1. De ibude ne Pita rhie ne etẹn ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii? Vbọ khian ya ọmwa gha roro ẹre wẹẹ, ai khian sẹtin lele ibude na?

 IBUDE ne ukọ ighẹ Pita rhie ne etẹn na hannọ zẹ, ni ghaa rrọọ vbe ẹghẹ nii, gha ru iyobọ ne ima hia, ọre ẹrinmwi ma rrie ra uhunmwu otagbọn na ma khian gha ye. E Pita khare wẹẹ: “Wa gha re ne ọ huanrẹn vbe emwi ne uwa ru hia zẹvbe ne Osanobua ne ọ tie uwa vbe re ne ọ huanrẹn. Rhunmwuda, ebe khare wẹẹ, ‘Ọ kere ne uwa gha re ne ọ huanrẹn rhunmwuda ne ọ huanrẹn ọre imẹ vbe khin.’” (1 Pit 1:​15, 16) Ẹmwẹ na ya ima rẹn wẹẹ, ma gha sẹtin gha re emwa ni huanrẹn vbe emwi hia ne ima ru, zẹvbe ne Jehova vbe ye. Emwi nẹi mwẹ a ma ru nọ. Ma sẹtin gha roro ẹre wẹẹ, ma i khian sẹtin gha re emwa ni huanrẹn, rhunmwuda, emwa orukhọ ẹre ima khin. E Pita ru emwi nibun nọ ma deyọ, sokpan, igiemwi ne ọ rhie ye otọ ya ima rẹn wẹẹ, ma gha sẹtin gha re emwa ni huanrẹn.

2. De avbe inọta ne ako iruẹmwi na khian rhie ewanniẹn yi?

² Vbe akọ iruẹmwi na, ma gha rhie ewanniẹn ye avbe inọta na: Vba ya uhuanmwẹ kha? De emwi ne Baibol maa ima re vbekpa uhuanmwẹ ọghe Jehova? De vbene ima khian ya gha re emwa ni huanrẹn vbe emwi hia ne ima ru? Ma gha re emwa ni huanrẹn, vbọ khian ya ru iyobọ ne ima ya sikẹ e Jehova hẹ?

3. De emwa ne emwa ghee zẹvbe emwa ni huanrẹn? De eke ne ima khian na miẹn ẹmwata nọ rrọọ?

³ A ghaa guan kaan ọmwa ne ọ huanrẹn, emwa nibun ghee ẹre wẹẹ, ọmwa nẹi giẹ, ne ọ si aro gba ye uhunmwu kevbe ne ọ yọ ukpọn ne guọrọ ẹre a guan kaẹn. Sokpan, ẹi re ọni ẹre a ya rẹn ọmwa ne ọ huanrẹn. E Baibol gi ima rẹn wẹẹ, e Jehova ne ọre Osa ne ọ huanrẹn keghi re Osa ne ọ ghọghọ. (1 Tim 1:11) Ọ vbe gi ima rẹn wẹẹ, emwa ni ghọghọ ẹre eguọmwadia ẹre khin. (Psm 144:15) E Jesu keghi gu emwa eso gui rhunmwuda uyinmwẹ agabagebe  ne iran ghaa yin; iran ghi ba yọ ukpọn ne guọrọ, ne emwa mieke na gha ghee iran wẹẹ, iran ẹre ọ sikẹ Osanobua sẹ. (Mat 6:1; Mak 12:38) Zẹvbe Ivbiotu e Kristi ne ima khin, ma rẹn emwi ne a yae kha, ne a gha re ọmwa ne ọ huanrẹn, rhunmwuda emwi ne Baibol maa ima re. Osanobua kakabọ hoẹmwẹ ima, rhunmwuda ọni, ẹi khian wẹẹ ne ima ru emwi ne ọ rẹnrẹn wẹẹ, ma i khian sẹtin ru. Nọnaghiyerriọ, ne Jehova na tama ima wẹẹ, “Ọ kere ne uwa gha re ne ọ huanrẹn,” ọ ya ima rẹn wẹẹ, ma gha sẹtin gele ru vberriọ. Vbene ẹmwata, ma ke sẹtin gha re emwa ni huanrẹn vbe emwi hia ne ima ru, ọ khẹke ne ima rẹn emwi ne a ya uhuanmwẹ kha.

