1. Na ivakasala cava e tukuna na yapositolo o Pita? Cava ena rairai dredre kina me muri?

KE NODA inuinui na bula i lomalagi se vuravura, ena yaga nida veivosakitaka na ivakasala ni yapositolo o Pita vei ira na lotu vaKarisito lumuti ena imatai ni senitiuri. E vola: “Me vaka ni Kalou Savasava o koya e kacivi kemuni, me savasava tale ga na nomuni ivalavala kece, ni sa volai: ‘Moni savasava niu savasava o yau.’” (1 Pita 1:15, 16) Na cava eda vulica? Eda rawa ni vakatotomuri Jiova, na ivakaraitaki uasivi ni savasava. E dodonu me savasava na noda ivalavala, e rawa tale ga nida cakava qori. Ena dredre toka nida kawa ivalavala ca. O Pita mada ga e cala ena vica na gauna, ia eda vulica vua ni rawa tale ga nida “savasava.”

2. Na taro cava eda na veivosakitaka?

² Eda na veivosakitaka ena ulutaga qo e vica na taro: Na cava na savasava? Na cava eda vulica ena iVolatabu me baleta na savasava i Jiova? Ena rawa vakacava ni savasava na noda ivalavala? E veisemati vakacava na noda ivalavala savasava kei na noda veiwekani kei Jiova?

3. Na cava nodra rai e levu me baleti koya e savasava? Eda na raica e vei na itukutuku dina?

³ Era nanuma e levu ni dua e savasava, e sega ni mamarau, e dau vakaisulu ni lotu, e sega tale ga ni matadredredre. Ia e sega ni dina qori. E savasava o Jiova, e tukuni ni “Kalou mamarau.” (1 Tim. 1:11) O ira tale ga na sokaloutaki koya era dau “marau.” (Same 144:15) O Jisu e sega sara ga ni vakadonui ira na vakaisulu ni lotu mera vakaduiduitaki ira kina, ra qai yalododonu e matadra na tamata. (Maciu 6:1; Mari. 12:38) Nida lotu vaKarisito, na noda rai me baleta na ivalavala savasava e vakatau tiko ena ka eda vulica ena iVolatabu me baleti Jiova. Ni lomani keda na noda Kalou savasava, eda vakadeitaka ni na sega vakadua  ni vakarota e dua na ka ena dredre meda muria. E tukuna gona o Jiova: “Moni savasava,” e macala nida rawa ni muria qori. Ia ni bera mada nida savasava, e vinakati meda kila na ibalebale ni savasava.

4. Na cava na ibalebale ni “savasava”?

⁴ Na cava na savasava? Ena iVolatabu, na vosa “savasava” kei na “ivalavala savasava” e kena ibalebale ga na itovo savasava, se savasava tale ga na ivakarau ni noda sokalou. E rawa tale ga ni nona wasei koya tani e dua me qarava na Kalou. Kena ibalebale, ena okati ga meda savasava ke savasava na noda ivalavala, ke da qaravi Jiova ena sala e vakadonuya, ke veivolekati tale ga noda veiwekani kei koya. E veivakadrukai dina ni rawa sara ga nida veiwekani voleka kei na Kalou savasava, vakabibi nida vulica na ka e tukuna na iVolatabu me baleta na savasava i Jiova.

5. Na cava eda vulica vei ira na agilosi yalodina me baleti Jiova?

⁵ E savasava vakaoti na ivalavala kece i Jiova. Eda vulica qori ena ka era tukuna na serafimi me baleti koya, qo o ira na agilosi era volekata sara ga na nona idabedabe vakaturaga. Era kacivaka eso: “E savasava, e savasava, e savasava o Jiova ni lewe vuqa.” (Aisea 6:3) Macala ga ni vinakati mera savasava na agilosi mera veivolekati kina kei na nodra Kalou savasava. Io, era savasava tale ga. Ni tiko mada ga e vuravura e dua na agilosi i Jiova, e rawa sara ga ni tukuni ni savasava na vanua e mai butuka. Qori na ka e yaco vei Mosese ena vunikau kama.—Lako 3:2-5; Josua 5:15.

6-7. (a) Me vaka e tukuni ena Lako Yani 15:1, 11, e vakabibitaka vakacava o Mosese na savasava ni Kalou? (b) Era kila vakacava na Isireli kece na savasava ni Kalou? (Raica na iyaloyalo ena waqana.)

