1. (1) ¿Kasa nüküjaka chi aluwataaushikai Pedro namüin na anoujashiikana? (2) ¿Jamüsü kapüleeka tia saaʼin wamüin?

JAʼITAINNA chainjanale waya kepiain chaa iipünaa jee shiale yaa mmapaʼa, anasia wakuwaʼipa wekirajaale sünain tü nümakat chi aluwataaushikai Pedro namüin na anoujashii chainjanakana chaa iipünaa eejanakana nükalioʼu. Anuu nünüiki: «Anakajaʼa müleka wulere jukuwaʼipa sünain süpüshuaʼa tü jaaʼinrakat maʼaka naaʼin chi Wulekai akuwaʼipa, chi kaneekajalakai jia süka müin tü ashajuushikat: ‹Wuleinjatü jukuwaʼipa süka wulein takuwaʼipa jüpüleerua›» (1 Ped. 1:15, 16, TNM). ¿Kasa wayaawataka sünainjee tia pütchikat? Shia eein süpüla washatüin nukuwaʼipa Jeʼwaa chi Wulekai maʼin akuwaʼipa. Wuleinjatü wakuwaʼipa sünain süpüshuaʼa tü kasa waaʼinrakat jaʼitasü kapüleein shia wamüin. Wulesü nukuwaʼipa Pedro mayaainjeʼe wainmatuain mojukuwaʼipalüin nutuma wanee kasa. Watüjaa aaʼu sünainjee tia eein süpüla wulein wakuwaʼipa.

2. ¿Kasa wekirajaainjatka anain sünain ekirajaayakat tüü?

² Sünain ekirajaayakat tüü, wekirajaweerü sünain tüü: ¿Jamüsü maʼin nukuwaʼipa chi eekai wulein nukuwaʼipa? ¿Kasa süküjaka tü Bibliakat süchiki wulein nukuwaʼipa Jeʼwaa? ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla wulein wakuwaʼipa sünain süpüshuaʼa tü waaʼinrakat? ¿Jamüshi aleewakai wanee wayuu nümaa Jeʼwaa wulere nukuwaʼipa?

3. (1) ¿Kasa jülüjaka naaʼin waneinnua wayuu süchiki nukuwaʼipainjatka chi wayuu wulekai akuwaʼipa? (2) ¿Jalasü süpüla wekirajaain anain tia?

³ Eeshii eeka jülüjain naaʼin matüjain akulemerawaa wanee wayuu eekai wulein nukuwaʼipa otta shia nünainka waneepia süsheʼin wayuu anoujasü. Alawaapejeʼe tia. Süküjain tü Bibliakat niain Jeʼwaa chi wulekai akuwaʼipa jee «chi Maleiwa talatakai aaʼin» (1 Tim. 1:11, TNM). Saashin tü Bibliakat talatüsü naaʼin na wayuu aʼwaajakana nia (Sal. 144:15). Otta nüchiaain Jesuu na wayuu kasheʼinyaakana kuluulu anasü jee na aaʼinrayaakana  kasa anasü shiiʼiree anain nakuwaʼipa suʼupala wayuu (Mat. 6:1; Mar. 12:38). Waya anoujashiikana watüjaa aaʼu tü sünainpünaakat wule akuwaʼipa süka süküjain tü Bibliakat süchiki tia. Watüjaa aaʼu nnojoluin nuchuntuin Maleiwa wamüin wanee kasa isaka wachiki waaʼinrüin. «Wule jukuwaʼipa», nümüle wamüin Jeʼwaa shia süka eein süpüla waaʼinrüin tia. Süpüla wuleinjatüin wakuwaʼipa sünain süpüshuaʼa tü kasa waaʼinrakat wekirajaa sünain tü naaʼinrajatkat wanee wayuu süpüla wulein nukuwaʼipa.

4. ¿Jamüsü maʼin nukuwaʼipa chi eekai wulein nukuwaʼipa?