4. Vbe a yae kha, ne a gha re ọmwa ne ọ huanrẹn?

⁴ Vba ya uhuanmwẹ kha? E Baibol ghaa guan kaan ọmwa ne ọ “huanrẹn,” ọmwa ne ọ yin vbene Osanobua gualọ ẹre yi kevbe ne ọ rhie ugamwẹ ne a ma gua ne Osanobua ẹre a guan kaẹn. Uhuanmwẹ vbe dekaẹn emwi ra ọmwa ne a ya fian ohan gie Osanobua. Ọni nọ wẹẹ, ma ghaa yin vbene Osanobua gualọ ẹre yi, ma na gha gae vbe odẹ nọ khẹke, ma na vbe gha re ọsiọre ne kankankan, a gha sẹtin tie ima emwa ni huanrẹn. Agharhemiẹn wẹẹ, Osa ne ọ huanrẹn ẹre Jehova khin, ọ ye hoo ne ọ si ima kẹ egbe, egbe egbe ne ima ya re emwa orukhọ; emwi ọkpaodin wa na khin.

5. De emwi ne avbe odibosa maa ima re vbekpa e Jehova?

⁵ E Jehova keghi re Osa ne ọ huanrẹn vbe emwi hia ne ọ ru. Emwi ne avbe odibosa na tie ẹre sẹraf tae, so igiẹ ye ọna; avbe odibosa na, wa kakabọ sikẹ ẹkete ọghe Jehova. Iran khare wẹẹ: ‘Nọ huanrẹn, nọ huanrẹn, nọ huanrẹn ọre Nọyaẹnmwa ne Oghodua khin!’ (Aiz 6:3) Rhunmwuda ne iran na re emwa ni huanrẹn, ẹre ọ si ẹre ne iran na sẹtin sikẹ Osanobua. Ọna ẹre ọ si ẹre ne ehe ne avbe odibosa na rhie egbe ma emwa vbe ẹghẹ nẹdẹ, na gha re ehe nọ huanrẹn. Ọna ẹre ọ si ẹre ne a na miẹn wẹẹ, vbe ẹghẹ ne Mosis na mudia vbe odaro oha nọ mu erhẹn, odibosa na tama rẹn wẹẹ, ehe nọ huanrẹn ẹre ọ mudia yi.​—Ẹks 3:​2-5; Jọs 5:15.

6-7. (a) Zẹvbe nọ rre ebe Ẹksodọs 15:​1, 11, de vbene Mosis ya gie Ivbi Izrẹl rẹn wẹẹ, Osa ne ọ huanrẹn ẹre Jehova khin? (b) De emwi nọ ghaa ye Ivbi Izrẹl ẹre rre wẹẹ, Osa ne ọ huanrẹn ẹre Jehova khin? (Ghee efoto nọ rre odaro ebe na.)

⁶ Vbe Mosis ghi su Ivbi Izrẹl la Okun Nọ Baa gberra nẹ, ọ na gi iran rẹn wẹẹ, e Jehova ne Osa ne iran ga keghi re Osa ne ọ huanrẹn. (Tie Ẹksodọs 15:​1, 11.) Ivbi Igipt ni ghaa ga ẹbọ ma gha re emwa ni huanrẹn. Erriọ Ivbi e Kena vbe gha ye. Te Ivbi e Kena ghaa ya ivbi iran zọ ese gie avbe ẹbọ, erriọ ẹre iran vbe ya gha fuẹn vbe uwu oghẹ kevbe avbe uyinmwẹ nọ kẹkẹ. (Lẹv 18:​3, 4, 21-24; Diut 18:​9, 10) E Jehova i yevbe osa ọghe avbe agbẹnvbo nii, ẹi khian wẹẹ ne eguọmwadia ẹre gha mwẹ obọ vbe uyinmwẹ nọ kẹkẹ. E Jehova tobọ re ọre uhuanmwẹ. Emwi ne a gbẹnnẹ ye emwi itegbe ọghe igoru, nọ rre ukugba ne ogie ohẹn mu ye uhunmwu so igiẹ ye ọna. Emwi ne a gbẹnnẹ yọ ọre, ‘Uhuanmwẹ keghi re ọghe Jehova.’​—Ẹks 28:​36-38.

