1. Peter nih zumtukhat unau pawl kha zei ruahnak dah a cheuh hna, mah ningin zulh cu zeicah a si kho lomi a lawh?

KAN i ruahchannak cu van a si ah, vawlei a si ah kumzabu pakhatnak lioah lamkaltu Peter nih chiti thuhmi Khrihfa pawl ruahnak a cheuhmi hna kong ruahnak in ṭhathnemhnak kan hmu kho. Peter nih hitin a ti: “Nannih aan kotu hna Pathian cu a thian bantukin nannih zong thiang tein nung ve u. Cathiang nih ‘Keimah ka thian caah nannih zong nan thian ve awk a si’ a ti.” (1 Pet. 1:15, 16) Mah bia in thiannak ah zohchunhawk ṭha bik a simi Jehovah i zohchunh khawh a si ti kha kan hngalh. Ziazalei ah thiang tein kan um kho i a um zong kan awk a si. Asinain mitlinglo kan si caah mah cu a si kho lomi a lo. Peter zong atu le atu palhnak a tuah ko nain a nunning nih “thiang tein” kan um kho ti kha a langhter.

2. Hi capar ah zei biahalnak dah kan i ruah hna lai?

² Hi capar ah mah biahalnak hi kan i ruah hna lai: Thiannak timi cu zeidah a si? Baibal nih Jehovah thiannak kong he aa tlaiin zeidah a kan cawnpiak? Ziazalei ah zeitindah thiang tein kan um khawh? Thiannak le Jehovah he kan i pehtlaihnak cu zeitindah aa pehtlaih?

3. Mi tampi nih a thiangmi hna cu zei bantuk phun dah an si tiah an ruah, asinain a hmaanmi a konglam kha khoika ah dah kan hmuh khawh?

³ Mi tampi nih zeitikhmanh ah a ni bal lomi, biaknaklei thilthuam aa hruk i biaknaklei ah aa zuammi hna kha a thiangmi an si tiah an ruah hna. Asinain mah cu a hmaan lo. A thiangmi Pathian Jehovah cu “aa nuammi Pathian” in langhter a si. (1 Tim. 1:11, NW) Amah a biami hna zong “lunglawmmi” tiah auh an si. (Salm 144:15) Thilpuan ṭhaṭha aa hruk i midang  hmuhnak lawngah thilṭha a tuahmi hna kha Jesuh nih sual a phawt hna. (Matt. 6:1; Mar. 12:38) A hmaanmi Khrihfa hna nih Baibal in thiannak timi cu zei sullam dah a si ti kha an hngalh. Pathian nih a kan dawt i kan tuah khawh lomi thil kha zeitikhmanh ah a kan fial lai lo ti kha kan hngalh. Cucaah Jehovah nih “nan thian ve awk a si” tiah a ti caah thiang tein um khawh a si ti kha kan zumh. Ziazalei ah thiang tein kan um khawh nakhnga thiannak timi cu zeidah a si ti kha kan hngalhthiam a hau.

4. “Thiannak” timi biafang sullam cu zeidah a si?

⁴ Thiannak timi cu zeidah a si? Baibal chung i “thiannak” timi biafang nih ziazalei le biaknaklei ah thiang tein um kha a chim duhmi a si. Mah biafang cu Pathian biak awkah a caan pek timi sullam zong a ngei. Phundang in cun ziazalei ah thiang tein kan um, Jehovah cohlanmi lam in kan biak i Pathian he a ṭhami pehtlaihnak kan ngeih ahcun a thiangmi kan si lai. Jehovah cu a thiang tukmi a si i mitlinglo kan si ko nain a hawi siter a kan duh timi nih kan khuaruah a harter.

