1. ¿Achkë naʼoj xyaʼ ri apóstol Pedro chkë ri cristianos pa naʼäy siglo, y achkë rma rkʼë jbʼaʼ röj nqanaʼ chë ma nqkowin ta nqasmajij?

 XA BʼA akuchï na kʼa qayoʼen wä ri qakʼaslemal chqawäch apü —chlaʼ chkaj o chwäch le Ruwachʼulew—, röj kan kʼo nqatamaj qa chrij ri naʼoj xyaʼ ri apóstol Pedro chkë ri cristianos pa naʼäy siglo. Ryä xtzʼibʼaj reʼ: «Kan achiʼel ri Loqʼoläj ri xixchaʼö, rïx chqä kixok loqʼoläj rkʼë jontir ri bʼanobʼäl yeʼiʼän, rma kan tzʼibʼatäl qa: ‹Kʼo chë yixok loqʼoläj rma rïn kan yïn loqʼoläj›» (1 Ped. 1:15, 16). ¿Achkë nqatamaj qa chkij re tzij reʼ? Chë röj nqkowin nqakʼän qanaʼoj chrij Jehová, ri majun ta chik jun más loqʼoläj chwäch ryä. Röj ma xa xuʼ ta nqkowin nq-ok loqʼoläj rkʼë jontir ri bʼanobʼäl yeqaʼän, xa kan nkʼatzin nqaʼän riʼ, tapeʼ nqanaʼ chë ma nqkowin ta rma xa yoj ajmakiʼ. Nqaʼij riʼ rma yajün ri apóstol Pedro kan kʼo kʼïy ri akuchï xsach wä. Ye kʼa ri tzʼetbʼäl xyaʼ qa chqawäch nukʼüt chë röj chqä nqkowin nq-ok loqʼoläj.

2. ¿Achkë kʼutunïk xkeqaqʼalajsaj chpan re tjonïk reʼ?

² Chpan re tjonïk reʼ xkeqaqʼalajsaj re kʼutunïk reʼ: ¿achkë ntel chë tzij yatok loqʼoläj?, ¿achkë más nuʼij le Biblia chrij ri rubʼanik nukʼüt Jehová chë kan loqʼoläj?, ¿achkë rubʼanik nq-ok loqʼoläj rkʼë ri bʼanobʼäl yeqaʼän? chqä ¿achkë rma nqaʼij chë nkʼatzin yatok loqʼoläj rchë yatok rachiʼil Jehová?

3. ¿Achkë npë pa kijolon ye kʼïy taq nkiquʼ rij jun winäq ri nbʼix loqʼoläj che rä, y akuchï nqïl wä ri achkë ntel chë tzij yatok loqʼoläj?

³ Taq ye kʼïy nkiquʼ rij jun winäq ri nbʼix loqʼoläj o santo che rä, npë pa kijolon jun winäq ri kʼo ru-religión ri majun bʼëy ntzeʼen ta o ri kan bʼis ntzuʼun, achiʼel ri ye kʼo chkiwäch jojun cuadros ri kowan kiqʼij chkiwäch ri winäq. Ye kʼa ya riʼ ma kantzij  ta. Le Biblia nuʼij chë Jehová, ri kan loqʼoläj, ya riʼ «ri Dios ri kʼo kiʼkʼuxlal rkʼë» (1 Tim. 1:11). Chqä nuʼij chë ri winäq ri nkiyaʼ ruqʼij kan kiʼ chqä kikʼuʼx (Sal. 144:15). Y tnatäj chqë chë Jesús xuʼij chë ri winäq ri yekiksaj nmaʼq kaqän taq tzyäq chqä yekiʼän ütz taq bʼanobʼäl xa xuʼ rchë ütz yetzʼet kimä ri nkʼaj chik kan ma ütz ta ri nkiʼän (Mat. 6:1; Mar. 12:38). Röj, ri cristianos, qataman achkë ntel chë tzij yatok loqʼoläj rma ri nuʼij le Biblia chrij riʼ. Y qataman chë ri qa-Dios, ri kan loqʼoläj chqä kowan najowan, ma xtkʼutuj ta jun chqë ri ma nqkowin ta nqaʼän. Rma riʼ, we Jehová nuʼij «Kʼo chë yixok loqʼoläj», ntel chë tzij chë röj nqkowin nqaʼän riʼ. Ye kʼa, rchë nqkowin nq-ok loqʼoläj rkʼë ri bʼanobʼäl yeqaʼän, nkʼatzin nqatamaj achkë ntel chë tzij ri tzij riʼ.

