1. (1) ?Afɔtuɛ benin yɛ akoto Piɛli mɛnnin i niaan Klisifuɛ mun-ɔn? (2) ?Ngue ti yɛ afɔtuɛ sɔ’n i su nantilɛ’n kwla yo kekle-ɔ?

AKOTO Piɛli mannin Klisifuɛ klikli mɔ Ɲanmiɛn kpali be sieli be ngunmin’n be afɔtuɛ kun. Sɛ é kɔ́ ɲanmiɛn su-o annzɛ é ká asiɛ’n su wa-o, ɔ fata kɛ e kwlakwla e fa afɔtuɛ sɔ’n su. Piɛli seli kɛ: “Sa’n kwlaa nun’n, maan amun nzuɛn’n yo sanwun kɛ nga Sran ng’ɔ flɛli amun’n ti sanwun’n sa. Afin be klɛli i kɛ: ‘Amun yo sanwun, afin n ti sanwun.’” (1 Piɛ. 1:15, 16) Ndɛ sɔ’n kle kɛ kannzɛ bɔbɔ Zoova ti sanwun lele kpe nun’n, sanngɛ e kwla yo sanwun kɛ i sa. Ɔ kle ekun kɛ ɔ fata kɛ e yo sanwun e ayeliɛ’n nun. Kɛ mɔ fɔ o e nun’n ti’n, e kwla bu i kɛ i sɔ’n kwlá yoman ye. Sanngɛ Piɛli bɔbɔ m’ɔ kannin ndɛ sɔ’n, ɔ fɔnnin kpɛ sunman. Ɔ maan kannzɛ fɔ o e nun’n e kwla yo “sanwun.”

2. ?Kosan benin mun yɛ é wá tɛ́ be su like suanlɛ nga nun-ɔn?

² Like suanlɛ nga nun’n, é wá tɛ́ kosan nga’m be su: ?Ngue yɛ be fa sie sran ng’ɔ ti sanwun’n i nzɔliɛ-ɔ? ?Ngue yɛ Biblu’n kle e Zoova i sanwun’n yolɛ’n su-ɔ? ?É yó sɛ naan y’a yo sanwun e ayeliɛ’n nun? ?Sɛ e ti sanwun’n, i sɔ’n kwla uka e naan e nin Zoova e afiɛn w’a mantan kpa?

3. (1) ?Ngue yɛ sran wie’m be fa sie sran ng’ɔ ti sanwun’n i nzɔliɛ-ɔ? (2) ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a wun sran ng’ɔ ti sanwun’n i wlɛ-ɔ?

³ Sran kpanngban be bu i kɛ sran ng’ɔ ti sanwun’n yɛle sran ng’ɔ nin sran sriman’n, m’ɔ fɛmɛn i wun mantanman sran’n kpɛkun ɔ wla tralɛ wie mɔ be ti be liɛ ngunmin’n. Sanngɛ Biblu’n kle kɛ sran ng’ɔ ti sanwun’n nán kɛ ngalɛ’n sa yɛ ɔ ti-ɔ. Biblu’n waan Zoova ti sanwun sanngɛ ɔ ‘di aklunjɔɛ’ wie. (1 Tim. 1:11) Kpɛkun be nga be su i’n be kusu be di aklunjɔɛ. (Jue. 144:15) Asa’n, Zezi buli be nga be wla tralɛ tɛnndɛn naan bé fá klé sran’m be kɛ be ti sɛsɛfuɛ annzɛ sanwun’n be fɔ. (Mat. 6:1; Mar. 12:38) Biblu’n yɛ ɔ kwla uka e naan y’a si like  nga be fa sie sran ng’ɔ ti sanwun’n i nzɔliɛ-ɔ. Asa’n, e si kɛ sɛ Zoova se e kɛ ‘e yo sanwun’n,’ nn i bɔbɔ si kɛ e kwla yo sɔ ti-ɔ. Afin e Ɲanmiɛn m’ɔ ti sanwun m’ɔ klo sran’n, ɔ su seman e le kɛ e yo like wie mɔ e su kwlá yoman-ɔn. Sanngɛ sɛ e waan é yó sanwun’n, ɔ fata kɛ e wun like nga be fa sie sran ng’ɔ ti sanwun’n i nzɔliɛ’n i wlɛ kpa.

