Kututuluka ha Chikuma

Kuya ha katalilo wa yikuma

UTWE WAKULILONGESA 48

“Pwenu Asandu”

“Pwenu Asandu”

“Pwenu asandu ha kwenda chenu cheswe.”—1 PETU. 1:15.

MWASO 34 Kwenda mu Ululi

CHIKUMA CHILEMU *

1. Chiyulo chika Petulu ahanyine kuli akwa-Kristu ku sekulu yitangu, nawa mumu liaka muchihasa kusoloka ngwe chili chikalu kuchikaula?

CHIPWE ngwe tuli ni kutalatala cha kuya mu malilu hanji kutwama hano hashi, mutuhasa kuyuka ha kuhengwola chiyulo chize postolo Petulu ahanyine kuli akwa-Kristu ku sekulu yitangu. Petulu yamba ngwenyi: “Se yoze wanutambikile iye musandu, ni yenu nawa pwenu asandu ha kwenda chenu cheswe. Mumu chinasonewa ngwo, Pwenu asandu, mumu yami nguli musandu.” (1 Petu. 1:15, 16) Kulita ni maliji wano, twalilongesa ngwetu, mutuhasa kwimbulula Yehova yoze uli chilweza chipema cha usandu. Mutuhasa kupwa asandu ha yeswe yize mutulinga. Mumu lia kupwa yihenge, mutuhasa kumona ngwe chino chili chikalu. Petulu kalingile uhenge ha yisuho yimwe, chipwe chocho, chilweza chenyi chinasolola ngwo, mutuhasa kupwa “asandu.”

2. Yihula yika mutushimutwina ha mutwe uno?

2 Ha mutwe uno, mutushimutwinaho yihula yino: Usandu yika unalumbunuka? Yika Mbimbiliya yakutulongesa hakutwala ku usandu wa Yehova? Kuchi mutuhasa kupwa asandu ha yeswe yize mutulinga? Nawa kulifwa chika chili ha kupwa asandu ni usepa wetu ni Yehova?

USANDU YIKA UNALUMBUNUKA?

3. Yika atu anji akunyonga hali mutu musandu, nawa kulihi mutuhasa kuwana sango jamwenemwene hakutwala ku usandu?

3 Atu anji kakunyonga ngwo, mutu musandu, keshi kuwahilila, kakuzala mazalo a mayingeleja, nawa keshi kusehejela. Alioze uno hi umwenemwene ko. Yehova, yoze uli musandu, kakumusolola ngwo kali Zambi ya uwahililo. (1 Timo. 1:11) Waze akumuwayila no kakwavuluka ngwo, “kawaha.” (Samu 144:15) Yesu kahishile atu waze apwile ni kuzala mazalo alisa ni a akwo ni kulinga yuma yipema kumeso ja akwo hanga aachichimieke. (Mateu 6:1; Marku 12:38) Kuli yetu akwa-Kristu, chuma chize chakusolola nyonga lietu hakutwala ku usandu, chili yize Mbimbiliya yakutulongesa. Yetu tuli ni shindakenyo ngwetu, Zambi yetu musandu wa zango, kechi kutwaha shimbi yize kutuchi kuhasa kwononokena. Kashika, muze Yehova akutulweza ngwenyi: “Pwenu asandu,” tuli ni shindakenyo ngwetu, mutuhasa kupwa. Alioze, mba tuhase kupwa asandu, chitangu tunafupiwa kunyingika yize usandu unalumbunuka.

4. Liji usandu yika linalumbunuka?

4 Usandu yika unalumbunuka? Mu Mbimbiliya, liji usandu linalumbunuka kulinanga hanji kupwa asandu mu yitanga ni mu uwayilo wetu. Liji lino mulihasa kulumbunuka nawa kuhandununa mutu hanga alinge mulimo wa Zambi. Mu maliji akwo, mutuhasa kwamba ngwetu, mutupwa asandu nyi mutulinanga mu yitanga, kuwayila Yehova mu jila yalita, ni kupwa ni usepa upema ni iye. Kunyingika ngwo, mutuhasa kupwa ni usepa upema ni Zambi yetu musandu chipwe ngwe tuli yihenge chakutukomwesa, chipi-chipi muze twakuhengwola yize Mbimbiliya yakulongesa hakutwala ku usandu wa Yehova.