⁷ Emwi ne a gbẹnnẹ ye emwi itegbe ọghe igoru nii, gha ya emwa ni rhirhi bẹghe ẹre rẹn wẹẹ, Osa ne ọ huanrẹn ẹre Jehova gele khin. Ivbi Izrẹl ni ma sẹtin bẹghe emwi itegbe ọghe igoru nii, rhunmwuda iran ma sẹtin sẹ eke ne ogie ohẹn ye ghi vbọ? Iran gha ye rẹn wẹẹ, Osa ne ọ huanrẹn ẹre Jehova khin ra? Ẹẹn! Sirrae emwa hia, ke ọmaẹn ke ẹghele ẹre a na gbe Uhi ne Ivbi Izrẹl. (Diut 31:​9-12) Akpawẹ u rre evba vbe ẹdẹrriọ, u gha te họn vbe a tie uhi na: “Mẹ ọre Nọyaẹnmwa Osanobua rua, wa ghi ya egbe khian ni huanrẹn rhunmwuda ọmwa ne ọ huanrẹn ọre imẹ khin.” “Wa gha re emwa ni huanrẹn ni re ọghomwẹ ọkpa rhunmwuda,  mẹ ne Osanobua ne ọ re Nọyaẹnmwa, te imẹ huanrẹn.”​—Lẹv 11:​44, 45; 20:​7, 26.

8. Vbe ima miẹn ruẹ vbe ebe Lẹvitikọs 19:2 kevbe ebe 1 Pita 1:​14-16?

⁸ Gi ima mu ukpa mu uwerhẹn ghee emwi nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:2 na tiere ma Ivbi Izrẹl. E Jehova keghi tama e Mosis ne ọ tama Ivbi Izrẹl wẹẹ: “Wa gha re ni huanrẹn rhunmwuda ọmwa ne ọ huanrẹn mẹ khin. Mẹ ọre Nọyaẹnmwa Osanobua uwa.” Egbọre ẹmwẹ nọ rre ako na ẹre Pita ya unu kaan, vbe ọ tama Ivbiotu e Kristi wẹẹ, “uwa gha re ne ọ huanrẹn.” (Tie 1 Pita 1:​14-16.) Agharhemiẹn wẹẹ, ma i ghi rre ototọ Uhi e Mosis, emwi ne Pita tae ya ima rẹn wẹẹ, emwi nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:2 vbe kaan ima. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, Osa ne ọ huanrẹn ẹre Jehova khin, ọ khẹke ne emwa hia ni gae vbe gha re emwa ni huanrẹn, ọre ẹrinmwi ẹre iran rrie, ra uhunmwu otagbọn na ẹre iran khian gha ye.​—1 Pit 1:4; 2 Pit 3:13.

9. De vbene ebe Lẹvitikọs uhunmwu ẹnrẹn 19 khian ya ru iyobọ ne ima hẹ?

⁹ Rhunmwuda ne ima na hoo ne ima ya ẹko rhiẹnrhiẹn Osa ne ọ huanrẹn ne ima ga, ma keghi hia ne ima rẹn emwi ne ima gha ru, ne ima mieke na gha re emwa ni huanrẹn. E Jehova tama ima nẹ, emwi ne ima gha ru. Ma gha miẹn ibude eso ne ọ rhie ne ima vbe ebe Lẹvitikọs uhunmwu ẹnrẹn 19. Okpia ọkpa nọ rri egie ebe na tie ẹre Marcus Kalisch khare wẹẹ: “Egbọre emwi nọ rre ako evbagbẹn nọhuanrẹn na, ẹre ọ ghi ru ekpataki sẹ vbe ebe Lẹvitikọs, ọni ọre deghẹ ọ ma kue vbe ru ekpataki sẹ emwi nọ rre ebe Gẹnẹsis ya sẹ Diuteronomi.” Gia ziro yan ako eso vbe ebe Lẹvitikọs uhunmwu ẹnrẹn 19; ma gha wa miẹn emwi nibun ruẹ vbọ. Zẹvbe ne ima ya ziro yan rẹn, ghẹ mianmian ifiẹmwẹ nọ rre omuhẹn ọghe ako evbagbẹn nọhuanrẹn na, nọ re “Wa gha re ni huanrẹn.”