4. ?Ngue yɛ be fa sie sran ng’ɔ ti sanwun’n i nzɔliɛ-ɔ?

⁴ ?Ngue yɛ be fa sie sran ng’ɔ ti sanwun’n i nzɔliɛ-ɔ? Biblu’n nun’n, kɛ be se kɛ sran kun ti sanwun’n yɛle sran nga i ayeliɛ’n ti kpa m’ɔ su Ɲanmiɛn kpa’n. Asa ekun’n, sran sɔ’n ti Ɲanmiɛn liɛ klonglo. Ɔ maan sɛ e waan é yó sanwun’n, ɔ fata kɛ e nzuɛn’n yo kpa, e su Zoova kɛ nga i bɔbɔ fa klo’n sa, yɛ e yo naan e nin i e afiɛn mantan kpa. Kɛ e si kɛ Zoova ti sanwun sanngɛ ɔ kunndɛ kɛ e mɔ fɔ o e nun’n e fa e wun e mɛntɛn i’n, i sɔ’n yo e fɛ dan.

5. ?Ngue yɛ ndɛ nga anzi wie’m be kannin’n ɔ kle e Zoova su-ɔ?

⁵ Zoova ti sanwun lele kpe nun. I sɔ liɛ’n i ɲin fite ndɛ nga anzi nga be flɛ be kɛ serafɛn’n be kannin’n i nun. Anzi sɔ’m be jinjin Zoova i famiɛn bia’n i wun lɛ. Yɛ be se be wiengu kɛ: “Anannganman m’ɔ sie mɛn wunmuan’n, i nzuɛn’n nin klɔ sran liɛ’n ti’a kun ɔ ti’a kun, ɔ ti’a kun.” (Eza. 6:3) * Like nga ti yɛ anzi sɔ’m be nin Ɲanmiɛn be afiɛn mantan’n, yɛle kɛ be bɔbɔ be ti sanwun wie. I kpa bɔbɔ’n, sɛ Zoova sunman be nun kun asiɛ’n su wa’n, lika nga anzi sɔ’n i ja’n tia lɛ’n ɔ ka lɛ yo sanwun. I nun mɔ Moizi wo susrɛ’n i wun lɛ’n, sa ng’ɔ juli’n yi i sɔ liɛ’n i nglo weiin.​—Tul. 3:2-5; Zoz. 5:15.

6-7. (1) ?Kɛ nga Ezipt Lɔ Tulɛ 15:1, 11 fa kan’n sa’n, wafa sɛ yɛ Moizi kleli kɛ Ɲanmiɛn ti sanwun-ɔn? (2) ?Ngue yɛ ɔ ukali Izraɛlifuɛ mun naan be wla w’a fiman su kɛ Ɲanmiɛn ti sanwun-ɔn? (An nian foto ng’ɔ o fluwa’n i bui’n su’n.)

⁶ Kɛ Izraɛlifuɛ’m be kpɛli Jenvie Ɔkwlɛ’n, Moizi kannin ndɛ kun m’ɔ kle kɛ Zoova ti sanwun dan-ɔn. (An kanngan Ezipt Lɔ Tulɛ 15:1, 11 nun.) I nun mɔ Izraɛlifuɛ’m be te o Ezipti lɔ’n, be wunnin i kɛ be nga be sɔ amuin mun’n be ti fiɛn dan. Kanaanfuɛ mɔ be sɔ amuin’n, be kusu be yo sa kainkain mun. I wie yɛle kɛ, kɛ bé sɔ́ be amuin mun’n be fa ba kanngan mun yi tɛ. Kpɛkun be kunndɛ bla nin bian sukusuku yɛ be yo i wunsu sa kainkain wie mun ekun. (Sau. 18:3, 4, 21-24; Mml. 18:9, 10) Sanngɛ Zoova liɛ’n ɔ timan kɛ amuin sɔ’m be sa. Ɔ kunndɛman kɛ i sufuɛ’m be yo ninnge fiɛnfiɛn mun. Afin ɔ ti sanwun lele kpe nun. Kɛ ɔ ko yo naan Izraɛlifuɛ’m be wla w’a fimɛn i sɔ’n su’n, ɔ seli be kɛ be klɛ like paplapa mɔ sika ɔkwlɛ yɛ be fa yoli’n su kɛ ‘Ɔ ti Zoova i liɛ klonglo.’ Kpɛkun i waan Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n fa cici i ngban’n su. Ndɛ sɔ’n i bo’n yɛle kɛ Zoova ti sanwun dan.​—Tul. 28:36-38.