‘YEHOVA AYE MUSANDU, MUSANDU, MUSANDU’

5. Yika angelo ashishika anatulongesa hakutwala kuli Yehova?

5 Yehova kalinanga mu yuma Yeswe. Mutuhasa kunyingika chino ha yize aserafime ambile—angelo waze atwama hakamwihi ni ngunja ya Zambi. Amwe a kuli ayo kambile ngwo: “Yehova-wa-tujita aye musandu, musandu, musandu.” (Iza. 6:3) Kwamba pundu, mba angelo apwe ni usepa upema ni Zambi yo musandu, no katamba kupwa asandu—ayo che apwa lume. Kashika, muze angelo apwile ni kwiza hano hashi hanga ambujole sango lipema, ku chihela kweswe kuze apwile ni kuya te kwakupwa kusandu. Yino ye yalingiwile muze Mose amwene mulengi wa kahia mukachi ka mungonga.—Kutuhu. 3:2-5; Yoshu. 5:15.

Maliji anambe ngwo, “Musandu kuli Yehova,” kapwile ni kusoloka ha chipenya cha sasendote wa lutwe (Tala maparagrafu 6-7)

6-7. (a) Kuchi Mose ashindakenyene usandu wa Zambi ha Kutuhuka 15:1, 11? (b) Yika te yakukwasa A-Izalele kwiwuluka usandu wa Zambi? (Tala chizulie ha chifukilo.)

6 Hanyima lia A-Izalele kuzauka Kalunga-lwiji Muchila, Mose yashindakenya ngwenyi, Yehova Zambi yo, kali musandu. (Tanga Kutuhuka 15:1, 11.) Yitanga ya atu waze apwile ni kuwayila tuzambi a mu Engitu, kuyakapwile yisandu. Yino ye te yakulingiwa nawa kuli atu waze apwile ni kuwayila tuzambi a mu Kanana. Mu uwayilo wo, te kakuhana ana ngwe yitapo, ni kulinga upangala. (Levi 18:3, 4, 21-24; Shimbi 18:9, 10) Alioze, Yehova te keshi kulweza atu jenyi hanga alinge yuma ya luchisa. Yehova kali musandu mu yuma yeswe. Chuma chize chapwile ni kukwasa A-Izalele hanga ewuluke chikuma chino, chili chipenya cha oru chize chapwile ha kapusa wa Sasendote wa Lutwe. Ha chipenya chacho hapwile maliji anambe ngwo: “Musandu kuli Yehova.”—Kutuhu. 28:36-38.

7 Ka-Izalele mweswe te wakumona maliji jacho ha chipenya, te kakwiwuluka ngwenyi, Yehova kali musandu. Mba nyi Ka-Izalele kamwene chipenya chacho mumu lia kuhona kukundama kuli Sasendote wa Lutwe? Shina chino chinalumbunuka ngwo iye keshi kuhasa kwiwulula maliji jacho? Ka, hi chocho ko! Mumu A-Izalele eswe kevwile maliji wano muze atangile shimbi kumeso ja malunga, mapwo ni ana. (Shimbi 31:9-12) Nyi wapwileho, kachi ni yena wevwile maliji waze atangile anambe ngwo: “Yami Yehova Zambi yenu, . . . munukapwa asandu, se ni yami nguli musandu.” “Enu munupwa asandu kuli yami, mumu yami Yehova nguli musandu.”—Levi 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Yika twalilongesa ha maliji waze ali ha Ulevi 19:2 ni 1 Petulu 1:14-16?