10-11. De emwi ne ebe Lẹvitikọs uhunmwu ẹnrẹn 19 wẹẹ ne ima ru? Vbọzẹ nọ na ru ekpataki?

¹⁰ Vbe Jehova ghi tama Ivbi Izrẹl ne iran gha re emwa ni huanrẹn, ọ na rhie te ẹre wẹẹ: “Dọmwadẹ ọghẹe ghi gha ya ọghọ ne erhae kevbe iyẹe . . . Mẹ ọre Nọyaẹnmwa Osanobua uwa.”​—Lẹv 19:​2, 3.

¹¹ Ọna ya ima rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha rhie ọghọ ne evbibiẹ ima. U ye yerre vbe ẹghẹ ne okpia ọkpa na nọ e Jesu wẹẹ: “De emwi esi ne I gha ru ne ẹfe [ra arrọọ] nẹ i fo gha na sẹ mwẹ  obọ?” Usun emwi ne Jesu tama okpia nii ọre, ne ọ ya ọghọ ne erhae kevbe iyẹe. (Mat 19:​16-19) E Jesu keghi gu avbe Farisi kevbe iran ni maa emwa uhi gui wẹẹ, iran ma gha gbaroghe evbibiẹ iran vbene ọ khẹke. Vbene ẹmwata, te iran wa so “uhi Osanobua” gọ. (Mat 15:​3-6) Ọkpa vbe “Uhi Osanobua” na guan kaẹn na, ọre Uhi nogie isẹn ne Osanobua gbe ne Ivbi Izrẹl, uhi na vbe rre ebe Lẹvitikọs 19:3. (Ẹks 20:12) A te miẹn wẹẹ, Osanobua gbe uhi nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:3 ma Ivbi Izrẹl, ne ọ na wẹẹ, ne iran gha rhie ọghọ ne evbibiẹ iran, ọ na wẹẹ, “Wa gha re ni huanrẹn rhunmwuda ọmwa ne ọ huanrẹn mẹ khin. Mẹ ọre Nọyaẹnmwa Osanobua uwa.”

12. De vbene ima khian ya lele uhi nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:3?

¹² Ma gha muẹn roro uhi ne Jehova gbe ne ima, ma sẹtin do gha nọ egbe ima wẹẹ, ‘Mẹ gele rhie ọghọ ne evbibiẹ mwẹ vbene ọ khẹke ra?’ Adeghẹ u na gha roro ẹre wẹẹ, u ma hia sẹ vbe ẹghẹ nọ gberra, ọ ma he ye la, u gha ye sẹtin rhie ọghọ nọ khẹke ne iran. Ne ima gha te ya gha gbe I ma rẹn ye emwi ne ima ma sẹtin ru ne evbibiẹ ima vbe ẹghẹ nọ gberra, ọ khẹke ne ima hia nia vbene ẹtin ima sẹ, ne ima ya gbaroghe iran vbene ọ khẹke. U sẹtin gha mu otuẹ gie iran vbe ẹghẹ hia, u ghi vbe gha mwẹ ẹghẹ ne iran. U sẹtin gha rhie igho ne iran, ne iran ya da egbe yi, u ghi vbe gha dẹ emwi ne iran gualọ ne iran; u ghi gha ru iyobọ ne iran, ne iran mieke na gha mwẹ amuẹtinyan nọ wegbe, u ghi vbe gha rhie igiọdu ne iran vbe ẹghẹ hia. U ghaa ru ena hia, ọni rhie ma wẹẹ, u lele uhi nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:3.

13. (a) De ibude ọvbehe ne ima miẹn vbe ebe Lẹvitikọs 19:3? (b) Zẹvbe nọ rre ebe Luk 4:​16-18, de vbene ima khian ya ya egbe taa e Jesu hẹ?