⁷ Izraɛlifuɛ kwlaa ng’ɔ wun ndɛ ng’ɔ klɛ like nga Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n fa cici i ngban’n su’n i su’n, i wla kpɛn su kɛ Zoova ti sanwun lele kpe nun. ?Yɛ sɛ Izraɛlifuɛ kun kwlá mantanman Ɲanmiɛn ɲrun jranfuɛ dan’n nin? ?Ɔ su siman kɛ Zoova ti sanwun? Cɛcɛ, nɛ́n i sɔ-ɔ. Afin laa Izraɛli lɔ’n, kɛ i blɛ’n ju’n be kanngan Mmla’n nun be kle nvlefuɛ mun. Ɔ maan i yasua-o, i bla-o, i ba kanngan mun-o be kwla ti Ɲanmiɛn i mmla’n. (Mml. 31:9-12) Sɛ ɔ ti kɛ blɛ sɔ’n nun’n a o lɛ sa’n, nn á tí ndɛ nga: ‘M bɔbɔ min yɛ n ti Zoova amun Nyanmiɛn’n niɔn, min nzuɛn nin klɔ sran liɛ’n timan kun. I sɔ’n ti’n maan amun nzuɛn liɛ’n  ɔ fa min liɛ’n.’ ‘Maan amun nzuɛn’n ɔ fa min liɛ’n. Afin min Zoova, min nzuɛn’n liɛ’n nin klɔ sran liɛ’n timan kun.’​—Sau. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. ?Ngue yɛ Saun Yolɛ 19:2 nin 1 Piɛli 1:14-16 be kle e-ɔ?

⁸ Siɛn’n, maan e fa e ɲin e sie i ndɛ kun mɔ Zoova seli kɛ be kan kle Izraɛlifuɛ’m be kwlaa’n i su. Ndɛ sɔ’n wo Saun Yolɛ 19:2 nun. Zoova seli Moizi kɛ: ‘Kan ndɛ yɛ mun kle Izraɛlfuɛ mun. ‘Min yɛ n ti Anannganman amun Nyanmiɛn niɔn. Maan amun nzuɛn’n ɔ fa min liɛ’n. Afin min nzuɛn liɛ’n nin klɔ sran liɛ’n timan kun.’’ Atrɛkpa’n, kɛ Piɛli sé i niaan Klisifuɛ’m be kɛ ‘be yo sanwun’n,’ ndɛ sɔ’n yɛ ɔ boli su-ɔ. (An kanngan 1 Piɛli 1:14-16 nun.) I yo, e Klisifuɛ mun’n e diman Moizi Mmla’n su. Sanngɛ ndɛ nga Piɛli kannin’n kle kɛ ndɛ ng’ɔ o Saun Yolɛ 19:2 nun’n ti cinnjin kpa. Yɛle kɛ Zoova ti sanwun, ɔ maan ɔ fata kɛ be nga be su i’n be mian be ɲin be yo sanwun wie. Sɛ é kɔ́ ɲanmiɛn su-o, annzɛ é trán Mɛn klanman’n nun asiɛ’n su wa-o, ɔ fata kɛ e nanti ndɛ sɔ’n su.​—1 Piɛ. 1:4; 2 Piɛ. 3:13.

9. ?Ngue ti yɛ Saun Yolɛ ndɛ tre 19 ti cinnjin-ɔn?