⁴ ¿Jamüsü maʼin nukuwaʼipa chi eekai wulein nukuwaʼipa? Saashin tü Bibliakat chi eekai wulein nukuwaʼipa nia chi nnojoikai aaʼinrüin kasa kashüülasü, nnojoikai amaʼüjiraain nukuwaʼipa otta anakai nuʼwaajia Maleiwa nutuma. Süküjapa tü Bibliakat nüchiki chi wulekai akuwaʼipa, eeshijaʼa niale saashajaain achiki chi akataluushikai süpüla aʼyatawaa nümüin Maleiwa. Süpüla wuleinjatüin wakuwaʼipa nnojoliinjana waya amaʼüjiraain wakuwaʼipa, waʼwaajüinjachi Jeʼwaa maʼaka nücheküin shia otta aleewainjana waya nümaa. Ponusü maʼin waaʼin sutuma waʼaleewajaain nümaa Jeʼwaa chi Wulekai maʼin akuwaʼipa mayaainjeʼe nnojoluin lotuin maʼin wakuwaʼipa.

5. ¿Kasa watüjaka nüchiki Jeʼwaa sünainjee nakuwaʼipa na aapiee waneepiakana nümaa?

⁵ Wulesü nukuwaʼipa Jeʼwaa sünain süpüshuaʼa kasa. Tia shia tü namakat waneinnua serafín, na aapiee nümülatuʼukana Jeʼwaa. Anuu nanüiki: «Shiimainshaata Wulein maʼin nukuwaʼipa Jeʼwaa chi wainmakai asurulaatse» (Is. 6:3). Aleewashii maʼin naya nümaa Jeʼwaa süka wulein nakuwaʼipa. Wanaa sümaa nüshakatapuʼuin wanee aapiee yaa saaʼu tü mmakat, wulesü tü mma eere nüntüin sutuma wulein nukuwaʼipa. Alatüsü tia wanaa sümaa nürütkaain Moisés sünainmüin suuʼulia wanee wunuʼu chuwatüsü, zarza münüsü (Éx. 3:2-5; Jos. 5:15).

6, 7. (1) Saashin Éxodo 15:1, 11, ¿jamüsü nüküjaka Moisés wulein maʼin nukuwaʼipa Jeʼwaa? (2) ¿Kasa sotoka anainjee naaʼin na israeliitakana wulein maʼin nukuwaʼipa Jeʼwaa? (Piirakaa sümüin tü ayaakuaa sünainkat süta tü rewiisütakat).

⁶ Süchikijee nuʼunirüin Moisés na israeliitakana pasanainpünaa sünain tü palaa Ishosükat, nüküjain wulein nukuwaʼipa Jeʼwaa (paashajeʼera Éxodo 15:1, 11). Kashüülasü maʼin nakuwaʼipa na egipciokana otta na cananeokana sünain aʼwaajaa namaleiwase, naʼajüin tepichi namüin otta amaʼüjiraashii nakuwaʼipa noʼupala (Lev. 18:3, 4, 21-24; Deut. 18:9, 10). Naatapejeʼe nukuwaʼipa Jeʼwaa suulia tia maleiwayaasükalüirua. Nnojotsü nuchuntuin wamüin wanee kasa mojutuka atuma waya. Wuleshaatasü nukuwaʼipa Jeʼwaa. Nayaawatüin maʼin saaʼu tia na israeliitakana sutuma tü ashajünakat sünain wanee kachueera aainjuushi süka ooro sünainjatka niʼipoʼu chi laülaashikai napüleerua na sacerdootekana. Müsü tü ashajünakat sünain: «Tü akuwaʼipaa wulesükat nümaʼanajeejatü Jeʼwaa» (Éx. 28:36-38).

⁷ Niyaawatamaata aaʼu wanee wayuu sünainjee tü ashajünakat sünain tia kachueerakat, niain Jeʼwaa nümüiwaʼa wulein akuwaʼipa. Nnojoire pejein wanee israeliita nünain chi sacerdootekai sutuma wattain nipia, nnojotsü süpüla naashajeʼerüinjatüin tia pütchikat. ¿Jamüsü süpüla nütüjaain saaʼu niain Jeʼwaa nümüiwaʼa wulein akuwaʼipa? Süka naapajüin tia saashajeʼennapa namüin napüshuaʼa na israeliitakana tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés (Deut. 31:9-12). Jamüshiijaʼa chajanale waya kepiain soʼu tia, waapüinje pütchikat tüü: «Süka tayain Jeʼwaa chi Jümaleiwasekai, [...] wuleinjatü jukuwaʼipa jiakana süka wulein takuwaʼipa». «Wuleinjatü jukuwaʼipa maʼaka wulein takuwaʼipa tayakai Jeʼwaa» (Lev. 11:44, 45; 20:7, 26).