5. Zumhfekmi vancungmi hna sinin Jehovah kong zeidah kan cawn khawh?

⁵ Jehovah cu zeilei paohah a thiangmi a si. Cucaah Jehovah bawi ṭhutdan pawngah a ummi thilnung (seraph) asiloah vancungmi hna nih hitin an ti: “A thiang, a thiang, a thiang, Lianngan Bik BAWIPA cu a thiang.” (Isa. 6:3) Mah vancungmi hna lawng kha a thiangmi an Pathian he a ṭhami pehtlaihnak an ngei kho. Zeicahtiah annih cu a thiangmi an si. Cucaah vawlei ah vancungmi hna nih thawngṭha an chimnak hmun cu a thiang kho. Mei a alhmi burbuk pawngah Moses a um lioah cutin a rak cang—Ex. 3:2-5; Josh. 5:15.

6-7. (a) Exodus 15:1, 11 ningin Moses nih Pathian cu a thiangmi a si ti kha zeitindah fiang tein a langhter? (b) Israel mi pawl kha Pathian cu a thiangmi a si ti kha zeinihdah a hngalhter hna? (A phaw hmanthlak zoh.)

⁶ Moses nih Rili Sen ah Israel mi pawl lam a hruai dih hna hnuah an Pathian Jehovah cu a thiangmi a si timi kong kha a hleiin a rak chimh hna. (Exodus 15:1, 11 rel.) A hmaan lomi pathian a biami Izipt mi hna le Kanaan mi hna cu a thiang lomi an si. An biaknak ah ngakchia raithawinak le fih nung a simi nupa sualnak zong aa tel. (Lev. 18:3, 4, 21-24; Deut. 18:9, 10) Asinain Jehovah cu mah a hmaan lomi pathian hna he aa thleidang. Jehovah nih cun amah a biami hna kha a thiang lomi thil tuah awkah a fial bal hna lo. Anih cu a thiang tukmi Pathian a si. Mah kha tlangbawi ngan lupawng cung i sui tlap cungah ṭialmi ca nih fiang tein a langhter. Mah ah “Jehovah cu a thiang” tiah aa ṭial.—Ex. 28:36, NW; 28:37, 38.

⁷ Sui tlap cung ah ṭialmi ca nih Jehovah cu a thiang tukmi a si ti kha fiang tein a langhter. Asinain tlangbawi ngan pawngah a kal bal lomi Israel mi pakhat nih mah sui tlap cungah ṭialmi ca kha a hmu bal men lai lo. Asinain Jehovah cu a thiangmi a si ti kha a hngal kho maw? A hngalh khawh ko. Pa, nu le ngakchia hna hmaiah Nawlbia kha relpiak an si caah Israel mikip nih mah kong kha an theih. (Deut. 31:9-12) Nang zong mah ah na um ahcun mah bia hi na theih ve ko lai: “Keimah cu BAWIPA nan Pathian ka si; cucaah . . . thianghlim u, keimah ka thian caah.” “Nannih cu keimah caah mithiang nan si lai; zeitintiah keimah BAWIPA cu ka thiang.”—Lev. 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Levitikas 19:2 le 1 Peter 1:14-16 in zeidah kan cawn khawh?

⁸ Israel mikip nih an rel awk a simi Levitikas 19:2 i Jehovah nih a chimmi bia cheukhat kha  zohhmanh hna u sih. Jehovah nih Moses kha hitin a ti: “Israel mibu hna sinah va chim tuah, Nan thian awk a si, zeitintiah keimah BAWIPA nan Pathian cu ka thiang.” Peter nih Khrihfa pawl “thiang tein” um dingin a forh hna lioah mah Baibal caang kha a cherhchanmi a si men lai. (1 Peter 1:14-16 rel.) Kannih cu Moses Nawlbia tangah kan um ti lo. Asinain Peter ṭialmi bia nih Jehovah cu a thiang i amah a dawmi hna zong an thian ve awk a si timi Levitikas 19:2 in kan cawn khawh ti kha a kan hngalhter. Vancung ruahchannak a ngeimi kan si ah, vawlei ruahchannak a ngeimi kan si ah mah cu a hmaanmi a si.—1 Pet. 1:4; 2 Pet. 3:13.