⁹ Sɛ e kunndɛ kɛ e Ɲanmiɛn m’ɔ ti sanwun’n i klun jɔ e wun’n, ɔ fata kɛ e yo sanwun wie. Kɛ ɔ ko yo naan y’a kwla yo sɔ’n, Zoova man e afɔtuɛ kpakpa wie mun. Afɔtuɛ sɔ’m be nun wie’m be o Saun Yolɛ fluwa’n i ndɛ tre 19 nun. Be flɛ bian kun kɛ Maakisi Kalisi. Ɔ suan Ebre aniɛn’n i su like. Ɔ seli kɛ: “Saun Yolɛ ndɛ tre 19 i nun ndɛ’n i wlɛ wunlɛ timan kekle. Ɔ kan sa fanunfanun ndɛ, yɛ ɔ ti Saun Yolɛ fluwa’n i ndɛ tre’m be nun cinnjin kpafuɛ’n. I kpa bɔbɔ’n, i nun ndɛ’n ti cinnjin tra Biblu’n nun fluwa klikli nnun’m be nun ndɛ liɛ mun.” Afɔtuɛ kpakpa kpanngban be o ndɛ tre sɔ’n nun. Ɔ maan é wá fá e ɲin é síe i i ndɛ mma wie’m be su. Ndɛ tre sɔ’n bo i bo nin ndɛ yɛ’n: “Maan amun nzuɛn’n ɔ fa min liɛ’n.” Ndɛ sɔ’n i bo’n yɛle kɛ “maan amun yo sanwun.”

10-11. (1) ?Ngue yɛ Saun Yolɛ 19:3 se e kɛ e yo-ɔ? (2) ?Ngue ti yɛ i sɔ’n ti cinnjin-ɔn?

¹⁰ Kɛ Zoova seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ ɔ ti sanwun’n, i sin’n ɔ kan guali su kɛ: “Maan amun  nyin yi amun si nin amun nin. […] Min yɛ n ti Anannganman amun Nyanmiɛn’n niɔn.”​—Sau. 19:2, 3.

¹¹ Ndɛ sɔ’n kle weiin kɛ Ɲanmiɛn kunndɛ kɛ e ɲin yi e si nin e nin mun. Cɛn kun’n, bian kun usali Zezi kɛ: “?Like kpa onin yɛ ɔ fata kɛ n yo naan m’an ɲan nguan m’ɔ leman awieliɛ’n niɔn?” Kɛ Zezi tɛ́ i su’n, ɔ seli i kɛ maan i ɲin yi i si nin i nin. (Mat. 19:16-19) Asa ekun’n, Zezi buli Farizifuɛ mun nin mmla klɛfuɛ’m be fɔ afin be se sran’m be kɛ sɛ be nianman be si nin be nin’m be lika’n, i sɔ’n timan tɛ. I sɔ mɔ be yoli’n ti’n, ‘sran’m b’a buman Ɲanmiɛn i ndɛ’n i like fi kun.’ (Mat. 15:3-6) “Ɲanmiɛn i ndɛ” sɔ’n i wie yɛle Mmla Blu’m be nun mmla nnun su’n, ɔ nin ndɛ ng’ɔ o Saun Yolɛ 19:3 nun’n. (Tul. 20:12) E sie i nzɔliɛ kɛ kwlaa naan Ɲanmiɛn w’a se Izraɛlifuɛ’m be kɛ be ɲin yi be si nin be nin mun’n, ɔ seli kɛ “maan amun nzuɛn’n ɔ fa min liɛ’n. Afin min nzuɛn liɛ’n nin klɔ sran liɛ’n timan kun.”

12. ?Wafa sɛ yɛ e kwla nanti ndɛ ng’ɔ o Saun Yolɛ 19:3 nun’n i su-ɔ?

¹² Zoova kunndɛ kɛ e ɲin yi e si nin e nin mun. Sɛ e waan é klé kɛ e yi ɲin be’n, ɔ fata kɛ e nian be lika. I sɔ’n ti’n, maan e tinuntinun e usa e wun kɛ: ‘?N nian min si nin min nin be lika kpa?’ Sɛ é nían naan e yomɛn i sɔ’n, maan e kaci e sa. Wafa nga e kwla nian be lika’n i wie yɛle kɛ e nin be e kwla yo ninnge wie mun likawlɛ. Annzɛ e kwla man be sika kan annzɛ e kwla toto ninnge wie mun e fa man be. Asa’n, e kwla wla be fanngan naan be su Zoova. Sɛ be su Zoova kusu’n, maan e uka be naan be su i kpa ekun. Yɛ sɛ be wla bo be wun’n, maan e fɔnvɔ be. Sɛ e yo sɔ’n, é klé kɛ e nanti ndɛ ng’ɔ o Saun Yolɛ 19:3 nun’n i su.