4. ¿Achkë ntel chë tzij yatok loqʼoläj?

⁴ ¿Achkë ntel chë tzij yatok loqʼoläj? Chpan le Biblia, ri tzij loqʼoläj ntzjon chrij jontir ri chʼajchʼöj chqä ri kan kʼo ruqʼij chwäch Dios o chkiwäch ri winäq. Chqä re tzij reʼ ntzjon chrij jun ri xchaʼöx o xjach rchë nyaʼöx ruqʼij Dios. Achiʼel nqatzʼët, röj xtq-ok loqʼoläj we xtqakʼwaj jun chʼajchʼöj kʼaslemal, we xtqayaʼ ruqʼij Jehová kan achiʼel nrajoʼ ryä chqä we junan xtuʼän qawäch rkʼë. Kan jaʼäl nunaʼ qan taq nqaquʼ chë röj, tapeʼ xa yoj ajmakiʼ, nqkowin nq-ok rachiʼil Jehová, ri kan kowan loqʼoläj.

5. ¿Achkë nkikʼüt ri ángeles chqawäch chrij Jehová?

⁵ Majun ta chik jun más loqʼoläj chwäch Jehová. Jojun serafines, ángeles ri ye kʼo chnaqaj Jehová, xkiʼij reʼ chrij ryä: «Kan loqʼoläj, kan loqʼoläj, kan loqʼoläj Jehová, ri ukʼwayon bʼey chkiwäch ri ángeles» (Is. 6:3). Ri ángeles riʼ kan junan rubʼanon kiwäch rkʼë Dios, ri kan loqʼoläj, rma ryeʼ chqä kan ye loqʼoläj. Rma riʼ, taq jun ru-ángel Jehová npë wä chwäch le Ruwachʼulew, ri akuchï npaʼeʼ wä kan ntok chqä loqʼoläj. Ya riʼ xbʼanatäj taq Moisés xjelun apü rkʼë ri qʼaqʼ ri najin wä nbʼrö (Éx. 3:2-5; Jos. 5:15).

6, 7. a) Rkʼë ri nuʼij chpan Éxodo 15:1 chqä 11, ¿achkë rubʼanik xkʼüt Moisés chë Dios kan loqʼoläj? b) ¿Achkë xnatan chkë ri israelitas chë Dios kan loqʼoläj? (Tatzʼetaʼ ri achbʼäl ri kʼo pä chwäch re revista reʼ).

⁶ Taq ri israelitas xeqʼax yän äl chpan ri mar Rojo, Moisés xuʼij chkë chë Jehová, ri ki-Dios, kan loqʼoläj (taskʼij ruwäch Éxodo 15:1, 11). Ri kibʼanobʼal ri winäq aj Egipto ri xa nkʼaj chik dioses xkiyaʼ kiqʼij, chöj ma loqʼoläj ta. Y ke riʼ chqä ütz nqaʼij chkij ri kibʼanobʼal aj Canaán. Ryeʼ yekiyaʼ wä pa qʼaqʼ ri kalkʼwal chqä yekiʼän wä tzʼil taq bʼanobʼäl chkiwäch kityox (Lev. 18:3, 4, 21-24; Deut. 18:9, 10). Ye kʼa Jehová kan ma junan ta kikʼë ri dioses riʼ. Ryä majun bʼëy xtkʼutuj ta jun chqë ri xa nuʼän chë tzʼil nqrtzʼët. Ryä kan loqʼoläj. Rchë chë ri israelitas ma nkimestaj ta riʼ, chrij ri tzyäq ri kʼo wä chjolon ri sumo sacerdote kʼo wä jun diadema ri tzʼibʼatäl reʼ chwäch: «Jehová kan loqʼoläj» (Éx. 28:36-38).