8 Haliapwila tuhengwolenu maliji waze Yehova atumine kutanga kumeso ja A-Izalele eswe. Maliji jacho kali ha Ulevi 19:2. Yehova yamba kuli Mose ngwenyi: “Amba ku chikungulwila cheswe cha A-Izalele ngwe, Pwenu asandu mumu yami Yehova Zambi yenu nguli musandu.” Kota Petulu katongwele maliji wano muze akolwezele akwa-Kristu hanga apwe asandu. (Tanga 1 Petulu 1:14-16.) Musono, kutushi mushi lia shimbi ya Mose. Alioze, yize Petulu asonekene yinalite ni yize yili ha Ulevi 19:2, chekwamba ngwo, Yehova kali musandu, nawa waze akumuzanga no katamba kusa tachi hanga apwe asandu. Maliji wano kanatale hali yetweswe, chipwe ngwe tuli ni kutalatala cha kuya mu malilu hanji cha kutwama hano hashi.—1 Petu. 1:4; 2 Petu. 3:13.

“PWENU ASANDU HA KWENDA CHENU CHESWE”

9. Mumu liaka twatamba kulilongesa Ulevi kapitulu 19?

9 Twakuzanga kuvwisa Zambi yetu musandu kuwaha, kashika, tunazange chinji kunyingika chize ni yetu mutuhasa kupwa asandu. Yehova kakutwaha yimwe yiyulo yize muyitukwasa hanga tupwe asandu. Yimwe ya ku yiyulo yacho, tunayiwane ha Ulevi kapitulu 19. Marcus, umwe mukwa-kuhengwola yisoneko ya Hepreu, yasoneka ngwenyi: “Kapitulu yono mahasa kupwa umwe kapitulu mulemu mu mukanda wa Ulevi ni mu mikanda yikwo yitangu yitano.” Tuhengwolenu jimwe versu ja kapitulu yono hanga jitulongese yikuma yilemu hakutwala ku yuma yize twakulinga ha hita tangwa. Ha mutwe uno mutumona ngwetu, malongeso eswe kaneza hanyima lia maliji anambe ngwo: “Pwenu asandu.”

Shimbi ya kulemesa yisemi yize yili ha Ulevi 19:3, yinakolweza akwa-Kristu kulinga yika? (Tala maparagrafu 10-12) *

10-11. Yika Ulevi 19:3 unatukolweza kulinga, nawa mumu liaka shimbi yino yili yilemu?

10 Hanyima lia kwamba ngwo, A-Izalele katamba kupwa asandu, Yehova yamba nawa ngwenyi: “Enu eswe mutu ni mutu akalemese naye ni tato . . . Yami Yehova Zambi yenu.”—Levi 19:2, 3.

11 Kwamba pundu, twatamba kwononokena shimbi yize Zambi atuhele ya kuvumbika yisemi jetu. Iwuluka mashimbu waze umwe lunga ahulile Yesu ngwenyi: “Chuma chipema chika mungulinga hanga ngukapwe ni mwono wa mutolo?” Maliji amwe ha kumbululo lia Yesu, kanachingi ni shimbi yakwamba ngwo, mutu katamba kuvumbika tato ni naye. (Mateu 19:16-19) Yesu kahishile alongeshi a shimbi ni A-Fwariseu, mumu ayo kapwile ni kwehuka chiteli cha kufunga yisemi jo. Hachino, Yesu yaakumika ngwenyi: “Hinunalelesa liji lia Zambi.” (Mateu 15:3-6) “Liji lia Zambi,” te linachingi shimbi yamuchitano ha Kumi lia Shimbi ni yize twakutanga ha Ulevi 19:3. (Kutuhu. 20:12) Twiwulukenu nawa ngwetu, shimbi tunawane ha Ulevi 19:3, ya kulemesa tata ni mama, yineza hanyima lia maliji anambe ngwo: “Pwenu asandu mumu yami Yehova Zambi yenu nguli musandu.”