8. ¿Kasa watüjaka sünainjee tü sümakat Levítico 19:2 otta 1 Pedro 1:14-16?

 ⁸ Jülüja waaʼin tü pütchi aashajeʼennapuʼukat namüin na israeliitakana suluʼuka Levítico 19:2 eere nümüin Jeʼwaa nümüin Moisés: «Anuu tü pümüinjatkat namüin na israeliitakana: ‹Wuleinjatü jukuwaʼipa maʼaka wulein takuwaʼipa tayakai Jeʼwaa, chi Jümaleiwasekai[›]». Eesüjaʼa nuchuntule Pedro tia pütchikat wanaa sümaa nümüin namüin na anoujashiikana: «Anakajaʼa müleka wulere jukuwaʼipa» (paashajeʼera 1 Pedro 1:14-16, TNM). Nnojotsü choʼujaain woonooin sümaa tü Pütchi Aapünakat nümüin Moisés, wayaawatapejeʼe sünainjee tü nümakat Pedro wulein nukuwaʼipa Jeʼwaa otta nachajaainjatüin sukuwaʼipa na aikana apüla nia süpüla wuleinjatüin nakuwaʼipa jaʼitainna kepiainjanale naya chaa iipünaa jee shiale yaa mmapaʼa (1 Ped. 1:4; 2 Ped. 3:13).

9. ¿Jamüsü anaka wekirajaale sünain Levítico kapiitulo 19?

⁹ Sutuma keeʼireein waaʼin talatüin naaʼin Maleiwa watuma, watüjawee aaʼu tü waaʼinrajatkat süpüla wulein wakuwaʼipa maʼaka naaʼin niakai. Süpüla wountuin tia nüküjain Jeʼwaa wamüin tü waaʼinrajatkat. Wousütüin anain soʼutku tü waaʼinrajatkat suluʼu Levítico kapiitulo 19. Anuu nünüiki süchiki tia kapiitulokat wanee wayuu ekirajaakai süchiki tü pütchi ashajuushikat süka hebreo, Marcus Kalisch nünülia: «Anasü maʼin tü sümakat tia kapiitulokat saʼakajee tü ashajünakat suluʼu Levítico otta suulia tü sümakat tü jaʼraisükat karaloʼuta ashajünakat palajana suluʼu tü Bibliakat». Jülüja waaʼin müin suʼttianainjee Levítico kapiitulo 19: «Wuleinjatü tü jukuwaʼipakat». Wekirajaa sünain waneirua wetsiikulo tü waaʼinrajatkat süpüla wuleinjatüin wakuwaʼipa waneepia.

10, 11. (1) ¿Kasa waaʼinrajatka saashin Levítico 19:3? (2) ¿Jamüsü waaʼinrajatka tia?

¹⁰ Süchikijee nuluwataain Jeʼwaa na israeliitakana wuleinjatüin nakuwaʼipa, müshi nia namüin: «Jiakana waneʼewai jukua kojuta jutuma jüi otta jüshi [...]. Taya Jeʼwaa chi Jümaleiwasekai» (Lev. 19:2, 3).