⁶ Ni oti nona liutaki ira na Isireli o Mosese mera takosova na Wasa Damudamu, e vakabibitaka vei ira ni nodra Kalou o Jiova e savasava. (Wilika Lako Yani 15:1, 11.) E sega sara ga ni savasava na nodra ivalavala na dau qarava na kalou ni Ijipita. Era tautauvata tale ga kei ira na qarava na kalou ni Kenani. Na nodra sokalou e okati kina na nodra cabori na luvedra kei na ivalavala torosobu ni veiyacovi. (Vunau 18:3, 4, 21-24; Vkru. 18:9, 10) Ia e sega ni vinakata o Jiova vei ira na qaravi koya mera cakava na ka era na vakadukadukalitaki kina. Ni savasava vakaoti o koya. E vakamatatataki sara tu ga qo ena tikinikoula e toka ena nona isala na bete levu. E ceuti ena tikinikoula qori na matavosa: “E nei Jiova na savasava.”—Lako 28:36-38.

⁷ Na itukutuku ena tikinikoula qori ena vakadeitaka sara ga vei koya e raica ni savasava dina o Jiova. Ia vakacava ke sega ni raica rawa na tikinikoula qori e dua na Isireli ni sa rui yawa na vanua e tiko kina? Ena kila tiko ga ni savasava o Jiova? Io! Era dau rogoca kece na Isireli na wiliki ni Lawa e matadra na tagane, yalewa, kei na gone. (Vkru. 31:9-12) Ke o tiko e kea, o na rogoca ni wiliki: “O yau o Jiova na nomuni Kalou, moni . . . savasava niu savasava o yau.” “Moni savasava vei au, ni o yau o Jiova au savasava.”—Vunau 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Na cava eda vulica ena Vunau ni Soro 19:2 kei na 1 Pita 1:14-16?

⁸ Meda raica sara mada qo na ka e volai ena Vunau ni Soro 19:2 a wiliki vei ira kece  na Isireli. E tukuna o Jiova vei Mosese: “Vosa vei ira na isoqosoqo taucoko ni Isireli, qai tukuna vei ira, ‘Moni savasava ni o yau o Jiova na nomuni Kalou, au savasava.’” E rairai tukuna tiko o Pita na ka e cavuti qori ni uqeti ira na lotu vaKarisito “moni savasava.” (Wilika 1 Pita 1:14-16.) E macala nida sega ni okati ena Lawa e soli vei Mosese. Na ka e vola o Pita e vakadeitaka na ka eda vulica ena Vunau ni Soro 19:2, oya ni o Jiova e savasava, o ira tale ga na lomani koya mera saga mera savasava. E dodonu meda cakava qori ke noda inuinui na bula i lomalagi se na parataisi e vuravura.—1 Pita 1:4; 2 Pita 3:13.

9. Ena yaga vakacava noda vulica na Vunau ni Soro wase 19?

⁹ Nida via vakamarautaka na noda Kalou savasava, eda vinakata sara ga meda kila na ka meda cakava meda savasava kina. E vakarautaka o Jiova eso na ivakasala meda cakava kina qori. Dua na kena ivakaraitaki vinaka e tiko ena Vunau ni Soro wase 19. E vola e dua na turaga, e vuku ni vosa vakaIperiu o Marcus Kalisch: “Na wase ni ivola qo e rairai yaga duadua, e duatani sara, e wase bibi duadua ni Vunau ni Soro ena Penitatuki.” Meda raica mada eso na tikina ena wase qo e tiko kina na ivakavuvuli me baleta eso na noda ivakarau ni bula e veisiga. Nida vulica tiko, meda nanuma ni ivakavuvuli qori e veimuri ga mai kei na itekitekivu ni yatuvosa: “Moni savasava.”

10-11. Na cava e okati ena ivalavala savasava e vakabibitaki ena itekitekivu ni Vunau ni Soro wase 19? Meda raica vakacava na veidusimaki qori?

¹⁰ Ni tukuna oti ga o Jiova vei ira na Isireli mera savasava, e kaya tale: “Moni doka kece na tinamuni kei na tamamuni . . . O yau o Jiova na nomuni Kalou.”—Vunau 19:2, 3.

¹¹ E macala ni bibi meda muria na veidusimaki ni Kalou qori meda dokai rau na noda itubutubu. Vakasamataka mada nona tarogi Jisu e dua na turaga: “Na ka vinaka cava meu cakava meu bula tawamudu kina?” E sauma o Jisu ni dua vei  ira qori me dokai tamana kei tinana. (Maciu 19:16-19) E cudruvi ira na Farisi kei na vunivola o Jisu nira lawaki mera kua kina ni vakaraitaka na veidokai dina. Nira cakava qori era “vakatanitaka kina na vosa ni Kalou.” (Maciu 15:3-6) E okati tiko ena “vosa ni Kalou” na ikalima ni ivakaro ena iVunau e Tini kei na ka e tukuni ena Vunau ni Soro 19:3. (Lako 20:12) Kua tale ga ni guilecava ni veidusimaki ena Vunau ni Soro 19:3, mera dokai na tinada kei na tamada e muria mai na yatuvosa: “Moni savasava ni o yau o Jiova na nomuni Kalou, au savasava.”