¹³ Ebe Lẹvitikọs 19:3 maa ima emwi ọvbehe ne ima gha ru, ne ima mieke na gha re emwa ni huanrẹn. Vbe ako evbagbẹn nọhuanrẹn nii, Osanobua na wẹẹ ne Ivbi Izrẹl gha lele uhi Ẹdẹ Ikẹtin. Ivbiotu e Kristi i rre ototọ uhi e Mosis, rhunmwuda ọni, ma i lele uhi Ẹdẹ Ikẹtin. Ọrheyerriọ, ma gha miẹn emwi nibun ruẹ vbe odẹ ne Ivbi Izrẹl ya gha lele uhi Ẹdẹ Ikẹtin kevbe afiangbe ne iran miẹn. Ẹdẹ ikẹtin ẹre Ivbi Izrẹl ya gha hẹwẹ, iran i yo ugbo yo ogo vbe ẹdẹrriọ; nọghayayerriọ, iran ghi ya ẹdẹrriọ rhie egbe ye iwinna ugamwẹ ọghe Jehova. * Ọna ẹre ọ si ẹre ne a na miẹn wẹẹ, ọ ghaa rre Ẹdẹ Ikẹtin, e Jesu ghi ya tie Ebe Nọhuanrẹn vbe sinagọg nọ rre ẹvbo ẹre. (Ẹks 31:​12-15; tie Luk 4:​16-18.) Ma ghaa muẹn roro, uhi ne Jehova gbe ne Ivbi Izrẹl vbe ebe Lẹvitikọs 19:3 ne ọ na wẹẹ, ne iran gha lele uhi “Ẹdẹ Ikẹtin,” ọ gha ya ima rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne ima gha zẹ ẹghẹ kọ, ne ima ya gha ru emwi nọ gha ya amuẹtinyan ọghe ima gha wegbe yọ. Uwẹ yayi wẹẹ, emwi eso rrọọ ne u gha ru, ne u ya rhie ẹre ma wẹẹ, u gele lele ibude na ra? Adeghẹ u na gha zẹ ẹghẹ kọ ya ru emwi nọ gha ya amuẹtinyan ruẹ wegbe, ọna gha ya ruẹ sikẹ e Jehova sayọ, ẹghẹ nii, ọ ghi sẹtin ka ruẹ ba ọmwa ne ọ huanrẹn.

14. De ifiẹmwẹ nọ ladian yan egbe yan egbe vbe ebe Lẹvitikọs uhunmwu ẹnrẹn 19?

¹⁴ Ọ mwẹ ifiẹmwẹ ọkpa nọ wa ladian inugba nọ khin, vbe ebe Lẹvitikọs uhunmwu ẹnrẹn 19, nọ gha ru iyobọ ne ima, ne ima ya gha re emwa ni huanrẹn. Ifiẹmwẹ nokiekie nọ rre uviẹn 4 khare wẹẹ: “Mẹ ọre Nọyaẹnmwa Osanobua uwa.” Igba 16 ẹre egbe ẹmwẹ na ladian vbe ako Evbagbẹn Nọhuanrẹn na. Ọna ye ima ẹre rre, uhi nokaro ne Jehova gbe ne Ivbi Izrẹl, ne ọ na wẹẹ: “Mẹ ọrọre Nọyaẹnmwa Osanobua ruẹ . . . Ohan i gie uwẹ mwẹ osa ọvbehe ba imẹ.” (Ẹks 20:​2, 3) Adeghẹ Ovbiotu e Kristi hoo ne ọ gha re ọmwa ne ọ huanrẹn, ọ ma khẹke ne ọ gi ọmwa ke ọmwa ra emwi ke emwi yae khian rree  ne Jehova. Rhunmwuda ne ima na re ọsosẹ ọghe Jehova, ma i hoo ne ima ru emwi ke emwi nọ gha sa ọrho ye eni ẹnrẹn nọ huanrẹn.​—Lẹv 19:12; Aiz 57:15.