13. (1) ?Like uflɛ benin yɛ Saun Yolɛ 19:3 kle e-ɔ? (2) ?Wafa sɛ yɛ e kwla nian ajalɛ nga Zezi kle e mɔ Liki 4:16-18 kɛn i ndɛ’n, i su-ɔ?

¹³ Saun Yolɛ 19:3 kwla uka e naan y’a wun ndɛ cinnjin kpa kun ekun i wlɛ. Ndɛ mma sɔ’n nun’n, be kan Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n i ndɛ. I yo, e mɔ e ti Klisifuɛ’n e diman Moizi Mmla’n su. Ɔ maan e diman Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n wie. Sanngɛ sɛ e fa e ɲin e sie i wafa nga Izraɛlifuɛ’m be dili Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n ɔ nin i su ye nga be ɲɛnnin i’n be su’n, é wún ninnge cinnjin wie’m be wlɛ. Wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n nun’n, Izraɛlifuɛ’m be diman junman. Be fɛ i sɔ blɛ’n be fa su Ɲanmiɛn. * I sɔ’n ti yɛ Wunmiɛn-lolɛ-cɛn kwlakwla nun’n, Zezi ɔli Ɲanmiɛn sulɛ sua’n nun lɔ ko kanngannin Ɲanmiɛn Ndɛ’n nun’n niɔn. (Tul. 31:12-15; an kanngan Liki 4:16-18 nun.) Saun Yolɛ 19:3 nun’n, Ɲanmiɛn seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ be di i ‘wunmiɛn-lolɛ-cɛn’n.’ I sɔ’n kle e kɛ ɔ fata kɛ cɛn kwlakwla’n e sie blɛ kun naan e fa su Ɲanmiɛn. Atrɛkpa’n, ɔ fata kɛ a kaci ɔ sa ninnge wie’m be nun naan w’a kwla nanti mmla sɔ’n su kpa ekun. Sɛ ɔ ti sɔ’n, mian ɔ ɲin kaci ɔ sa. Sɛ a yo sɔ’n, a nin Zoova amun afiɛn mántan kpa kpɛkun á yó sanwun.

14. ?Ndɛ cinnjin benin yɛ ɔ o Saun Yolɛ ndɛ tre 19 nun mɔ be kan flannin nun-ɔn?

¹⁴ Saun Yolɛ ndɛ tre 19 fa e ɲin sie i ndɛ cinnjin kun m’ɔ kwla uka e naan y’a yo sanwun titi’n i su. I ndɛ mma 4 i awieliɛ lɔ’n, Zoova seli kɛ: “Min yɛ n ti Anannganman amun Nyanmiɛn’n niɔn.” Saun Yolɛ ndɛ tre 19 nun’n, ɔ kannin ndɛ sɔ’n flannin nun kpɛ 16. Ndɛ sɔ’n ti’n e wla kpɛn Mmla Blu’m be nun mmla klikli’n su. Mmla sɔ’n se kɛ: “N ti Anannganman ɔ Nyanmiɛn. […] Nán su like uflɛ fi, saan min kunngba cɛ.” (Tul. 20:2, 3) Ɔ maan sɛ e kunndɛ kɛ é yó sanwun titi’n, ɔ fataman kɛ sran fi annzɛ like fi yo e cinnjin  tra Zoova. Asa ekun’n, nán e wla fi su kɛ Zoova i dunman’n wo e su. I sɔ’n ti’n, nán e yo like wie m’ɔ́ sáci i dunman-ɔn.​—Sau. 19:12; Eza. 57:15.

15. ?Wafa sɛ yɛ Saun Yolɛ ndɛ tre 19 i ndɛ mma nga be kan tɛ yilɛ’n i ndɛ’n be kwla uka e-ɔ?