9. Levitikas dal 19 kong ruahnak in zeitindah ṭhathnemhnak kan hmuh lai?

⁹ A thiangmi kan Pathian lunglawmhter kan duh caah thiang tein um khawh ning kong kha cawn kan duh. Jehovah nih cutin kan tuah khawh nakhnga ruahnak a kan cheuh. Mah ruahnak cheuhnak kha Levitikas dal 19 ah hmuh khawh a si. Hebru mifim Marcus Kalisch nih hitin a ti: “Mah kong hi Levitikas le Baibal a hramthawklei uknga chungah a biapi bikmi dal a si men lai.” Levitikas dal 19 cu “nan thian ve awk a si” timi bia in aa thawk ti kha philhlah. Atu nifatin kan nunnak ah thiang tein kan um khawh ning lam kong a kan cawnpiakmi mah dal chung i caang cheukhat kong kha kan i ruah hna lai.

10-11. Levitikas dal 19 ningin zeidah kan tuah a hau, mah cu zeicah a biapit?

¹⁰ Jehovah nih Israel mi cu an thian awk a si tiah a ti hnuah hitin a ti chap: “Nannih vialte nih nan nu le nan pa kha nan upat hna lai. . . kei cu BAWIPA nan Pathian ka si.”—Lev. 19:2, 3.

¹¹ Nulepa upat ding timi Pathian lamhruainak zulh cu a biapi tukmi a si ti cu a fiang ko. Pa pakhat nih “zungzal nunnak co awkah thil ṭha zeidah ka tuah awk a si?” tiah a hal tikah Jesuh nih a lehmi kha i cinken. Jesuh nih a lehmi ah mah pa nih a nu le a pa a upat hna a hau timi kong aa tel. (Matt. 19:16-19) Farasi le phungbia cawnpiaktu saya hna nih nulepa zohkhenh lo awkah an tuah khawhmi thil paoh kha an tuah caah Jesuh nih sual a rak  phawt hna. Cucaah annih nih ‘Pathian bia kha zei ah an rel lo.’ (Matt. 15:3-6) “Pathian bia” ah Nawlbia Pahra lak i a panganak nawlbia le Levitikas 19:3 ah a chimmi bia zong aa tel. (Ex. 20:12) Levitikas 19:3 ah nulepa upat hna u timi bia a chim hnuah hitin a ti: “Nan thian awk a si, zeitintiah keimah, BAWIPA nan Pathian cu ka thiang.”

12. Levitikas 19:3 i ruahnak cheuhnak kha zeitindah kan zulh khawh, zei biahalnak dah kan i hal khawh?

¹² Jehovah nih nulepa upat dingin ruahnak a kan cheuhmi kong kan ruah tikah hitin kan i hal men lai: ‘Ka nu le ka pa kha ka upat hna maw?’ Ka nu le ka pa ka upat deuh hna awk a si tiah na ruah ahcun atu ah upat deuh dingin biakhiahnak na tuah khawh. A luanciami caan cu na thleng kho lo. Asinain atu ah anmah he a caan tam deuh hmanṭi awkah na si khawh chungin i zuam law bawm hna. Anmah he a caan tam deuh in hmanṭi awkah na timtuah khawh. Asiloah pumsalei, thlaraulei le lungthinlei ah tam deuh in na bawmh khawh hna. Cutin na tuah ahcun Levitikas 19:3 i nawlbia kha na zulhmi a si lai.

13. (a) Levitikas 19:3 ah a dang zei ruahnak cheuhnak dah kan hmuh? (b) Luka 4:16-18 ah a chim bantukin tuchan ah Jesuh nunning kha zeitindah kan i zohchunh khawh?

¹³ Levitikas 19:3 nih thiang tein umnak kong he aa tlaiin a dang kong zong a kan cawnpiak rih. Mah cu Sabbath ulhnak kong a si. Khrihfa hna cu Nawlbia tangah an um ti lo caah zarh fatin Sabbath ni kha ulh a hau ti lo. Asinain Israel mi hna nih Sabbath an ulh ningin le cutin an tuah caah zeitindah ṭhathnemhnak an hmuh timi kong in tampi kan cawn khawh. Sabbath cu rian i dinh ni le Pathian biak ni a si. * Cucaah Sabbath ni ah Jesuh cu pumhnak inn ah khan a kal i Baibal kha a rel. (Ex. 31:12-15; Luka 4:16-18 rel.) Levitikas 19:3 ah langhtermi “[a] sabbath hna kha nan ulh hna lai” timi Pathian nawlbia nih nifatin kan nunnak ah Pathian biak dingin a caan pek awkah a kan forh awk a si. Mah nawlbia zulh awkah thil tam deuh tuah a hau tiah na ruat maw? Jehovah biaknak caah a caan hmaan tein na pek ahcun thiang tein um awkah a herh tukmi thil a simi Jehovah he nan i pehtlaihnak cu a fek chin lai.