12. Me salavata kei na Vunau ni Soro 19:3, na cava eda rawa ni taroga?

¹² Me salavata kei na ivakasala i Jiova meda dokai rau na noda itubutubu, eda rawa ni taroga, ‘Vakacava au sa muria tiko qori?’ Ke o kila ni o sega ni dau vukei rau vakalevu ena gauna sa oti, o rawa sara ga ni cakava ena gauna qo. O na sega ni veisautaka rawa na gauna sa oti, ia o rawa ni cakava e levu na ka kei rau na nomu itubutubu ena gauna qo, se mo vukei rau. O rawa ni vukei rau vakayago, vakayalo, se vakayaloqaqataki rau. Ke o cakava qori, o sa muria tiko na ivakaro ena Vunau ni Soro 19:3.

13. (a) Na ivakasala cava tale e tiko ena Vunau ni Soro 19:3? (b) Eda na muria vakacava nikua na ivakaraitaki i Jisu ena Luke 4:16-18?

¹³ Eda vulica ena Vunau ni Soro 19:3 e dua tale na ka me baleta na noda savasava. Qori na kena dau muri na Siga ni Vakacecegu. Eda sega ni vauci na lotu vaKarisito ena Lawa, eda na sega gona ni muria na Siga ni Vakacecegu e veimacawa. Ia eda se rawa tiko ga ni vuli ena nodra muria na Isireli na Siga ni Vakacecegu kei na kena yaga vei ira. Na Siga ni Vakacecegu e gauna mera cegu kina mai na nodra cakacaka kece ra qai sokalou. * Oya na vuna e dau gole kina o Jisu ena siga qori ina valenilotu ena nona koro me wilika na Vosa ni Kalou. (Lako 31:12-15; wilika Luke 4:16-18.) E vakarota na Kalou ena Vunau ni Soro 19:3 mera ‘muria na nona siga ni vakacecegu.’ Qori e uqeti keda meda cegu mai na noda cakacaka ni veisiga meda kauaitaka na noda sokalou. Vakacava o nanuma ni vinakati mo cakacaka ena tikina qori? Ke da lokuca wasoma na gauna meda kauaitaka na noda sokalou, eda na veivolekati kina kei Jiova, ni bibi qori meda rawa ni savasava tiko ga.

14. Na tikina bibi cava e vakamacalataki ena Vunau ni Soro wase 19?

¹⁴ E vakamacalataki vakalevu ena Vunau ni Soro wase 19 e dua na tikina bibi ena uqeti keda meda savasava tiko ga. E mai tini na tikina e 4 ena matavosa: “O yau o Jiova na nomuni Kalou.” E basika vaka16 ena wase qo na matavosa qori kei na so tale e via tautauvata. Eda nanuma kina na imatai ni ivakaro: “O yau o Jiova na nomu Kalou . . . Me kua ni dua tale na nomu kalou, o yau duadua ga.” (Lako 20:2, 3) Na cava gona meda vakadeitaka kece na lotu vaKarisito? Oya me kua sara ni dua na ka me vakalatilati ena noda veiwekani kei na Kalou. Nida vakatokai tale ga meda iVakadinadina i Jiova, eda na qarauna meda kua ni cakava e dua na ka me beci, se rogo ca kina na yacana savasava.—Vunau 19:12; Aisea 57:15.

15. E uqeti keda vakacava na Vunau ni Soro wase 19 me baleta na vakacaboisoro?

 ¹⁵ Era vakaraitaka na Isireli ni nodra Kalou o Jiova nira muria na nona lawa. E tukuni ena Vunau ni Soro 18:4: “Moni vakayacora na noqu lewa, ni dei tale ga ena noqu lawa qai muria sara. O yau o Jiova na nomuni Kalou.” E tiko ena wase 19 eso na “lawa” me baleti ira na Isireli. Kena ivakaraitaki, na tikina e 5-8, 21, 22 e baleta tiko na isoro manumanu. Era na cabora na Isireli na isoro qori ena sala me kua ni ‘beci kina e dua na ka tabu vei Jiova.’ Nida wilika tiko na tikinivolatabu qori, ena uqeti keda meda vakamarautaki Jiova da qai cabora vua na isoro ni veivakacaucautaki e vakadonuya, me vaka e uqeti keda kina na Iperiu 13:15.

