artículo, ya kakʼbeytik sujtib te jojkʼoyeletik ini: ¿Bin-a te kʼuxul oʼtanil te ma x-ijkitaywan?, ¿machʼa ya yakʼbey yil te skʼuxul yoʼtan te Jehová? Sok ¿bin-utʼil ya xkoltayotik te machʼatik ya yichʼik kʼuxultayel?

^ parr. 4 Te smukʼul skʼuxul yoʼtan te Dios jaʼnix jich ya yichʼ alel ta yan versiculoetik (ilawil ta Salmo 69:13; 106:7, sok Lamentaciones 3:32).

^ parr. 54 TE BIN YA XCHIKNAJ TA FOTO: Te Jehová ya yakʼbey yil skʼuxul yoʼtan spisil te ants winiketik, jaʼnix jich tey ochem skʼoplalik te j-abatetik yuʼun. Te circuloetik te ya xchiknaj ta yajkʼolal te ants winiketik, ya xchiknaj ta ilel chaʼoxchajp skʼuxul yoʼtan te Dios. Te bin mukʼxan skʼoplale, jaʼ te ya jta jlekilaltik ta swenta te laj te Cristo.

^ parr. 62 TE BIN YA XCHIKNAJ TA FOTO: Te machʼatik ya x-ochik ta j-abat yuʼun Jehová sok ya yakʼ schʼuunel yoʼtanik ta swenta te laj te Cristo ya staik bendicionetik. Te Jehová ma jaʼuknax ya yakʼ ta ilel skʼuxul yoʼtan jich bitʼil ya yakʼ ta ilel ta stojol te ants winiketik, jaʼnix jich ya yakʼ ta ilel te skʼuxul yoʼtan te ma x-ijkitaywan. Jich te bin-utʼil ya xchiknaj ta dibujo ta circuloetik.