12. Kulita ni shimbi yize yili ha Ulevi 19:3, chihula chika mutuhasa kulihula?

12 Kulita ni shimbi ya Yehova ya kulemesa yisemi jetu, mutuhasa kulihula ngwetu: ‘Shina nakulemesa yisemi jami?’ Nyi unamono ngwe kunyima kuwakahashile kuchilinga, haliapwila muhasa kuchilinga. Kwamba umwenemwene, chipwe ngwe kuushi kuhasa kwalumuna yuma yize yalingiwile kunyima, nihindu haliapwila muhasa kupalikisa mashimbu hamwe ni yisemi je ni kwakwasa. Muhasa kulinga katalilo hanga upwe ni kupalikisa mashimbu hamwe no. Hanji kufupa majila a kwakwashilamo ku musunya, ku ufulielo ni ku manyonga. Nyi wachilinga, mwononokena shimbi yize yili ha Ulevi 19:3.

13. (a) Shimbi yikwo yika tunawane ha Ulevi 19:3? (b) Kuchi mutuhasa kwimbulula chilweza cha Yesu chize chili ha Luka 4:16-18?

13 Ulevi 19:3, unatulongesa chikuma chikwo hakutwala ku kupwa asandu. Versu yino, yinahanjika hakutwala ku kufunga cha Sambata. Akwa-Kristu keshi mushi lia Shimbi ya Mose, kashika kutushi kufunga Sambata niyimwe ha poso. Alioze, mutuhasa kulilongesa yuma yinji ha chize A-Izalele apwile ni kufunga Sambata ni chize te akuyuka ha kuchilinga. Sambata yapwile tangwa lize te A-Izalele akuhwima ku milimo yo ni kulihulikila ha yuma ya ku spiritu. * Kashika Yesu apwile ni kuya mu sunangonga ha tangwa lia Sambata hanga atange Liji lia Zambi. (Kutuhu. 31:12-15; tanga Luka 4:16-18.) Shimbi ya Zambi yize yili ha Ulevi 19:3 yinambe ngwo, “nukafunge Sambata [jenyi],” yatamba kutukolweza tweche kulinga milimo yimwe ha hita tangwa hanga tulihulikile ha yuma ya ku spiritu. Shina unamono ngwe unafupiwa kwalumuna yimwe ha chikuma chino? Nyi musa mashimbu matangwa eswe hanga ulihulikile ha yuma ya ku spiritu, muupwa ni usepa upema ni Yehova, nawa chino muchikukwasa hanga upwe musandu.

KOLESA USEPA WE NI YEHOVA

14. Umwenemwene uka ulemu uze anatongola mu kapitulu 19 wa Ulevi?

14 Ulevi kapitulu 19, wakutongola yisuho yinji umwenemwene ulemu uze muuhasa kutukwasa kununga ni kupwa asandu. Versu 4 yinahu ni maliji anambe ngwo: “Yami Yehova Zambi yenu.” Maliji wano kanaafunyina yisuho 16 mu kapitulu yomwene. Yino yinatwiwulula shimbi yitangu yinambe ngwo: “Yami Yehova Zambi ye. . . . Kanda ukapwa ni tuzambi tweka kumeso jami.” (Kutuhu. 20:2, 3) Hita mukwa-Kristu yoze unazange kupwa musandu, katamba kusa shindakenyo hanga niumwe mutu hanji chuma chipwe chilemu kuli iye kuhiana Zambi. Nawa, amu tuli Yela ja Yehova, tunafupiwa kusa tachi hanga tuhone kushililika hanji kupihisa jina lisandu lia Yehova.—Levi 19:12; Iza. 57:15.