¹¹ Woonooinjatü amaa tü nümakat Maleiwa sünain kojutuinjatüin wamüin wei otta washi. Soʼu wanee kaʼi asakinnüshi Jesuu nutuma wanee wayuu, müshi nia nümüin: «¿Jarat tü kasa anasü taaʼinrüinjatkat süpüla katüinjatüin  toʼu waneepia?». Saʼakajee tü pütchi nümakat Jesuu nüküjain nümüin kojutuinjatüin nutuma nii otta nüshi (Mat. 19:16-19, TNM). Nnojotsü naaʼinrüin tia na fariseokana otta na karaloʼutamaajanakana, müshiijeseʼe nüchiaain naya Jesuu. Anuu nünüiki namüin: «Juʼwanajaaitpa tü nuluwataakat anain Maleiwa» (Mat. 15:3-6). Wanaa sümaa nümüin Jesuu «tü nuluwataakat anain Maleiwa» shia naashajaaka achiki tü jaʼraikat pütchi saʼakajee tü Poloosükat Pütchi naapaka Jeʼwaa namüin na israeliitakana otta tü sümakat Levítico 19:3 (Éx. 20:12). Soto waaʼin süpülapünaa nuluwataain Jeʼwaa na israeliitakana sünain kojutuinjatüin natuma nei otta nashi nuluwataain naya sünain tüü: «Wuleinjatü jukuwaʼipa maʼaka wulein takuwaʼipa tayakai Jeʼwaa, chi Jümaleiwasekai».

12. ¿Kasa wasakirüinjatka anain waaʼin sünainjee tü sümakat Levítico 19:3?

¹² Wasakira waaʼin sünain tüü: «¿Oonooshiche taya sümaa tü nümakat Maleiwa sünain kojutuinjatüin tatuma tei otta tashi?». Nnojorüle waaʼinrüin maʼin tia paala, waaʼinra shia maaʼulu. Wachajaa sukuwaʼipa süpüla wakaalinjain na wayuu kachooinkana waya jee walatira kaʼi namaa. Eeshii süpüla wakaalinjain naya sünain tü choʼujaakat namüin, tü anainjatkalü atuma nanoula jee shiale waküjain namüin alin naya wapüla. Waaʼinrüle tia, oonooshii waya sümaa tü sümakat Levítico 19:3.

13. (1) ¿Kasa maa watüjaka sünainjee tü sümakat Levítico 19:3? (2) ¿Kasa waaʼinrajatka süpüla washatüin nukuwaʼipa Jesuu sünainjee tü aküjünakat nüchiki suluʼu Lucas 4:16-19?

¹³ Eesü wane kasa watüjaka sünainjee tü sümakat Levítico 19:3 süchiki wuleinjatüin wakuwaʼipa. Aküjünüsü yala kojutuinjatüin namüin na israeliitakana tü kaʼi neemeraainjatkalü oʼu. Mayaainjeʼe nnojoluin nuchuntuin wamüin Maleiwa tia maaʼulu, wainma kasa watüjaka sünainjee tü naaʼinrakat na israeliitakana soʼu kaʼikat tia otta tü kasa anasü neʼrakat sutuma naaʼinrüin shia. Soʼu tü kaʼi neemeraakalü oʼu naʼwaajüinjachi Jeʼwaa otta nnojoliinjana aʼyataain naya. * Müshijeseʼe nuʼunawalin Jesuu soʼu kaʼikat tia suluʼumüin tü ekirajüleekat judío süpüla naashajeʼerüin tü Nünüikikat Maleiwa (Éx. 31:12-15; paashajeʼera Lucas 4:16-19). Tü watüjakat sünainjee tia shia wakatalüinjatüin kaʼi sünainjee tü waaʼinrawaikat süpüla waaʼinmaain maʼin tü sünainpünaakat wanoula. ¿Eesüche wanee kasa wanouteʼerüinjatka süpüla wountuin tia? Waaʼinmaale maʼin tü sünainpünaakat wanoula aleeweena maʼin waya nümaa Jeʼwaa. Waaʼinrüinjatü tia süpüla wuleinjatüin wakuwaʼipa.

14. ¿Jarat tü pütchi anasü aküjünakat maʼin suluʼu Levítico kapiitulo 19?