15. Ma gha tie emwi ne ebe Lẹvitikọs uhunmwu ẹnrẹn 19 tae vbekpa ese na zọ, vbọ khian ru iyobọ ne ima ya ru?

¹⁵ Ne Ivbi Izrẹl na gha lele uhi ọghe Jehova, te iran ghaa rhie ẹre ma wẹẹ, irẹn ọre Osanobua iran. Ebe Lẹvitikọs 18:4 khare wẹẹ: “Wa gha ya uhi mwẹ ru emwi, ne uwa vbe gha ru vbene I khare. Mẹ ọrọre Nọyaẹnmwa ne Osanobua uwa.” Ebe Lẹvitikọs uhunmwu ẹnrẹn 19 keghi ya unu kaẹn “uhi” eso ne Jehova gbe ne Ivbi Izrẹl. Vbe igiemwi, vbe uviẹn 5-8, 21, 22, e Jehova keghi tama iran vbene iran khian ya gha ya aranmwẹ zọ ese gie irẹn hẹ. Ọ ma hoo ne iran ya iyeke abọ mu emwi ne a ya fi ohan ne irẹn, “zẹvbe ne a miẹn wẹẹ, ọ ma sẹ emwi rhọkpa.” Ma ghaa tie avbe ako evbagbẹn nọhuanrẹn na, ọ gha ru iyobọ ne ima ya gha ru emwi, nọ gha ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova, ma ghi vbe sẹtin “gha rhie urhomwẹ ne Osanobua vbe ẹghẹ hia, zẹvbe ese ne a zọ,” vbene ebe Hibru 13:15 wẹẹ ne ima gha ru ẹre.

16. De emwi nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:​19, nọ ya ima rẹn wẹẹ, ọ khẹke ne alughaẹn gha rre ẹkpo emwa ni ga Osanobua kevbe emwa nẹi gae?

¹⁶ Ma ghaa hoo ne ima gha re emwa ni huanrẹn, ọ ma khẹke ne ima ya egbe taa emwa nẹi ga Osanobua. Ọna i zẹdẹ re emwi nọ khuẹrhẹ. Ugbẹnso, emwa ne ima gba yo esuku, ne ima gba winna, etẹn ima nẹi re Osẹe Jehova ra emwa ọvbehe, sẹtin gha kpikpi ima, ne ima ru emwi nẹi khian ya ẹko rhiẹnrhiẹn e Jehova. Egbe emwi vbenian gha sunu, vbọ khian ru iyobọ ne ima ya rẹn emwi nọ khẹke ya ru? Emwi nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:19 gha ru iyobọ ne ima ya rẹn emwi ne ima gha ru. Ako nii khare wẹẹ: “Ghẹ rhuan ukpọn ne a ya emwi ughughan eva do.” Uhi na keghi ya iran lughaẹn ne agbẹnvbo ni lẹga iran. Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, ma i ghi rre ototọ Uhi e Mosis, ma i ghi lele deghẹ oru ne a ya do ukpọn ọghe ima, mwẹ ẹmu ra ona ughughan. Ọrheyerriọ, ma i gu emwa ne uyinmwẹ kevbe iyayi ọghe iran ma gu emwi nọ rre Baibol ro mu obọ, ọ gha khọnrẹn ne iran gha re emwa ne ima gba yo esuku, emwa ne ima gba winna ra emwa ni rre ẹgbẹe ọghe ima. Ẹmwata nọ wẹẹ, ma hoẹmwẹ emwa ima vbe uwu ẹgbẹe kevbe ogieva ima. Sokpan, ọ gha de ọghe ne a họn ẹmwẹ ne Jehova ma i yae ku, ọ gha khọnrẹn ne iran gha ghee ẹre wẹẹ, odẹ ne ima ya ru emwi lughaẹn. Yerre wẹẹ, ma ghaa hoo ne ima gha re emwa ni huanrẹn vbe odaro Osanobua, te ọ khẹke ne ima gele lughaẹn ne emwa ni rre uwu agbọn.​—2 Kọr 6:​14-16; 1 Pit 4:​3, 4.

17-18. De emwi ne ebe Lẹvitikọs 19:​23-25 maa ima re?