15. Versu ja Ulevi kapitulu 19 jize jinahanjika ha yitapo, yika jinatukolweza kulinga?

15 A-Izalele kapwile ni kusolola ngwo, kanatayiza Yehova ngwe Zambi yo ha kwononokena shimbi jenyi. Ulevi 18:4, unambe ngwo: “Munukalinga yize natuma yami. Munukafunga yiyulo yami nikwendelamo. Yami Yehova Zambi yenu.” Mu kapitulu 19, muli yimwe ya ku “yiyulo” yacho yize ahanyine kuli A-Izalele. Chakutalilaho, versu 5-8, 21, 22 jinahanjika hakutwala ku yitapo ya tushitu. Ayo katambile kuyihana mu jila yize te kuyishi kushililika chimwe “chuma chisandu cha Yehova.” Kutanga versu jino, muchitukolweza hanga tuvwise Yehova kuwaha, ni kumwaha yitapo ya uhaliso mu jila yalita, ngwe chize A-Hepreu 13:15 unatukolweza kulinga.

16. Shimbi yika yili ha Ulevi 19 yize muyihasa kutwiwulula kalisa yoze uli hali atu waze akulingila Zambi ni waze keshi kumulingila?

16 Mba tupwe asandu, twatamba kusa tachi hanga tulise ni akwa-hashi. Chino muchihasa kupwa chikalu. Ha mashimbu amwe, alongi-ni-akwetu, akwa-mulimo-ni-akwetu, asoko jetu waze keshi kuwayila Yehova ni atu akwo, mahasa kutushinjila hanga tulinge yuma yize muyitukwika kuwayila Yehova mu jila yalita. Nyi ayo machilinga, mutufupiwa kukwata chiyulo chilemu. Yika muyitukwasa kukwata chiyulo chalita? Nyonga ha shimbi yilemu yize yili ha Ulevi 19:19, yinambe ngwo: “Kanda nuzala mazalo a mahina aali alipwila.” Shimbi yino yapwile ni kukwasa A-Izalele hanga alise ni mavungu waze te asulangana no. Musono, hi chipi ko kuli yetu kuzala mazalo a wanda weka ni weka, chakutalilaho ngwe a linyu ni a wanda wa ndanda. Alioze, yetu kutushi kuzanga kupwa ngwe atu waze akwete uwayilo ni mianda yize kuyishi kulita ni Mbimbiliya, chipwe ngwe atu jacho kali alongi-ni-akwetu, akwa-mulimo-ni-akwetu hanji asoko jetu. Yetu twakuzanga asoko jetu nawa twakusa tachi hanga tuzange enyembo jetu. Chipwe chocho, muze twakufupa kukwata yiyulo yilemu ku mwono wetu, twakuzanga kwononokena Yehova, chipwe ngwe atu matumona ngwe twalisa no. Chili chilemu kuchilinga, mumu nyi tunazange kupwa asandu, twatamba kulihandununa no.—2 Kori. 6:14-16; 1 Petu. 4:3, 4.

Yika kota A-Izalele alilongesele ha shimbi yize yili ha Ulevi 19:23-25, nawa yika walilongesa ha versu jino? (Tala maparagrafu 17-18) *

17-18. Malongeso aka alemu twawana ha Ulevi 19:23-25?

17 Maliji anambe ngwo, “Yami Yehova Zambi yenu,” kota kakwashile A-Izalele kusa usepa wo ni Yehova ha chihela chitangu ku mwono wo. Kuchi achilingile? Ulevi 19:23-25 unasolola jila yimwe. (Tanga.) Nyonga ha chize maliji wano te makwata hali A-Izalele muze manjila mu Chifuchi cha Chilakenyo. Nyi umwe Ka-Izalele matumba mitondo ya kwima mihuko, iye te katambile kulia mihuko yacho ha miaka yitatu. Ha mwaka wamuchiwana, mihuko yacho te kakuyihela ni kuyitwala mu zuwo lisandu lia Zambi. Alioze ha mwaka wamuchitano, he wika Ka-Izalele te atamba kulia mihuko yacho. Shimbi yacho, kota yakwashile A-Izalele kunyingika ngwo, katambile kusa yuma yo ene ha chihela chitangu. Ayo te katamba kufuliela muli Yehova ngwo, maaha yeswe yize mafupiwa ni kusa uwayilo wenyi ha chihela chitangu ku mwono wo. Yehova te manunga ni kwaha kulia chakumbana. Zambi yaakolweza nawa hanga apwe yihanyi, ha kuhana mulambu mu zuwo lienyi lisandu, ku chihela kuze te akuya ni kumuwayila.