14. Levitikas dal 19 ah zei a biapimi biatak kong dah atu le atu a langhter?

¹⁴ Levitikas dal 19 ah thiang tein um peng awkah a kan bawm khomi biatak kong kha atu le atu a langhter. Caang 4nak cu mah bia in donghter a si: “Keimah hi BAWIPA nan Pathian cu ka si.” Mah dal chung ah mah biafang hi voi 16 aa tel. Mah nih a pakhatnak nawlbia kha a kan hngalhter ṭhan: “BAWIPA nan Pathian hi ka si. Keimah hleiin pathian dang zeihmanh nan bia lai lo.” (Ex. 20:2, 3) Thiang tein um a duhmi Khrihfa kip nih Jehovah he an i pehtlaihnak nakin zei thil asiloah ahohmanh kha biapi deuh ah an chiah awk a si lo. Kannih cu Jehovah Tehte kan si caah Pathian min a thurhnawmhtermi zei thil paoh kha hrial dingin bia kan khiah awk a si.—Lev. 19:12; Isa. 57:15.

15. Levitikas dal 19 i Baibal caang hna nih zei raithawinak pek awkah dah a kan forh awk a si?

¹⁵ Israel mi hna nih an Pathian in Jehovah an cohlan kha a nawlbia an zulhnak thawngin an langhter. Levitikas 18:4 ah hitin a ti: “Ka phunglam hna kha nan tuah lai i ka nawlbia hna kha nan ulh lai i nan zulh hna lai. Keimah cu BAWIPA nan Pathian ka si.” Dal 19 ah Israel mi caah “nawlbia” cheukhat aa tel. Tahchunhnak ah, caang 5-8, 21, 22 ah saram  raithawinak kong kha a langhter. Israel mi nih mah raithawinak an tuah tikah ‘Jehovah thil thiang a thurhnawmhter lomi’ lam in an tuah a hau. Mah Baibal caang hna relnak nih Jehovah lunglawmhter awk le Hebru 13:15 ah a kan forh bantukin Pathian cohlanmi thangṭhat raithawinak pek awkah a kan forh awk a si.

16. Pathian a biami hna le a bia lomi hna cu an i thleidang ti kha zeinihdah a kan hngalhter?

¹⁶ Thiang tein um awkah Pathian a bia lomi hna he kan i thleidannak kha mi nih an hmuh nakhnga kan i zuam awk a si. Asinain mah cu zuamcawhnak a si kho. A caan ah sianginn kaiṭi hawi, rianṭuanṭi hawi, zumlotu rualchan le midang nih Pathian kan biaknak ah dawnkhantu a simi thil hna tuah dingin an kan hnek men lai. Cutin an tuah tikah a biapimi biakhiahnak kan tuah a hau. A hmaanmi thimnak tuah awkah zeinihdah a kan bawmh khawh? Levitikas 19:19 ah a chimmi lungthawh awk ngai a simi mah Baibal phunglam kong hi ruathmanh: “Thil phunhnih in tahmi puan zong naa aih fawn lai lo.” Mah nawlbia nih Isarael mi pawl kha an pawngkam rammi hna he i thleidan awkah a bawmh hna. Tuchan ah lapar, tuu hmul asiloah pu bantuk a simi la hmang ṭhia in tahmi thil puan hna i hruk kha kan cohlang lo tinak cu a si lo. Asinain sianginn kaiṭi hawi, rianṭuanṭi hawi le kan rualchan an si hmanhah Baibal cawpiaknak he aa ralkahmi thil an tuah i mah bantuk zumhnak kha an ngeih ahcun kan cohlang hna lo. Kan rualchan pawl kha kan dawt hna i midang cung zongah dawtnak kan langhter. Kan pawngkammi hna he kan i thleidan hmanhah kan biakhiahnak nih Jehovah nawl kan ngaih kha a langhter lai. Mah cu a biapi tukmi a si. Zeicahtiah thiang tein um kan duh ahcun Pathian caah aa thleidangmi kan si a hau.—2 Kor. 6:14-16; 1 Pet. 4:3, 4.