16. Na ivakavuvuli cava ena Vunau ni Soro 19 eda na vakaduiduitaki keda kina vei ira na sega ni qarava na Kalou?

¹⁶ Meda rawa ni savasava, eda na tu vakarau meda duatani vei ira na sega ni qarava na Kalou. Ena sega toka ni rawarawa qori. Eso na gauna era na vakatovolei keda o ira eda vuli vata, cakacaka vata, weka eda sega ni vakabauta vata, kei na so tale meda cakava na ka e vakalatilati ena noda sokalou. Ni yaco qori, e bibi meda vakatulewa. Cava ena vukei keda meda vakatulewa vakadodonu? Vakasamataka e dua na ivakavuvuli bibi ena Vunau ni Soro 19:19, e tukuna na iotioti ni icegu: “Kua tale ga ni dara na isulu e tali mai na rua na mataqali wa.” Na lawa qori e vakaduiduitaki ira na Isireli vei ira na matanitu voleka. Vakacava nikua? Eda sega ni cata me tali vata na isulu dina, isulu silika, se vutivutia. Ia eda na sega sara ga ni via muri ira e veisaqasaqa na ka era vakabauta se cakava kei na ivakavuvuli ena iVolatabu, kevaka mada ga eda vuli vata, cakacaka vata, se ra wekada. E macala nida lomani ira na wekada, eda lomani ira tale ga na tiko wavokiti keda. Ia nida vakatulewataka eso na ka bibi e vauca na noda bula, eda na tu vakarau meda duatani nida tamata i Jiova. Nanuma tiko ni noda tawasei keda meda nona na Kalou, eda na savasava kina. E bibi qori nida saga tiko meda savasava.—2 Kor. 6:14-16; 1 Pita 4:3, 4.

17-18. Na cava eda vulica ena Vunau ni Soro 19:23-25?

¹⁷ Na matavosa “O yau o Jiova na nomuni Kalou,” e dodonu me uqeti ira na Isireli mera kauaitaka vakabibi na nodra veiwekani kei Jiova. Ena sala cava? Dua na ivakaraitaki e laurai ena Vunau ni Soro  19:23-25. (Wilika.) Vakasamataka na ibalebale ni vosa qori vei ira na Isireli nira butuka na Vanua Yalataki. Ke dua na tagane e tea na vunikau me kakana, ena sega ni kana kina me oti mada e tolu na yabaki. Ena ikava ni yabaki, ena biu vakatikitiki na kena vuata me vakayagataki ena vanua tabu e sokaloutaki kina na Kalou. Ena ikalima sara ni yabaki, sa na qai rawa ni kania na kena itaukei na kena vuata. Era kila mai na lawa qori na Isireli ni sega ni dodonu mera vakaliuca na ka me baleti ira. E vinakati mera nuitaki Jiova me vakarautaka vei ira na ka, mera qai vakaliuca na nodra sokalou. Ena raica me tiko na kedra. E uqeti ira tale ga o Jiova mera dau soli iloloma ena vanua tabu, ya na vanua e dau sokaloutaki kina.

¹⁸ Nida wilika na lawa ena Vunau ni Soro 19:23-25 eda nanuma kina na vosa i Jisu ena Vunau ena Ulunivanua. E kaya: “Dou kua ni lomaocaocataka na . . . ka mo dou kania se ka mo dou gunuva.” E kaya tale: “E kila tu na Tamamudou vakalomalagi ni bibi vei kemudou.” Na cava eda vulica? Ena vakarautaka vei keda na Kalou na ka, me vaka ga e cakava vei ira na manumanuvuka. (Maciu 6:25, 26, 32) Eda nuitaki Jiova me vakarautaka na ka eda gadreva. Eda sega ni uvudavuitaka na noda “soli iloloma” vei ira na leqa tu. E dau totolo tale ga noda cau me saumi kina na ka e gadrevi ena ivavakoso. E kila vinaka tu o Jiova na noda cau qori, ena qai sauma vei keda. (Maciu 6:2-4) Eda kila kina na ivakavuvuli ena Vunau ni Soro 19:23-25.

19. E yaga vakacava vei iko na ka eda veivosakitaka ena Vunau ni Soro?

¹⁹ Eda sa veivosakitaka mai e vica na tikina ena Vunau ni Soro 19 ena uqeti keda meda vakatotomuria na noda Kalou savasava. Nida vakatotomuri koya, eda sa gumatua tiko me ‘savasava na noda ivalavala kece.’ (1 Pita 1:15) Levu era sega ni qaravi Jiova era vakadinadinataka na noda ivalavala vinaka. Eso mada ga era mai vakalagilagi Jiova kina. (1 Pita 2:12) Ia e levu tale na ka eda vulica ena Vunau ni Soro 19. Ena veivosakitaki ena ulutaga tarava eso tale na tikina mai na wase qori ena vukei keda ena so tale na ivakarau ni noda bula meda “savasava,” me vaka e uqeta o Pita.