¹⁵ Wafa nga Izraɛlifuɛ’m be kleli kɛ Zoova yɛ ɔ ti be Ɲanmiɛn’n, yɛle kɛ be nantili i mmla’m be su. Saun Yolɛ 18:4 se kɛ: “Min ndɛ liɛ nga n kan n kle amun’n, i su yɛ amun fa-ɔ, yɛ min mmla’m be su yɛ amun di-ɔ. Afin min yɛ n ti Anannganman amun Nyanmiɛn niɔn.” Saun Yolɛ ndɛ tre 19 bo “mmla” sɔ’m be nun wie’m be su. I wie yɛle kɛ i ndɛ mma 5-8, 21, 22 be kan tɛ nga be fa nnɛn be yi’n be ndɛ. Ɔ fata kɛ Izraɛlifuɛ’m be yi tɛ sɔ mun kɛ nga Zoova bɔbɔ fa klo’n sa naan b’a yomɛn ‘i like’n i finfin.’ Sɛ e kanngan ndɛ mma sɔ’m be nun naan e bu be su akunndan’n, i sɔ’n úka e naan y’a yo ninnge mun kɛ nga Zoova bɔbɔ fa klo’n sa naan y’a mɛnmɛn i. Ɔ maan kɛ nga Ebre Mun 13:15 fa kan’n sa’n, e Ɲanmiɛn sulɛ’n yó kɛ tɛ yɛ e su yi e mɛn i sa.

16. ?Like cinnjin benin yɛ ɔ fata kɛ e yo naan b’a wun ngbaciɛ ng’ɔ o e nin be nga be suman Ɲanmiɛn’n e afiɛn-ɔn?

¹⁶ Sɛ e kunndɛ kɛ é yó sanwun’n, ɔ fata kɛ e kle weiin kɛ ngbaciɛ o e nin be nga be suman Ɲanmiɛn’n e afiɛn. Ɔ ju wie’n, i sɔ yolɛ’n ti kekle. Afin e suklu lɔ janvuɛ mun, annzɛ e wiengu junman difuɛ mun annzɛ e osufuɛ mun annzɛ sran uflɛ wie’m be kwla mian e kɛ e fɔn Ɲanmiɛn i mmla’n. Kɛ i sɔ sa liɛ’n ju’n, ɔ fata kɛ e fa ajalɛ cinnjin kpa kun. ?Ngue yɛ ɔ kwla uka e naan y’a fa ajalɛ kpa-ɔ? Ndɛ cinnjin kun m’ɔ o Saun Yolɛ 19:19 nun’n kwla uka e kpa. Lɔ’n, Ɲanmiɛn seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ: “Tralɛ nga be fa jese wafa nɲɔn yɛ be wuli’n, nán amun wla.” Mmla sɔ’n ti’n, be wunnin ngbaciɛ ng’ɔ o Izraɛlifuɛ mun nin nvle nga be mantan be lɛ’n be afiɛn’n. Andɛ’n, e mɔ e ti Klisifuɛ’n e nantiman mmla sɔ’n su. Ɔ maan e wla tralɛ wafawafa kwlaa. Sanngɛ e yoman kɛ mɛn’n nunfuɛ’m be sa. Kannzɛ sran sɔ’m be ti e wiengu suklu ba, annzɛ e wiengu junman difuɛ, annzɛ e osufuɛ bɔbɔ’n, sanngɛ e yoman kɛ be sa. I yo, e klo be sanngɛ e kunndɛman kɛ é fɔ́n Zoova i mmla’n. Ɔ maan sɛ Ɲanmiɛn i mmla’m be su falɛ’n ti’n, e ti e liɛ ngunmin’n i sɔ’n kunman e ɲannzuɛn. I kpa bɔbɔ’n e lafi su kɛ i sɔ yolɛ’n ti cinnjin kpa. Afin e si kɛ sɛ e waan é yó sanwun’n, ɔ fata kɛ e yo Ɲanmiɛn liɛ klonglo naan nán e fa e wun e wla ninnge tɛtɛ’m be nun.​—2 Kor. 6:14-16; 1 Piɛ. 4:3, 4.

17-18. ?Wafa sɛ yɛ e kwla kle kɛ e fa afɔtuɛ nga Saun Yolɛ 19:23-25 man e’n su-ɔ?