⁷ Ri nuʼij chwäch ri diadema riʼ xkʼüt chwäch xa bʼa achkë winäq ri xtzʼetö rchë chë majun ta chik jun más loqʼoläj chwäch Jehová. Ye kʼa, we jun israelita ma nutzʼët ta ri nuʼij chwäch ri diadema rma ma nkowin ta njelun rkʼë ri sumo sacerdote, ¿kʼo komä jun chik rubʼanik rchë nutamaj chë Jehová kan loqʼoläj? Jaʼ kʼo. Jontir ri israelitas xekowin xkikʼoxaj riʼ taq xskʼïx ri Pixaʼ chkiwäch ri achiʼaʼ, ri ixoqiʼ chqä ri akʼalaʼ (Deut. 31:9-12). Xa ta röj xqjeʼ ta chkikojöl ri israelitas riʼ, xeqakʼoxaj ta re tzij reʼ: «Rïn yïn Jehová ri i-Dios, [...] y rïx kʼo chë yixok loqʼoläj rma rïn yïn loqʼoläj» chqä «Rïx kʼo chë yixok loqʼoläj rma rïn, Jehová, yïn loqʼoläj» (Lev. 11:44, 45; 20:7, 26).

8. ¿Achkë nqatamaj chkij ri tzij ye kʼo chpan Levítico 19:2 chqä 1 Pedro 1:14 kʼa 16?

 ⁸ Tqanukʼuj kij jojun tzij ri xuʼij Jehová chë tskʼïx chkiwäch jontir ri israelitas ri nqïl chpan Levítico 19:2. Jehová xuʼij reʼ che rä Moisés: «Katzjon kikʼë ri israelitas y taʼij chkë: ‹Kʼo chë yixok loqʼoläj rma rïn, Jehová ri i-Dios, yïn loqʼoläj[›]». Rkʼë jbʼaʼ ri apóstol Pedro xerunataj re tzij reʼ taq xuʼij chkë ri cristianos pa naʼäy siglo: «Kixok loqʼoläj» (taskʼij ruwäch 1 Pedro 1:14-16). Kantzij na wä chë komä ma yoj kʼo ta chik chuxeʼ Rupixaʼ Moisés, ye kʼa ri xtzʼibʼaj qa Pedro nuyaʼ ruchqʼaʼ ri nqatamaj chpan Levítico 19:2: chë Jehová kan loqʼoläj chqä chë ri yejowan rchë kʼo chë nkitäj kiqʼij rchë yeʼok loqʼoläj. Jontir kʼo chë nqbʼanö riʼ xa bʼa akuchï na kʼa xtyaʼöx wä qakʼaslemal, chlaʼ chkaj o chwäch le Ruwachʼulew (1 Ped. 1:4; 2 Ped. 3:13).

9. ¿Achkë rma ütz nqanukʼuj ruwäch ri capítulo 19 rchë Levítico?

⁹ Rma nqajoʼ chë Dios kiʼ rukʼuʼx nuʼän qkʼë, nqajoʼ nqatamaj achkë rubʼanik nq-ok loqʼoläj achiʼel ryä. Rchë nqkowin nqaʼän riʼ Jehová yeruyaʼon pä utziläj taq naʼoj chqë. Xkeqïl jojun chkë ri naʼoj riʼ chpan ri capítulo 19 rchë ri wuj Levítico. Marcus Kalisch, jun achï ri kan ruyaʼon ran chnukʼuxik ri chʼaʼäl hebreo, xtzʼibʼaj reʼ: «Rkʼë jbʼaʼ, re capítulo reʼ ya reʼ ri más ruqʼij chpan ri wuj Levítico chqä chkipan ri cinco naʼäy taq wuj ri ye kʼo chpan le Biblia». Tnatäj chqë chë Levítico 19 nchapatäj kikʼë ri tzij: «Kʼo chë yixok loqʼoläj». Rma riʼ tqatzʼetaʼ jojun versículos rchë re capítulo reʼ ri xtkikʼüt jalajöj rubʼanik chqawäch rchë nq-ok loqʼoläj chpan qakʼaslemal.