¹⁴ Suluʼu Levítico kapiitulo 19 aküjünüsü kojuyatua wanee pütchi anaka maʼin süpüla ayatüin wulein wakuwaʼipa. Sajaʼlajaayamüin wetsiikulo 4 müsü sünüiki: «Taya Jeʼwaa, chi Jümaleiwasekai». Pütchikat tüü otta waneirua meematka aka saaʼin tia, achuntunüsü 16 sukua suluʼu kapiitulo 19. Sotojaasü waaʼin sutuma tia tü palajatkat pütchi saʼakajee tü Poloosükat Pütchi aapünakat namüin na israeliitakana, tü makat: «Taya Jeʼwaa chi Pümaleiwasekai [...]. Nnojoishii kamaleiwaseyaainjanain jia, tayainjachi chi Jümaleiwasekai» (Éx. 20:2, 3). Wulere nukuwaʼipa wanee anoujashi, shiainjatü naaʼinmaaka aleewain maʼin nia nümaa Maleiwa. Süka waküjaliin pütchi nüchiki Jeʼwaa nnojoluinjatüin waaʼinrüin wanee kasa mojuteechika atuma nia (Lev. 19:12; Is. 57:15).

15. ¿Kasa waaʼinreetka waashajeʼerapa tü pütchi aashajaakat süchiki tü aapünakat nümüin Jeʼwaa?

¹⁵ Atüjaana aaʼu naʼwaajüin Jeʼwaa na israeliitakana sutuma noonooin sümaa tü nuluwataakalü  anain naya. Anuu sünüiki Levítico 18:4: «Jüüjüü jia sümüin tü taluwataakalü anain jia, jaaʼinra tü tamakat jümüin jee joonoo sümaa. Taya tayakai Jeʼwaa chi Jümaleiwasekai». Soʼutku tü nuluwataakalü anain Jeʼwaa na israeliitakana suluʼusü shia kapiitulo 19 wetsiikulo 5-8, 21 otta 22, aashajaasü yala süchiki tü mürüt nasülajüinjatkat. Naapapa tia na israeliitakana nnojoluinjatü naaʼinrüin wanee kasa mojutuinjachikai atuma Jeʼwaa. Sütütüleʼerüin waaʼin wetsiikulokalüirua tüü süpüla waaʼinrüin tü talatüinjatkalü atuma naaʼin Maleiwa otta süpüla waʼwaajüin nia maʼaka nücheküin shia. Tia shia tü sümakat Hebreokana 13:15, TNM.

16. Püküja tü pütchi suluʼukat Levítico kapiitulo 19 wayaawataka anainjee naatain wakuwaʼipa noulia na nnojoliikana aʼyataain nümüin Maleiwa.

¹⁶ Süpüla wuleinjatüin wakuwaʼipa naatainjatü wakuwaʼipa noulia na nnojoliikana aʼyataain nümüin Jeʼwaa. Kapüleepejeʼe tia süka eein süpüla napüleeruain waaʼin waneeinnua wayuu süpüla waaʼinrüinjatüin wanee kasa mojuka noʼuluʼu Jeʼwaa, maʼaka naaʼin na koleejiajiraakana wamaa, na aʼyataajiraakana wamaa, na wapüshi manoujainkana. Sülatüle wamüin tia, anasü watüjaale saaʼu tü wakuwaʼipainjatkat. ¿Kasa anaka süpüla waaʼinrüin? Anuu süpüshi tü sümakat Levítico 19:19: «Nnojotsü paʼatüinjatüin pünain wanee kuluulu eʼinuushika süka piamasü jiitpai eekai naatawalin». Sükajee noonooin na israeliitakana sümaa tia pütchikat, ayaawatünüsü saaʼu naatain nakuwaʼipa suulia tü wane pueulokalüirua. Maaʼulu yaa, nnojotsü mojuin waʼatüle wanain kuluulu eʼinuushika süka piamasü jiitpai eekai naatawalin maʼaka saaʼin algodón sümaa poliéster jee shiale laana sümaa rayón. Mojupejeʼe wanaawale wakuwaʼipa namaa na aaʼinrakana tü mojukat saashin tü Bibliakat, jaʼitainna nayain na koleejiajiraakana wamaa, na aʼyataajiraakana wamaa jee nayale na wapüshikana. Aishii wapüla na wapüshikana jee na wayuu kepiakana waʼütpünaa, waneekajatpajaʼa wanee kasa ayaawatünüinjatka aaʼujee naatain wakuwaʼipa. Soto waaʼin, saashin tü Bibliakat chi wayuu wulekai akuwaʼipa nia chi akataluushikai süpüla niʼyataain nümüin Maleiwa (2 Cor. 6:14-16; 1 Ped. 4:3, 4).