¹⁷ Kɛ Zoova seli Izraɛlifuɛ’m be kɛ “Min yɛ n ti Anannganman amun Nyanmiɛn’n,”  i sɔ’n ukali be naan b’a wun i wlɛ kɛ be nin i be afiɛn m’ɔ mantan’n yɛ ɔ fata kɛ ɔ yo be cinnjin tra like kwlaa-ɔ. ?Wafa sɛ? Ndɛ ng’ɔ o Saun Yolɛ 19:23-25 nun’n ɔ yiyi i sɔ liɛ’n nun. (An kanngan nun.) Ɲanmiɛn seli be kɛ sɛ be ju mɛn nga i waan ɔ́ fá mán be’n i nun’n, sɛ be ta waka’n nán be di i su mma’n lele afuɛ nsan. I afuɛ nnan su’n, maan be fa waka mma kwlaa nga be ɲɛnnin i’n be ɔ i sua’n nun lɔ. I afuɛ nnun su liɛ’n yɛ be kwla di-ɔ. Mmla sɔ’n ukali Izraɛlifuɛ mun naan b’a wun i wlɛ kɛ ɔ fataman kɛ be dun mmua bu be bɔbɔ be wun akunndan. Sanngɛ ɔ fata kɛ be fa be wla’n kwlaa be guɛ i Zoova su yɛ be fɛ i sulɛ’n be sie i like kwlaa ɲrun. Sɛ be yo sɔ’n, ɔ́ mán be aliɛ titi. Asa ekun’n, be wunnin i wlɛ kɛ ɔ fata kɛ be man like be fa suan junman nga be di i Ɲanmiɛn i tannin sua’n nun’n i bo.

¹⁸ Mmla ng’ɔ o Saun Yolɛ 19:23-25 nun’n ti’n, e wla kpɛn ndɛ kun mɔ Zezi kɛnnin i oka’n su lɔ’n i su. Ɔ seli kɛ: “Nán amun koko like nga amun ko di’n annzɛ nga amun ko nɔn’n i ti.” I sin’n, ɔ kan guali su kɛ: “Amun Si m’ɔ o ɲanmiɛn su lɔ’n si kɛ amun sa mian ninnge kwlaa sɔ’m be wun.” Ɔ seli ekun kɛ Ɲanmiɛn nían e lika kɛ ng’ɔ fa nian anunman’m be lika’n sa. (Mat. 6:25, 26, 32) I sɔ’n ti’n, maan e lafi su kɛ Zoova nían e lika kpa titi. Kpɛkun maan ‘e man’ be nga be o asamian nun’n be like. Kusu kɛ e ko yo sɔ’n, nán e bo i ndolo e sin. Asa’n, maan e fa e sa ti like e man naan be fa tua asɔnun’n i su kalɛ mun. Kɛ e yi e klun ufue’n i nglo kɛ ngalɛ sa’n, Zoova sie i nzɔliɛ yɛ kɛ i blɛ’n wá jú’n ɔ́ yó e mo. (Mat. 6:2-4) Asa ekun’n kɛ e yo sɔ’n, i sɔ’n kle kɛ e fa afɔtuɛ nga Saun Yolɛ 19:23-25 man e’n i su.

19. ?Ngue yɛ Saun Yolɛ ndɛ tre 19 kleli wɔ-ɔ?

¹⁹ Like suanlɛ nga nun’n, e fali e ɲin e sieli i Saun Yolɛ ndɛ tre 19 i ndɛ mma wie’m be su. Ndɛ mma sɔ’m be ukali e naan y’a wun wafa nga e kwla yo sanwun kɛ e Ɲanmiɛn sa’n. Sɛ e nian e Ɲanmiɛn m’ɔ ti sanwun’n i ajalɛ’n su’n, ‘sa’n kwlaa nun’n e nzuɛn’n yó sanwun.’ (1 Piɛ. 1:15) Sɛ e nzuɛn’n ti kpa kusu’n, be nga be suman Zoova’n bé síe i sɔ liɛ’n i nzɔliɛ. Ɔ maan atrɛkpa’n be nun wie’m bé sú Zoova. (1 Piɛ. 2:12) Sanngɛ Saun Yolɛ ndɛ tre 19 kwla kle e like kpanngban kpa ekun. I sɔ’n ti’n, like suanlɛ nga i sin liɛ’n nun’n, é wá fá e ɲin síe i ndɛ tre sɔ’n i nun ndɛ mma wie’m be su ekun. I sɔ’n úka e naan y’a wun ninnge uflɛ mɔ be kwla uka e naan ‘y’a yo sanwun’n’ be wlɛ.