10, 11. ¿Achkë nuʼij chpan Levítico 19:3 ri nkʼatzin nqasmajij röj, y achkë rma kan kowan rejqalen nqaʼän riʼ?

¹⁰ Taq rubʼin qa chik chkë ri israelitas chë kʼo chë yeʼok loqʼoläj, Jehová chqä xuʼij reʼ chkë: «Chijujnal rïx kʼo chë ma niqasaj ta kiqʼij ri iteʼ itataʼ [...]. Rïn yïn Jehová ri i-Dios» (Lev. 19:2, 3).

¹¹ Kan kʼo ruqʼij chë röj nqanmaj rutzij Dios taq nuʼij chqë chë ma tqaqasaj ta kiqʼij ri qateʼ qatataʼ. Tnatäj chqë chë kʼo jun qʼij, jun achï xuʼän re kʼutunïk reʼ che rä Jesús: «¿Achkë ütz taq bʼanobʼäl kʼo chë yenbʼän rchë nwïl ri kʼaslemal  ri majun bʼëy xtkʼis ta?». Jun ri xuʼij Jesús che rä ya riʼ chë ma tqasaj ta kiqʼij ri ruteʼ rutataʼ (Mat. 19:16-19). Jesús kan ma xxiʼij ta riʼ xuʼij chkë ri ukʼwäy taq bʼey judíos chë ryeʼ kan ma ütz ta ri najin nkiʼän rma nkikanuj rubʼanik rchë ma nkismajij ta ri pixaʼ riʼ. Rma riʼ xuʼij chkë chë kan ma najin ta nkismajij ri Ruchʼaʼäl Dios (Mat. 15:3-6). Chpan ri «Ruchʼaʼäl Dios» kʼo ri quinto chkë ri Diez Mandamientos chqä ri nuʼij Levítico 19:3 (Éx. 20:12). Tnatäj chqë chë ri pixaʼ ri kʼo chpan Levítico 19:3, ri nuʼij chë ma tqaqasaj ta kiqʼij ri qateʼ qatataʼ, xbʼix taq Jehová xuʼij yän qa: «Kʼo chë yixok loqʼoläj rma rïn, Jehová ri i-Dios, yïn loqʼoläj».

12. Rkʼë ri nuʼij chpan Levítico 19:3, ¿achkë kʼutunïk ütz nqaʼän qa chqawäch?

¹² Chqajujnal röj, ri cristianos, ütz nqakʼutuj qa reʼ chqawäch: «¿Najin nsmajij rïn ri pixaʼ ruyaʼon pä Jehová ri nuʼij chë ma tinqasaj ta kiqʼij ri nteʼ ntataʼ?». We nqatzʼët chë ma kan ta qasmajin re pixaʼ reʼ, tqatjaʼ qaqʼij rchë nqachäp rusamajxik. Tapeʼ ma xtqkowin ta xtqajäl ri xqaʼän ojer, nqkowin nqayaʼ chqawäch nqaʼän más chkitzʼetik ri qateʼ qatataʼ, achiʼel ri nqajäm qawäch rchë nqjeʼ más kikʼë. Chqä rkʼë jbʼaʼ ütz nqalöqʼ ri nkʼatzin chkë, yeqatoʼ rchë más junan nuʼän kiwäch rkʼë Jehová o nqakʼuqbʼaʼ kikʼuʼx. We xtqaʼän riʼ, xtqasmajij ri pixaʼ kʼo chpan Levítico 19:3.

13. a) ¿Achkë chik jun naʼoj nqïl chpan Levítico 19:3? b) Rkʼë ri nuʼij chpan Lucas 4:16 kʼa 18, ¿achkë rubʼanik nqakʼän qanaʼoj chrij Jesús?