17, 18. ¿Kasa watüjaka sünainjee tü sümakat Levítico 19:23-25?

¹⁷ Eesüjaʼa nayaawatüle saaʼu na israeliitakana shiain alanaʼaleeinjatüin namüin aleewa nümaa Jeʼwaa sükajee tü pütchikat «Taya Jeʼwaa chi Jümaleiwasekai». Wekirajaa sünain Levítico 19:23-25 (paashajeʼera) süchiki wanee kasa naaʼinrajatka süpüla nountuin tia. Nayaawatakajasaʼa saaʼu na israeliitakana tia pütchikat chapa naya suluʼu tü mma aapünakat namüin. Jamüshijaʼa nüpünajüle wanee israeliita nnojotsü ekünüinjatüin süchon nüpünajüin soʼu  apünüin juya. Shiasaʼa soʼu tü pienchikat juya, asülajünüinjatüin süchon nüpünajüin nümüin Maleiwa. Soʼu tü jaʼraikat juya, eeitpa süpüla niküin süchon nüpünajüin. Sutuma tia pütchikat, eesüjaʼa süpüla nayaawatüin saaʼu na israeliitakana nnojoluinjatüin naaʼinmaain maʼin tü kasa choʼujaakat namüin. Neʼitaainjatü maʼin naaʼin sünain naapeerüin Jeʼwaa namüin tia otta naaʼinmaainjatü naʼwaajüin nia. Nütütüleʼerüin naaʼin Maleiwa süpüla nantirüin suluʼumüin tü piichi aʼwaajüleekat süpüshi tü kasa namaʼanakat.

¹⁸ Sünainjee tü sümakat Levítico 19:23-25 eesü süpüla sotuin waaʼin tü nikirajakalü anain Jesuu saaʼu wanee namüna, tü makat: «Nnojo jüshapataain aaʼin saaʼu tü jiküinjatkat je tü jüsüinjatkat [...]. Soto jaaʼin sünain nütüjaain saaʼu chi Jüshikai Maleiwa tü cheʼojaakat jümüin». Watüjaa aaʼu naapeerüin Jeʼwaa tü kasa choʼujaakat wamüin maʼaka naapüin shia sümüin tü wüchiikalüirua (Mat. 6:25, 26, 32). Weʼitaain waaʼin sünain naaʼinmajeenain waya Jeʼwaa. Wakaalinja na müliakana sümaa nnojoluin waküjakuʼu sümüin süchiki tü waaʼinrakat otta wasülaja süpüshi wanneetse süpüla tü kasa choʼujaakat suluʼu tü Piichi Outkajaaleekat. Kojutusü nümüin Jeʼwaa kamaneere waya jee walaajeena waya nutuma (Mat. 6:2-4). Wasülajüliire shiimainjaʼamata wayaawatüin saaʼu tü sümakat Levítico 19:23-25.

19. ¿Kasa pütüjaka sünainjee tü wekirajaaitpakalü anain suluʼujee Levítico?

¹⁹ Sünainjee tü wetsiikulo wekirajaaitpakalü anain suluʼujee Levítico kapiitulo 19, wayaawata aaʼu waneirua kasa waaʼinrajatka süpüla wuleinjatüin wakuwaʼipa maʼaka naaʼin Jeʼwaa. Washatüle nukuwaʼipa, jaʼyeerü waaʼu wachajaain maʼin sukuwaʼipa süpüla wulein wakuwaʼipa sünain süpüshuaʼa tü waaʼinrakat (1 Ped. 1:15, TNM). Wainma wayuu ponoko aaʼin jamüin anaka wakuwaʼipa. Noʼutku nayakana, eeshii na kojutukana atuma Maleiwa (1 Ped. 2:12). Sünain tü wane ekirajaayakat wekirajaajeerü anain waneirua wetsiikulo suluʼujee Levítico 19 wayaawateetka anainjee sooʼomüin tü waaʼinrajatkat süpüla wulein wakuwaʼipa maʼaka nüküjain chi aluwataaushikai Pedro.