17-18. Levitikas 19:23-25 in zei a biapimi kong dah kan cawn khawh?

¹⁷ “Keimah cu BAWIPA nan Pathian ka si” timi bia nih Israel mi hna kha Jehovah he an i pehtlaihnak biapi bik ah chiah dingin a bawmh hna awk a si. Cutin zeitindah an tuah khawh? Cutin tuah khawh ning lamkhat kha Levitikas 19:23-25 ah a langhter. (Rel.) Biakammi Ram an luh hnuah Israel mi hna caah mah bia cu zei sullam dah a ngeih ti kha ruathmanh. Pa pakhat nih thingthei a cin ahcun mah a thei kha kumthum tiang a ei lo. A kum linak ah mah thingthei hna kha Pathian biakinn ah a chiah i a kum nganak lawngah a ei khawh. Mah nawlbia nih Israel mi kha anmah duhnak pakhatnak ah chiah lo dingin a bawmh hna. Jehovah nih amah nih a zohkhenh  hna lai ti kha zum hna sehlaw an nunnak ah a mah biak kha hmasa bik ah chia hna seh ti a duh. Pathian nih an herhmi rawl kha a za in kaan pek hna lai tiah bia a kamh hna. Pathian nih amah biaknak hmun a simi biakinn ah siang ngaiin laksawng pek awkah tha a pek hna.

¹⁸ Levitikas 19:23-25 chung i nawlbia nih Tlangcung Cawnpiaknak ah Jesuh nih a chimmi bia kha a kan hngalhter ṭhan. Hitin a ti: “Nan herhmi rawl le ti kong ah . . . lungrethei awlokchong in va um hlah u.” Cun Jesuh nih hitin a ti chap: “Vancung khua i a ummi nan Pa nih hi thil vialte cu nan herh dih hna ti kha a hngalh ko.” Pathian nih va pawl a zohkhenh hna bantukin a kan zohkhenh ve ko lai. (Matt. 6:25, 26, 32) Jehovah nih a kan zohkhenh lai ti kha kan zumh khawh. Cucaah bawmhnak a herhmi hna kha fimkhur tein “an herhmi” kan bawmh hna. Khrihfabu herhmi caah kan si khawh tawkin kan pek tik zongah kan i lawm. Jehovah nih siang ngaiin kan pekmi kha a hngalh i a kan cham ṭhan lai. (Matt. 6:2-4) Siannak kan langhter tikah Levitikas 19:23-25 bia kha kan zulhmi a si.

19. Levitikas dal 19 i a kong cheukhat ruahnak in zeitindah ṭhathnemhnak na hmuh?

¹⁹ Levitikas dal 19 i Baibal caang cheukhat hlathlainak nih a thiangmi kan Pathian bantuk si khawh ning kong kha hngalhthiam awkah a kan bawmh. Amah kan i zohchunh tikah ‘thiang tein nun’ awkah kan i zuam ti kan langhtermi a si. (1 Pet. 1:15) Pathian miphun pawl nih an langhtermi a ṭhami an ziaza kha Jehovah a bia lomi mi tampi nih an hmuh. Mah nih mi cheukhat kha Jehovah thangṭhat awkah a forh hna. (1 Pet. 2:12) Asinain Levitikas dal 19 in tampi kan cawn khawh. A hnu capar ah mah dal i a dang caang hna kha kan i ruah chap hna lai. Mah nih Peter nih tha a kan pek bantukin kan nunnak ah “thiang tein” kan nun khawh ning a dang lam kha hngalhthiam awkah a kan bawmh lai.