¹³ Levítico 19:3 nukʼüt chik jun naʼoj chqawäch ri nqrtoʼ rchë nqatzʼët achkë rubʼanik nq-ok loqʼoläj. Chriʼ nuʼij chë ri israelitas kʼo wä chë ma nkiqasaj ta kiqʼij ri sábados. Rma röj, ri cristianos, ma yoj kʼo ta chik chuxeʼ Rupixaʼ Moisés, ma nkʼatzin ta nqasmajij ri pixaʼ chkij ri sábados. Tapeʼ ke riʼ, kan kʼïy nqatamaj qa chrij ri xkiʼän ri israelitas chpan ri qʼij riʼ chqä achkë utzil xyaʼöx pa kiwiʼ rma xkismajij ri pixaʼ riʼ. Ryeʼ kʼo wä chë ma yesamäj ta ri sábados rchë nkiyaʼ ruqʼij Jehová. * Rma riʼ, Jesús xbʼä pa sinagoga ri qʼij riʼ rchë xskʼij ruwäch ri Ruchʼaʼäl Dios (Éx. 31:12-15; taskʼij ruwäch Lucas 4:16-18). Ri pixaʼ nqïl chpan Levítico 19:3, ri nuʼij chë ma tqasäx ta kiqʼij ri sábados, kʼo ta chë nkiʼän chqë chë ronojel qʼij nqajäm qawäch rchë nqayaʼ ruqʼij Dios. ¿Najin nqasmajij röj re naʼoj reʼ? We röj xtqaʼän riʼ, más junan xtuʼän qawäch rkʼë Jehová. Ya riʼ kan nkʼatzin rchë nq-ok loqʼoläj.

14. ¿Achkë jun ri kʼïy mul nkamlüx chpan ri capítulo 19 rchë Levítico?

¹⁴ Ri capítulo 19 rchë Levítico kʼïy mul nukamluj jun ri kʼo chë nqayaʼ chwäch qan rchë ronojel mul nq-ok loqʼoläj. Ri rukʼisbʼäl taq tzij rchë ri versículo 4 nuʼij: «Rïn yïn Jehová ri i-Dios». Re tzij reʼ o nkʼaj chik ri junan bʼaʼ kikʼë re tzij reʼ 16 mul nilitäj chpan re capítulo reʼ. Reʼ nunataj pä chqë ri naʼäy chkë ri Diez Mandamientos, ri nuʼij: «Rïn yïn Jehová ri a-Dios [...]. Ma kejeʼ ta nkʼaj chik a-dioses, xa xuʼ rïn kʼo chë nayaʼ nqʼij» (Éx. 20:2, 3). Jontir ri cristianos ri nkajoʼ yeʼok loqʼoläj kʼo chë nkitäj kiqʼij rchë majun ta jun njeʼ más rejqalen pa kikʼaslemal chwäch ri qachbʼilanïk rkʼë Jehová. Y rma testigos de Jehová qabʼiʼ, qayaʼon chwäch qan chë ma nqaʼän ta jun ri xa nutzʼilbʼisaj ri loqʼoläj rubʼiʼ qa-Dios (Lev. 19:12; Is. 57:15).

15. ¿Achkë kʼo ta chë nqajoʼ nqaʼän taq nqaskʼij kiwäch ri versículos rchë Levítico 19 ri yetzjon chkij ri sacrificios?