¹⁷ Ẹmwẹ na ighẹ “Mẹ ọre Nọyaẹnmwa Osanobua ruẹ” kegha ye Ivbi Izrẹl rre wẹẹ, ọ khẹke ne  iran mu ọghe Jehova karo. De vbene iran khian ya ru ọna hẹ? Ebe Lẹvitikọs 19:​23-25 ya ima rẹn emwi nọ khẹke ne iran ru. (Tie ẹre.) Muẹn roro, emwi ne Jehova wẹẹ ne Ivbi Izrẹl ru, vbe iran gha sẹ otọ ne irẹn yan rẹn wẹẹ irẹn gha mu ne iran. Ọ wẹẹ iran gha kọ emwi, ne iran ghẹ rri ọmọ rẹn vbe ọwara ukpo eha. Ọ ghaa rre ukpo nogie enẹ, iran ghi ya emwi okọ ne iran rhọọ re fi ohan gie Osanobua. Ke ukpo nogie isẹn kpa, enarẹn sẹtin suẹn gha rri ọre. Uhi na keghi gi Ivbi Izrẹl rẹn wẹẹ, ọ ma khẹke ne iran mu ọghe enegbe iran karo. Te Jehova ya ọna maa iran re wẹẹ, irẹn gha sẹtin kpemehe ne iran, deghẹ iran na mu ẹtin yan irẹn kevbe deghẹ iran na vbe mu ugamwẹ ọghe irẹn karo. Iran na ru vberriọ, ẹi khian gi ohanmwẹ gbe iran. Osanobua na vbe tama iran wẹẹ, ne iran gha loo emwi ne iran mwẹ ya zọ ọhẹ gie irẹn.

¹⁸ Uhi nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:​23-25 ya ima ẹre rre, ẹmwẹ ne Jesu tae vbe ọ kporhu vbe uhunmwu oke. Ọ wẹẹ: “Uwa ghẹ hagha ba ẹmwẹ emwi ne uwa gha re ra ne uwa gha da.” Ọ na vbe rhie te ẹre wẹẹ: “Erha uwa ne ọ rre ẹrinmwi rẹnrẹn ighẹ ẹi mwẹ amamwẹ ọnrẹn, avbe emwi na hia khin ne uwa.” Ugbẹnvbe a miẹn wẹẹ, Osanobua kpemehe ne avbe ahianmwẹ, ọ gha vbe kpemehe ne ima. (Mat 6:​25, 26, 32) Ma mwẹ ilẹkẹtin wẹẹ, e Jehova gha gbaroghe ima. Ma vbe mu egbe ne ima gha “ru ẹse” ne emwa ne obọ ma sẹ ọre. Ọ ghaa mwẹ emwi na khian ya igho ru vbe iko, ekhọe hia ma ya ru iyobọ. E Jehova gha san ima ẹse, deghẹ obọ ẹse na gha tọlọ ima. (Mat 6:​2-4) Te ima vbe yae rhie ẹre ma wẹẹ, ma rẹn otọ emwi nọ rre ebe Lẹvitikọs 19:​23-25.

19. De emwi ne u miẹn ruẹ vbe ebe Lẹvitikọs?

¹⁹ Uviẹn eso ne ima ziro yan vbe ebe Lẹvitikọs uhunmwu ẹnrẹn 19, ya ima rẹn emwi eso ne ima gha ru, ne ima mieke na gha re emwa ni huanrẹn vbene Osanobua vbe ye. Adeghẹ ima na gha hia ne ima ya egbe taa Osanobua, te ima rhie ẹre ma wẹẹ, ma hoo ne ima ‘gha re ne ọ huanrẹn vbe emwi ne ima ru hia.’ (1 Pit 1:15) Aro emwa nẹi ga e Jehova daa ẹre nẹ wẹẹ, ma gele mwẹ uyinmwẹ esi. Te eso ghi kue lekpa uyinmwẹ ima rhie urhomwẹ ne Jehova. (1 Pit 2:12) Emwi ye bun ne ima gha ye miẹn ruẹ vbe ebe Lẹvitikọs uhunmwu ẹnrẹn 19. Vbe ako iruẹmwi nọ ghi lele ọna, ma gha ziro yan uviẹn eso vbe ako na, nọ gha vbe ru iyobọ ne ima ya gha re emwa ni huanrẹn.