18 Shimbi yize yili ha Ulevi 19:23-25, yinatwiwulula yize Yesu ambile ha Longeso lia ha Mulundu. Yamba ngwenyi: “Kanda nulipikala ha . . . chize munulia, hanji chize mununwa.” Yamba nawa ngwenyi: “Tatenu wa mwilu kananyingika ngwe nwakufupafupa yino yuma yeswe.” Zambi matwaha yeswe yize mutufupiwa ngwe chize akuhana kuli tujila. (Mateu 6:25, 26, 32) Yetu twakufuliela ngwetu, Yehova matwaha yeswe yize tunafupiwa. Twakuhana yawana hanga tukwase waze anafupiwa ukwaso chakuhona kutumona kuli akwetu. Nawa twakuwahilila ha kuhana milambu hanga tukwase milimo ya mu chikungulwila. Yehova kakumona muze twakuhana, nawa kanalakenya kutuwahisa. (Mateu 6:2-4) Muze twakupwa yihanyi, twakusolola ngwetu tunanyingika kanawa malongeso waze ali ha Ulevi 19:23-25.

19. Yika wazanga ha yize twahengwola ha mukanda uno wa Ulevi?

19 Twahengwola wika jimwe versu ja Ulevi kapitulu 19, nawa versu jacho jatukwasa kunyingika chize mutuhasa kupwa ngwe Zambi yetu musandu. Muze twakumwimbulula, twakusolola ngwetu tunazenge kupwa ‘asandu ha kwenda chetu cheswe.’ (1 Petu. 1:15) Atu anji waze keshi kuwayila Yehova, hanamono yitanga yetu yipema. Chino hichinakwase atu amwe hanga ahalise Yehova. (1 Petu. 2:12) Alioze, kuli nawa yuma yinji yize mutuhasa kulilongesa ha Ulevi kapitulu 19. Mutwe uze muuhataho, muhanjika ha versu jikwo ja kapitulu yono, nawa muusolola majila akwo a chize mutuhasa ‘kupwa asandu’ ngwe chize Petulu anatukolweza.

MWASO 80 Esekenu Numone Ngwenu Yehova Mupema

^ kax. 5 Twakuzanga chinji Yehova, nawa tunazange kumuvwisa kuwaha. Yehova kali musandu nawa kanazange hanga tuvumbi twenyi no apwe asandu. Shina yihenge mahasa kupwa asandu? Ewa, mahasa. Mutuhasa kulilongesa kupwa asandu ha yeswe yize twakulinga, ha kuhengwola chiyulo chize postolo Petulu ahanyine kuli akwa-Kristu ni shimbi jize Yehova ahanyine kuli A-Izalele.

^ kax. 13 Mba unyingike sango jikwo hakutwala ku Sambata ni yize mutuhasa kulilongesaho, tala chikuma, “Kuli Shimbu Lia Kukalakala ni Shimbu Lia Kuhwima” ha Kaposhi wa Kutalila wa Dezembro 2019.

^ kax. 57 ULUMBUNWISO WA YIZULIE: Umwe mwana yoze hakola, kanapalikisa mashimbu ni yisemi jenyi, kaneha mukwo-pwo ni mwano hanga aameneke, nawa kakusa tachi hanga ahanjike no mashimbu eswe.

^ kax. 59 ULUMBUNWISO WA YIZULIE: Umwe njimi Ka-Izalele kanatale mihuko ya mitondo yize alimine.