¹⁵ Ri israelitas xkikʼüt chë yë wä Jehová nkajoʼ chë ntok ki-Dios rma xkinmaj ri pixaʼ xyaʼ chkë. Levítico 18:4 nuʼij: «Tismajij ri pixaʼ  nyaʼon chiwä, tikʼwaj ikʼaslemal kan achiʼel nuʼij npixaʼ chqä keʼinmaj. Rïn yïn Jehová ri i-Dios». Chpan ri capítulo 19 nqïl jojun pixaʼ ri xyaʼ Jehová chkë ri israelitas. Tqatzʼetaʼ jojun chkë riʼ. Chpan ri versículos 5 kʼa 8 y 21 chqä 22, nuʼij achkë rubʼanik kʼo chë ri israelitas yekitzüj chköp che rä Jehová. Ri israelitas kʼo ta chë ma nkitzʼilbʼisaj ta «jun ri kan loqʼoläj chwäch Jehová» taq yekiʼän wä ri sacrificios riʼ. Taq nqaskʼij kiwäch re versículos reʼ, kʼo ta chë nkiʼän chqë chë nqajoʼ chë Jehová kiʼ rukʼuʼx nuʼän qkʼë chqä chë kiʼ rukʼuʼx nuʼän rkʼë ri rubʼanik nqayaʼ ruqʼij, kan achiʼel nuʼij Hebreos 13:15 chë tqabʼanaʼ.

16. ¿Achkë naʼoj kʼo chpan ri capítulo 19 rchë Levítico ri nunataj chë ri winäq ri nkiyaʼ ruqʼij Dios ma ye junan ta kikʼë ri nkʼaj chik winäq?

¹⁶ Rchë nq-ok loqʼoläj, kʼo chë ma itzel ta nqanaʼ we ri winäq nkitzʼët chë ma yoj junan ta kikʼë. Reʼ kʼo mul kʼayewal nuʼän, rma rkʼë jbʼaʼ ri qachiʼil pa tijobʼäl, pa samaj, qachʼalal ri ma ye Testigos ta o nkʼaj chik winäq nkitäj kiqʼij chqij chë ma tqayaʼ ta ruqʼij Dios kan achiʼel nqä chwäch ryä. Taq nkiʼän riʼ, röj kʼo chë nqatzʼët achkë xtqanmaj rutzij. ¿Achkë xtqtoʼö rchë yë ri ütz xtqachaʼ xtqaʼän? Tqatzʼetaʼ jun naʼoj ri kʼo chpan Levítico 19:19. Jun peraj rchë re versículo reʼ nuʼij: «Ma tiksaj ta jun tzyäq ri xolon rkʼë kaʼiʼ ruwäch chij». Re pixaʼ reʼ xuʼän chë ri israelitas xqʼalajin chkij chë kan ma ye junan ta kikʼë ri nkʼaj chik tinamït. Komä, ma itzel ta we ri cristianos yekiksaj tzyäq ri ye xolon rkʼë kaʼiʼ ruwäch chij, achiʼel ri bʼanon rkʼë algodón chqä poliéster. Ye kʼa ri itzel ya riʼ nqakʼän qanaʼoj chkij ri winäq ri yekiʼän itzel taq bʼanobʼäl chqä yekinmaj naʼoj ri xa nkiqʼäj ri naʼoj ye kʼo chpan le Biblia, tapeʼ ye qachiʼil pa tijobʼäl, pa samaj o familiares. Kantzij na wä chë röj ma itzel ta nqanaʼ chkë ri qa-familiares o chkë ri nkʼaj chik winäq. Ye kʼa taq kʼo jun ri kan kʼo rejqalen nkʼatzin nqachaʼ, ma nqakʼewaj ta nqakʼüt chë ma yoj junan ta kikʼë ri winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Dios. Tnatäj chqë chë we nqajoʼ nq-ok loqʼoläj, kan nkʼatzin nqaʼän ri nqä chwäch Dios (2 Cor. 6:14-16; 1 Ped. 4:3, 4).

17, 18. ¿Achkë naʼoj ri kan kʼo rejqalen nukʼüt qa Levítico 19:23 kʼa 25 chqawäch?

¹⁷ Ri tzij «Rïn yïn Jehová ri i-Dios» rkʼë jbʼaʼ xnataj chkë ri israelitas chë ri kachbʼilanïk rkʼë Jehová ya riʼ kʼo chë njeʼ más ruqʼij chkiwäch. Jun rubʼanik xkikʼüt riʼ ya riʼ ri nuʼij chpan Levítico 19:23 kʼa 25 (taskʼij ruwäch). Re pixaʼ reʼ nukʼüt achkë kʼo chë xkiʼän ri israelitas taq xeʼok yän apü chwäch ri ulew tzjun chkë. We kʼo jun winäq nutïk jun cheʼ ri nuyaʼ ruwäch, oxiʼ junaʼ ma ütz ta nutäj ruwäch. Chpan ri cuarto junaʼ, ri ruwäch ri cheʼ riʼ nukʼwäx wä  chpan rachoch Jehová. Kʼa pa quinto junaʼ nyaʼöx wä qʼij che rä rajaw nutäj ruwäch ri cheʼ riʼ. Re pixaʼ reʼ rkʼë jbʼaʼ xkʼüt chkiwäch ri israelitas chë ri nkʼatzin wä chkë ryeʼ ma ya riʼ ta wä kʼo más ruqʼij. Ryeʼ kʼo wä chë xkikʼuqbʼaʼ kikʼuʼx chë Jehová xtyaʼ pä ri achkë nkʼatzin chkë chqä kʼo chë xkiyaʼ más rejqalen ri ruyaʼik ruqʼij. Yë wä Jehová xtbʼanö chë ronojel mul xtjeʼ kiway. Dios chqä xuʼij chkë chë ma tkikʼewaj ta tkiyaʼ ri kʼo kikʼë rchë nuksäx chpan rachoch, ri akuchï nyaʼöx wä ruqʼij.

¹⁸ Ri pixaʼ kʼo chpan Levítico 19:23 kʼa 25 nunataj chqë ri xuʼij Jesús chpan ri Sermón del Monte. Ryä xuʼij: «Ma tchʼpü ta chik ikʼuʼx (ma timayaʼ ta) [...] chrij ri achkë xtitäj o xtiqüm». Ryä chqä xuʼij: «Ri Itataʼ ri kʼo chlaʼ chkaj retaman chë rïx nkʼatzin jontir riʼ chiwä». Dios xtyaʼ jontir ri xtkʼatzin chqë, kan achiʼel nuʼän kikʼë ri ajxikʼ taq chköp (Mat. 6:25, 26, 32). Röj kan qakʼuqbʼan qakʼuʼx chë Jehová xtqrchajij pä. Chqä yeqatoʼ ri nkʼatzin kitoʼik tapeʼ ri nkʼaj chik ma nkinaʼej ta ri nqaʼän. Y ma nqakʼewaj ta nqtoʼon rchë yetoj ri nkʼatzin pa congregación. Jehová nutzʼët jontir ri nqayaʼ rkʼë ronojel qan y kan xttzolij rukʼexel chqë (Mat. 6:2-4). We ma xtqakʼewaj ta xtqspan, xtqakʼüt chë xqʼax pa qajolon ri naʼoj kʼo chpan Levítico 19:23 kʼa 25.

19. ¿Achkë rubʼanik xaturtoʼ rït ri xqanukʼuj chpan ri wuj Levítico?

¹⁹ Ri xqatamaj chkipan jojun versículos ri ye kʼo chpan ri capítulo 19 rchë Levítico xkikʼüt qa kʼïy rubʼanik chqawäch rchë nq-ok loqʼoläj achiʼel Jehová. Taq nqakʼän qanaʼoj chrij, nqakʼüt chë najin nqatäj qaqʼij rchë nq-ok loqʼoläj rkʼë ri bʼanobʼäl yeqaʼän (1 Ped. 1:15). Ye kʼïy winäq ri ma nkiyaʼ ta ruqʼij Jehová kitzʼeton chë röj kan ütz qanaʼoj. Ya riʼ rubʼanon chë jojun kan kiyaʼon ruqʼij (1 Ped. 2:12). Ye kʼa, ri capítulo 19 rchë Levítico kʼa kʼo na más naʼoj nukʼüt qa chqawäch. Chpan ri jun chik tjonïk xtqanukʼuj kij nkʼaj chik versículos ri xkojkitoʼ rchë xtqatzʼët nkʼaj chik rubʼanik rchë xtq-ok loqʼoläj, achiʼel xuʼij qa ri apóstol Pedro.